STOSUNEK PRAWNY

Z Wikipedii

Stosunek prawny – regulowany normami prawnymi stosunek społeczny tetyczny (zależność społeczna) między co najmniej dwoma podmiotami prawa

Pojęcie stosunku prawnego

Jest wykorzystywane w naukach prawnych dla opisania zależności między podmiotami prawa. Jest to inne spojrzenie niż właściwe dla analizy normy prawnej jako znaczenie przepisu prawnego. W tym ostatnim przypadku posługujemy się ujęciem w pewnym sensie statycznym: na podstawie reguł wykładni W1i W2 z obowiązujących przepisów P1 i P2 można wyprowadzić normę N. Natomiast dzięki koncepcji stosunku prawnego bierzemy pod uwagę dynamikę relacji między ludźmi wynikającego z tego, że prawne obowiązki i uprawnienia uczestników zmieniają się wraz z ich zastosowaniami. Na przykład, zawarcie umowy sprzedaży powoduje powstanie więzi prawnej między stronami, wydanie towaru kupującemu pociąga za sobą obowiązek zapłaty ceny stwierdzonej fakturą. Gdyby zaś cena nie została zapłacona, sprzedawcy będą przysługiwać odsetki za zwłokę itd.

Powstanie stosunku prawnego

Na tle innych stosunków społecznych stosunki prawne wyróżniają się tym, że ich powstawanie, elementy składowe, zmiana i ustanie jest związane z treścią normy prawa pozytywnego. Stosunki prawne powstają w wyniku zaistnienia wydarzeń zwanych faktami prawnymi.

Podziały stosunków prawnych

• według przedmiotu regulacji (gałąź prawa):

  • stosunek cywilnoprawny;

  • stosunek administracyjnoprawny;

  • stosunek karnoprawny (jego wyodrębnianie jest sporne w nauce prawa, a dotyczy obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, obowiązku do przeproszenia osoby pokrzywdzonej i uiszczenia tzw. zadośćuczynienia);

• według trwałości bądź celu:

  • stosunek prawny materialny (materialnoprawny) - (wynika z prawa materialnego, np. co do zasady kodeks cywilny),

  • stosunek procesowy (formalny, formalnoprawny) - podczas trwania postępowania rozstrzygającego o kształcie (istnieniu, nieistnieniu, zmianie) stosunku materialnoprawnego (wynika z prawa procesowego, np. co do zasady kodeks postępowania cywilnego);

• według sposobu określenia strony:

  • stosunek jednostronnie zindywidualizowany - gdy znana jest jedna strona stosunku,

  • stosunek dwustronnie lub wielostronnie zindywidualizowany - gdy znane są dwie lub więcej stron stosunku,

  • obustronnie niezindywidualizowany - gdy nie są znane dwie strony stosunku;

• według powiązań między uprawnieniem jednej strony, a obowiązkiem drugiej:

  • prosty - tylko jedna strona jest zobowiązana, a druga tylko uprawniona,

  • złożony - strony pozostają zarówno zobowiązane jak i uprawnione;

• ze względu na podmiotowy zakres obowiązywania:

  • abstrakcyjny (generalny - dotyczący wszystkich),

  • konkretny (nakreślony przez przepisy prawne);

Uwaga: nie należy mylić tego podziału z podziałem umów cywilnoprawnych na abstrakcyjne i kauzalne.

• stosunek zobowiązaniowy - istnieje gdy normy prawne nakazują wykonać określonemu podmiotowi odpowiednie świadczenie na rzecz innego podmiotu;

• stosunek kompetencyjny - istniejący w przypadku gdy jeden podmiot podlega innemu podmiotowi (np. ze względu na wydaną przez podmiot decyzję).

Elementy stosunku prawnego

podmiot stosunku prawnego, czyli osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób, będącymi uczestnikami tego samego stosunku prawnego

• osoba fizyczna

• osoba prawna

• tzw. ułomna osoba prawna - czyli jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną - art. 33¹ kodeksu cywilnego

• przedmiot (treść) stosunku prawnego

  • uprawnienie

  • obowiązek

Bibliografia

Tomasz Stawecki, Piotr Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa wyd.4 Wydawnictwo C.H. Beck

STOSUNKI PRAWNE

Inicjacja stosowania norm prawnych

 

Normy prawne, jak już wspomniałem, stosuje się jako konsekwencję zmiany pewnego stanu rzeczy. Hipoteza normy mówi: "kto i w jakich okolicznościach". Musi zatem zdarzyć się "coś" by "w pewnych okolicznościach" mógł znaleźć się "ktoś". Takie zdarzenie nazywa się zdarzeniem prawnym.

 

Zdarzeniem prawnym jest każda zmiana rzeczywistości (działanie człowieka lub natury), która powoduje, że "ktoś" staje się adresatem normy prawnej.

 

Stosunek prawny

 

Jeżeli ma miejsce określone zdarzenie prawne, w odniesieniu do adresata normy zaczyna się stosować dyspozycję z tej normy płynącą, a w razie czego również wyciągać sankcje w niej zawarte. Oznacza to, iż wobec kogoś wymaga się określonych zachowań (działania bądź powstrzymania się od działania) lub też daje się komuś prawo do określonych żądań.

W sytuację taką zaangażowany jest nie tylko adresat. Jeżeli ktoś coś musi lub czegoś nie może, zawsze ktoś inny ma prawo wymagać takich zachowań (np: kontrahent, żona czy instytucja państwowa). Gdy komuś przyznaje się prawo do żądania czegoś, to zawsze ktoś zobowiązany jest do realizacji tego żądania.

Stosowanie normy prawnej powoduje zatem powstanie szczególnej relacji pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami. Jedna strona ma prawo żądać (prawo do roszczenia) a druga ma obowiązki prawne. Taka relacja to inaczej stosunek prawny. Od stosunku społecznego różni się on faktem, iż treść stosunku wynika z normy prawnej.

 

Konstrukcja stosunku prawnego

 

Źródło: www.abcprawa.pl

 

Przykład:

Art. 613. § 1. KC Przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego świadczenia.

 

Zawarcie przez rolnika i zakład przetwórstwa spożywczego umowy kontraktacji oznacza powstanie stosunku prawnego, w którym:

a) rolnik jest podmiotem obowiązku, gdyż musi dostarczyć przetwórcy (podmiotowi prawa) "oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju", natomiast przetwórca może się tego domagać,

b) przetwórca jest także podmiotem obowiązku, gdyż rolnik (podmiot prawa) może żądać od niego "odbioru produktów w terminie umówionym, zapłacenia umówionej ceny oraz spełnienia określonego świadczenia dodatkowego, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego świadczenia".

 

Rodzaje stosunków prawnych

 

Stosunki prawne wynikają z norm prawnych i osadzone są w konkretnych okolicznościach życia. Ich liczba i różnorodność jest przeogromna. Sklasyfikowanie ich  jest niezwykle trudne i wykraczające poza ramy tego przedmiotu. Warto jednak zwrócić uwagę na dwie ich cechy stosunków prawnych.

 

Po pierwsze, różna może być pozycja prawna poszczególnych podmiotów stosunku prawnego. Podmioty mogą mieć status równorzędny jak w stosunkach cywilnoprawnych - np. prawo cywilne, prawo pracy. Status podmiotów może być jednak nierównorzędny - np. organ administracyjny wydający decyzję administracyjną (stosunek administracyjnoprawny) czy sąd wydający wyrok więzienia za morderstwo (stosunek karnoprawny). Uwaga! Sąd i organ administracyjny może być również podmiotem stosunku cywilnoprawnego (np. kupując materiały biurowe).

 

Po drugie, stosunki prawne mogą mieć charakter jednostronny (każda osoba jest albo podmiotem obowiązku albo podmiotem prawa), lub też, jak w przykładzie o kontraktacji, pozycje osób mogą się zmieniać (charakter dwustronny).

 

RODZAJE ZDARZEŃ PRAWNYCH

Zdarzenia prawne - to takie zdarzenia , okoliczności natury faktycznej , wywołujące określone skutki prawne polegające na powstaniu , zmianie istniejącego lub zniesieniu stosunku prawnego .
Podział zdarzeń :
1. zdarzenia niezależne od woli ludzkiej np. siły przyrody i ich działanie - powódź , upływ czasu, śmierć, narodzenie. Z każdą z tych okoliczności wiążą się skutki prawne np. roszczenie odszkodowania przy powodzi .
2. zdarzenia zależne od woli ludzkiej (działanie ) w postaci :
- akty prawne to działania świadomie skierowane na wywołanie określonych skutków prawnych .
- czynności prawne ( oświadczenie woli ) skierowane na wywołanie skutków .
- orzeczenia sądowe konstytutywne .
- akty administracyjne o charakterze konstytutywnym ( zwolnienia od podatku ).
- czyny ( dozwolone i niedozwolone )
Orzeczenia sadowe i akty administracyjne dzielimy na :
- konstytutywne - są zdarzeniami prawnymi
- deklaratywne - nie są zdarzeniami prawnymi . Stwierdzają istnienie prawa ale same go nie przekształcają ( orzeczenie nabycia spadku )

Zdarzeniem prawnym jest każde rzeczywiste wydarzenie, które powoduje powstanie, zmianę bądź zakończenie stosunku prawnego.

 

Zdarzenia te mogą być zależne od woli człowieka (np. sprzedaż samochodu, zawarcie małżeństwa) lub też niezależne od niej (np. zniszczenia spowodowane wichurą, śmierć człowieka). Pamiętać trzeba, że nie chodzi tu o świadomość, lecz o działanie człowieka pod wpływem jego woli. Działaniu człowieka zgodnemu z jego wolą może towarzyszyć wyrażanie woli (słowem, pismem czy w jakikolwiek sposób okazywać on może, iż chodzi mu o powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego). W tej sytuacji mówi się o aktach prawnych. Jeżeli człowiek działa świadomie i zgodnie z własna wolą, lecz nie towarzyszy temu wyrażanie woli mamy do czynienia z czynem.

 

Klasyfikacja zdarzeń prawnych

 

Źródło: www.abcprawa.pl [za:] Siuda W., Elementy prawa dla ekonomistów, Scriptum, Poznań 1993

 

Akty prawne dzielą się na trzy kategorie:

a) czynności prawne - świadome działanie jednej lub kilku osób wyrażające się oświadczeniem woli, mające na celu wywołanie skutków prawnych (np. zawarcie umowy),

b) decyzje administracyjne - decyzje wydawane w danych sprawach przez organy władzy publicznej (np. zgoda na budowę domu wydana przez urząd nadzoru budowlanego),

c) konstytutywne orzeczenia sądowe - decyzje sądu w danej sprawie zmieniające stan zainteresowanych stron (np. decyzja o podziale majątku rozwodzących się małżonków); sąd może również wydawać orzeczenia deklaratywne (np. orzeczenie, iż złożono żądane dokumenty), lecz te nie są aktami prawnymi.

 

Czyny prawne to wszystkie działania zgodne w wolą człowieka, którym nie towarzyszy wyrażanie woli wywołania skutków prawnych. W zależności od zgodności z obowiązującymi przepisami prawnymi, czyny dzieli się na:

a) dozwolone - nie zakazane przez prawo (np. jazda na rowerze - jest się wówczas adresatem norm prawa o ruchu drogowym)

b) niedozwolone - zakazane przez prawo (np. kradzież jabłek z nie swojego sadu - jest się adresatem art.123 KW)

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE ZUPEŁNOŚĆ SYSTEMU PRAWA

Zupełność – cecha systemu, założenie o charakterze idealizacyjnym, dyrektywa dla organów stanowiących prawo (nakaz stanowienia prawa wolnego od luk), organów stosujących prawo (nakaz wypełniania luk w prawie poprzez konstruowanie norm prawnych pośrednich przy pomocy reguł wnioskowań prawniczych – inferencyjnych).

Rodzaje zupełności w systemie prawa:
- zupełność obowiązywania – system prawna zupełny wtedy kiedy o jakiejkolwiek normie prawnej można powiedzieć czy jest ona elementem dla tego systemu czy nie jest
- zupełność proceduralna – zupełność w sferze stosowania prawa – system jest zupełny jeżeli organ stosujący prawo na podstawie norm prawnych tego systemu prawa jest w stanie rozstrzygnąć każde zagadnienie prawa na podstawie norm prawa
- zupełność kwalifikacyjna (zupełność w sferze wykładni prawa) system jest zupełny jeżeli na podstawie norm prawnych tego systemu można powiedzieć o jakimkolwiek zachowaniu podmiotu prawa czy jest zakazane, nakazane lub indyferen

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE:
I. Wnioskowanie oparte na wynikaniu norm, przy wynikaniu występuje związek przyczynowy
N1 pośrednia◊N
1. Oparte na wnioskowaniu logicznym – jeżeli zakres zastosowania lub zakres normowania (H i D) normy N jest taki sam lub szerszy od zakresu zastosowania lub normowania normy N1 przy tożsamości dyspozycji t norma N1 wynika logicznie z normy N
2. Wynikanie instrumentalne:
a) reguła instrumentalnego nakazu – jeżeli obowiązuje norma N1 która nakazuje adresatowi A osiągnąć stan rzeczy R to obowiązuje również norma N2 która nakazuje temu adresatowi A czynić wszystko co jest przyczynowo konieczne do osiągnięcia stanów rzeczy R
b) reguła instrumentalnego zakazu – jeżeli obowiązuje N1 która nakazuje adresatowi A osiągnąć stan rzeczy R to obowiązuje również N3 zakazująca adresatowi A wszystkiego co uniemożliwia uzyskania R

Inna koncepcja rodzajów wnioskowań prawniczych:
1. Wnioskowanie per analogiam – przez analogię na podstawie podobieństwa
- analogia legis (z ustawy) gdy do jakiegoś stanu faktycznego nieuregulowanego normą bezpośrednią stosuje się normy prawne, odnoszące się bezpośrednio do innego stanu. Występuje tu podobieństwo stanów faktycznych, z którego wnioskuje się o podobieństwie skutków prawnych. Analogię legis stosuje się na gruncie danego aktu prawnego.
- Analogia iuris (z prawa) – kiedy istnieją luki w uregulowaniach prawnych dotyczących specyficznych spraw, ale sprawy te nie są podobne do żadnych innych unormowanych w danym akcie prawnym, wtedy rozstrzyga się w oparciu o normę pośrednią dedukowaną z rozumowania analogicznego na gruncie systemu prawa.
Ograniczenie dopuszczalności analogii wynika zwykle z chęci zabezpieczenia pewności prawa lub szczególnej ochrony niektórych wartości (gł. Prawo karne).
2. Wnioskowanie a contrario (z przeciwieństwa) – przeciwne analogii. Jeśli pewnien stan rzeczy spełnia określone przesłanki, to pociąga za sobą określone konsekwencje prawne. Przeciwnie – jeśli dany stan nie spełnia takich przesłanek, to nie pociąga tychże konsekwencji. Wnioskowanie a contrario stosuje się wyłącznie w wypadku istnienia odpowiedniego przepisu.
3. Wnioskowanie a fortiori przybiera 2 formy:
- wnioskowanie a maiori ad minus – z uzasadnienia silniejszego na słabsze. Jego podstawą – przepis prawa o charakterze uprawniającym lub nakazującym. Jeśli ktoś jest uprawniony lub zobowiązany do czynienia “więcej” – wtedy jest uprawniony do czynienia “mniej” w tej kwestii, w której posiada większy zakres uprawnień lub zobowiązań.
- Wnioskowanie a minori ad maius – z uzasadnienia słabszego na silniejsze. Podstawą – przepis zakazujący. Jeżeli nie wolno czynić ,mniej to tym bardziej nie wolno czynić więcej.
4. Wnioskowanie z celu na środki – z dużą ostrożnością – jeżeli prawo dozwala lub nakazuje osiągnięcie jakiegoś celu, to jednocześnie dozwala na skorzystanie ze środków prowadzących do realizacji tego celu.

WYKŁADNIA PRAWA

Znaczenie wykładni prawa

 

W niektórych przypadkach właściwe odczytanie przepisów prawnych sprawia ogromną trudność. Przepisy prawne zawarte w aktach normatywnych nie zawsze dają wprost odpowiedź na pytanie, co jest zgodne z prawem. Wynika to z faktu, iż:

a) nie można uregulować w przepisach wszystkich możliwych sytuacji występujących w życiu,

b) ubóstwo języka lub nieumiejętność posługiwania się nim może prowadzić do nieporozumień,

c) niektóre sytuacje mogą być różnie interpretowane.

Kwalifikacja prawna wymaga w tych sytuacjach, by przepisy prawne zostały zinterpretowane przez osoby do tego powołane. Te z kolei mogą posłużyć się różnym warsztatem metodycznym. Owa interpretacja przepisów nosi miano wykładni prawa.

 

Rodzaje wykładni ze względu na podmiot

 

Najistotniejsze pytanie dotyczące wykładni prawa dotyczy uprawnień do jej dokonywania. Z punktu widzenia podmiotu dokonującego wykładni wyróżnia się:

a) wykładnię autentyczną - dokonuje jej ta sama osoba lub organ, który ustanowił  dane przepisy (np. Minister Finansów dokonuje wykładni rozporządzenia o rozliczaniu podatku dochodowego od osób fizycznych); wykładnia ta jest powszechnie obowiązującą;

b) wykładnię sądową (praktyczną) - sąd orzekając w konkretnej sprawie dokonuje interpretacji przepisów prawnych; wykładnia ta odnosi się tylko i wyłącznie do danej konkretnej sprawy i nie obowiązuje w innych przypadkach; wyjątek stanowi wykładnia Sądu Najwyższego; która ma charakter ogólnie obowiązujący,

c) wykładnię doktrynalną (naukową) - wykładni prawa dokonywać mogą również osoby naukowo zajmujące się prawem, tworząc tzw. doktrynę prawa; wykładnia ta ma jedynie charakter opinii i nie jest w ogóle obowiązująca.

 

Rodzaje wykładni ze względu na metodę

 

Ze względu na metodę interpretacyjną zazwyczaj wskazuje się następujące rodzaje wykładni:

a) wykładnię językową -  interpretacja opiera się na analizie językowej słownictwa i składni,

b) wykładnię systemową - wyjaśnienie przepisu polega na analizie kontekstu w systemie prawa (na ile dane rozumienie przepisu wpisuje się w ogólną doktrynę prawa),

c) wykładnię logiczną - treść przepisu wnioskuje się na podstawie logicznego rachunku zdań,

d) wykładnię teleologiczną (celowościową) - próbuje się odczytać jaka intencja przyświecała autorom podczas tworzenia przepisu,

e) wykładnię historyczną - wykładnia uwzględnia ewolucję regulacji w danym zakresie.

 

Rodzaje wykładni ze względu na wynik

 

Dokonanie wykładni może powodować, iż dany przepis będzie stosować się:

a) w rozumieniu dosłownym (dokładnie tak, jak mówią słowa przepisu) - wykładnia literalna,

b) w szerszym rozumieniu od sformułowań przepisu - wykładnia rozszerzająca,

c) w węższym rozumieniu od sformułowań przepisu - wykładnia zawężająca.

LUKI PRAWNE

Luka w prawie – luka jako zwrot potoczny; brak normy bezpośredniej określającej skutki pozytywne danego stanu faktycznego
Skutki negatywne – brak skutków pozytywnych
Skutki pozytywne – zawarte w normie prawnej określenie prawne danego stanu faktycznego
Norma bezpośrednia – wprost w przepisie prawa, z jednego przepisu formuła powinnego zachowania się w danej sytuacji
Rodzaje luk prawnych:
1. Luka aksjologiczna – wartościująca prawo
a) luka extra legem – stwierdzenie luki wymaga:
- stwierdzenie braku normy bezpośredniej
- ocena, że stan ten jest niewłaściwy
- należy skonstruować normę pośrednią, która określi skutki pozytywne danego stanu faktycznego lub zawiera skutki negatywne; stwierdzamy, że zachowanie jest indyferende prawa, lukę tę wypełnia się z podobieństwa, analogii
b) luka contra legem – stwierdzenie luki wymaga:
- obowiązuje norma prawna bezpośrednia określająca skutki pozytywne
- skutki te są niewłaściwe w ocenie stosującego prawo
- konstruuje się normę prawną która orzeka inne skutki pozytywne lub stwierdza skutki negatywne
2. Luka konstrukcyjna (techniczna) – obowiązuje norma prawna określająca skutki pozytywne, nie można ich jednak orzec ponieważ nie został uregulowany pewien element danego stanu faktycznego
Postawa pasywna – nie można określić skutków pozytywnych
Postawa aktywna – wnioskowanie.
3. Swoista luka w prawie – polega na braku aktów wykonawczych do ustawy.

ANALOGIE W PRAWIE

Zastosowanie analogii w prawie jest jedną z dwóch form wypełniania luk w prawie (druga to wydanie brakujących norm prawa). Polega na tym, że stosujący prawo organ dostosowuje do określonego zdarzenia między podmiotami prawa normę najbardziej zbliżoną do takiej, która powinna być wcześniej wydana. Analogia w prawie to podciąganie przez stosującego prawo zaistniałego faktu pod normę najbardziej do niego zbliżoną, czyli traktowanie owych sytuacji jako „pasujących” do wybranej przez stosującego prawo, normy.
Analogia w prawie występuje w dwojakiej postaci: jako analogia ustawy (analogia legis) dostosowująca do nieunormowanych stosunków społecznych normę najbardziej zbliżoną zamieszczoną w innym akcie prawa, ale tylko takiej samej rangi; oraz jako analogia prawa (analogia iuris) wykorzystująca do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy pojęcia, zasady i instytucje całego systemu prawa danego państwa. Ta postać analogii nie jest dopuszczalna w polskim systemie prawa. Natomiast analogię legis w ograniczonym zakresie dopuszcza polskie prawo cywilne i administracyjne.
Polskie prawo karne wyklucza możliwość wykorzystania analogii dla rozstrzygnięcia konkretnych nie unormowanych spraw. Wynika to z podstawowej zasady tej gałęzi prawa a mianowicie nullum crimen sine lege czyli „nie ma przestępstwa i kary bez ustawy”. Wg polskiego kodeksu karnego przestępstwem jest tylko czyn zagrożony karą przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

KULTURA PRAWNA

Kultura prawna - aspekt ogólnie pojmowanej kultury, odnoszący się do stosunku człowieka wobec prawa. Kulturę prawną można zdefiniować jako przejawiające się w społeczeństwie, indywidualne i zbiorowe postawy wobec prawa, zarówno w rozumieniu egzekwującego sprawiedliwość aparatu, jego instytucji jak i konkretnych norm prawnych. Podstawą kultury prawnej jest postępowanie określane jako "prawe" (w przypadku jednostek) lub "praworządne" (w przypadku organizacji i państw). Definicję tę zaproponował Stanisław Grodziski. Zbliżona do definicji Grodziskiego jest ta zaproponowana przez Adama Podgóreckiego. Określił on kulturę prawną jako ogół nawyków i wartości związanych z akceptacją, oceną, krytyką i realizacją obowiązującego prawa^. Odmiennie i bardziej ogólnie kulturę prawną zdefiniował Krzysztof Pałecki, stwierdzając, że jest to ogół prawnych działań symbolicznych danej zbiorowości w określonym czasie.

KONSTYTUCJA

konstytucja – jest aktem o najwyższej mocy obowiązywania, fundamentem normatywnym całego systemu prawa, muszą być z nią zgodne wszystkie inne akty prawne, zmiana konstytucji wymaga specjalnej procedury

ustawy konstytucyjne – stosowano je do 1997 roku, były uchwalane w trybie przewidzianym dla zmiany konstytucji i miały równą z nią moc obowiązywania, wprowadzały do konstytucji trwałe lub czasowe zmiany

2.04.1997 – uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe

25.05.1997 – zatwierdzona w referendum

17.10.1997 – weszła w życie

bezpośrednie stosowanie Konstytucji – organy władzy publicznej mogą podejmować decyzje wprost na podstawie norm konstytucji, ale tylko samowykonalnych, nie potrzebujących uzasadnienia

nadrzędność materialna – bo normuje podstawowe zasady ustroju w państwie

nadrzędność formalna – bo jest aktem o najwyższej mocy prawnej

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.)

Spis treści

Preambuła
Rozdział I Rzeczpospolita
Rozdział II Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela
Zasady ogólne
Wolności i prawa osobiste
Wolności i prawa polityczne
Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
Środki ochrony wolności i praw
Obowiązki

Rozdział III źródła prawa
Rozdział IV Sejm i Senat
Wybory i kadencja
Posłowie i senatorowie
Organizacja i działanie
Referendum

Rozdział V Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej
Rozdział VI Rada Ministrów i administracja rządowa
Rozdział VII Samorząd Terytorialny
Rozdział VIII Sądy i Trybunały
Sądy
Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Stanu

Rozdział IX Organy kontroli państwowej i ochrony prawa
Najwyższa Izba Kontroli
Rzecznik Praw Obywatelskich
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Rozdział X Finanse publiczne
Rozdział XI Stany nadzwyczajne
Rozdział XII Zmiana konstytucji
Rozdział XIII Przepisy przejściowe i końcowe