Na ja składa się świadomość ( poznający) oraz pojęcie ja (poznawanie). Te procesy łączą się i tworzą poczucie tożsamości.

Pojęcie Ja- zawartość naszego Ja, to znaczy spostrzegane przez nas nasze własne myśli, przekonania i cechy osobowości.(Wiliam James 1842-1910).

Świadomość własnego Ja jest wspólna dla ludzi i małp człekokształtnych. Dzieci nabywają poczucie Ja w wieku ok.2 lat.

To pojęcie Ja w głównej mierze jest wynikiem kultury zachodu.

Są 4 drogi dochodzenia przez człowieka do wiedzy o sobie: introspekcja, obserwacja własnego zachowania, schematy ja i interakcja społeczna.

Introspekcja- refleksja nad tym co odczuwamy i jakimi ludźmi jesteśmy, może dać lepszy wgląd we własne uczucia i cechy- jak pokazują badania związane z teorią samoświadomości, gdy koncentrujemy na sobie uwagę innych. Odmienną rzeczą jest refleksja nad tym, dlaczego odczuwamy to co odczuwamy.

Obserwacja własnego zachowania- czyli teoria spostrzegania siebie, zajmuje się kwestią w jaki sposób poznajemy siebie, podobnie jak poznajemy innych, np. zgodnie z hipotezą mimicznego sprzężenia zwrotnego wnioskujemy o przeżywanej przez siebie emocji na podstawie własnego wyrazu mimicznego. Zjawisko wyjaśnione przez teorię spostrzegania siebie to efekt nadmiernego uzasadnienia. Polega on na pomniejszaniu naszej wewnętrznej motywacji do wykonania jakiegoś zadania, a w konsekwencji uznanie, że angażujemy się w jego wykonanie z powodu motywacji zewnętrznej. Rozwinięciem teorii spostrzegania siebie jest dwuczynnikowa teoria emocji, kiedy to dochodzimy do określania przeżywanych emocji.

Schematy JA- informacje o sobie organizujemy w schematach. Są one oparte na naszych przeszłych doświadczeniach, które pomagają nam zrozumieć, wyjaśnić i przewidzieć własne zachowanie organizując pamięć autobiograficzną, a jest to pamięć dotycząca własnych myśli, uczuć i zachowań w przeszłości.

Interakcja społeczna- to poznawanie siebie. Wchodząc w interakcje z innymi ludźmi rozwijamy Ja odzwierciedlone, określamy kim jesteśmy, na podstawie tego jak spostrzegają nas inni. Teoria porównań społecznych głosi że dokonujemy porównań, gdy nie mamy pewności jacy jesteśmy pod względem danej cechy. Zazwyczaj za przedmiot porównań wybieramy sobie tych, którzy są do nas podobni. Jeśli chcemy ustalić poziom doskonałości dokonujemy porównań społecznych w górę, porównujemy siebie z tymi, którzy pod względem danej cechy plasują się wyżej od nas. Ajeśli chcemy poprawić swoje samopoczucie dokonujemy porównań społecznych w dół, dokonujemy porównań z tymi, którzy pod względem danej cechy zajmują pozycję niżej.

AUTOPREZENTACJA

Autoprezentacja jest jedną z form wyrażania własnego ja, jest to próba zakomunikowania poprzez nasze wypowiedzi, zachowania niewerbalne, działania tego, kim jesteśmy, albo tego, za kogo chcielibyśmy być uważani przez innych.

Pojęcie to rozwinął Erving Goffman, który oparł je na metaforze teatru, jako życia, my ludzie jesteśmy aktorami i codziennie odgrywamy swoje rolę. Podobnie jak w teatrze tak i w życiu jest scena gdzie w sposób aktywny odgrywamy swoją rolę oraz kulisy, gdzie nie jesteśmy już tak aktywni, gdzie przygotowywujemy się do kreowania wrażenia.

Strategie autoprezentacji :

● Ingracjacja polega na tym, iż schlebiamy, staramy się przypodobać, wywrzeć jak najlepsze wrażenie na drugiej osobie w celu uzyskania korzyści poprzez komplementy, wyrażanie podziwu, zachwytu, ale też okazywanie współczucia gotowość pomocy. Z jednej strony jest to strategia dobra i skuteczna, bowiem każdy z nas lubi, kiedy inni okazują nam sympatię, ale należy pamiętać, aby jej nie nadużywać, bowiem wtedy druga osoba zdaje sobie sprawę z tego, dlaczego jesteśmy dla niej tak mili.

● Promowanie siebie, zachwalanie siebie, swoich zalet mocnych stron. Wykorzystując tą strategie należy być ostrożnym, dlatego że możemy być posądzeni o to, iż jesteśmy aroganccy zadufani w sobie.

● Pławienie się w cudzej chwalę, jest to poprawianie własnego wizerunku poprzez identyfikację z osobą, która odniosła sukces. Wtedy to my możemy imponować innym.

● Kreowanie usprawiedliwień dla możliwej porażki, tworzenie utrudnień, wymyślanie usprawiedliwień dla swojego zachowania tak by w przypadku faktycznego niepowodzenia mieć gotowe usprawiedliwienie. Najczęściej przyczyn porażki szukamy nie własnym działaniu, postępowaniu, lecz w czynnikach środowiskowych, zewnętrznych, pozbywając się w ten sposób poczucia winy.

PODSTAWOWY BLAD ATRYBUCJI

Tendencja do przeceniania czynników wewnętrznych przynależących do dyspozycji a nie docenienia roli i sytuacji.

Przyczyny pojawienia się podstawowych błędów atrybucji.
Jednym z powodów jest to, że wyjaśniającczyjeś zachowanie, zwykle koncentrujemy nasza uwagę na osobie, a nie na sytuacji. Ludzie są wyraziści spostrzeżeniowo, sączymś, co nasze oczy i uszy zauważają (wyrazistość spostrzeżeniowa – jest to informacja, która skupia nasza uwagę, ludzie są skłonni przeceniać przyczynowa role informacji, która jest jest wyrazista spostrzeżeniowo).
Drugą przyczyną jest to, że kultura zachowania uczy nas preferowania wyjaśnień odwołujących się do dyspozycji, cech indywidualnych osoby. Ludzie w kulturach zachodu są bardziej psychologami osobowości spostrzegającymi zachowania w kategoriach dyspozycji, podczas gdy, w kulturach wschodu są psychologami społecznymi, odnoszącymi się do zachowania w kategoriach sytuacyjnych.

ATRYBUCJE W SLUŻBIE EGO - wyjaśnienia, które przypisują sukcesy czynnikom wewnętrznym, zależnym od dyspozycji. Za niepowodzenie zaś obwiniają czynniki zewnętrzne należące do sytuacji. Atrybucja obronna – wyjaśnianie zachowania, które pozwalają tłumicświadomość tego, że jest się śmiertelnym i podatnym na zranienie.
Nierealistyczny optymizm – forma obronnej atrybucji polegająca na przeświadczeniu ludzi, ze rzeczy dobre przydadząsię raczej im, niż ich partnerom, a złe spotykają raczej innych, niż ich samych.
Wiara w sprawiedliwy świat – forma obronnej atrybucji, gdzie zakłada się, że zło dotyka złych ludzi, natomiast dobra spotyka dobrych.

Często, gdy oceniamy innych ludzi stosujemy skróty poznawcze, które prowadza do błędnychwyobrażeń, nasze wyobrażenia często sąblednę, ponieważ spostrzegamy innych w ograniczonej liczbie możliwych sytuacji oraz dlatego, ze zachowują się wobec nas w taki sposób jak jego od nich oczekujemy.

Komunikacja niewerbalna- jest to sposób w jaki ludzie komunikują się intencjonalnie bądź nie intencjonalnie . Komunikacja ta odnosi się do sporej części badań nad różnymi elementami komunikacji nie korzystającej ze słów.

Najczęściej stosowane kanały komunikacji niewerbalnej to:

1)Wyraz twarzy

2)Ton głosu

3)Gesty

4)Pozycje i ruchy ciała

5)Dotyk

6)Sposoby spoglądania

Zachowanie niewerbalne służy przede wszystkim :

I Wyrażaniu emocji (zaciskasz usta- jesteś zły )

II Przenoszeniu postaw ( Lubię Cię- nasilasz kontakt wzrokowy , uśmiechasz się )

III Informowaniu o cechach osobowości (Jestem otwarty, ton jest podniesiony )

IV Ułatwianiu komunikacji niewerbalnej (Po zakończeniu konwersacji spoglądasz na partnera, dając mu sygnał ,że teraz on może mówić )

Przykłady dla grupy:

1)Jak sarkastycznie wypowiedzieć zdanie : „Tak się cieszę ,że Cię widzę”

2)Jak bez użycia słów wyrazić zdanie: „ Cześć! Teraz rozmawiam przez telefon. Będę jeszcze rozmawiał przez 10 min. Zawołam Cię ok? ”

Reguły ujawniania-są to kulturowo zdeterminowane reguły określające jakie zachowania niewerbalne nadają się do ujawnienia. Są one specyficzne dla każdej kultury i dyktują jaki rodzaj ekspresji emocjonalnej można okazywać.

Różnice płciowe w komunikacji niewerbalnej:

Z badań naukowych wynika ,że ekstrawertycy lepiej odczytują przesłanki w kom. Niewerbalnej od introwertyków. Również kobiety czynią to lepiej od mężczyzn. W 11 różnych krajach stwierdzono, że kobiety lepiej rozumiały badania niewerbalne.

Teoria roli społecznej- to teoria mówiąca ,że różnice płciowe pojawiające się w zachowaniu społecznym wynikają ze społecznego podziału pracy pomiędzy płciami. Podział ten prowadzi do różnic w oczekiwaniach wobec ról płciowych i umiejętności związanych z płcią ,które określają różnice w społecznym zachowaniu kobiet i mężczyzn .Zgodnie z tą teorią w większości społeczeństw podział pracy wynika z różnic płciowych. Zwykle jest tak, że kobiety częściej niż mężczyźni pełnią pewne funkcje rodzinne czy zawodowe np., zapewnianie opieki dzieciom.

Jednym ze sposobów testowania tej teorii jest przebadanie różnic płciowych w kulturach, które maja inne oczekiwania związane z rolą płciową i umiejętnościami przez nią określonymi. W rezultacie należy stwierdzić , że możemy się wiele dowiedzieć o innych z obserwacji zachowania niewerbalnego, rozpoznać ich emocje i cechy osobowości.

Istnieje wiele kanałów komunikacji niewerbalnej ,ludzie potrafią odczytać je z wystarczającą dokładnością , szczególnie gdy obejrzymy kilka przekazów jednocześnie i kiedy inni próbują w sposób zamierzony ich oszukiwać . Nadal jednak nie wiemy wiele o kimś, kogo spotykamy po raz pierwszy. Obserwując jego niewerbalne zachowanie , możemy spostrzec , że jest miły i przyjacielski, jednak możemy to powiedzieć o innych obliczach czyjejś osobowości , czy jest to osoba inteligentna ?szczera ? godna zaufania ?

Ukryta teoria osobowości – to schematy , które ludzie stosują by pogrupować różne rodzaje cech osobowości . Wielu ludzi jest przekonanych, że jeżeli ktoś jest uprzejmy to jest również hojny , jeżeli jest zgryźliwy to prawdopodobnie jest też irytujący , jeśli kogoś spostrzegamy jako uczynnego to również uznajemy go za szczerego .

Kulturowa zmienność ukrytych teorii osobowości została przedstawiona w badaniu wg którego różne kultury mają różne wyobrażenia typów osobowości dla określenia , których istnieją proste , uzgodnione terminy językowe. W kulturach zachodnich istnieją ludzie , którzy mają osobowość artysty, są to osoby twórcze , żyjące intensywnie, dziedzicznie nie dysponują schematem czy ukrytą teorią osobowości , odnoszącą się do typu artystycznego . Występują też kategorie osobowości, które nie istnieją w kulturach zachodu , np. shi gu – to osoba, która jest światowa , poświęca się dla rodziny, umie się znaleźć w towarzystwie i zachowuje pewną powściągliwość.

Model współzmienności

Harold Kelley przyjął odmienne stanowisko formułując własną teorię atrybucji. Jones i Davis koncentrowali się na informacji z której korzystamy tworząc atrybucję wewnętrzną. Kelley zaś zajął się pierwszym krokiem w procesie postrzegania społecznego- w jaki sposób ludzie decydują czy poczynić wewnętrzną czy zewnętrzną atrybucje. Kolejna różnica między tymi dwoma teoriami polega na tym, że teorie wnioskowania z czynników towarzyszących stosuje się do pojedynczych obserwacji zachowania, model współzmienności stosuje się do wielokrotnych przejawów zachowania. Kelley zakłada, iż tworząc atrybucje zbieramy informacje, która pomoże nam wzbogacić osąd o przyczynach czyjegoś zachowania. Według Kelleya dane, które uzyskujemy dotyczą tego, w jaki sposób czyjeś zachowanie współzmienia się, wraz ze zmianami czasu, miejsca, osób. Dzięki odkryciu współzmienności w ludzkich zachowaniach możemy wzbogacić swój osąd o przyczynach czyjegoś zachowania.

MODEL WSPÓŁZMIENNOŚCI- koncepcja według, której dokonujemy atrybucji przyczynowych dotyczących zachowania jakiejś osoby na podstawie faktów, które zmieniają się wraz z jego zachowaniem. Kelley twierdzi, że podczas formułowania atrybucji badamy 3 rodzaje informacji:
1. Zgodność informacji- informacja dotycząca tego, w jakim stopniu inni ludzie zachowują się wobec tych samych bodźców tak samo.
2. Wybiorczość informacji- informacja mówiąca o tym, do jakiego stopnia dany człowiek zachowuje się w ten sam sposób wobec różnych bodźców.
3. Spójność informacji – mówiąca o stopniu w jakim zachowanie jakiejś osoby wobec określonego bodźca jest takie samo mimo upływu czasu i różnych okoliczności.

PODSTAWOWY BŁĄD ATRYBUCJI
Sądzimy, że ludzie czynią tak a nie inaczej ponieważ są tacy właśnie, a nie dlatego ,że określiła ich sytuacja bądź pełniona funkcja. Jesteśmy mocno nastawieni na dostrzeganie związku między działaniem ludzi, a tym co naprawdę myślą lub czują, nawet gdy jest to oczywiste, że zachowanie zostało zdeterminowane przez sytuację. Ta skłonność jest bardzo rozpowszechniona, psycholog społeczny Lee Ross nazwał ją podstawowym błędem atrybucji.

Ojcem teorii atrybucji jest Fritz Heider. Z jego punktu widzenia funkcjonujemy jak psychologowie amatorzy, który cały czas próbują zrozumieć dlaczego ludzie zachowują się tak a nie inaczej. Gdy próbujemy określić dlaczego właśnie tak się dany człowiek zachował. Czynimy zarówno atrybucje wewnętrzne jak i zewnętrzne.

ATRYBUJCA WEWNĘTRZNA- wnioskowanie, że jakaś osoba zachowała się w określony sposób zarówno ze względu za swe właściwości jak i postawy, charakter czy osobowość.

ATRYBUCJA ZEWNĘTRZNA- wnioskowanie, że jakaś osoba zachowała się w określony sposób ze względu na właściwości sytuacji, w której się znalazła, zakłada się tu, że w tej sytuacji większość ludzi reagowałaby w ten sam sposób.

TEORIA ATRYBUCJI- określenie sposobu, w jaki sposób ludzie wyjaśniają przyczyny tak swego jak i zachowania innych ludzi.

Edward Jones i Keith Davis sformułowali teorię wnioskowania z czynników towarzyszących, aby określić proces, w trakcie którego dochodzimy do atrybucji wewnętrznej, czyli w jaki sposób wnioskujemy o dyspozycjach albo o wewnętrznych właściwościach osobowości, korzystając ze związanych z nimi zachowań lub działań.

TEORIA WNIOSKOWANIA Z CZYNNIKÓW TOWARZYSZĄCYCH- w myśl. Której dokonujemy wewnętrznych atrybucji dotyczących jakiejś osoby gdy:

a) istnieje niewiele nietożsamych konsekwencji jej zachowania,

b) zachowanie jest nieoczekiwane.