Motywacja
Procesy motywacyjne - Procesy organizujące, ukierunkowujące i pobudzające czynność systemu nerwowego tak, aby sterowana przez te czynności aktywność osiągała cele wyznaczone treścią motywów
Motyw - każde przeżycie pobudzające człowieka do działania lub powstrzymujące go, sprzyjające lub przeszkadzające jego wykonaniu
Źródła motywacji
Niezaspokojenie potrzeb
Organizm dąży do homeostazy (równowagi)
Dążymy do redukcji napięcia poprzez działanie
Bodźce zewnętrzne (nagrody)
Zaktywizowanie zainteresowań
Motywacja
Podjęcie przez różne osoby zewnętrznie identycznego rodzaju aktywności nie oznacza, że wszystkie kierują się treściowo identycznymi motywami…np.
Podjęcie studiów na danym kierunku
Uprawianie danej formy aktywności fizycznej
Miejsce wyjazdu turystycznego
Motywacja a sprawność działania
Sprawność działania zależy od siły motywacji (natężenia).
Wyniki badań przeprowadzonych na zwierzętach i ludziach wskazały na występowanie określonych zależności pomiędzy natężeniem motywacji a sprawnością działania.
Prawa Yerkesa-Dodsona opisują zależność między pobudzeniem emocjonalnym (np. stresem, frustracją, motywacją) a poziomem wykonywania zadań (liczbą błędów).
Jest to funkcja krzywoliniowa:
Do pewnego poziomu wzrost pobudzenia polepsza poziom wykonania (zmniejsza liczbę błędów),
Ale z dalszym wzrostem pobudzenia poziom wykonania obniża się.
Pierwsze prawo Yerkesa-Dodsona
W miarę wzrostu natężenia motywacji, sprawność działania wzrasta, ale jedynie do pewnego momentu. Po jego przekroczeniu zaczyna spadać, aż do sytuacji, gdy przy bardzo dużym natężeniu motywacji, sprawność działania jest bardzo niska.
To klasyczna sytuacja gdy chce się za bardzo i wtedy nic się nie udaje. Wtedy to pojawiają się przesadne ambicje, paraliżujący lęk np. przed poniesieniem klęski.
Drugie prawo Yerkesa-Dodsona
Im trudniejsze jest zadanie, przed którym stoimy, tym niższy jest poziom optymalnego pobudzenia.
Zadania łatwe są dobrze wykonane nawet wtedy, gdy poziom pobudzenia emocjonalnego jest bardzo wysoki, wykonywanie zadań trudnych jest szybko upośledzane przez wysoki poziom pobudzenia.
Motywacja wewnętrzna - motyw naszych działań tkwi w nas samych, działalność którą wykonujemy sprawia nam przyjemność (bez zewnętrznej nagrody)
Motywacja zewnętrzna - działalność kierowana jest z zewnątrz, działamy w celu uzyskania nagrody (wyróżnienia lub gratyfikacji materialnej)
Motywacja wewnętrzna vs zewnętrzna
Badania i obserwacje wykazują, że motywacja wewnętrzna powinna być ceniona wyżej niż zewnętrzna
Chętnie i dobrze robimy to, co sprawia nam przyjemność, co lubimy, o czym sami decydujemy
Wówczas jesteśmy gotowi do ponoszenia kosztów, nie oczekując nagród zewnętrznych
Ludzie uważają że są motywowani wewnętrznie, gdy odczuwają, że sami są sprawcami swego zachowania, mają poczucie własnej wartości i kompetencji
gdy działania wypływają z bodźców zewnętrznych, często się z tym działaniem nie identyfikują
Ujemne działanie motywacji zewnętrznej
Na dłuższą metę kierując aktywność jednostki za zdobywanie nagrody lub unikanie kary zmniejsza ciekawość poznawczą i bezpośrednie zainteresowanie daną dziedziną działalności
Osoba kierująca daną formą aktywności powinna dążyć do rozwijania motywacji wewnętrznej, która może wyrażać się w zainteresowaniu daną dziedziną
Korzyści z tym związane wyrażają się w:
Odczuwaniu stałej potrzeby i przyjemności wynikającej z samego faktu zajmowania się czymś
To wyzwala inicjatywę, pomysłowość i konsekwencję w działaniu,
Pozwala na długotrwały wysiłek oraz jest skuteczną barierą przeciw motywom konkurencyjnym
Brak możliwości osiągania natężenia, które mogłoby prowadzić do dezorganizacji czynności
Utrzymywanie określonego rodzaju aktywności przez długi okres, co w przypadku systematycznie realizowanej aktywności ruchowej może przynieść jedynie korzyści
Czynnik napędowy tkwiącym w samym człowieku, dlatego gratyfikacja zawiera się w samej aktywności, a nie w jej ewentualnych pozytywnych skutkach
Jest mało prawdopodobne, by w czymkolwiek osiągnąć doskonałość, jeżeli motywacja nie zawiera potrzeby doskonalenia się jako cechy samej w sobie
Kwestionariusz Motywacji Turystycznej (KMO)
1. Wyjeżdżając na wycieczkę staram się zawsze mieć ze sobą mapę i przewodnik.
2. Uprawiam turystykę, bo uwalnia mnie ona od napięć psychicznych występujących w codziennym życiu.
3. Turystyka nie musi koniecznie zaspokajać potrzeb poznawczych człowieka, ma bowiem przede wszystkim umożliwić mu wypoczynek.
4. Ze swoich turystycznych podróży rzadko wysyłam widokówki z pozdrowieniami.
5. Na każdej wycieczce staram się jak najwięcej zobaczyć i dowiedzieć.
6. Jeżeli chcę wypocząć, to staram się ograniczyć swoją aktywność fizyczną.
7. Uprawiam turystykę, ponieważ jest to zdrowy sposób spędzania wolnego czasu.
8. Do dobrego wypoczynku potrzebuję koniecznie zmiany środowiska życia.
9. Po powrocie z wakacji chętnie opowiadam o swoich turystycznych podróżach.
10. Lepiej i chętniej wypoczywam samotnie.
11. Będąc na atrakcyjnej wycieczce zawsze staram się zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie.
12. Po swoich codziennych zajęciach czuję się często zmęczony fizycznie.
13. Często odczuwam chęć ucieczki od wszystkiego, co mnie na co dzień otacza.
14. Nawet w czasie wycieczki turystycznej staram się panować nad swoimi emocjami.
15. Preferuję indywidualne formy turystyki.
16. Turystykę najchętniej uprawiam w środowisku naturalnym, ponieważ kontakt z przyrodą jest dla mnie zawsze źródłem przyjemnych wrażeń.
17. Chęć poprawy i utrzymania zdrowia jest dla mnie ważnym powodem uprawiania turystyki.
18. Uprawianie turystyki umożliwia mi „wyżycie się” – wyładowanie nadmiaru energii.
19. Turystyka jest dla mnie bardziej źródłem nowych wrażeń i przygód niż ucieczką przed obciążeniami współczesnego świata.
20. W czasie urlopu chętnie uczestniczę w życiu towarzyskim.
21. Poprzez uprawianie turystyki zaspokajam swoje potrzeby ruchowej.
22. Lubię wycieczki organizowane przez zakład pracy lub szkołę.
23. Uważam, że aktywność fizyczna nie wpływa zasadniczo na mój stan zdrowia.
24. Jestem zwolennikiem wypoczynku biernego – w spokoju i w ciszy.
25. Napięcie emocjonalne przeszkadza mi w uprawianiu turystyki.
26. Zły stan zdrowia utrudnia mi uprawianie turystyki.
27. Uprawianie turystyki stwarza mi możliwość zaimponowania znajomym.
28. Obecność innych ludzi nie jest mi potrzebna do uprawiania turystyki.
29. Wybierając miejsce swojego wypoczynku wakacyjnego kierował/a/bym się bardziej warunkami naturalnymi niż jego renomą.
30. Uprawianie turystyki umożliwia mi utrzymanie sprawności fizycznej.
31. Swój czas wolny spędzam najchętniej aktywnie – w ruchu i w zabawie.
32. Lubię, gdy uprawianie turystyki łączy się z pewnym ryzykiem i dreszczykiem emocji.
33. Poprzez uprawianie turystyki zaspokajam swoje zainteresowania.
34. Nie znoszę monotonii, dlatego w turystyce szukam urozmaicenia i nowych wrażeń.
35. W moim codziennym życiu dotkliwie odczuwam brak aktywności fizycznej.
36. Uprawianie turystyki pozwala mi odzyskać utraconą równowagę psychiczną.
37. Lubię podróżować w gronie przyjaciół.
38. Do wyjazdu na wycieczkę skłania mnie zwykle chęć zobaczenia czegoś nowego.
39. Uprawianie turystyki dostarcza mi mnóstwa przyjemnych przeżyć.
40. Nie lubię długich podróży, bo najlepiej czuję się w domu.
41. Uprawianie turystyki uodparnia mnie na różne choroby (działa profilaktycznie).
42. Jeżeli chcę naprawdę wypocząć, to unikam nowych wrażeń i emocji.
43. Dla mnie turystyka ma przede wszystkim znaczenie rozrywkowe, a dopiero później zdrowotne.
44. Lepiej zwiedzać dużo a pobieżne niż mało a dokładnie.
45. W czasie uprawiania turystyki chętnie zawieram nowe znajomości, ponieważ na co dzień odczuwam potrzebę kontaktu z ludźmi.
46. Turystyka daje mi możliwość sprawdzenia swoich sił.
47. Na co dzień mam dosyć różnych informacji i nowości, dlatego w turystyce szukam przede wszystkim odprężenia.
48. Jest mi całkowicie obojętne, z jakim sprzętem uprawiam turystykę, byle tylko był wygodny i sprawny.
49. W czasie uprawiania turystyki łatwiej nawiązuję nowe znajomości.
Klucz do obliczania wyników
Skala AC: 6-, 12-, 18+, 21+, 24-, 31+, 35+,
Skala K: 2+, 8+, 13+, 19-, 22-, 36+, 40-,
Skala H: 7+, l7+, 23-, 26-, 30+, 41+, 43-,
Skala S: 10-, 15-, 20+, 28-, 37+, 45+, 49+,
Skala E: 14-, 16+, 25-, 32+, 34+, 39+, 42-,
Skala Am: 4-, 9+, 11+, 27+, 29-, 46+, 48-,
Skala C: 1+, 3-, 5+, 33+, 38+, 44-, 47-,
Klucz do obliczania wyników
Skala AC: Typ I (aktywnościowo – hedonistyczny)
Skala K: Typ II (relaksowo – katarktyczny)
Skala H: Typ III (zdrowotno – higieniczny)
Skala S: Typ IV (społeczno – towarzyski)
Skala E: Typ V (poszukiwacza przygody),
Skala Am: Typ VI (ambicjonalny)
Skala C: Typ VII (poznawczo – edukacyjny)
Typy motywacji osób uprawiających rekreację ruchową
Typ I (aktywnościowo-hedonistyczny)
Aktywność rekreacyjna wynika z biologicznej potrzeby ruchu
Jest przyjemna i atrakcyjna sama w sobie
Nie służy realizacji żadnych celów zewnętrznych (ma wartość autoteliczną)
Typ II (relaksowo – katarktyczny)
Rekreacja jest formą ucieczki od codziennych obowiązków i kłopotów
Służy przede wszystkim wypoczynkowi i rozładowywaniu stresów i napięć psychicznych
Typ III (zdrowotno - higieniczny)
osoby, które uprawiają rekreację ruchową głównie w celu poprawy lub utrzymania zdrowia, sprawności fizycznej, sylwetki, urody, itp.
dla tych wartości są gotowe często do dużych wyrzeczeń (np. przestrzegania diety) i systematycznych treningów
Typ IV (społeczno - towarzyski)
osoby poszukujące w rekreacji nawiązania kontaktów towarzyskich, preferujące grupowe formy spędzania wolnego czasu, potrzebujące do funkcjonowania obecności innych osób
Typ V („poszukiwacza przygody”)
osoby, które najchętniej uprawiają formy rekreacji dostarczające silnych wrażeń i emocji związanych z ryzykiem, hazardem, doznaniami estetycznymi, częstą zmianą i niepewnością, walką z siłami natury, przeciwnikiem lub samym sobą i własną słabością
Typ VI (ambicjonalny)
osoby, które w rekreacji poszukują możliwości sprawdzenia się i dowartościowania, np. przez zwycięstwo w rywalizacji sportowej
perfekcjoniści uprawiający rekreację często na pokaz, w celu uzyskania aplauzu społecznego
Typ VII (poznawczo - edukacyjny)
osoby, dla których rekreacja jest okazją do poznania i nauczenia się czegoś nowego, sposobem samodoskonalenia oraz rozwoju swoich zainteresowań i zamiłowań
W praktyce, rzadko spotyka się typy „idealne”, ponieważ aktywność rekreacyjna ma charakter polimotywacyjny i u jej podstaw leżą całe zespoły motywów. Możemy wyróżniać motywy dominujące, które najsilniej determinują zachowanie rekreacyjne.