http://chomikuj.pl/szczota_bartek/

Wychowanie

1. wg Okonia – świadomy, zaplanowany, celowy proces, którego celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka w sferze instrumentalno-poznawczej i sferze aksjologicznej (hierarchia wartości)

2. wg Suchodolskiego (współczesna definicja) – przygotowanie człowieka do zadań, jakie przynosi współczesna cywilizacja i kształtowanie wszechstronnie rozwiniętej jego osobowości

3. Antypedagogika – „kto kocha swoje dziecko, to go nie wychowuje” – nie zostawia się własnego dziecka samemu sobie, ale towarzyszy się mu w poznawaniu świata

Cechy wychowania - Łobucki

1.Złożoność – zachowanie człowieka zależy zarówno od uwarunkowań zewnętrznych (w tym także oddziaływań wychowawczych), jak i uwarunkowań wewnętrznych, czyli osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka, a więc jego potrzeb, aspiracji, motywów działania oraz funkcjonowania jego organizmu.

2. Intencjonalność – wychowawca jest świadomy celów, jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej. Wychowanie obejmuje wyłącznie wpływy intencjonalne, czyli świadomie ukierunkowane, których celem jest oddziaływanie na rozwój zwłaszcza społeczny i moralny wychowanków lub wspomaganie ich w tym rozwoju.

3. Interakcyjność – proces wychowawczy ma miejsce w sytuacji interakcji, czyli współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka. Współdziałanie to odbywa się na zasadzie wzajemności, czyli oddziaływaniu co najmniej dwukierunkowym. Wychowanek nie może być jedynie biernym odbiorcą wpływów wychowawczych, tylko równoprawnym partnerem w procesie wychowawczym.

4. Relatywność – trudności w przewidywaniu skutków wychowania. Wynika to ze złożoności procesu wychowania, a także ze złożoności osobowości ludzkiej. Wpływ na psychikę i zachowania wychowanka oprócz wychowawcy ma także środowisko rówieśnicze i środki masowego przekazu.

5. Długotrwałość – człowiek podlega zmianom własnej osobowości niemal przez całe życie. Długotrwałość przypomina o konieczności dokonywania zmian w procesie wychowawczym nie tylko w osobowości wychowanków, lecz także u samych wychowawców – doskonalenia własnej osobowości. Łączy się także z systematycznością procesu wychowawczego.

Rola wartości w wychowaniu

Klasyfikacja wartości wg Jedlińskiego

1.Transcendentne (Bóg, świętość, wiara, zbawienie)
2. Uniwersalne (dobro, prawda)
3. Estetyczne (piękno)
4. Poznawcze (wiedza, mądrość, refleksyjność)
5. Moralne (bohaterstwo, godność, honor, miłość, przyjaźń, odpowiedzialność, sprawiedliwość, skromność, szczerość, uczciwość, wierność)
6. Społeczne (demokracja, patriotyzm, praworządność, solidarność, tolerancja, rodzina)
7. Witalne (siła, zdrowie, życie)
8. Pragmatyczne ( praca, spryt, talent, zaradność)
9. Prestiżowe (kariera, praca, władza, majątek, pieniądze)
10. Hedonistyczne (radość, seks, zabawa)

Aksjologia - filozofia wartości, nauka o wartościach; bada naturę wartości, ustala normy i kryteria wartościowania oraz hierarchię wartości;

Preferowane wartości w wychowaniu

1.Altruizm – troska o dobro konkretnej osoby lub grupy osób. Polega na wyświadczaniu komuś przysługi w sposób:
- świadomy (altruista odczuwa pragnienie pomocy innym),
- bezinteresowny (może być motywowany egzocentrycznie – zorientowany na osobie wspomaganej, a także endocentrycznie – zadowolenie z siebie, dbanie o własne imię)
- dobrowolny (nie dotyczy podejmowanych świadczeń pod przymusem lub jako swojej pracy zawodowej).
Niesienie pomocy w sferach: materialnej, cielesnej, informacyjnej, moralnej, motywacyjnej, emocjonalnej.

2. Tolerancja – skłonność do zgody na myślenie, działanie, uczucia inne niż nasze; przyznawanie innym prawa do własnych poglądów. Granice tolerancji: Tolerancja nie jest przyzwoleniem na wszelkie sposoby myślenia i postępowania innych ludzi, zwłaszcza jeśli chodzi o czyny niemieszczące się w uznawanym społecznie systemie wartości moralnych (działania zagrażające życiu lub zdrowiu innych; ograniczanie prawa do szacunku, wolności, autonomii; głoszenie poglądów sprzecznych z ideałami człowieczeństwa czy humanitaryzmu). Tolerancja nie oznacza akceptacji zła, ale też nie jest nieodwołalnym wyrokiem na kogokolwiek czy wyrazem potępienia kogoś jako osoby ludzkiej.

3. Odpowiedzialność – wg Ingardena z odpowiedzialnością mamy do czynienia gdy:
- ktoś ponosi odpowiedzialność za coś
- ktoś podejmuje odpowiedzialność za coś
- ktoś jest za coś pociągany do odpowiedzialności
- ktoś działa odpowiedzialnie
Odpowiedzialność, jako wartość moralna – relacja działającego podmiotu do swych własnych, wolnych i świadomych czynów, polegająca na tym, że ponosi on związane z tymi czynami konsekwencje.

4. Wolność – możliwość samookreślania się, a więc działania lub nie działania tak lub inaczej, czyli decydowania i wybierania, a także opierania się presji zewnętrznej. Pojęcie wolności dalekie jest jednak od samowoli.
„Wolność od czegoś” – wolność negatywna, polega na zminimalizowaniu uwarunkowań zewnętrznych, łącznie z uwolnieniem się od kontroli z zewnątrz, jak i samokontroli.
„Wolność do czegoś” – wolność pozytywna, realizowanie pożądanych społecznie i moralnie celów. Jest świadectwem brania pełnej odpowiedzialności za swoje czyny.
W procesie wychowania preferowana wolność, to „wolność do czegoś”, ponieważ pierwsza z nich może mieć i ma, destruktywny wpływ na zachowania i postawy poprawne z moralnego punktu widzenia.

5. Sprawiedliwość – gotowość oddawania każdemu tego, co mu się należy; traktowanie każdego zgodnie z jego uprawnieniami. Sprawiedliwość to także przestrzeganie prawa – człowiek sprawiedliwy to człowiek prawy, obiektywny w ocenach siebie i innych.

Socjalizacja
Szerokie rozumienie – kształtowanie osobowości społecznej lub nabywanie społecznej dojrzałości czy kompetencji społecznych, jak również wchodzenie w kulturę, zwane akulturyzacją.
Węższe rozumienie – proces włączania jednostki w społeczeństwo, umożliwiający integrację z nim, czyli zaadoptowanie przyjętego w danym społeczeństwie sposobu myślenia i odczuwania oraz zgoda na obowiązujący w nim system wartości.

Fazy socjalizacji

1.Faza przygotowawcza/stadium presocjalizacji – przypada na okres od urodzenia do 2-3 roku życia, główny wpływ na dziecko ma rodzina naturalna lub zastępcza, albo zakład w którym przebywa.
2. Faza, która wiąże się z wiekiem przedszkolnym i uchodzi za pierwszą fazę socjalizacji właściwej, w której wpływy socjalizujące obejmuje także środowisko rówieśnicze.
3. Wpływ rozciąga się również na szkołę.
W kolejnych fazach zwiększa się krąg socjalizujących środowisk, co prawdopodobnie odbywa się kosztem rodziny. Ta jednak nadal nie przestaje odgrywać znaczącej roli w procesie socjalizacji.

Metody wychowania – systematycznie stosowane sposoby postępowania wychowawczego lub powtarzalne czynności zmierzające do urzeczywistnienia celów, jakie stawia sobie wychowawca.

1.Metoda modelowania – metoda działania własnym przykładem, metoda dawania dobrego przykładu, metoda przykładu.
a) wg A.Bandury modelowanie zarówno odwzorowywanie, czyli przyswajanie zaobserwowanych zachowań, jak również nabywanie nowych zachowań lub modyfikowanie zachowań dawniej już ujawnionych
b) wg Aronfreeda i Bronfenbrennera – obserwowanie modela pociąga za sobą upodabnianie się (utożsamiane z naśladownictwem), bądź też w sposób bardzo różny, lecz w granicach tej samej klasy zachowań

2. Metoda zadaniowa – polega na powierzaniu dzieciom i młodzieży konkretnych zadań, których wykonywanie prowadzi zwrotnie do konstruktywnych zmian ich zachowań i postaw pożądanych z wychowawczego punktu widzenia, a także do wzbogacenia ich wiedzy i doświadczeń w określonej dziedzinie działalności. Przybiera ona często formę różnych zadań na rzecz domu i rodziny np. utrzymywanie czystości i porządku; w rodzinach wielodzietnych opieka nad młodszym rodzeństwem.

3. Metoda perswazyjna – polega na uświadamianiu dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności, jakie mają wobec społeczeństwa, innych ludzi i samych siebie oraz na przypominaniu przysługujących im praw.

4. Metoda nagradzania – polega na promowaniu zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia za pomocą udzielania pochwał lub przyznawania nagród: w formie ustnej, pisemnej, za pomocą gestu lub formy materialnej.

Zasady nagradzania:
1. Należy wzmacniać tylko przejawy zachowań pożądanych
2. Nagradzanie bezpośrednio po takich przejawach, a nie po upływie jakiegoś czasu
3. Podczas wstępnych wzmocnień określonego zachowania należy wzmacniać je za każdym razem
4. Gdy pożadane zachowanie zaczyna pojawiać się regularnie, należy wzmacniać w sposób przerywany.
5. Wzmocnienie materialne powinno łączyć się ze wzmocnieniem w formie pochwał.

5. Metoda karania – metoda wzmocnień negatywnych – sposób oddziaływania wychowawczego za pomocą świadomie stosowanych kar, celem zapobieżenia powtórzenia zachowań niezgodnych z obowiązującymi wartościami i normami.

Warunki skuteczności:
- pozytywny stosunek karanego do karzącego
- pozytywny stosunek karzącego do karanego
- kara stosowana po przekonaniu wychowanka o tym iż postąpił niewłaściwie
- dyskretne i w przyjaznej atmosferze (nie w obecności osób trzecich)
- wstrzemięźliwość w stosowaniu kar
- kara bezpośrednio po przewinieniu
- kara sprawiedliwa do wykonanego przewinienia
- funkcja katharsis – przewiniłem, ale nadal jestem kochany

Kary naturalne – charakteryzują się konsekwencjami wynikającymi z faktycznego porządku świata w przeciwieństwie do kar, których następstwa narzucone są przez dorosłych np. jak ma nie wchodzić na drzewo, spadnie i go napier***, to jest właśnie kara naturalna.

Kary niewłaściwe:
- bicie
- krzyk
- izolowanie dziecka
- obrażanie dziecka
- szantażowanie

6. Metody oddziaływań grupowych – aktywizowanie dzieci i młodzieży w działalności zespołowej i samorządnej w tym w organizowaniu z ich pomocą różnego typu zajęć łącznie z lekcjami.

a) metoda organizowania działalności zespołowej – polega na tworzeniu w klasie szkolnej lub grupie wychowawczej kilkuosobowych zespołów, celem omówienia lub przedyskutowania problemów oraz wykonania przez nich konkretnych zadań o użyteczności praktycznej. Wykonanie zadań praktycznych wiąże się na ogół z powziętymi decyzjami w rozmowach i dyskusjach zespołowych. Zespoły tworzy się przeważnie na zasadzie pełnej niemal dobrowolności.
Metoda ta przede wszystkim uatrakcyjnia prowadzone zajęcia, dodaje im odwagi w przejawianiu swej aktywności i samodzielności; uczy współpracy z innymi; pozwala przezwyciężyć nieśmiałość, egoistyczną rywalizację i chęć dominowania nad drugimi; umożliwia lepsze poznanie i rozumienie uczniów. Wadą natomiast jest ryzyko pojawiania się zbyt silnej rywalizacji pomiędzy zespołami, co może prowadzić do tworzenia tzw. „paczek”. Przynależność do zespołu stwarza też większe szanse jego uczestnikom bardziej uzdolnionym niż mniej.

b) metoda organizowania działalności samorządnej – polega na umożliwianiu im wzmożonego współudziału w decydowaniu o wspólnych sprawach i wykonywaniu przez nich konkretnych działań zgodnych z powziętą wcześniej decyzją.

Metoda ta sprzyja uczeniu się demokratycznych form współżycia społecznego i organizowania się na zasadzie stowarzyszenia; kształtowaniu się postaw prospołecznych, bezinteresownych świadczeń i pracy innych ludzi; pojmowaniu przez uczniów odpowiedzialności moralnej, autorytetu, prawa do odrębności przekonań, tolerancji, zdolności do empatii. Niebezpieczeństwami natomiast są np.: nadużywanie współzawodnictwa; pozostawienie dzieci samym sobie; przeistaczanie się grupy w groźne wychowawczo zjawisko „kliki”; osiąganie rzeczowych wyników kosztem strat wychowawczych; podejmowanie zbyt wielu zadań.

c) metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji – polega na organizowaniu lekcji: planowania, przygotowywania, prowadzenia, a także oceniania. Przeprowadzana jest w czterech etapach:
`1) umożliwianie udziału w planowaniu lekcji.
– uświadomienie ich znaczenia, łącznie z sugerowaniem im określonych zadań
- przedstawienie uczniom projektu planu przygotowanego przez nauczyciela lub samodzielne przez nich układanie go w klasie
- ustosunkowanie się uczniów do planu
- sformułowanie ostatecznej wersji planu i uzyskanie na nią zgody klasy
- wypowiedzi uczniów dotyczące możliwości czynnego przez nich włączania się w jego realizację
- podsumowanie przez nauczyciela wypowiedzi uczniów
2) przygotowanie lekcji najczęściej w warunkach pracy zespołowej – powołanie zespołów doraźnych, przeważnie 2-3-osobowych, których uczestnicy spełniają funkcję ekspertów w określonej dziedzinie wiedzy i działań praktycznych. Ich zadaniami są np. przeprowadzenie wywiadów, przygotowanie inscenizacji, wystawki, gazetki, a także formułowanie problemów, które należy rozwiązać.
3) występowanie uczniów w roli „nauczycieli”, polegające na pełnieniu przez nich zadań, których wykonywanie w systemie nauczania tradycyjnego przysługuje wyłącznie nauczycielom. Takie lekcje mogą być częściowo lub całkowicie inspirowane czy dyskretnie reżyserowane przez nauczyciela.
4) współudział uczniów w ocenianiu lekcji – dotyczy kilku lub tylko jednej lekcji. Podczas oceniania można skoncentrować się na sposobie jej zaplanowania, przygotowania i prowadzenia. Na szczególną uwagę zasługuje ocenianie lekcji pod względem poprawności jej przebiegu łącznie z zachowaniem uczniów, zwłaszcza ich aktywności i samodzielności.

Kontrkultura – określa względnie spójną grupę społeczną, która wyraża sprzeciw zarówno wobec zastanej kultury, jak i wobec tworzenia nowej. Kontrkultura jako zjawisko społeczno-kulturowe zaowocowało powstaniem licznych sekt religijnych, organizacji społecznych i kulturowych, a także subkultur młodzieżowych

Subkultura – określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium, na przykład zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego.

Popkultura - charakterystyczny typ kultury powszechnie dostępny i praktykowany (faworyzowany, lubiany) przez "masy", "lud", czyli liczne i szerokie rzesze ludzi, przy tym zasadniczo jest to pojęcie zawężone do obszaru kultury symbolicznej, szczególnie tej związanej z działalnością intelektualną, artystyczną.

Sekta – ( sposób życia, stronnictwo ) - grupa religijna, która oderwała się od któregoś z wielkich kościołów i przyjęła własne zasady organizacyjne, odłam wyznaniowy jakiejś religii. Jej członków łączy zazwyczaj silne poczucie wspólnoty, świadomość misyjnego powołania, rygoryzm religijny i etyczny.

Analiza aspektów (nurtów) moralności – wg. M.Ossowskiej (4)

4 nurty moralności z czasów filozofii greckiej – epikureizm czyli szczęście = brak cierpienia, uniezależnienie się od wpływów zew.

a)       nurt felicytologiczny – uniezależnienie się od wpływów zew. uwolnienie się od cierpienia, niezależność od świata materialnego, nic nie okazujemy i nic nie żądamy – jak osiągnąć własne szczęście?

b)      nurt perfekcjonistyczny – dążenie do doskonałości, im bliżej wzorca, tym jest to bardziej moralne, akceptowane

c)       nurt posłuszeństwa – posłuszeństwo wobec autorytetów, podporządkowanie, zachowanie jest bardziej moralne, gdy się bardziej podporządkujemy

d)       nurt społeczny – określa bezkolizyjne, higieniczne warunki życia w społeczeństwie, uwzględniający dobro drugiego człowieka, wszystko dla społeczeństwa.

 

2.      Artykuł Tatarkiewicza – dwa rodzaje szczęścia

a)       Obiektywne – np.: wygrać na uczelni

b)       Subiektywne – np.: stan radości czy upojenia

Fazy rozwoju moralnego wg Muszyńskiego

- faza a m o r a l i z m u, określana jest jako faza przedmoralna. Posiada charakter braku przez dziecko motywacji moralnych.

- faza e g o c e n t r y z m u określana jest przez badaczy jako pierwsza. Wskazuje ona na niezdolność rozumienia przez małe dziecko stanów psychicznych dorosłych, dlatego też skupia się ono na osobistych uczuciach. W fazie tej dziecko postępuje moralnie, biorąc pod uwagę tylko korzyść osobistą. Dorośli próbują narzucić mu swoją moralność, która jest dla niego obca. Dziecko jest zorientowane na posłuszeństwo oraz karę, ponieważ podporządkowuje się dorosłym, choć nie posiada jeszcze poczucia winy.

- faza k o n f o r m i z m u jest bliska fazie poprzedniej. Dziecko staje się wrażliwe na swoje zachowanie. Pojawia się po raz pierwszy pojmowanie odpowiedzialności za swoje postępowanie.

- k o n w e n c j o n a l i z m m o r a l n y jako następna faza rozwoju moralnego jednostki, charakteryzuje się dążeniem do moralnego postępowania, zgodnego

z normami moralnymi. Dziecko potrafi uświadomić sobie konsekwencje swoich czynów. Kształtuje swoją wrażliwość moralną. Jednostka ludzka dąży do zaakceptowania jej przez grupę społeczną, w której przebywa. W fazie tej zachodzi ważny etap procesu socjalizacji młodego człowieka. W moralności jednostki pojawia się po raz pierwszy kategoria obowiązku, wstydu, honoru, czynów ważnych oraz niskich.

- faza p r y n c y p i a l i z m u człowiek wykształca szacunek do norm moralnych. Jest to skutek uznania za własne, przyjętych ze środowiska zewnętrznego norm moralnych. Pozostaje im wierny i usatysfakcjonowany z ich przestrzegania, a przekroczenie norm naraża go na sankcje. W fazie tej spotyka się po raz pierwszy refleksje moralne, przeżycia, dylematy moralne odnoszące się do postępowania człowieka, które są indywidualnie rozpatrywane w sumieniu.

- r a c j o n a l i z m m o r a l n y wykształca u człowieka uzewnętrznienie przestrzegania norm oraz jego skutki. W swoich dążeniach pragnie wywołać następstwa najbardziej pożądane, nawet przy sytuacji przekroczenia norm. Faza ta często określana jest jako relatywizm moralny, pojawia się często w sądach moralnych.

- Faza i d e a l i z m u zamyka etap rozwoju moralnego człowieka. Jest to najwyższy poziom rozwoju, w którym istota ludzka posiada własny, rozwinięty system moralny. Zna swoje cele, które umożliwiają jej działania, urzeczywistniające wyobrażenia moralne.