Tendencja – kierunek rozwoju określonego zjawiska, np. formy sportowej wybranego zawodnika czy rozwoju sportu w ogóle, przedstawiony w formie opisowej, w postaci wykresu graficznego lub równania

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Systematyczny postęp wyników oraz wzrost trudności i złożoności walki

• Coraz trudniej o wynik dający przewagę nad rywalami

• Coraz więcej zawodników jest „najlepszych” i „równych”

• O tryumfie decyduje dyspozycja chwili, łut szczęścia

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Świat ogarnięty jest sportem

• Nowe dyscypliny (np. narciarstwo alpejskie – slalom + slalom gigant K i M x 4 osobowe zespoły – punktacja za miejsca. Suma daje wynik końcowy MŚ.

• Narastające symptomy eskalacji przygotowań, zrozumiałych wobec narodowych ambicji krajów „wybijających się” na niepodległość, czy budujących swój prestiż. Wyścig trwa.

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Rozszerza się i zmienia geografia współzawodnictwa, np.: Ateny 2004

  • medale – 71 państw,

  • punkty (miejsca 1-8) podzieliło 115 reprezentacji,

  • trzy sportowe mocarstwa (reprezentacje USA, Chin, Rosji) - różnice państwowe, polityczne, ekonomiczne, kulturowe, religijne.

• Chiny – gospodarz Igrzysk XXIX Olimpiady 2008 r

  • I.0. 1988 r Seul – 11 miejsce

  • I.O. 1992 r Barcelona – 4 miejsce

  • I.O. 1996 r Atlanta – 4 miejsce

  • I.O. 2000 r Sydney – 3 miejsce

  • I.O. 2004 r Ateny – 2 miejsce

• Sukcesy Japonii, Korei Południowej + 11 krajów azjatyckich

• Afryka!!!!!!

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Wzrastający stopień organizacji

• Profesjonalizm

• Otwarcie na innowacyjność

• Systemowe rozwiązania

• Upowszechnianie wzorów szkoleniowych

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Komercjalizacja

cyt.: „dzisiejszy sport jest biznesem. Jest to już przemysł. W Niemczech sport wyczynowy wytwarza 1,4% PKB. Jest to tyle samo, co wytwarza niemieckie rolnictwo. Ze sportu żyje w Niemczech 600 tys. ludzi. Najlepszych zawodników zna 98% społeczeństwa.

„Gdyby nie Igrzyska, dłużej czekaliby mieszkańcy Aten na osiedle dla ok. 20 tys. mieszkańców (wioska olimpijska), nowoczesne lotnisko i trasy komunikacyjne, nowe hotele i gmachy użyteczności publicznej, modernizację systemu telekomunikacji, rozbudowę infrastruktury miejskiej. To właśnie miliardy euro, które przeznaczono nie tylko na supernowoczesne obiekty, które służyć będą wielorakim, nie tylko sportowym celom. To również promocja kraju i miasta, unikalne związki biznesu, sportu i kultury. Wielka mobilizacja społeczeństwa, ekspresja prawd i idei. Wszystko przez olimpijski sport i dla sportu” (Sozański, 2004)

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Rozwój sponsoringu

cyt.: image znanych sportowców przenoszony jest na wyroby firm i koncernów. W Niemczech nakłady na sponsoring szacuje się od 1,6 do 1,8 mld marek. Przykładowe wydatki firm:

• Bayer – 23 mln DM (na sport masowy, młodzieżowy i inwalidzki)

• Mercedes – 3 mln DM (piłkarska reprezentacja Niemiec)

• Daimler-Benz – 40 mln DM (tenis)

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Kierowany dobór i selekcja (kryteria i normy)

• Obniżający się wiek rozpoczynanie treningów

• Włączanie coraz młodszych do rywalizacji seniorów

• Strukturalizacja szkolenia sportowego najmłodszych

• Szkolenie celowe, wszechstronne

• Doping (nowe specyfiki i walka)

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Rozszerzanie badań nad szkoleniem sportowym najmłodszych

• Coraz większe nakłady na szkolenie utalentowanej młodzieży

• Działalność zespołowa trenerów

• Współpraca rodziców, trenerów, lekarzy

• Jednoznaczne łączenie ontogenezy z zadaniami szkolenia sportowego

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Równoległe szkolenie rezerw – wieloszczeblowe kwalifikacje (kadra A, B, C itd.)

• Wydłużanie cyklu przygotowań do ważnych zawodów (I.O. mistrzostwa świata – gospodarze 6-8 lat, pozostali 4-6 lat)

• Selekcja trenerów (krajowych i zagranicznych)

• Odzwierciedlanie w procedurach szkoleniowych szczegółowych warunków geoklimatycznych

• Trafność wyboru polityki startowej – kalendarze startów nie są już tylko ustalane pod kątem szkoleniowym.

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Precyzyjne ustalanie „formy na czas”

• Wykorzystanie dorobku nauki

• Organizacja wyjazdu ekip

• Kierowanie udziałem w walce sportowej, treningiem i pobytem np. w wiosce olimpijskiej

• Opracowanie specjalnych programów żywienia

• Opracowanie programów ochrony zdrowia i opieki lekarskiej

Tendencje rozwojowe we współczesnym sporcie wyczynowym

• Na ile te tendencje mieszczą się w mojej koncepcji dochodzenia do celu?

• Czy muszę je uwzględniać za wszelką cenę?

• Co jest siłą napędową mojej dyscypliny?

• Czy jestem przygotowany do włączenia się do rywalizacji z najlepszymi?

• Czy jestem gotowy do wykorzystania wiedzy o mechanizmach powodujących zmiany w sporcie wyczynowym?

• Co oznaczają dla praktyki sportu te tendencje?

Struktura treningu sportowego

• Struktura treningu - układ i rozmieszczenie elementów składowych procesu, sposoby ich wzajemnego podporządkowania i relacje między nimi oraz zasady sprzężenia w jeden system funkcjonujący jako całość.

• Sposób funkcjonowania systemu stanowi łączny efekt funkcji poszczególnych elementów oraz struktury jako systemu.

Struktura treningu sportowego

Trening jest procesem ujętym w ramy określonego strukturalnego porządku. Odzwierciedla się on we wzajemnym celowym przenikaniu poszczególnych składowych:

• struktury rzeczowej uwzględniającej różne rodzaje przygotowania;

• struktury czasowej ujmującej trening w cykle różnej długotrwałości.

Struktura treningu sportowego

• Strukturę rzeczową treningu tworzą elementy składające się na stan wytrenowania, tzn. rożne aspekty przygotowania zawodnika. Jest to jakby katalog prac, które trzeba realizować dla budowania stanu wytrenowania i formy sportowej.

• Struktura czasowa reguluje rozkład tych prac w czasie. W jej ramach umieszczamy zadania dotyczące kształtowania składowych stanu wytrenowania, czyli elementów struktury rzeczowej.

Zasady cykliczności

• Przemienność pracy i wypoczynku;

• Zapewnienie możliwości udziału zawodnika w treningu i zawodach;

• Falowość obciążeń

• Wzajemny, ograniczony związek przygotowania wszechstronnego, ukierunkowanego i specjalnego;

• Proporcje czasowe i ilościowe w wykorzystaniu przygotowania fizycznego, technicznego, taktycznego i teoretycznego

Struktura treningu sportowego

Struktura treningu charakteryzuje się:

• racjonalnym systemem wzajemnych powiązań różnych składowych przygotowania w procesie treningu (przygotowanie sprawnościowe, techniczne, taktyczne, psychiczne, teoretyczne);

• określoną zależnością parametrów obciążeń wysiłkowych
  (ilościowych i jakościowych charakterystyk objętości i intensywności pracy), obciążeń treningowych i startowych, faz pracy o różnym charakterze i wypoczynku;

• uzasadnioną w funkcji celu kolejnością występowania składowych ogniw struktury czasowej (etapów, cykli, jednostek treningowych i ich części), przejawiającą się fazowo w całościowym procesie szkolenia, zgodnie z zasadami rozwoju stanu wytrenowania i formy sportowej.

Czynnikami wpływającymi na strukturę treningu są:

• biologiczne prawa rozwoju i funkcjonowania organizmu;

• charakterystyka procesów fizjologicznych zachodzących w
  ustroju pod wpływem treningu;

• uwarunkowania systemu szkolenia sportowego;

• szczególne cechy modelu mistrzostwa sportowego w danej
  dyscyplinie także zasady współzawodnictwa (system startów, kalendarz
  imprez);

• charakterystyki obciążeń treningowych (objętość i
  intensywność pracy), na różnych etapach i cyklach
  szkolenia (cykliczność pracy i odnowy);

• poziom wiedzy teoretycznej i doświadczeń praktyki w
  zakresie szeroko pojętego procesu szkolenia i jego
  uwarunkowań.

Koordynacja ruchowa

Koordynacja ruchowa określa zdolność do wykonywania złożonych przestrzennie i czasowo ruchów, przestawiania się z jednych zadań ruchowych na inne, jak również rozwiązywania nowych, nieoczekiwanie pojawiających się sytuacji ruchowych. Mieści się tu również umiejętność szybkiego, dokładnego i trwałego uczenia się ruchu.

W pewnym uproszczeniu można uznać, iż koordynacja ruchowa mieści w sobie szereg specyficznych właściwości, takich jak: zwinność (zdolność precyzyjnego

i szybkiego władania ciałem), zręczność (ruchy manualne rąk), czucie czasu, czucie przestrzeni, czucie równowagi, tzw. czucie ruchu (pamięć ruchowa) itp.

Proces koordynacyjnego przygotowania sprawnościowego obejmuje zdolności:1/2

• sprzęgania ruchów – organizacji przestrzenno-czasowych i dynamicznych powiązań ruchów części ciała,

• orientacji przestrzennej – identyfikacji położenia oraz zmian pozycji i ruchów ciała w przestrzeni,

• różnicowania ruchów – wysokiej dokładności i ekonomii ruchów częściowych oraz poszczególnych faz w całości aktu ruchowego,

• równowagi – utrzymywania, względnie przywracania stanu równowagi ciała,

Proces koordynacyjnego przygotowania sprawnościowego obejmuje zdolności:2/2

• szybkiego i właściwego reagowania – szybkiego wykonywania celowych ruchów na sygnał lub nagłą zmianę sytuacji,

• dostosowania i przestawiania ruchowego – czyli precyzowania, korygowania, jak też świadomego zmieniania i przestawiania ruchów zgodnie z powstałą lub przewidywaną zmianą sytuacji,

• rytmizacji ruchów – dostosowania ruchów do podanego rytmu (zewnętrznego), względnie przyjęcia celowego rytmu własnego (wewnętrznego).

Metodyka doskonalenia koordynacji

Zasadniczą metodą doskonalenia koordynacji jest ciągłe poznawanie nowych, różnorodnych ćwiczeń, a także wykonywanie już znanych (w tym także ćwiczenia startowego) w różnorodnych warunkach.

Założenia te znalazły praktyczne zastosowanie w tzw. metodzie zmienności ćwiczeń. Obejmuje ona dwa kryteria różnicowania stosowanych w kształtowaniu koordynacji środków: kryterium zmienności wykonania ćwiczenia i kryterium zmienności warunków jego realizacji.

Kryterium zmienności wykonania ćwiczenia

Zmienne sposoby wykonania ćwiczenia obejmują: tempo i kierunek ruchu, wymagania w stosunku do wielkości użytej siły, udział mięśni, objętość ruchu, łączenie różnych strukturalnie form ruchu, odtwarzanie zmiennych rytmów i akcentowanie faz ruchu, ćwiczenia symetryczne i asymetryczne, warianty rozpoczęcia i zakończenia ruchu, samodzielne rozwiązywanie zadań ruchowych.

Kryterium zmienności warunków realizacji ćwiczeń

Zmienne warunki wykonania ćwiczenia to: różne warunki przestrzenne ruchu (otwarte i zamknięte), użycie różnych przyborów, ograniczenia kontroli wzrokowej, różna nawierzchnia zajęć (podłoga, materac, trawnik, nierówności, podwyższenia, itp.), różne obciążenia zewnętrzne (hantle, worki, pasy, itp.), ćwiczenia z różnymi partnerami, przeciwnikami, ograniczony czas i ograniczona przestrzeń pracy.

W praktyce wykorzystanie tych kryteriów różnicowania przybiera postać różnorodnych grup ćwiczeń , przede wszystkim:

• doskonalących zachowanie równowagi w miejscu i w ruchu,

• kształtujących umiejętność wykonywania szybkich obrotów, zwrotów i przewrotów,

• z zastosowaniem nietypowych pozycji wyjściowych,

• z wprowadzeniem dodatkowych ruchów do zasadniczej ich formy.

Reguły rozwijania zdolności koordynacyjnych

• wprowadzaj nowe, nie znane ćwiczenia,

• dobieraj różne warunki wykonywania ćwiczeń,

• wykorzystuj ćwiczenia "lustrzane",

• łącz zadania w różnorakie łańcuchy ruchowe,

• zmieniaj techniki wykonywania zadań,

• wprowadzaj okresowo dodatkowe utrudnienia (np. bieg przez płotki z pałeczką sztafetową) lub zakłócenia akustyczne, świetlne czy mechaniczne (np. każdy but inny),

• zmieniaj przestrzenne warunki wykonania ruchu (np. wyższe płotki, krótszy rozbieg),

• wprowadzaj czasami dodatkowe obciążenia zewnętrzne,

• zmieniaj środowisko ćwiczeń (np. hala, las, boisko, plaża).

Struktura treningu sportowego

Struktura treningu - układ i rozmieszczenie elementów składowych procesu, sposoby ich wzajemnego podporządkowania i relacje między nimi oraz zasady sprzężenia w jeden system funkcjonujący jako całość.

Zasady cykliczności

przemienność pracy i wypoczynku;

zapewnienie możliwości udziału zawodnika
w treningu i zawodach;

falowość obciążeń;

wzajemny, ograniczony związek przygotowania wszechstronnego, ukierunkowanego
i specjalnego;

proporcje czasowe i ilościowe w wykorzystaniu przygotowania fizycznego, technicznego, taktycznego i teoretycznego.

Forma sportowa jest stan optymalnej gotowości do uzyskiwania wysokich wyników.

W funkcji czasu wydzielić można trzy fazy formy sportowej:

budowania (przypada na okres przygotowawczy),

utrzymania - wstępnej stabilizacji (przypada na okres startowy),

okresowej utraty formy (w okresie przejściowym-względnego odpoczynku)

Okresy treningowe

Okres przygotowawczy ‑ ma na celu budowanie formy ‑ dzieli się na trzy zasadnicze podokresy:

- przygotowania wszechstronnego

(ogólnego),

- przygotowania ukierunkowanego,

- przygotowania specjalnego.

OKRES PRZYGOTOWAWCZY
[podokres przygotowania wszechstronnego (ogólnego)]

Głównym zadaniem podokresu przygotowania wszechstronnego jest budowanie, rozszerzanie i doskonalenie funkcjonalnych podstaw formy sportowej;

Dąży się tu przede wszystkim do wszechstronnego rozwoju sprawności oraz poszerzania zasobu nawyków ruchowych i umiejętności.

OKRES PRZYGOTOWAWCZY
(podokres przygotowania ukierunkowanego)

Należy traktować go jako pośrednie ogniwo między fazami przygotowania wszechstronnego i specjalnego;

W uproszczeniu można przyjąć, że w tym czasie około 40% stanowią obciążenia i środki ukierunkowane, a po około 30% wszechstronne i specjalne.

OKRES PRZYGOTOWAWCZY
(podokres przygotowania specjalnego)

Dąży się do osiągnięcia wysokiego tempa przyrostu sprawności specjalnej, umiejętności techniczno‑taktycznych oraz innych dyspozycji potrzebnych dla skutecznego rozwiązywania zadań w okresie startowym;

Udział pracy o charakterze wszechstronnym maleje, wzrasta natomiast zakres treningu ukierunkowanego i specjalnego (około 60‑70% treningu).

Okres startowy

Składa się z podokresów: stabilizacji formy i zawodów;

Najważniejszym zadaniem jest stworzenie warunków dla uzyskania najlepszych wyników. Doskonali się sprawność specjalną oraz technikę i taktykę oraz podtrzymuje przygotowanie wszechstronne;

Częstotliwość i ogólna liczba startów zależy przede wszystkim od zaawansowania zawodnika. W większości konkurencji szybkościowo‑siłowych i gier sportowych starty mogą się odbywać co 7‑10 dni, natomiast w dyscyplinach wytrzymałościowych, sportach walki oraz wielobojach przerwy między kolejnymi startami powinny być dłuższe. W grach zespołowych kalendarz imprez okresowo zwiększa częstotliwość startów;

Większość startów młodzieży winna mieć charakter szkoleniowy, bez specjalnych przygotowań.

Okres przejściowy

Jest koniecznym następstwem okresu startów.

Stwarza warunki do aktywnego wypoczynku, odnowy biologicznej, zapobiegając negatywnym skutkom stosowanych obciążeń treningowych i startowych. Podtrzymuje poziom wytrenowania;

Zasadniczą treść pracy stanowi przygotowanie wszechstronne, realizowane w różnorakich ćwiczeniach w formie aktywnego wypoczynku, wykonywanych w zmiennych warunkach; wywołujących duże pobudzenie emocjonalne.

Stanowi jakby wejście w okres przygotowawczy kolejnego dużego cyklu.

MEZOCYKLE

średnie cykle treningowe - obejmują szereg wzajemnie powiązanych ze sobą mikrocykli i stanowią wyodrębnioną fazę procesu treningowego trwającą najczęściej 3-4 tygodnie (minimum 2 tyg., maksimum 6 tyg.);

W strukturze mezocyklu wyróżniamy 2 fazy:

1 faza – stymulująca (rozwijanie i związane

z tym zmęczenie),

2 faza – odbudowująca.

RODZAJE MEZOCYKLI

WPROWADZAJĄCY - (okres przygotowawczy) realizuje zadania stopniowego wejścia zawodników do specyficznej pracy treningowej. Uwzględniamy obciążenia i środki rozwijające możliwości do pracy tlenowej, a równolegle kształtujemy zdolności do wykonywania pracy krótkotrwałej (beztlenowej).

RODZAJE MEZOCYKLI

PODSTAWOWE rozwijające

i stabilizujące - (okres przygotowawczy) ukierunkowane na istotny wzrost poziomu właściwości funkcjonalnych układów i mechanizmów organizmu.

Duże sumaryczne obciążenia, różnorodność stosowanych środków.

RODZAJE MEZOCYKLI

KONTROLNO-PRZYGOTOWAWCZE (okres przygotowawczy lub startowy) praca - seria startów;

PRZEDSTARTOWE (okres startowy) wyrównywanie ewentualnych braków w przygotowaniu sprawnościowym, doskonalenie techniki i taktyki, przygotowanie psychiczne; szczególny rodzaj to BPS.

RODZAJE MEZOCYKLI

STARTOWE - zasadnicze starty

POŚREDNIE:

• odbudowująco-przygotowawczy,

• odbudowująco-podtrzymujący.

Mikrocykl

Składa się z kilku jednostek treningowych. Jest on logicznie uporządkowanym ogniwem procesu szkolenia, będąc jego powtarzalnym fragmentem;

Na ogół mikrocykl trwa 7-10 dni i składa się z dwóch faz:

• 1 faza – stymulująca (rozwijanie i związane z

tym zmęczenie),

• 2 faza – odbudowująca.

Rodzaje mikrocykli

Treningowe ogólnoprzygotowawcze

- podstawowa rola na początku okresu przygotowawczego (wszechstronnego);

- równomierny wzrost obciążeń osiągających znaczną objętość i intensywność (nie dochodzi do wielkości maksymalnych.

Rodzaje mikrocykli

Treningowe specjalnoprzygotowawcze

- stosowane są najczęściej w podokresie przygotowania specjalnego i w okresie startowym;

- objętość jest mniejsza, zaś intensywność osiąga wartości submaksymalne i maksymalne.

Rodzaje mikrocykli

Wprowadzające

- zależą od charakteru bezpośredniego;

- odzwierciedla się w nich rozłożenie obciążeń i odpoczynków zgodnie z programem zawodów;

- uwzględnia się godziny startów, warunki rozgrywania zawodów, wartość i sposób walki przyszłych przeciwników.

Rodzaje mikrocykli

Startowe

- ich charakter zależy od programu, zasad i regulaminu konkretnych zawodów;

- oprócz dni startowych mieszczą one fazy nastawienia na udział w zawodach oraz fazy między startowe (jeśli zawody trwają więcej niż kilka dni ). Ich zadaniem jest osiągnięcie stanu gotowości startowej.

Rodzaje mikrocykli

Odbudowujące

- następują zwykle po zawodach o wysokim obciążeniu lub umieszcza się je na końcu serii mikrocykli właściwych;

- charakteryzują się zmniejszoną objętością pracy, zwiększoną liczbą dni aktywnego wypoczynku, zmianą zestawu ćwiczeń

i zewnętrznych warunków treningu.

JEDNOSTKA TRENINGOWA

CZĘŚCI:

Wstępna, w tym:

rozgrzewka ogólna,

rozgrzewka specjalistyczna.

Główna

Końcowa

Rodzaje jednostek treningowych

JEDNOSTKI PODSTAWOWE

zasadnicza objętość pracy poświęcona na realizację zadań głównych dla danego okresu; duże obciążenia;

JEDNOSTKI UZUPEŁNIAJĄCE rozwiązywanie pojedynczych, cząstkowych zadań, adaptacja, odnowa.

Rodzaje jednostek treningowych

JEDNOSTKI O CHARAKTERZE WYBIÓRCZYM (analitycznym):

• główna objętość ćwiczeń zapewnia rozwiązywanie jednego wybranego zadania;

JEDNOSTKI O CHARAKTERZE KOMPLEKSOWYM:

• kolejne rozwiązywanie zadań,

• jednoczesne rozwiązywanie zadań.

Ontogeneza

Sport - jest to świadoma, dobrowolna działalność człowieka podejmowana głownie dla zaspokojenia potrzeby zabawy, popisu, walki, a także wewnętrznego doskonalenia się w drodze systematycznego rozwoju cech fizycznych, umysłowych i wolicjonalnych [H. Sozański, 1998].

• Rozwój osobniczy (ontogeneza) – jest to szereg kolejnych i nieodwracalnych procesów kształtotwórczych i fizjologicznych, jakie zachodzą od momentu zapłodnienia komórki jajowej do śmierci osobnika [J. Charzewski, 1999].

• Rozwój fizyczny 9-11 lat 1/4

• zmniejszenie tempa wzrostu, wzrost wewnętrzny organizmu

• uwidacznia się większa sprawność fizyczna u chłopców

• rozwój dojrzałości płciowej (wcześniej u dziewczynek)

• Rozwój fizyczny 11-13 lat 2/4

• trwa intensywny przyrost masy i wysokości ciała

• dysproporcje w sylwetce

• pojawiają się drugo- i trzeciorzędne cechy płciowe

• wzmaga się działalność gruczołów wydzielniczych skóry

• osiąganie dojrzałości płciowej(dziewczęta)

• skok pokwitaniowy powoduje osłabienie organizmu

• kształtuje się typowo męska i typowo kobieca sylwetka

• Rozwój fizyczny 14-15 lat 3/4

dziewczęta

• ciało jest już praktycznie rozwinięte

• proporcje poszczególnych narządów ulegają wyrównaniu

• pierwsze zainteresowania erotyczne

chłopcy

• niższa tonacja głosu

• zmiany zarysu szyi

• do 15 roku chłopcy są mniejsi niż dziewczęta

• Rozwój fizyczny 16-17 lat 4/4

• sylwetka ukształtowana, harmonijna

• sprawność fizyczna bardzo dobrze rozwinięta

• osiągnięcie dojrzałości płciowej

• Rozwój emocjonalny 9-11 lat 1/8

• coraz częściej reakcjom emocjonalnym towarzyszy ocena intelektualna tzn. dziecko rozumie dlaczego się złości lub śmieje

• panowanie nad swoimi uczuciami

• coraz trwalsze przejawy i formy wyrażania emocji, wywołanych już przez przypadkowe sytuacje

• zdolność do przeżywania dłużej trwających uczuć

• zanikanie nagłych wybuchów złości

Cd.

• Rozwój emocjonalny 9-11 lat 2/8

kontakty z rówieśnikami

• dążenie do harmonijnego współżycia z zespołem rówieśników

• ważne jest dobro zespołu, lojalność wobec niego, ofiarność, podporządkowanie się

• nauka współdziałania

• liczy się opinia członków grupy

wartości

• uznawanie norm wartości grupy, w której się uczestniczy

• ważne jest przestrzeganie tych zasad, wykonywanie obowiązków wobec zespołu

• Rozwój emocjonalny 11-13 lat 3/8

• niestabilność emocjonalna

• dominuje radość i poczucie humoru

• oscylacja między uczuciami krańcowymi (czasem potrzebuje przyjaciół, a czasem od nich stroni)

• przesadna pewność siebie, poczucie siły i mocy na zmianę ze stanami rezygnacji

• niestałość uczuć

• odkrycie świata wewnętrznego

• pierwsze sympatie, zadurzenia

Cd.

• Rozwój emocjonalny 11-13 lat 4/8

kontakty z rówieśnikami

• nawiązywanie ścisłych kontaktów z rówieśnikami

• konflikty dziewcząta-chłopcy

• dziewczęta próbują zwrócić uwagę chłopców

• chłopcy się jeszcze nie interesują dziewczynami

• pierwsze przyjaźnie, oparte na wspólnym spędzaniu czasu, zainteresowaniach

• poczucie solidarności z grupą, klasą szkolną

kontakty z rodzicami

• rozluźnienie kontaktów z rodzicami (krytycyzm)

• dążenie do samodzielności rodzi konflikty

• potrzeba autonomii (dotyczy uczuć, poglądów, działań)

• Rozwój emocjonalny 14-15 lat 5/8

• silne napięcia emocjonalne, wywołane pełnieniem nowych ról

• potrzeba czynu i przygody

• potrzeba ekspresji (pamiętniki, zwierzenia)

• wrażliwość na ocenę

• i krytykę

• silnie rozwinięte oczekiwania, marzenia, ideały

Cd.

• Rozwój emocjonalny 14-15 lat 6/8

kontakty z rówieśnikami

• potrzeba przynależności do grupy

• identyfikacja z grupą wyraża się poprzez strój, styl zachowania, słownictwo

• silne zainteresowanie płcią przeciwną

• rozwój przyjaźni

samoocena

• zdolność do refleksji

• analiza własnych przeżyć

• stawianie sobie wymagań

• odczuwanie własnej odrębności, indywidualności

• Rozwój emocjonalny 16-17 lat 7/8

• kształtują się ideały

• krytyczna ocena wartości społecznych i politycznych, dojrzewa osobowość

• rozwija się samoświadomość celów i zadań życiowych

Cd.

• Rozwój emocjonalny 16-17 lat 8/8

kontakty z rówieśnikami

• rozwój przyjaźni

• coraz większe zainteresowanie płcią przeciwną

• funkcjonowanie w grupach, pełnienie ról społecznych

• przyjaźnie dziewcząt są częstsze i bardziej głębokie

kontakty z rodzicami

• nadal bardzo rozwinięta potrzeba samostanowienia, autonomii

• osłabienie więzi emocjonalnej

• obniżony autorytet rodziców

• Rozwój intelektualny 9-11 lat 1/4

• spostrzeżenia nabierają charakteru abstrakcyjnego

• skierowanie uwagi na własne cechy i czynności psychiczne

• pamięć mechaniczna ustępuje miejsca pamięci logicznej, wzrasta szybkość i łatwość zapamiętywania

• rozwój koncentracji, potrafią dłużej skupić swoją uwagę na jednej czynności

zainteresowania

• większe zaciekawienie ludźmi

• zaciekawienie zdarzeniami zachodzącymi w grupie

• rodzice podlegają bacznej obserwacji

• tajne kluby i paczki

• Rozwój intelektualny 11-13 lat 2/4

• intensywny rozwój

• pojawia się zrozumienie przenośni i symboli

• rozwija się pamięć logiczna (wybiórcze zapamiętywanie materiału)

• rozwój myślenia formalnego i abstrakcyjnego prowadzi do refleksyjności i krytycyzmu

zainteresowania

• rozwój pierwszych poważnych zainteresowań

• potrzeba poznania siebie i świata

• Rozwój intelektualny 14-15 lat 3/4

• myślenie problemowe

• większa zdolność przyswajania wiadomości i tworzenia systemu wiedzy

• dominuje myślenie logiczne, abstrakcyjne

• stawianie hipotez, przewidywanie konsekwencji

• zdolność do względnie obiektywnego ujmowania działań i właściwości innych osób

• wzrasta zasób słownictwa i jego treści

• rozwija się wyobraźnia (marzenia)

• zwiększa się zdolność do interpretacji stanów uczuciowych i motywów innych ludzi

• Rozwój intelektualny 16-17 lat 4/4

• umiejętność wiązania wiadomości z różnych dziedzin

• maksymalna zdolność do przyswajania wiedzy

zainteresowania

• poważne traktowanie swoich zainteresowań i poświęcanie im większej ilości czasu

• często związanie się z działalnością szkolną

• Rozwój motoryczny
  (młodszy wiek szkolny 8-12 lat)1/3

• system klasowo-lekcyjny ogranicza aktywność dzieci

• przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem (nieumiejętność koncentracji)

• szybkie tempo doskonalenia precyzji ruchów rąk

• ok. 9-10 r.ż. rośnie zdolność koncentracji – ruchy stają się oszczędne, dokładne i bez przyruchów

• dalszy rozwój ruchów lokomocyjnych (opanowanie biegu, zróżnicowanie rzutów, znaczne wzbogacenie wachlarza innych czynności)

• Rozwój motoryczny
  (młodszy wiek szkolny 8-12 lat)2/3

• postępuje intelektualizacja czynności (wzrost zainteresowania efektami, chęć współzawodnictwa, zadowolenie z udanych ćwiczeń)

• rozpoczyna się etap dziecka doskonałego (złoty wiek motoryczności) – trwa do rozpoczęcia skoku pokwitaniowego wysokości ciała (10-11 r.ż. dziew.; 12-13 r.ż. chłop.) – największe przyrosty szybkości, wytrzymałości, zwinności, może się obniżać poziom gibkości

• Rozwój motoryczny
  (młodszy wiek szkolny 8-12 lat)3/3

• odwaga, duża aktywność, rosnąca zdolność do odbioru informacji

• niezwykła łatwość uczenia się ruchów (nawet skomplikowanych) - pożądane rozpoczęcie nauki ruchów

• podatność na wzorce powoduje wybór czynności lubianych (konkurencji i dyscyplin sport.)

• dynamiczny rozwój zdolności motorycznych (siły względnej, zdolności maks. pochłaniania tlenu, maks. tętno wysiłkowe, maksymalna moc anaerobowa – zwłaszcza u dziewcząt)

• Rozwój motoryczny
  (okres pokwitania 12-15 lat)1/3

• skok pokwitaniowy wysokości ciała (10-12 r.ż. dziewczęta i 12-14 r.ż. chłopcy)

• skok pokwitaniowy masy ciała i masy tłuszczu , szczególnie u dziewcząt (po ok. 2 latach od skoku wys. ciała)

• zachwianie równowagi w procesach pobudzania i hamowania

• zmniejszenie motywacji i zainteresowań ruchem

• Rozwój motoryczny
  (okres pokwitania 12-15 lat)2/3

• obniżenie poziomu zdolności motorycznych - szczególnie u dziewcząt (u trenujących nie obserwuje się takich zmian), u chłopców tylko obniżenie wydolności aerobowej

• powiększenie dymorfizmu płciowego w zakresie wszystkich zdolności motorycznych

• ruchy stają się niezręczne, brak im harmonii, mniejsza dokładność i rytm

• zmniejszenie zdolności uczenia się ruchów

• Rozwój motoryczny
  (okres pokwitania 12-15 lat)3/3

• ociężałość i apatia ruchowa - ujawniają się w działaniach:

- w trudnych ruchach acyklicznych (ćwiczenia

gimnastyczne na przyrządach)

- w ruchach kombinowanych i przy uczeniu się nowych

ruchów

- w postawie ciała podczas wykonywania ruchów oraz w

przyruchach

- w ruchach wymagających wyjątkowej dokładności i precyzji

UWAGA: wspomniane zaburzenia są przejściowe, bardziej natury jakościowej – pod względem ilościowym dalszy (choć wolniejszy) rozwój poziomu predyspozycji koordynacyjnych.

• Rozwój motoryczny
  (okres młodzieńczy 16-18 lat) 1/1

• powrót do równowagi i ukształtowanie się motoryczności pełnej, zrównoważonej, z dużym bogactwem ruchów i wysokim poziomem zdolności motorycznych

• jeszcze większy dymorfizm płciowy sprawności fizycznej (rozwój chłopców i regres u dziewcząt)

• w budowie ciała (szerokość bioder i długość kończyn dolnych w stosunku do tułowia, większa masa tłuszczu, słabsza konstrukcja stawów

• inne funkcje życiowe i obyczajowe,

• różnice psychiczne, inny rytm biologiczny

• kobiety przewyższają mężczyzn w zakresie: precyzji ruchów, zachowania równowagi, gibkości

• Okresy sensytywne

• są to okresy zwiększonej (maksymalnej, optymalnej) podatności na bodźce środowiskowe, w tym trening

• przypadają one na fazy przyspieszonego rozwoju danej cechy stanowiące naturalne (biologiczne) podłoże efektywniejszej stymulacji

• Ryc.1. Zmienność poziomu potencjału ruchowego pod wpływem czynników rozwoju biologicznego
  i bodźców treningowych wg H. Sozańskiego.

• Wskazówka metodyczna

Najskuteczniejszym sposobem postępowania
w kształtowaniu zdolności motorycznych jest działanie zgodne z naturalnym kierunkiem i rytmem rozwoju osobniczego

• Siła mięśniowa

Siła mięśniowa to zdolność do pokonywania oporów zewnętrznych lub przeciwstawiania się im kosztem wysiłku mięśniowego

• RODZJE SIŁY

• BEZWZGLĘDNA SIŁA MIĘŚNIA - można ją wyznaczyć przez minimalną wielkość ciężaru, którym należy obciążyć mięsień, aby uniemożliwić jego skrócenie przy działaniu bodźcem o dużym natężeniu.

• WZGLĘDNA SIŁA MIĘŚNIA - iloraz bezwzględnej siły mięśnia przez powierzchnię przekroju poprzecznego jego włókien.

• ABSOLUTNA SIŁA MIĘŚNIOWA - siła możliwa do rozwinięcia przez danego zawodnika w konkretnym ruchu (wyznacza się j ą wielkością możliwego do pokonania oporu).

• WZGLĘDNA SIŁA MIĘŚNIOWA - iloraz absolutnej siły mięśniowej przez ciężar ciała danego zawodnika.

• Rodzaje pracy mięśni

W każdym ruchu przejawia się swoista praca

mięśni: skurcz, czyli zmiana długości mięśnia, oraz

napięcie. Pozwala to wyodrębnić pracę:

• izotoniczną (dynamiczną), w czasie której następuje zmiana długości mięśnia, bez zmiany napięcia;

• izometryczną (statyczną), która charakteryzuje się zmianami napięcia przy stałej długości mięśnia;

• auksotoniczną, w której mięśnie zmieniają długość i napięcie jednocześnie.

• Siła mięśniowa

F = m x a

gdzie: m – masa pokonywanego oporu

a – przyspieszenie środka masy ciała

Siła dynamiczna Siła statyczna

zrywowa (eksplozywna) aktywna

szybka pasywna

wolna

• DROGI ROZWIJANIA SIŁY

• Pierwsza - polegająca na doskonaleniu procesów synchronizujących aktywność włókien mięśniowych z ukierunkowaniem ich na jednoczesną mobilizację.

• Druga - której działanie skierowane jest przede wszystkim na przyrost masy mięśniowej.

• Trzecia - wykorzystująca łączne oddziaływanie pierwszej i drugiej drogi.

• Etapy kształtowania siły

• wszechstronnego przygotowania - kształtowanie siły wszystkich mięśni zawodnika, bez uwzględniania jego specjalizacji sportowej,

• Etapy kształtowania siły

• ukierunkowanego przygotowania - kształtowanie głównie siły tych partii mięśniowych, które stanowią bazę dla "funkcjonalnego fundamentu" wysiłków specjalistycznych; ćwiczenia tutaj stosowane powinny spełniać postulat koordynacyjnego podobieństwa do wymogów uprawianej konkurencji,

• Etapy kształtowania siły

• specjalnego przygotowania - kształtowaniu tego rodzaju siły mięśniowej, która odgrywa wiodącą rolę w działaniu startowym, z jednoczesnym rozwijaniem innej zdolności motorycznej (np. w sprintach - szybkości, w biegach średnich i długich - wytrzymałości) przy możliwie pełnym zachowaniu struktury uprawianej konkurencji.

• Elementy metodyki kształtowania siły mięśniowej

• Środki treningowe

• Metody treningowe

• Charakter pracy mięśni

• Wielkość pokonywanego oporu

• Intensywność pojedynczego ćwiczenia

• Liczba powtórzeń ćwiczenia w jednej serii

• Czas i charakter przerw między seriami

• Liczba serii

• Metody kształtowania siły

• metody kształtowania maksymalnych możliwości siłowych, przede wszystkim metoda maksymalnych krótkotrwałych obciążeń (zwana też metodą maksymalnych obciążeń, ciężkoatletyczną lub progresji);

• Celem metody ciężkoatletycznej jest wzrost siły wraz ze zwiększeniem objętości ćwiczonych mięśni. Trening tą metodą nie prowadzi do widocznych zmian w układzie krążenia i oddychania, a tym samym nie przyczynia się do wzrostu wytrzymałości

• Metody kształtowania siły

• metody kształtowania możliwości szybkościowo-siłowych, w tym np. różnorodne warianty metody interwałowej realizowanej w formie ćwiczeń "na stacjach", lub tzw. metoda plyometryczna; obciążenia zwykle średnie, rzadziej duże;

• metoda plyometryczną, obejmuje tzw. "zeskoki w głąb". Są to ćwiczenia o bardzo wysokiej intensywności, które można stosować w przypadku wszechstronnego przygotowania oraz przy wysokiej odporności układu kostno-stawowego i mięśniowego zawodnika na przeciążenia mechaniczne. Ćwiczenia plyometryczne (mówiąc inaczej - siły eksplozywnej) polegają na łączeniu efektu skurczu ekscentrycznego (faza rozciągnięcia mięśnia) i koncentrycznego, co stwarza efekt tzw. reaktywnego napięcia mięśniowego

• Metody kształtowania siły

metody kształtowania możliwości wytrzymałościowo-siłowych,

w tym np. warianty metody interwałowej (dłuższy czas pracy "na stacji"), lub aplikację metody zmiennej, realizowanej w formie "obwodowej" treningu ; na ogół obciążenia średnie i małe;

• trening wytrzymałościowo-siłowy nie prowadzi do widocznego przyrostu masy mięśniowej i powoduje przede wszystkim wzrost wytrzymałości;

• podstawowym celem treningu obwodowego jest wszechstronny rozwój organizmu przy równoczesnym dodatnim wpływie na układ krwionośny i oddechowy.

• Metody kształtowania siły

• metody kształtowania masy i "rzeźby" mięśniowej, w których przyrost możliwości siłowych jest niejako na drugim planie (chociaż w określonym stopniu poprawa poziomu siły występuje). Są to różne warianty ćwiczeń prowadzonych w formie wielokrotnych wysiłków (zwykle z dużym obciążeniem) wykonywanych do granicznego zmęczenia (body building system). Trening taki jest stosowany w kulturystyce. Ma też uzasadnienie we wszelkich innych przypadkach potrzeby rozbudowy bądź odbudowy masy mięśniowej (określone grupy mięśni w treningu ukierunkowanym, po kontuzjach i długotrwałych przerwach w treningu).

• fizjologiczny wpływ metody „body building” na organizm obserwuje się przede wszystkim w znacznym przyroście masy mięśniowej oraz wzroście tonusu mięśniowego. W dalszej kolejności następuje wzrost wytrzymałości siłowej

• Metody kształtowania siły

• metody rozwoju siły poprzez napięcia izometryczne, przede wszystkim metoda izometryczna oraz stretching. W każdym przypadku mamy tu do czynienia z wysiłkami o charakterze statycznym.

Klasyczny trening izometryczny zakłada, że wielkość napięcia mięśnia powinna być zbliżona do maksimum, czas pojedynczego napięcia wynosi 5-6. s, liczba ćwiczeń 5-10. Każde ćwiczenie należy powtórzyć dwukrotnie, stosując 2-5 s przerwę wypoczynkową. Przerwa pomiędzy poszczególnymi (podwójnymi) ćwiczeniami powinna wynosić 30-180 s, liczba serii od 3 do 5, a przerwa między seriami 1-2 min. Ćwiczyć należy codziennie a sygnałem do ewentualnego przerwania ćwiczeń są znaczne bóle mięśniowe

• Siła mięśniowa

• cecha motoryczna wyrażająca zdolność do pokonywania zewnętrznego oporu lub przeciwstawiania mu się, będąca efektem skurczu mięśni

• Wyróżnia się:

• Siłę względną mięśnia

• Siłę absolutną mięśniową

• Gradient siły

• Siła eksplozywna

• Siła izomeryczna

• Siła koncentryczna

• Siła ekscentryczna

• Siła izokinetyczna

• Absolutna siła mięśniowa – określa maksymalny poziom siły zawodnika, możliwy do rozwinięcia w dowolnym ćwiczeniu

• Względna siła mięśniowa – wyznaczana jest ilorazem absolutnej siły mięśniowej do masy ciała ćwiczącego

• Gradient siły – wartość charakteryzująca prędkość narastania siły (czas potrzebny do uzyskania 50% siły maksymalnej w danym ruchu dla danego osobnika)

• Siła eksplozywna – poziom siły dynamicznej uzyskanej na drodze maksymalnego przyspieszenia (pokonywanie niewielkiego oporu zewnętrznego)

• Siła izometryczna – poziom siły uzyskany podczas pracy statycznej, tzn. podczas skurczów izometrycznych

• Siła koncentryczna – poziom siły uzyskany w trakcie pracy typu auksotonicznego, kiedy ruch ma charakter dynamiczny pokonujący

• Siła ekscentryczna - poziom siły uzyskany w trakcie pracy typu auksotonicznego, kiedy ruch ma charakter dynamiczny ustępujący

• Siła izokinetyczna – siła rozwijana w warunkach autonomicznie dostosowującej się siły oporu do pozomu wysiłku; stała wielkość oporu

Istnieje możliwość pewnej morfologicznej przebudowy włókien mięśniowych poprzez ukierunkowane ćwiczenia. Stwierdzono np. że po treningu siłowym, w czasie którego mięśnie pracowały dynamicznie, układ miofibryli, ilość jąder i kształt włókien mięśniowych zmieniają się w kierunku włókien białych, natomiast po treningu izometrycznym – w kierunku włókien czerwonych.

• Źródłem siły są skurcze mięśniowe, których wielkości zależą od:

• Czynników osobniczych, np. wiek, płeć, budowa ciała, wielkość masy mięśniowej, uwarunkowania genetyczne

• Czynników fizjologicznych, np. powierzchnia przekroju fizjologicznego, stan pobudzenia, budowa morfologiczna mięśnia, napięcie i prędkość skracania się mięśnia

• Czynników biomechanicznych, np. kąt zgięcia stawowego, siła mięśnia przy jego długości spoczynkowej, długość brzuśca mięśniowego, wielkość ramienia siły mięśnia

• Innych czynników, np. rytm dobowy i sezonowy, promieniowanie nadfioletowe, odżywianie, wspomaganie farmakologiczne, charakter odnoey

Trening nastawiony na rozwijanie siły może wpłynąć na wzrost szybkości czy nawet wytrzymałości.

Ponieważ siła równa się iloczynowi masy i przyspieszenia, wielkości rozwijanej siły mogą wzrastać poprzez zwiększenie masy przy niewielkim przyspieszeniu – są to ćwiczenia typowo siłowe (np. wyciskanie, przysiad ze sztangą o ciężarze maksymalnym); albo kosztem zwiększenia przyspieszenia ruchu przy stałych masach – są to ćwiczenia szybkościowo-siłowe (np. rzuty).

Jeżeli przy dużym przyspieszeniu wielkość siły rozwijanej w ruchu jest mała (mała masa) mówimy o ćwiczeniach o charakterze szybkościowym.

• Odpowiednio do tego wyróżniamy tzw.:

• Siłę wolną (maksymalna masa)

• Siłę szybką (masa niewielka, przyspieszenie duże)

• Siłę zrywową (dążenie do maksymalnego przyspieszenia ruchu)

Trzy etapy kształtowania siły:

• Przygotowania wszechstronnego – obejmującego kształtowanie siły wszystkich mięśni zawodnika, bez uwzględnienia jego specjalizacji sportowej

• Przygotowania ukierunkowanego – obejmującego kształtowanie siły tych partii mięśniowych, które stanowią bazę dla „funkcjonalnego fundamentu” wysiłków specjalistycznych

• Przygotowania specjalnego – polegającego na kształtowaniu tego rodzaju siły mięśniowej, która odgrywa wiodącą rolę w działaniu startowym, z jednoczesnym rozwijaniem innej zdolności motorycznej (np. sprint – szybkość, biegi średnie – wytrzymałość)

Cechą dobrej metodyki treningu siły jest dążenie, by na kolejnych etapach środki treningowe stosować w sposób kompleksowy, dobierając odpowiednie proporcje ćwiczeń wszechstronnych, ukierunkowanych i specjalistycznych.

• Większość metod stosowanych w procesie kształtowania siły bazuje na założeniach:

• Metody interwałowej (średnia lub dużą intensywność pracy, duża liczba powtórzeń, niepełne przerwy odpoczynkowe)

• Metody powtórzeniowej (submaksymalna lub maksymalna intensywność, niewielka liczba powtórzeń, pełne przerwy wypoczynkowe)

W każdym przypadku dobór parametrów wysiłku powinien gwarantować wzbudzanie odpowiednich napięć mięśniowych (z reguły maksymalnych). Jeżeli ćwiczący systematycznie tego nie przestrzega, poziom siły nie ulega poprawie.

• Generalnie w kształtowaniu siły mięśniowej stosuje się dwie, bardzo rozbudowane grupy metod:

• Dynamiczne

• Statyczne

+

• Metoda skurczów pośrednich (mieszana)

Funkcjonują one w pięciu zasadniczych kompleksach

• Metody kształtowania maksymalnych możliwości siłowych – metoda maksymalnych, krótkotrwałych obciążeń (zwana też metodą maksymalnych obciążeń, ciężkoatletyczną lub progresji)

• Metody kształtowania możliwości szybkościowo-siłowych, w tym np. różnorodne warianty metody interwałowej realizowanej w formie ćwiczeń „na stacjach” lub tzw. metoda plyometryczna; obciążenia zwykle średnie, rzadziej duże

• Metody kształtowania możliwości wytrzymałościowo- siłowych, w tym np. warianty metody interwałowej (dłuższy czas pracy „na stacji”) lub aplikacje metody zmiennej realizowanej w formie obwodowej treningu; na ogół obciążenia średnie i małe

• Metody kształtowania masy i rzeźby mięśniowej, w których przyrost możliwości siłowych jest niejako na drugim planie (chociaż w określonym stopniu poprawa poziomu siły występuje). Są to różne warianty ćwiczeń prowadzonych w formie wielokrotnych wysiłków ( zwykle z dużym obciążeniem) wykonywanych do granicznego zmęczenia (body building system). Trening taki jest stosowany w kulturystyce. Ma też uzasadnienie we wszelkich innych przypadkach potrzeby rozbudowy bądź odbudowy masy mięśniowej.

• Metody rozwoju siły poprzez napięcia izometryczne, przede wszystkim metoda izometryczna oraz stretching. W każdym przypadku mamy tu do czynienia z wysiłkami o charakterze statycznym.

• Szybkość

• Szybkość określana jest jako zdolność do wykonywania ruchów

w najmniejszych dla danych warunków odcinkach czasu.

• Szybkość

• Przejawia się poprzez trzy składowe:

  • czas reakcji,

  • czas ruchu prostego,

  • częstotliwość ruchów cyklicznych.

• Czas reakcji

Liczy się od momentu zadziałania bodźca do zapoczątkowania ruchu. Na jego wymiar składa się pięć czasów odcinkowych:

1. powstanie pobudzenia w receptorze;

2. przekazanie pobudzenia do ośrodkowego układu nerwowego;

3. przebieg pobudzenia przez ośrodki nerwowe i uformowanie sygnału wykonawczego;

4. przebieg sygnału z ośrodkowego układu nerwowego do mięśnia;

5. pobudzenie mięśnia, zmiana jego napięcia, zapoczątkowanie ruchu.

• Czas reakcji

Wyróżniamy dwa rodzaje reakcji:

• proste (danemu bodźcowi odpowiada zawsze jedna, z góry ustalona odpowiedź ruchowa);

• złożone (alternatywne, do których zaliczamy reakcje różnicowe i z wyboru). Zwiększa się liczba bodźców (informacji) docierających do centralnego układu nerwowego. Wybranie właściwej odpowiedzi wymaga odpowiedniej selekcji bodźców, co wydłuża czas reagowania.

• Czas ruchu prostego

• zależy od wielkości pokonywanego oporu zewnętrznego, właściwej synchronizacji aktywujących ruch grup mięśniowych, a przede wszystkim od koordynacji nerwowo - mięśniowej.

• Częstotliwość ruchów

• obrazuje liczbę powtarzanych cykli ruchowych w czasie, np. biegu na 100 m. liczba kroków w jednostce czasu. Wysoka częstotliwość ruchów związana jest z „ruchliwością" układu nerwowego;

• wysokie tempo ruchów zależy od sprawności ośrodków nerwowych zawiadujących antagonistycznymi grupami mięśniowymi, prowadzącymi do szybkiego przechodzenia w stan hamowania i odwrotnie

• Okresy sensytywne i krytyczne

• są to okresy zwiększonej (maksymalnej, optymalnej) podatności na bodźce środowiskowe, w tym trening;

• przypadają one na fazy przyspieszonego rozwoju danej cechy stanowiące naturalne (biologiczne) podłoże efektywniejszej stymulacji. Fazy te nazwano „krytycznymi”.

• Metodyka treningu szybkości

• W treningu szybkości wyróżniamy trzy elementy składowe:

  • doskonalenie czasów reakcji,

  • właściwy trening szybkości;

  • trening wspomagający.

• Szybkość jest cechą zawsze przejawiającą się w określonych powiązaniach z innymi zdolnościami i aspektami przygotowania - techniką, taktyką, przygotowaniem psychicznym

• Schemat treningu szybkości

• Metoda powtórzeniowa

• maksymalna intensywność wysiłku,

• liczba powtórzeń z reguły niewielka,

• intensywność wysiłku powoduje duże zadłużenie tlenowe i determinuje charakter przerw

• pełne opanowanie wymogów technicznych wykonywanego ruchu,

• po każdym ćwiczeniu następuje przerwa prowadząca do całkowitego wypoczynku, przed rozpoczęciem następnego ćwiczenia,

• Metoda powtórzeniowa

• zmusza do wielokrotnego przestawiania się ze stanu spoczynkowego do pełnej aktywności wszystkich mechanizmów zaangażowanych w pracy,

• zmusza do bardzo efektywnego rozszerzenia możliwości mechanizmów adaptacyjnych, uwzględniając indywidualną reakcję na wysiłek,

• charakter pracy, sprzyja kształtowaniu siły maksymalnej (przez powtarzanie ćwiczeń), mocy, szybkości, wytrzymałości szybkościowej i wytrzymałości specjalnej,

• Metoda powtórzeniowa

• kształtuje również efektywnie określone funkcje fizjologiczne
  (m.in. zdolności beztlenowe, ekonomizację procesów metabolicznych, przekrój mięśnia), psychiczne (np. zdolność koncentracji i odporności) oraz gibkość. Utrwala także nawyki opanowane poprzednio i uczy czucia tempa ćwiczeń,

• Intensywność w metodzie powtórzeniowej może mieć również
  charakter submaksymalny, (ok. 80-95% aktualnych
  możliwości). Równolegle stawia się konkretne zadania techniczne. Zachodzi więc kompleksowe kształtowanie szybkości i doskonalenie techniki ćwiczenia startowego. Zmniejszenie intensywności umożliwia wykonanie pracy o większej objętości - poprzez wydłużenie czasu pracy, zwiększenie liczby powtórzeń oraz skrócenie przerw.

• Współzależność cech motorycznych
  Siła szybkość i wytrzymałość

• W pracy szybkościowej dług tlenowy jest bodźcem prowadzącym do przyrostu siły

• Trening wytrzymałości powoduje obniżenie siły mięśni i dynamiki ich skurczu

• Trening szybkości jest uniwersalny i może wywierać korzystny wpływ na wzrost siły

• Można wnosić, że wzrost poziomu maksymalnej szybkości prowadzi do zwiększenia możliwości prędkościowo-siłowych w strefie małych oporów zewnętrznych - gdy opór jest znaczny to nie może wpłynąć na szybkość ruchów

• Współzależność cech motorycznych
  Siła szybkość i wytrzymałość

• Po pracy wytrzymałościowej mięśnie stają się cieńsze przy równoczesnym ich lepszym zaopatrzeniu w krew i dogodniejszej przemianie materii - w efekcie obniża się siła mięśnia i szybkość jego skurczu

• W treningu, gdzie dominuje siła ostrożnie z ćwiczeniami wytrzymałościowymi. Trening musi odpowiadać specyfice wysiłków na zawodach sportowych

• Współzależność cech motorycznych
  Szybkość siła i wytrzymałość

• Włókna białe (szybkokurczliwe) i czerwone (wolnokurczliwe)

• Przystosowanie układu oddechowego oraz krążenia i powiększenie serca nie jest warunkiem do osiągania wysokich rezultatów w konkurencjach szybkościowych (źródło - energetyczne zasoby mięśni)

• Do pewnych granic poziom prędkości można podnieść na drodze zwiększania możliwości siłowych. Równolegle trzeba jednak prowadzić ćwiczenia rozciągające i koordynacyjno-rozluźniające

• Nadmiar treningu siłowego nie jest wskazany. Po minięciu optymalnego pułapu siła przeciwdziała szybkości

• Współzależność cech motorycznych
  Szybkość siła i wytrzymałość

• Siła wolna nie jest korzystna, lecz trening siłowo-szybkościowy – tak (decydują o tym stosunki czasowo-przestrzenne, głównie zaś koordynacja)

• w treningu siły stosować ćwiczenia ze zmniejszonym oporem

• W treningu szybkościowym - procesy beztlenowe, w treningu wytrzymałości - procesy tlenowe (TO PODZIAŁ UMOWNY). Trening wytrzymałości ma znaczenie uzupełniające (koordynacyjno-zdrowotne) i
  jedynie w pierwszym etap wywiera pozytywny wpływ. Zbyt długie prowadzenie treningu wytrzymałości może niekorzystnie wpływać na szybkość

• Współzależność cech motorycznych
  Wytrzymałość siła i szybkość

• Sprawność funkcji zaopatrzenia tlenowego nie jest jedynym wykładnikiem przygotowania ustroju do wysiłków wytrzymałościowych. Brak zdolności do pokonywania obciążeń przez dłuższy czas wynika nie
  tylko z niedostatku tlenu w organizmie, lecz z niewystarczającej zdolności jego wykorzystania w mięśniach

• Trening szybkości przyczynia się do podwyższenia pułapu wytrzymałości specjalnej. Środki o charakterze wytrzymałości natomiast tylko w niewielkiej mierze oddziaływają na zmianę szybkości. Wielu badaczy
  stwierdziło, że kształtowanie szybkości nieuchronnie przechodzi przez stadium zwiększania wytrzymałości ogólnej

• Współzależność cech motorycznych
  Wytrzymałość siła i szybkość

• Zalecenia stosowania ćwiczeń szybkościowych w kształtowaniu wytrzymałości specjalnej: w biegach średnich i długich nie należy dążyć do poprawy szybkości poprzez rozwijanie maksymalnej prędkości na krótszych dystansach. Specyfika przemian fizjologicznych i biochemicznych ustroju jest tu całkowicie odrębna, np. biegacz 1500 m - treningowa prędkość biegu na odc. 100-400 m może przewyższać prędkość występującą w warunkach startowych najwyżej o 10%

• Dyspozycje wytrzymałościowe odgrywają rolę gdy opór zewnętrzny nie jest zbyt duży. Wraz ze zwiększeniem czasu wysiłku z reguły obniża się prędkość ruchu oraz siła przyłożona do pokonywanego oporu

• Wytrzymałość siłowa (np. bieg po piasku) silnie koreluje z poziomem wytrzymałości specjalnej. To bardzo intensywny trening i trzeba widzieć jego granice!

• Wytrzymałość wg Sozańskiego to zdolność do kontynuowania długotrwałego wysiłku o określonej intensywności ( z reguły od 60 do 80-90% maksymalnych możliwości), przy utrzymaniu możliwie największej efektywności pracy i zachowaniu podwyższonej odporności na zmęczenie - podczas wysiłków w różnych warunkach środowiska zewnętrznego.

• Na stopień wytrzymałości poza czynnikami biologicznymi maja wpływ czynniki osobowościowo – psychiczne, takie jak: motywacja, siła woli, wysoka tolerancja na zmęczenie, pozytywne nastawienie do pracy.

• Biologicznym podłożem wytrzymałości jest wydolność. Poszczególne dyscypliny charakteryzują się bardzo zróżnicowanymi wymogami co do wytrzymałości. Podstawą skuteczności wysiłków o charakterze wytrzymałościowym jest funkcjonalna doskonałość układów krążenia i oddychania.

• Poziom wydolności warunkowany jest m.in. charakterem wysiłku (tlenowe i beztlenowe procesy metaboliczne, rezerwy energetyczne).

Wytrzymałość można podzielić na:

• wytrzymałość ogólną - wykonywanie przez dłuższy czas pracy fizycznej, angażującej liczne grupy mięśniowe, nie związanej z daną dyscypliną sportu

• wytrzymałość ukierunkowaną - ma na celu stopniowe adaptowanie organizmu do przyszłych wysiłków specjalistycznych (angażuje mięśnie wykorzystywane w danej dyscyplinie sportowej)

• wytrzymałość specjalną - wykonywanie specyficznego wysiłku ściśle związanego z konkretną dyscypliną sportową

- wytrzymałość beztlenowa - intensywność maksymalna, czas trwania wysiłku waha się od kilku do kilkudziesięciu sekund. Wartość tętna 180-220 ud./min

- wytrzymałość tlenową - wytrzymałość długiego czasu (od kilku minut do kilku godzin), mała intensywność. Wartości tętna wahają się od 120 do 180 ud./min. Wyróżnia się tu wysiłki

• regenerujące - tętno 120-135 ud./min.

• podtrzymujące - tętno 140-155 ud./min.

• kształtujące - tętno 155-165 ud./min.

Wytrzymałość specjalna

• W treningu wytrzymałości specjalnej stosuje się:

• do kształtowania wytrzymałości tlenowej (aerobowej)

  • długotrwałe walki treningowe dłuższe o 20-30% od czasu walki na zawodach (walkę w parterze prowadzi się niedługo unikając momentów wstrzymywania oddechu)

  • skracanie czasu odpoczynku między walkami

  • tętno ok. 150-160 ud./min.

  • przy stosowaniu metody interwałowej : intensywność 70-80% maksymalnej, tętno 170-180 ud./min., czas trwania ok. 1,5 min., liczba powtórzeń 8-9, w czasie przerwy tętno nie powinno zejść poniżej 130-140 ud./min.

• do kształtowania wytrzymałości beztlenowej (anerobowej)

  • walki treningowe w czasie których stosuje się 3-4 przyśpieszenia trwające do ok. 30-40 sekund (różne kombinacje przyśpieszeń - aktywny koniec walki itp.)

  • serie rzutów partnera lub manekina, specjalne walki treningowe - maksymalna intensywność czas do ok. 15 sekund. (nie więcej niż 3 serie, gdyż później gwałtownie wzrasta dług tlenowy)

  • wielokrotne wykonywanie (20-25 razy) wybranych elementów w maksymalnym tempie, tętno 170-185 ud./min, przerwy od 1 do 3 minunt

• wytrzymałość mieszana - duża intensywność, wysiłki trwające kilka, kilkanaście minut, następuje wydzielanie małych ilości kwasu mlekowego. Wartość tętna 165-175 ud./min.

• TRENING WYTRZYMAŁOŚCI

• Planując trening wytrzymałości należy brać pod uwagę to, że rozwój tej zdolności wykazuje zróżnicowanie ze względu na wiek i płeć.
  Rozwój wytrzymałości u dziewcząt i chłopców jest podobny do ok. 13 roku życia. Później obserwuje się stopniowe obniżenie wyników u dziewczyn, u chłopców natomiast utrzymuje się dynamika rozwojowa. Związane jest to zarówno z różnicami morfofunkcjonalnymi (budowa ukł. mięśniowego, sercowo-naczyniowego, oddechowego) jak i ze zmianą zainteresowań i trybu życia (mniejsza aktywność fizyczna u dziewcząt).

• Trening wytrzymałości można rozpocząć już w młodszym wieku szkolnym przy uwzględnianiu zmian zachodzących w rozwoju organizmów. Najpewniej jednak zdolność tę kształtuje się w okresie dojrzewania.

•     Trening wytrzymałości to chroniczne drażnienie komórek mięśniowych bodźcami nerwowymi typowymi dla tego rodzaju wysiłku. Adaptacja do wysiłku wytrzymałościowego zachodzi (jak wykazał to eksperymentalnie jako pierwszy Holloszy) poprzez zwiększenie zawartości mitochondriów w mięśniu. Prowadzi to do wzrostu zużycia tlenu przez taki mięsień i oczywiście możliwości zamiany większej ilości cząsteczek ADP w ATP na drodze fosforylacji oksydacyjnej w mitochondriach. Oczywiście pozwala to na wykonywanie większej pracy.

• Dzieje się tak dlatego, ponieważ wzrasta także aktywność enzymów przenoszących wodory z cytoplazmy do mitochondriów, jak również ilość mioglobiny w mięśniu. Konsekwencjami powyższych zmian jest wzrost VO2max i wzrost % VO2max wykorzystywanego, zmniejszenie ilości wytwarzanego mleczanu w trakcie pracy submaksymalnej i zwiększenie ilości włókien STHO (wolnokurczliwych, wysokotlenowych). Badania potwierdziły, że umięśnienie długodystansowców odznacza się wysoką zawartością procentową włókien wolnokurczliwych, w przeciwieństwie do sprinterów, czy nawet średniodystansowców.

•     Metodyka kształtowania wytrzymałości polega na wielokrotnym doprowadzaniu organizmu do optymalnego poziomu zmęczenia, co przez mechanizmy adaptacyjne prowadzi do zjawiska "superkompensacji" (odbudowy z "nadmiarem") i przyczynia się, łącznie z efektami adaptacji psychicznej, do podnoszenia poziomu wytrzymałości. Skuteczność treningu zależy w tym przypadku nie tylko od wielkości zmęczenia, lecz także od charakteru wysiłku wywołującego to zmęczenie.

• Metody kształtujące wytrzymałość

Metoda ciągła

• jednostajna - stała i mała lub umiarkowana intensywność (40%-60%), kształtuje się wytrzymałość tlenową. Czas pracy 30-120 minut bez przerw odpoczynkowych

• zmienna - długotrwały wysiłek ze zmienną intensywnością (40%-90%). Objętość treningu 30-90 min. bez przerw odpoczynkowych. Stosuje się tutaj

  • małą zabawę biegową, część wstępna 15-20 minut rozgrzewki (bieg, ćwiczenia gibkościowe), część szybkościowo-skocznościowa: 35-40 minut pokonywanie krótkich odcinków biegowych z elementami skocznościowymi, część końcowa: uspokojenie organizmu 10 minut

  • duża zabawa biegowa, część wstępna i szybkościowo-skocznościowa j.w., wytrzymałość biegowa: odcinki 150-300 m z przyśpieszeniami, 3-6 razy w jednej serii przez 20-30 minut, część końcowa: uspokojenie organizmu 10 minut.

Metoda ciągła

• Zadania: rozwój wytrzymałości specjalnej.

• Opis: podstawowa metoda treningowa. Od udziału ilościowego tej metody w rocznym cyklu treningowym zależy, jaką formę osiągnie zawodnik. Cykl treningowy jest logicznym następstwem bodźców psycho - fizycznych. Intensywne bodźce treningowe tylko wtedy przyniosą oczekiwany efekt, jeśli zawodnik zbudował mocne fundamenty - bazę tlenową do dalszego rozwoju. Z punktu widzenia fizjologii metoda ta i trening o niskiej intensywności, ale dużych objętościach gwarantują prawidłowy rozwój mięśnia sercowego.

• W okresie startowym metoda ciągła służy jako trening regenerujący po startach - kompensację.

• Przykład: trening szosowy w intensywności tlenowej o dużej objętości.

Metoda zmienna

• Zadania: rozwój wytrzymałości siłowej oraz wytrzymałości szybkościowej

• Opis: Jest to silny bodziec treningowy, powinien być dopasowany do stażu zawodnika i okresu przygotowań, w którym go stosujemy. Jest to metoda bardzo często stosowana w treningu kolarskim dająca dobre efekty. Czas pracy i wypoczynku są zmienne.

• Przykład

• trening MTB: w terenie można dopasować zmienne okresy pracy do naturalnej konfiguracji terenu lub w treningu na okrążeniach czekać na polecenia trenera do wykonywania przyspieszeń etc.

• Trening szosa: trener podaje czas jazdy wykonany z określoną szybkością przez grupę.

• Zabawa rowerowa - szczególny rodzaj metody zmiennej - zmienne tempo regulowane jest samopoczuciem i konfiguracją terenu okresy pracy regulowane wg. samopoczucia zawodników. Intensywność nie może być niższa niż tlenowa.

Metoda przerywana

• powtórzeniowa - stała, wysoka intensywność (90%-100%), zmienna liczba powtórzeń (<6), pełna przerwa wypoczynkowa. Kształtuje się wytrzymałość szybkościową.

• interwałowa - dzieli się na:

  • ekstensywna - umiarkowana i średnia intesywność (60-80%), krótkie przerwy odpoczynkowe (tętno spada do ok. 120 ud./min.), duża liczba powtórzeń (>12). Wartości tętna przy tej metodzie wahają się w okolicach 180 ud./min. kształtuje wytrzymałość tlenową.

  • intensywna - submaksymalna intensywność (90-100%), niepełny odpoczynek (tętno spada poniżej 120ud/min), liczba powtórzeń 6-12.

• Wartość tętna w tej metodzie osiąga 190 i więcej ud./min.
  Kształtuje się wytrzymałość beztlenową.

Metoda powtórzeniowa

• Zadania: rozwój szybkości, wytrzymałości szybkościowej lub wytrzymałości siłowej.

• Opis: zasadą ogólną jest to, że po okresie pracy (krótszej lub dłuższej) następuje przerwa odpoczynkowa aż do pełnego wypoczynku. Każdy kolejny odcinek pracy wykonywany jest po całkowitym wypoczynku.

• Przykłady:

• wytrzymałość szybkościowa szosa - 10cio. minutowe odcinki pokonują kolarze w grupie 4 osobowej zmiany co 30 sek, intensywność submaksymalna. Przerwy odpoczynkowe ok. 10 min spokojnej jazdy tlenowej. Ilość powtórzeń 4 - 6.

• wytrzymałość siłowa, szosa - 8 min. podjazd intensywność progową, aktywne przerwy wypoczynkowe, ok. 5 - 8 min do pełnego wypoczynku. Ilość powtórzeń 6 - 8.

Metoda Interwałowa

• Opis: Powstała w wyniku poszukiwania skutecznej metody treningowej. Czas pracy i przerwy pomiędzy nimi jest z góry dokładnie zaplanowany. Jest to najmocniejszy bodziec treningowy, którego niewłaściwe stosowanie może doprowadzić do przetrenowania zawodnika.

• Na intensywność treningu interwałowego mają wpływ:

• Czas trwania odcinków pracy (obciążeń)

• Intensywność pracy (obciążenia)

• Ilość powtórzeń odcinków pracy (obciążeń)

• Czas trwania przerw między odcinkami pracy (obciążeń)

• Zadania: Ogólnie można powiedzieć, że metodę interwałową stosuje się w celu poprawienia wytrzymałości szybkościowej. Z punktu widzenia fizjologii wpływ treningu interwałowego na organizm jest znacznie szerszy. Tą metodą można wpływać między innymi na: tolerancję zakwaszenia organizmu, V02 max.

• Interwał klasyczny: czas trwania obciążenia i wypoczynku jest taki sam

• Przykład: trening z intensywnością progową, aktywne przerwy wypoczynkowe. Czas pracy np. 8 min.

• Interwał krótki: czas trwania obciążenia jest krótszy niż wypoczynku

• Przykład: trening wytrzymałości szybkościowej, intensywność submaksymalna aktywne przerwy wypoczynkowe. Czas pracy np.: 2 min

• Interwał długi: czas trwania obciążenia jest dłuższy niż wypoczynku

• Przykład: trening tempa, w intensywności progowej, aktywne przerwy wypoczynkowe. Czas pracy np. 15 min

• Interwał "zrywowy": krótki okres pracy - 30 sek., dynamiczny start i finisz oraz z góry określony czas aktywnej przerwy.

Ogólnie trening interwałowy można podzielić na:

• Extensywny - relatywnie mniejsze obciążenie przy większej objętości treningu

• Intensywny - przy mniejszej objętości większa intensywność

Metoda startowa

• Jest to szczególny rodzaj treningu w cyklu rocznym. Ogrywa on bardzo ważną rolę w przygotowaniu zawodnika do właściwego startu. Powszechnie uważa się, że nawet najsłabsze zawody są bardzo mocnym treningiem. Jest to prawda, bo tylko na zawodach osiąga się taki poziom motywacji, aby dać z siebie wszystko. Metoda startowa przynosi jednak tylko wtedy efekt, gdy zawodnik (poprzez trening) ma zbudowane właściwe fundamenty - jest do tego odpowiednio przygotowany. W przygotowaniach kolarzy szosowych metodą startową nabiera się szybkości startowej, której bez startów nie da się osiągnąć. Z tego między innymi powodu kolarze górscy startujący na szosie nie dają szans w terenie tym, którzy nie maja startów na szosie w planie przygotowań.

• Metody diagnozy wytrzymałości

• przysiady z wyrzutem nóg w tył - 30 sek. lub 1 minuta

• forma biegowa

  • wytrzymałość krótko-czasowa
    7-10 rok życia - 300 m
    10-15 rok życia - 500 m

  • średnioczasowa
    7-10 rok życia - 600 m
    10-15 rok życia - chłopcy 1000m, dziewczęta 800 m

  • wytrzymałość długoczasowa – test Coopera
    do 11 roku życia 8 minut
    od 11 roku życia 12 minut

• W praktyce trenerskiej łączy się opisane metody treningowe i powstaje nowa KOMPLEKSOWA metoda treningowa łącząca w sobie kilka innych. Nie ma nic gorszego jak stosowanie jednej metody w trakcie cyklu szkolenia. Wynikiem treningu ma być adaptacja organizmu do znoszenia coraz większych obciążeń treningowych i startowych. Z kolei wpływ wszystkich bodźców na organizm sportowca ma zaprocentować dobrym wynikiem w konfrontacji na zawodach. Z tego powodu bodźce treningowe, aby były skuteczne muszą być zróżnicowane nie tylko pod względem intensywności, ale także charakteru pracy.