Błędy wychowawcze:

-własna linii aktywności dziecka – nie wytwarzanie atmosfery narzucającej i wymagającej jego podległości, podporządkowania z racji tego, że jest dzieckiem, dziecko we wczesnych fazach rozwoju już posiada własną linię aktywności i wymaga respektowania jej. Np.: Dziecko zadające wiele męczących pytań, wymagające od dorosłego zaangażowania w jego zabawę. Konflikty podczas zabawy – każde dziecko chce realizować swoja linię zabawy. Zaburzone relacje pojawiają się przez poczucie braku kontroli nad własną linią aktywności. Siła nacisku czasami motywuje bierne podporządkowanie w dziecku. Zniewolenie budzi opór i potrzebę wyzwolenia. Złe wyjście z sytuacji może doprowadzić do zerwania procesu wychowawczego. Tutaj błąd wychowawczy jawi się jako brak utrzymani interakcji wychowawczej ze względu na brak wspólnego programu działań

Antonina Gurycka omawiając istotę błędu wychowawczego zwraca uwagę na następujące kwestie:

-błąd a brak skuteczności wychowania (pojęcie szkodliwości błędu)

- względność błędu traktowanego jako zjawisko szkodliwe

-udział świadomości w popełnianiu błędów, co pozwala rozróżnić błąd od przestępstwa

- normatywne ujęcie błędu wychowawczego a ujęcie opisowe – trudności w definicji

Brak skuteczności wychowania, a błąd wychowawczy.

Istotna jest struktura procesu wychowawczego, jaki prezentuje Gurycka. Przedstawia cztery czynniki:

- cel wychowawczy, kierunek procesu

-sytuacje wychowawcze

-doświadczenia wychowanka ( efekt procesu wychowawczego)

- zmiany, które zachodzą w osobowości wychowanka powiązane z doświadczeniami.

Proces wychowawczy jest skuteczny, kiedy te cztery a w zasadzie trzy pierwsze podstawowe czynniki są ze sobą w sposób ścisły powiązane .Brak skuteczności w tym wypadku przedstawia się jako brak zdobywania odpowiedniego doświadczenia w sytuacjach zaaranżowanych przez wychowawcę (rodzica).Wynikać to może z błędnego oszacowania stopnia trudności – porażka dziecka, negatywna ocena, obniżenie poczucia własnej wartości.

Autorka odróżnia też wychowanie błędne ( w którym występują błędy wychowawcze) od wychowania nieskutecznego. Wskutek błędu wychowawczego dziecko nabywa błędnych doświadczeń, w wyniku których następują niekorzystne zmiany, natomiast w przypadku wychowania nieskutecznego jest brak doświadczeń zamierzonych, nikły zapis zdarzeń w świadomości, nie pociągający za sobą trwałych zmian w osobowości dziecka. Autorka zakłada, że znajduje się jeszcze jedna faza pomiędzy skutecznym a błędnym wychowaniem. Najistotniejsze w tym ujęciu błędu jest to, że wychowanie błędne nie równa się nieskutecznemu a doświadczenie niezgodne to takie, które nie są spójne z celem wychowania.

Względność błędu w wychowaniu.

Tutaj autorka porusza kwestię prawidłowości i nieprawidłowości różnych sposobów postępowania wychowawczego. W związku z tym, że nie istnieją jednoznaczne opinie tak jak w kwestii dać klapsa czy nie, dystans czy koleżeństwo. Chodzi o to, że w wychowaniu prawie nigdy nic nie jest tylko czarne, albo tylko białe. Do tego trzeba dołożyć kontekst sytuacji – ogólne reguły panujące w domu, w szkole itd.. np. Istotny jest też sposób i okoliczności pewnych zdarzeń wychowawczych np.: zwracanie dziecku uwagi na forum, bądź w cztery oczy. Od wcześniejszych doświadczeń – historii wychowanka i wychowawcy zależy w jaki sposób będziemy rozpatrywać pewne kwestie. Często to samo zachowanie możemy określić jako błędne lub nie np.: głośny śmiech dziecka w domu. Autorka w celu łatwiejszego zdiagnozowania podejmuje próbę zdefiniowania błędu: ustala, że błąd tkwi w zachowaniu wychowawcy i daje się w tym zachowaniu wyodrębnić i przynosi niekorzystne skutki dla dalszego wychowania. Gurycka wprowadza także pojęcie ryzyka, jako, że nie każde doświadczenie powoduje te skutki, ale w przypadku ryzyko jest ogromne. Tym bardziej, że jedno zdarzenie może tego nie powodować, ale kolejne wzmacniające efekt poprzedniego, już tak.

W artykule pojawiają się także rozważania na temat pojęcia interakcji, która nie zawsze jakoś cel wychowawczy. Rola wychowawcy polega na niedopuszczeniu do zaburzeń interakcji tym bardziej do jej zerwania, w tym wypadku kończy się wymiana wpływów. Wypadku zaburzeń interakcji lub jej przerwania zazwyczaj możemy mówić o błędzie wychowawczym, takie wydarzenie dostarcza niekorzystnych doświadczeń – poczucie krzywdy wychowanka. Taki obraz relacji generuje negatywne zachowania wobec nauczyciela. Niesie za sobą dalsze negatywne zachowania. Skutki błędu wychowawczego możemy podzielić na doraźne i odległe w czasie. O skutkach decyduje także ocena wychowawcy w oczach wychowanka, jego subiektywny odbiór zdarzeń. Co dodatkowo wzmacnia doświadczenie, które ma wpływ na zaburzenia osobowości. Autorka wspomina też, że na błędy wychowawcze bardziej narażone są te osoby, które nie upatrują źródeł swojego losu w środowisku, ale w swojej osobie. Czasami zdarza się, że wychowanek po jakimś czasie dopiero uzna jakieś zachowanie za negatywne u wychowawcy, wtedy błąd nie przejawi się ani w przerwaniu interakcji, ani w zaburzeniu. Kolejna definicja jest już bogatsza w powyższe stwierdzenia. Są to takie zaburzające przebieg interakcji wychowawczej zachowani wychowawcy, które mają niekorzystny wpływ na doraźne funkcjonowanie i (lub) rozwój wychowanka bądź też mimo pozornie niezaburzonej interakcji mają niekorzystny wpływ na dalszy rozwój dziecka.

Świadomość błędu u wychowawcy.

Czyli na ile uczestnicy interakcji są świadomi błędu. To, że wychowanek stwierdza niekorzystną relację i pogarsza się jego opinia o wychowawcy nie oznacza, że jest to pełna ocena faktów. Konkretne wskazanie błędnego zachowania jest rzadkością, zazwyczaj ocenia się negatywnie całościowo – ogólne poczucie niezadowolenia, mamy tu do czynienia z niepełną świadomością błędów. Na wytworzenie obrazu błędu istotny wpływ mają emocje, nim powstaje świadomość błędu pojawiają się właśnie emocje, najpierw pogarsza się nastrój później dopiero negatywny obraz.

Wychowawca popełniający błędy jest zazwyczaj nieświadomy tego. Istotną rolę odgrywa osobowość wychowawcy, postawy wychowawcze i czynniki sytuacyjne. Istnieją wychowawcy, którzy mają większą tendencję do popełniania błędów niż inni. Np.: egocentryczne traktowanie dziecka jako własności. W interakcji wychowawczej może się to przejawiać stałym poczuciem zagrożenia, jest to niezależne od jego świadomości. Podobnie jest z postawami wychowawczymi, które przejmujemy ze swojego środowiska rodzinnego, modyfikujemy na drodze wykształcenia, obserwacji, albo i nie. Na ogół w wyniku tego każdy wychowawca ma własną koncepcję wychowania, wpływ tych teorii na interakcję odbywa się zazwyczaj mechanicznie. Często dopiero drastyczne skutki mogą to uświadomić. Istotne są też czynniki wzmacniające poczucie zagrożenia, takie jak: presja, złożoność zadań hałas czy czas w przypadku wychowawcy. Bezpośredni opór wychowanka czy jawna niechęć potęgują frustrację. Do szczególnie ważnych dla powstawania błędów reakcji na stres jest regres i destrukcja. Popełniając błąd wychowawca zagubiony i zdenerwowany broni się przed zagrożeniem lub ulega mu. W wyżej omówionych przypadkach błąd jest nieświadomy, jego uświadomienie może nastąpić z pewnym opóźnieniem. Zachowania w pełni świadome przynoszące szkodliwość to przestępstwo. Do charakterystyki błędu zostaje wprowadzona świadomość i nieświadomość czyli brak intencji szkodzenia dziecku.