Decydowanie polityczne

Wielość ośrodków decyzyjnych ma zagwarantować wyeliminowanie i zapobieganie błędnym decyzjom.

DECYDOW. POLIT – PERSPEKT. HUMANISTYCZNA – interpretacja hum. jako metoda analizy procesów decyzyjnych.

Dlaczego decydenci podejmują takie, a nie inne decyzje

1. Istota interpretacji humanistycznej

1. Interpretacja:

- wykonywanie utworu muzycznego lub gra aktorska

- interpretacja wyników badań

- interpretacja jako odkrywanie sensu i wartości ludzkich wytworów działań; jako pewna czynność badawcza (lub jej wytwór w postaci tekstu) podejmowane na gruncie nauk humanistycznych

Interpretacja humanistyczna- wyjaśnianie czynności ludzkich, które odwołują się do założenia o racjonalności osoby podejmującej rozważaną czynność.

1. Główne założenia interpretacji humanistycznej:

1. Wyjaśnianie przyczyn podejmowania decyzji

2. Oparcie na założeniu racjonalności podejmowanych działań (ograniczone tylko do zachowań ludzkich)

3. Swoista dla nauki hum.

4. Przejaw metody idealizacji (koncentracja na głównych, najważniejszych aspektach danego zjawiska, pomijanie tych mniej istotnych)

1. Ogólne pojęcie racjonalności:

1. Czynność racjonalna

- założenie o racjonalności- człowiek decyduje się wykonać jedną z możliwych dla niego czynności zawsze wybiera tę, która zdaje się prowadzić do rezultatu najbardziej dlań wartościowego

- relatywizacja do podmiotu- badacz musi skoncentrować się tylko na podmiocie, jego sytuacji , uczuciach, odrzuca na bok swoje

- pojęcia idealizacji

1. Czynność zracjonalizowana- działanie z dorobionym ex post (po fakcie) usprawiedliwieniem, uzasadnieniem

- odrębność celu, który podmiot deklaruje osiągnąć (cel deklarowany, pozorny) i efektu ?? który zamierza (zrealizować skutek, cel rzeczywisty, obiektywny)

1. Sytuacje podejmowania decyzji

1. pewności

2. ryzyka

3. niepewności

1. Decydent podejmuje decyzje w sytuacjach pewnych, gdy

• Ma podjąć jedną z czynności

• Na gruncie jego wiedzy czynności te wykluczają się i łącznie dopełniają każdą z nich prowadząc z pewnością do określonych rezultatów

• Rezultaty te są dla decydenta uporządkowane przez relację preferencji

1. Decydent podejmuje decyzje w sytuacji ryzyka, gdy:

• Ma podjąć jedną z możliwych czynności

• Na gruncie jego wiedzy czynności te wykluczają się i łącznie dopełniają oraz każdej z nich odpowiada określony zbiór rezultatów z określonymi prawdopodobieństwami

• Rezultaty ze wszystkich tych zbiorów są dla decydenta uporządkowane przez relację preferencji

1. Decydent podejmuje decyzje w sytuacji niepewnej, gdy:

• Ma podejmować jedną z możliwych czynności

• Na gruncie jego wiedzy czynności te wykluczają się i łącznie dopełniają, ale nie zna prawdopodobieństwa poszczególnych rezultatów możliwych do podjęcia czynności

• Rezultaty ze wszystkich tych zbiorów są dla decydenta uporządkowane przez relację preferencji

1. Racjonalność z sytuacjach podejmowania decyzji

1. Decyzja racjonalna (w war. Pewności) – gdy czynność prowadzi do rezultatu maksymalnie preferowanego przez decydenta

Założenie o racjonalności (w war. Pewności) - jeśli decydujący mając do wyboru określone czynności (na gruncie jego wiedzy wykluczające się, dopełniające się), które prowadzą do rezultatów uporządkowanych przez charakterystyczną dla decydenta relację preferencji, to decydujący podejmie tę czynność, która prowadzi do rezultatu maksymalnie preferowanego.

1. Decyzja racjonalna w wartości ryzyka- gdy czynności charakteryzują się najw. użytecznością oczekiwaną

- użyteczność oczekiwana – suma wszystkich iloczynów użyteczności danego rezultatu danej czynności przez jego prawdopodobieństwo

Założenie o racjonalności (w war. Ryzyka) – jeśli decydujący mając do wyboru określoną czynność ( na gruncie jego wiedzy wyklucza się, dopełnia się(. Która prowadzi z określonym prawdopodobieństwem do rezultatów uporządkowanych przez ?? dla decyd. rel. pref, to decydujący podejmuje czynność o maksymalnej użyteczności oczekiw.

np. warianty działania przed egzaminem.

Czynności możliwe do podjęcia	Możliwe rezultaty i prawdopodobieństwo	Użyteczność używana
	Zdam	Nie zdam
Uczę się	0,8*	0,1*
Nie uczę się	0,1 .	0,8 .
Kolejność preferencji	2 * .	0 * .

1. Niepew. Gdy:

• Założenie o racjonalności przyjmuje jedną z reguł

- najw. Bezpieczeństwa

- najw. Zdobyczy

- najmniejszego zawodu

- braku dostatecznej racji

SYTACJA	PEWNOŚCI	RYZYKA	NIEPEWNOŚCI
Wiedza o skutkach	pewna	Znane prawdopodobieństwo	Brak informacji
Decyzja racjonalna	Prawdopodobieństwo rezultatu maksymalnie preferowanego	Charakteryzuje się najw. Użytecznością oczekiwaną	Strategie minimalizowania niepewności

1. Schemat interpretacji humanistycznej:

1. Schemat ogólny – schemat rozumowania w interpretacji humanistycznej (model Hempla- Oppenheima)

eksplanans wnioskowanie eksplanandum

Zmienne pow. Podj. Dec decyzja

Poprzednik zawodne następnik

Przesłanka wniosek

Zbiorcze określenie przyczyn skutki

Zbiór sądów służ. Sąd, który chcemy

Do wyjaśnienia wyjaśnić

O. Cetwiński J. Knita wspólne

	Eksplanans pierwotny x (I stopnia)	eksplanans	Eksplanandum x eksplanandum pierwotne (I stopnia)
Eksplanans wtórny (II)	Eksplanandum wtórne (II stopnia)
Założenie obiektywane	5) założenie o racjonalności	1) założenie o racjonalności	Decyzja polityczna
„dane”	1) Lista możliwych do podejćia decyzji	2) opis wiedzy decydenta - znajomość wariantów - znajomość prawdopodobieństwa i skutków - znajomość relacji preferencji
Ogólne prawa polityki	2) Wiedza decydenta o rezultatach tych czynności
	4) wiedza decydenta o prawdopodobieństwie
	3) relacja preferencji decydenta	3) opis posiadanego przez decydenta porządku wartości rezultatów

1. Ocena interpretacji humanistycznej

WADY ZALETY

Kwestia racjonalności wyjaśnianie

Aprioryzm aksjologiczny programowanie

D. POLIT- perspektywa ekonomiczna- teoria racjonalnego wyboru

1. Kwestie terminologiczne

1. teoria racjonalnego wyboru – pierwotne założenie (strzałka do góry)

podejście racjonalnego wyboru – z czasem bardziej jako metoda (strzałka w dół)

1. TRW – Teoria Racjonalnego Wyboru

Teoria Wyboru Publicznego Teoria Wyboru Społecznego

(TWP) (TWS)

1. TRW- założenia ogólne

   1. Istota TRW- wyjaśnianie zachowań jednostek poprzez odwołanie się do metodologii przyj. w ekonomii

- kiedy ludzie maja do wyboru kilka sposobów działania zwykle robią to, co w świetle ich przypuszczeń prawdopodobnie zapewni im najlepszy wynik

1. znaczenie TRW- zastosowanie TRW umożliwia stworzenia:

- „Ekonomiczna teoria polityki”

- ważny element warsztatu politologa

- najmłodsze podejście, które z nauki o polityce uczynić chciało dyscyplinę naukową jak najbardziej ścisłą

1. geneza TRW

   • korzenie intelektualne

- XIX w liberalizm i utylitaryzm

- poglądy klasycznych ekonomistów politycznych (A. Smith)
i autorów (Lock, Hobbes)

- mikroekonomia i ekonomia dobrobytu

• grunt powst. TRW

- paradoksy odkryte pod koniec XVIII w. przez Markiza de Condorceta i Jean’a Charles’a Brodę

- ekonomia

- nurt behawioralny w naukach społecznych

• etapy pojawienia się

- początki od lat ’50 XX w.

- ugruntowanie pozycji w latach ’80 XX w.

• zainteresowanie w Polsce

- do 1989 TRW prawie niebyła poruszana (jedynie na gruncie ekonomii jako podejście błędne porówn. do marks.)

- rozpowszechniania przez socjologów, ekonomistów i matematyków w latach ‘90

- w Polsce obecnie więcej literatury na temat TWS niż TWP

1. Założenia TRW

   • Opiera się na koncepcji człowieka ekonomicznego homo oeconomicus:

-konieczność dokonywania wyboru w war. Ograniczeń

-dąży do maksymalizacji zaspokojenia potrzeb

- racjonalność oparta na kierowaniu się wł. Int.

Przeciwieństwo do:

Homo sociologius:

• Żyje w społeczeństwie

• Jest nosicielem ról społecznych

• Konformizm oraz pasywność zachowania

• Jest to istota bardzo plastyczna

  1. Główne założenia TRW

     • Sytuacje społeczne trzeba sprowadzić do działań jednostek

     • Podstawą działań są racjonalne decyzje jednostek

     • Racjonalność decyzji wyborcy rozważenie korzyści i strat określonych działań (układem odniesienia są preferencje jednostki)

Jednostki działają we własnym interesie spośród różnych alternatyw wybiorą najbardziej wartościowy rezultat.

Model idealnego aktora: PREEMN- człowiek pomysłowy, zdyscyplinowany, żywiący nadzieje wobec świata, oceniający i trzymający się kryterium maksymalizacji

2. Teoria wyboru publicznego (TWP)

   1. Założenia

      • Zastosowanie zasady analizy ekonomicznej do obszaru podejmowanych decyzji politycznych, kształtującego się porządku publicznego, mechanizmu dostarczania dóbr publicznych

      • ? instytucjonalne uwarunkowania mechanizmu osiągnięcia korzyści ekonomicznych poprzez proc. Polit.

      • Sferę polityczną traktuje się jako specyficzny rynek, na którym występuje strona podaży i popytu, kategoria ceny, mechanizm równoważący itp.

   2. Dlaczego „publicznego”? – dotyczy sposobu zorganizowania życia publicznego

   3. Charakter teorii i przedmiotu analizy

      • Teoria pozytywna, opisowa – wyjaśniająca, predykatywna (jakie jest)

      • Przedmiotem analizy są rzeczywiste procesy

! realistyczna

1. Przykładowe efekty badawcze

   • Ekonomiczna teoria demokracji A. Downsa- zachowanie partii politycznej

   • Teoria wł. Ust. Wykon. i biurokracji państwowej- zachowanie organów

   • Teoria kontraktu konstytucyjnego Bu??nana

   • Teorie gr. Interesu i koalicji dystrybucyjnych Olsona

   • Teoria pogoni za rentą

2. Ekonomiczna teoria demokracji Downsa

- najbliżej znana koncepcja w ramach TWP

- rozważania nad systemem wyborczym (partyjnym, racjonalnością i motywacją wyborów)

- dot. tylko demokracji

Założenia

• Proceduralne ujęcie demokracji

• Rynek polityczny jak rynek doskonałej konkurencji w sferze ekonomicznej, skąd wyprowadza się mikroekonom. teorię Zach. Konsumentów i producentów

• Wybory= konsumenci

• Partie= producenci

• Program partii i rzeczywiste dział= produkowane dobro

• Głos wyborców= pieniądze (środek dokonywania wymiany)

• Podmioty polityczne (partie i wybory) kieruje się zasadami maksymalnie użyteczności i racjon. wyboru

Wnioski

• Partie dążą do zdobycia władzy przez zwycięstwo wyborcze, a procedura głosów jest traktowana jako wymiana głosów na korzyści polityczne

  • WYBORCA głosuje na partię, która po dojściu do władzy zapewni mu w świetle jego oczekiwań najwyższą użyteczność

  • PARTIA kieruje się wyłącznie dążeniem do władzy i zmienia swój program tak aby uzyskać najwyższe poparcie

• Głosowanie wyborców jest skutecznym narzędziem kontroli politycznego rynku

1. Teoria Wyboru Społecznego (TWS)

   1. Założenia

      • Analiza podstaw wyboru społecznych decyzji przez pryzmat preferencji i ocen indywidualnych

      • Agregowanie preferencji indywidualnych w preferencje społeczne, formułowanie podstaw dla oceny podziału dóbr, zasad sprawiedliwości, demokratycznych wyborów

      • Oczekiwanym efektem jest wskazanie metody podejmowania decyzji zbiorowych, które spełnia określone postulaty

      • W praktyce jedynie paradoksy wyboru społecznego- wyznaczają granice wymagań jakie można stawiać ???? podejmowania decyzji społecznych

   2. Dlaczego „społecznego”?

      • Społeczny kontekst decyzji badanych przez TWS

- są to metody zbiorowego podejmowania decyzji

- SA to metody dokonywania społecznego wyboru lub społecznej oceny takich rozwiązań, które mają różne konsekwencje dla członków grup lub społeczeństwa

1. Charakter teorii i przedmiot analizy

   • Teoria normatywna (jak być powinno)

   • Przedmiotem analizy są modele indywidualne

2. Przykładowe efekty badawcze

   • Paradoks wyb. Arrowa

   • Twierdzenie Black’a o medialnym wyborcy

   • Paradoks liberalizmu Sena

   • Paradoks markiza de Condorceta ujawniający wadę metody zwykłej większości

   • Paradoks Jean Charles’a Brodę ujawniający wadę metody większości pierwszeństwa

3. Paradoks wyb. Arrowa

   • Najbardziej znane twierdzenie z zakresu TWS

   • Odpowiada na pytanie, dlaczego żadna metoda społecznego podejmowania decyzji nie jest w pełni satysfakcjonująca?

Tw. Arrowa

Nie istnieje metoda agregowania preferencji indywidualnych w preferencje społeczne, która spełniłaby kilka formalnych warunków demokracji (funkcję społecznego dobrobytu)

Nie istnieje funkcja społecznego dobrobytu dla więcej niż 2 osób i nie więcej niż 2 alternatyw spełniających warunki U, P,I,D.

2. Porównanie TWP i TWS

   1. Podobieństwa

      • Przenikają się, są ściśle ze sobą związane

- AUTORZY- czołowymi przedstawicielami obu są K. Arrow, A. ???

- ZAŁOŻENIA:

* konstruowane są w sposób dedukcyjny

* istnieją trudności w dokonywaniu dokładnych rozróżnień między nimi

- ZADANIA:

* badania empiryczne w ramach TWP pełnią funkcję heurystyczne dla TWS

* TWP bada funkcjonowanie dorobku TWS w praktyce

1. Różnice

	TWP	TWS
Charakter teorii	Opisowo-wyjaśniająca (jak jest)	Normatywna (jak być powinno)
Status teoretyczny założeń	Weryfikowalne hipotezy	Aksjomaty
Przedmiot analizy	Rzeczywiste procesy	Modele idealne
Cele	Analiza funkcjonowania metod idealn. w praktyce	Określenie cech różnych metod podejmowania decyzji
Zadania	Ukazanie sposobu funkcjonowania społeczeństwa i państwa	Poszukiwanie najlepszych sposobów wyznaczania społecznej decyzji

1. Ocena TRW

   1. Wnioski

- analizowanie zachowań politycznych jest trudniejsze niż ekonomicznych

- korzyści z zastosowania mniejsze od zakładanych

1. Wady TRW

   • rozbieżność między założeniami, a rzeczywistością

   • problematyczność zakładania stabilności i jednorodności preferencji człowieka

   • podejmowanie jedynie rozważań krótkoterminowych

   • początkowo była nieprzychylna demokracji

2. Przyczyny sukcesu TWR- wpisała się w tendencje dominujące na przełomie XX i XIX w.

   • Neoklasyczne nastawienie: oddzielania nauki od ideologii

   • Neopozytywistyczne nastawienie: nauka o polityce powinna zmierzać w kierunku teorii dedukcyjnej

   • Uniwersalność zastosowania

   • Potencjał integracji mikro i makro teorii

   • Potencjał ulepszania stanowiska behawioralistycznego

   • Możliwość pogodzenia się z instytucjonalizmem

   • Przyczynia się do stabilizacji politologii

   • Interdyscyplinarny charakter umożliwiający przezwyciężenia fragmentaryzacji nauk społecznych.