Postawa

Postawa - uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne.

Źródłem postaw jest przyjęty światopogląd, rozumiany jako zbiór subiektywnych doświadczeń intelektualnych oraz emocjonalnych, określających relację osoby do rzeczywistości. Postawa ma bezpośrednie odniesienie do władz intelektualnych (świadomość czynu) oraz woli (dobrowolność).

T.Mądrzycki 1977 Postawa to ukształtowana w procesie zaspokajania potrzeb, w określonych warunkach społecznych, względnie trwała organizacja: wiedzy, przekonań uczuć, motywów, pewne formy zachowania i reakcji ekspresywnych podmiotu związana z określonym przedmiotem lub klasą przedmiotów.

Termin „postawa” wprowadzony został do nauk społecznych przez Wiliama I. Thomasa i Floriana Znanieckiego we wstępie do „Chłopa polskiego w Europie i Ameryce” na oznaczenie procesów indywidualnej świadomości, determinujących zarówno aktualne, jak i potencjalne reakcje człowieka wobec świata społecznego. Autorzy ci proponowali, by pojęcie postawy uczynić centralną kategorią teoretyczną psychologii społecznej. Jak rzadko która, propozycja spotkała się z pozytywnym przyjęciem.

Wraz z rozwojem badań następowało coraz większe różnicowanie się samego pojęcia postawy, która mogła oznaczać: cele działania, motywy, przekonania, specjalny przypadek predyspozycji, determinator kierunku działania, reakcje próbne.

Mimo wielości znaczeń przypisywanych pojęciu postawy można wskazać na pewne elementy powtarzające się w większości rozważań teoretycznych i tworzące wspólny rdzeń znaczeniowy tego pojęcia. Postawa jest, po pierwsze, czymś, co zawsze wiąże się z afektywną oceną (pozytywną bądź negatywną) różnego typu obiektów – mogą nimi być ludzie, grupy społeczne, działania, instytucje, obiekty fizyczne lub zdarzenia. „Postawa obojętna” jest więc w zasadzie określeniem wewnętrznie sprzecznym, gdyż „postawa” zakłada jakiś, choćby najbardziej umiarkowany, emocjonalny stosunek do obiektu. Po drugie: emocjonalny stosunek nosi cechę trwałości i choć nastręcza ona pewne problemy operacyjne ze względu na fakt, iż postawy ulegają zmianie, większość badaczy zgodna jest co do tego, że o postawie można mówić jedynie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z ocenami względnie trwałymi. Po trzecie: postawa jest zawsze postawą wobec czegoś, nawet jeżeli owo „coś” nie zostało wyspecyfikowane w nazwie pojęcia, jak np. wtedy, gdy mówimy o postawie prospołecznej, czy autorytarnej. Po czwarte: zakłada się, że postawy są nabywane i modyfikowane w procesie uczenia, przy czym istotną rolę odgrywają tu osobiste doświadczenia jednostki. Ze względu na to, że zakres tych doświadczeń jest silnie uwarunkowany położeniem społecznym jednostki, postawy stanowią najczęściej odzwierciedlenie jej pozycji w społeczeństwie.

Rodzaje postaw:

• akceptacji

• odrzucenia - specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie.

Literatura:
1. E.Aronson „Psychologia społeczna. Serce i umysł.”,
2. S. Mika „Psychologia społeczna”

1. Definicja postawy (s.313, Aronson).
Postawa to trwała (utrzymująca się przez dłuższy czas) ocena- pozytywna lub negatywna- ludzi, obiektów i pojęć, reakcja na coś.

Na postawę składają się:
-komponent emocjonalny (to, co czujemy; reakcje emocjonalne wobec przedmiotów);
-komponent poznawczy (to, co myślimy; myśli i przekonania o przedmiocie postawy);
-komponent behawioralny (to, co robimy; działania, zachowania wobec przedmiotu);

2. Wymiary postawy (s.114-121, Mika):
• Znak postawy: pozytywny, negatywny, neutralny
• Siła: głębokość stosunku, jak bardzo coś kochasz lub nienawidzisz;
• Treść przedmiotowa: różnice związane z tym, co jest przedmiotem postawy;
• Złożoność postawy: na ile są rozwinięte poszczególne komponenty postawy;
• Zawartość: zgodność między trzema komponentami pod względem znaku i siły;
• Stopień powiązania: danej postawy z innymi postawami;
• Trwałość;
• Stopień internalizacji postawy: motor działania, stopień uwewnętrznienia, na ile wynika z wnętrza;
• Dostępność postawy: siła związku między obiektami i oceną tego obiektu, mierzona czasem, w jakim ludzie potrafią odpowiedzieć, co czują, im bardziej dostępna tym szybciej reagujemy.

Mechanizmy zmian:
• Uleganie- zmiana okazjonalna,;
• Identyfikacja- powielanie zachowania;
• Internalizacja- największa głębokość.


3. Teorie dotyczące kształtowania i zmian postaw. (s.315, Aronson)

I. Teoria „dysonansu poznawczego”- człowiek zachowuje się niezgodnie ze swoimi postawami i nie może znaleźć zewnętrznego uzasadnienia swojego zachowania, sprzeczność tych dwóch elementów powoduje napięcie.
II. Komunikaty perswazyjne(przekonywujące)

Cechy nadawcy:
• Podobny do nas pod względem wieku, płci, rasy, wykształcenia; ponieważ występuje efekt identyfikacji;
• Im bardziej kompetentny, wiarygodny(można zmieniać wiarygodność),atrakcyjny to bardziej przekonywujący;
• Ważna jest również intencja(!), nie może pokazać, że nami manipuluje.

Cechy komunikatu:
• Większy wpływ ma argumentacja jednostronna, jeśli odbiorcy popierają stanowisko nadawcy; jeśli nie należy zastosować argumentację dwustronną i zbić argumenty strony przeciwnej;
• Ludzie są bardziej podatni na oddziaływanie komunikatu, który nie jest spostrzegany jako specjalnie przygotowany w celu wywarcia na nich wpływu;
• Powinien posiadać charakter emocjonalny(np. wykorzystanie strachu), a nie racjonalny;
• Gdy mówcy mówią zaraz po sobie bez przerwy to należy wykorzystać efekt pierwszeństwa- większy wpływ ma informacja prezentowana jako pierwsza;
• Gdy pomiędzy mówcami występuje przerwa lepiej skorzystać z efektu świeżości- lepiej zapamiętane zostaną informacje zawarte w drugim komunikacie;
• Powinien być mało rozbieżny z tym, co chcą usłyszeć odbiorcy;
• Jest skuteczniejszy, gdy zawiera instrukcje, wskazówki jak zmienić aktualny stan rzeczy, w którym tkwi odbiorca;
• Postawę opartą na poznaniu najlepiej zmieni komunikat, który jasno podkreśla obiektywne cechy przedmiotu, logiczne argumenty;
• By zmienić postawę opartą na emocjach należy zaakcentować wartości i emocje zamiast podawać fakty i liczby;
• Postawę opartą na komponencie behawioralnym skutecznie zmienimy podając instruktaż.
Cechy odbiorcy:
• Lepsze audytorium rozproszone;
• Najbardziej podatni ludzie to ludzie będący w przedziale wiekowym 18-25lat.

III. Model wypracowania prawdopodobieństw(Richard Petty, Jon Cacioppo) = model perswazji systematyczno - heurystycznej (Schelly Chaihen)
• Zakładają, że istnieją dwa sposoby zmiany postaw za pośrednictwem komunikatów perswazyjnych:
1. peryferyczna strategia perswazji- ludzie skupiają swoją uwagę na charakterystykę powierzchniową, efektem jest krótkotrwała zmiana postawy;
2. centralna strategia perswazji- ludzie analizują komunikat, uważnie słuchając i rozważając argumenty; gdy ludzie posiadają zdolności i motywację do uważnego słuchania komunikatu.
IV. Uodpornienie postawy- uczynienie ludzi odpornymi na próby zmiany ich postaw poprzez:
• wstępne zaaplikowanie i małej dawki argumentów sprzecznych z ich stanowiskiem;
• wzmocnienie wartości;
• uprzedzenie ludzi, że będą poddawani perswazji.
V. Teoria reaktancji (przeciwstawiania się).
- zagrożenie wolności wyboru określonego zachowania powoduje wzbudzenie nieprzyjemnego stanu, a w efekcie przeciwstawienia się; redukcja tego stanu polega na zaangażowanie się w zagrożone zachowanie.
VI. Facylitacja społeczna.
- występuje, gdy człowiek, który wykonuje daną czynność jest świadomy obserwacji, wywołuje to skutek negatywny (gdy czynność jest po raz pierwszy wykonywana i gdy zadanie jest trudne) oraz pozytywny (gdy czynność jest rutynowa i gdy zadanie jest łatwe).
VII. Próżniactwo.
- uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania; uspokojenia osłabia wykonanie zadań prostych, lecz ułatwia wykonanie zadań trudnych.
VIII. Ingracjacja(podlizywanie się).
- sposób zwiększania pozytywnych postaw wobec siebie partnerów interreakcji w celu uzyskania większej korzyści niż by się nam należało;
- trzy rodzaje technik:
o Konformizm(Zgadzam się z Panią)-by był skuteczny:
1. partnerzy powinni zajmować podobną pozycję społeczną;
2. zgadzanie nie może występować zbyt szybko;’
3. zgadzanie musi dotyczyć spraw na których zależy naszemu rozmówcy , przy sprawach mniej ważnych lepiej obstawać przy swoim zdaniu;
o Podnoszenie wartości partnera (Jaka Pani jest świetna!)- wtedy, gdy:
1. partnerzy są na różnych pozycjach społecznych;
2. pochlebstwa są rozłożone w czasie i dotyczą cech, na których tej osobie zależy, ale nie ma pewności czy je posiada;
3. pochlebstwa wypowiadane są w imieniu ogółu, a nie tylko od osoby, która schlebia.
o Autoprezentacja
1. pozytywna- mówienie o sobie dobrze, by osoba, która to słyszy myślała, że dobrze by było się ze mną spotykać;
2. negatywna- mówimy jacy to jesteśmy biedni oddziałując na ludzką pomoc oraz na jego samoocenę
IX. Kary i nagrody.
Najlepsze efekty daje połączenie kary i nagrody.
1.Kara wysoka i niska nagroda= efekt krótkotrwały.
2.Kara niska i wysoka nagroda= efekt długotrwały, skuteczniejsza.

X. Przewidywanie postawy.
- sprawdzić dostępność postawy
- zdiagnozować normę subiektywną (przy zachowaniu zamierzonym).

ZMIANY POSTAW
W porównaniu z opiniami, postawy są niezwykle trudne do zmiany.
Myślenie ludzkie nie zawsze jest logiczne. Chociaż my, ludzie jesteśmy zdolni do ścisłego i subtelnego myślenia, w równym stopniu jesteśmy skłonni do zniekształceń i ogromnej niedbałości w naszych procesach myślowych. Aby zrozumieć, jak można zmienić postawy, najpierw trzeba poznać zawiłości ludzkiego myślenia, jak również motywy, które skłaniają ludzi do opierania się zmianom.
Dlaczego człowiek dostosowuje się do innych i dlaczego zmienia swoje postawy? Oto kilka tego powodów: pragnienie uzyskania pochwały, uniknięcia śmieszności; pragnienie, aby być lubianym; pragnienie identyfikowania się z kimś, kogo się szanuje lub podziwia; pragnienie, aby mieć słuszność; wreszcie pragnienie, aby usprawiedliwić swe własne zachowanie. Wszystkie te zachowania są w pewien sposób rozsądne lub przyjemne, a zatem, można je uważać za nagrody. Jeśli jednak określa się je po prostu jako nagrody, zaciemnia to fakt, że istnieją między nimi ważne różnice jakościowe. Chociaż zarówno pragnienie, aby mieć słuszność, jak i pragnienie uniknięcia śmieszności dają, gdy się je zaspokoi, stan zadowolenia, to jednak zachowania prowadzące do zaspokojenia tych potrzeb są często wręcz przeciwne.
Pragnienie uzasadnienia własnego postępowania jest ważnym czynnikiem, który powoduje, iż ludzie silnie zaangażowani w stosunku do pewnej postawy wobec jakiegoś zagadnienia są skłonni opierać się wszelkim bezpośrednim próbom zmiany tej postawy. W rezultacie, ludzie tacy są w tym zakresie niepodatni ani na propagandę, ani na wpływy wychowawcze. Obecnie możemy przekonać się, że ten sam mechanizm, który umożliwia człowiekowi sztywne trzymanie się jakiejś postawy, może go także skłonić do zmiany postawy. Zależy to od tego, jaki rodzaj działania będzie w danych okolicznościach służył najlepiej redukcji dysonansu (dysonans to idee, postawy, przekonania, opinie, które są psychologicznie niezgodne ze sobą; z jednego wynika przeciwieństwo drugiego). Osoba znająca teorię dysonansu może stworzyć odpowiednie warunki dla wywołania zmiany postaw u innych ludzi przez uczynienie ich podatnymi na przyjęcie pewnych rodzajów przekonań.
Zmiana postaw, jako środek redukowania dysonansu, zachodzi, oczywiście, nie tylko w sytuacjach podecyzyjnych. Może ona następować w niezliczonych sytuacjach innego rodzaju, włączając tu przypadki, gdy dana osoba mówi coś, w co nie wierzy, lub gdy robi coś głupiego bądź niemoralnego. Skutki mogą być bardzo poważne.

Jeśli dana osoba wyraża jakiś pogląd i trudno jej znaleźć uzasadnienie zewnętrzne dla swego zachowania, to będzie próbowała uzasadnić je wewnętrznie, zmieniając swoje postawy tak, by były bardziej zgodne z wyrażonym poglądem.
Gdy chodzi o uzyskanie trwałej zmiany w postawach, wówczas im większa nagroda, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że nastąpi jakakolwiek zmiana postawy. Jeśli chcemy wywołać trwałą zmianę w czyichś postawach i przekonaniach, to w takim przypadku jest wręcz odwrotnie: im mniejsza nagroda zewnętrzna, którą wręczymy, aby kogoś skłonić do wygłoszenia jakiejś mowy, tym większe prawdopodobieństwo, że będzie ona zmuszona szukać dodatkowego uzasadnienia dla przekonania samego siebie, iż to, co powiedzieliśmy, jest rzeczywiście zgodne z prawdą. Spowodowałoby to rzeczywistą zmianę postawy, a nie tylko podporządkowanie się. Jeśli ktoś zmienia swą postawę, ponieważ publicznie powiedział coś, mając jedynie minimalne uzasadnienie sytuacyjne, to ta zmiana postawy będzie względnie trwała; osoba ta nie zmienia bowiem swych postaw ze względu na nagrodę (uleganie), ani pod wpływem atrakcyjnej osoby (identyfikacja). Zmienia swą postawę, ponieważ udało jej się przekonać samą siebie, że jaj poprzednia postawa była niesłuszna. Jest to bardzo skuteczna forma zmiany postaw.
Uzasadnienie zewnętrzne może przybierać rozmaite formy. Ludzi można nakłonić, żeby mówili lub robili coś, co jest sprzeczne z ich przekonaniami czy preferencjami, jeśli zagrozi się im karą lub skusi nagrodami innymi niż zysk pieniężny – takimi jak pochwała lub sprawienie komuś przyjemności. Ponadto większość z nas wzięłaby pod uwagę zrobienie czegoś, czego byśmy skądinąd nie zrobili, gdyby nasz dobry przyjaciel poprosił nas o zrobienie tego w formie przysługi.

Chociaż zmiana postawy powoduje zmianę w zachowaniu, to jednak często trudno jest zmienić postawy poprzez uczenie. Istnieje jednak pewna zależność, o której psychologowie społeczni wiedzą od dawna, lecz którą dopiero niedawno zaczęli rozumieć: mianowicie, zmiany w zachowaniu mogą powodować zmianę postaw. Oto najprostszy argument. Gdyby można było sprawić, aby biali i Murzyni kontaktowali się ze sobą bezpośrednio, to wówczas jednostki uprzedzone zetknęłyby się z rzeczywistością w drodze własnego doświadczenia, a nie tylko ze stereotypem; w końcu doprowadziłoby to do lepszego poznania i zrozumienia. Kontakty te muszą, oczywiście, zachodzić w sytuacji, w której biali i Murzyni mają równą pozycję; wielu białych miało mnóstwo kontaktów z Murzynami, lecz zazwyczaj były to sytuacje, w których Murzyni pełnili podrzędne role, np. niewolników, portierów czy służby domowej. Kontakty tego rodzaju przyczyniają się tylko do wzmocnienia u białych istniejącego stereotypu i w ten sposób zwiększają ich uprzedzenie do Murzynów. Przyczyniają się one także do spotęgowania urazy i gniewu u Murzynów. Do niedawna kontakty na zasadzie równej pozycji były rzadkie ze względu na brak równości w oświacie i w pracy zawodowej, jak również z powodu segregacji w miejscu zamieszkania. Decyzja Sądu z 1954 r. zmieniła to wszystko. Nawet jednak przed 1954 r. zdarzały się niekiedy pojedyncze przypadki integracji na zasadach równej pozycji. Skutki takiej integracji potwierdzały na ogół koncepcję, że zmiana zachowania powoduje zmianę postawy.

Rodzaje postaw w zachowaniu aspołecznym jednostki /Z. Skorny/:

1. izolacji - postawa ta przejawia się w unikaniu kontaktów z otoczeniem społecznym

2. egocentryzmu - to nadmierne koncentrowanie się na własnej osobie, domaganie się świadczeń dla siebie przy równoczesnym odmawianiu tych świadczeń innym osobom

3. egoizmu - to zaspokajanie tylko własnych potrzeb, uzyskiwanie korzyści kosztem innych osób

4. wrogości - postawa ta objawia się nieżyczliwym ustosunkowaniem się do innych ludzi przy jednoczesnym podejmowaniu szkodliwych działań w stosunku do innych ludzi

5. sadyzmu - doznawanie przyjemności w wypadku sprawiania przykrości innym ludziom, zadawania im bólu