Ściana przyśrodkowa oczodołu – kość łzowa, w której znajduje się zagłębienie, które jest początkiem kanału nosowo-łzowego z przewodem nosowo-łzowym. Za kością łzową ścianę przyśrodkową stanowi kość sitowa, tzn. powierzchnia boczna. W części najbardziej tylnej mamy kość klinową i wyrostek oczodołowy kości podniebiennej.
Ściana dolna oczodołu jest utworzona przez powierzchnię oczodołową trzonu szczęki (na której widać bruzdę i kanał podoczodołowy), przez wyrostek oczodołowy kości podniebiennej i przez powierzchnię oczodołową trzonu kości jarzmowej.
Pomiędzy ścianą górną i przyśrodkową mamy dwa otwory sitowe: przedni i tylny. Są to otwory łączące oczodół z jamą nosową, przechodzą nerwy i naczynia sitowe górne, przednie i tylne.
Nerw podoczodołowy z bruzdy podoczodołowej zagłębia się w kanał podoczodołowy. Nerw jarzmowy oddaje gałąź przechodzący przez otwór jarzmowo-oczodołowy. Po bocznej ścianie oczodołu przebiega gałąź odchodząca od nerwu łzowego (gałąź nerwu ocznego) łącząca z nerwem jarzmowym. Przez tę gałąź przebiegają włókna nerwowe przywspółczulne pozazwojowe, które od nerwu jarzmowego przemieszczą się do nerwu łzowego i dochodzą do gruczołu łzowego (to jest unerwienie przywspółczulne tego gruczołu).
Kanał wzrokowy
Szczelina oczodołowa górna
Szczelina oczodołowa dolna (pomiędzy ścianą dolną i boczną oczodołu)
Otwór nadoczodołowy
Otwór podoczodołowy
Otwór sitowy przedni
Otwór sitowy tylny
Otwór jarzmowo-oczodołowy
Kanał nosowo-łzowy (przewód nosowo-łzowy)
Od dołu oczodołu to zatoki szczękowe, zatoki czołowe (od góry), od góry dół czaszki przedni, przyśrodkowo – komórki sitowe. W pewnym oddaleniu jest zatoka klinowa, dół czaszki środkowy, ku tyłowi dół skrzydłowo-podniebienny. Powiększenie przysadki powoduje ucisk na nerwy wzrokowe.
Znajduje się ku tyłowi od powierzchni tylnej trzonu szczęki, do przodu od skrzydeł większych kości klinowej, blaszki pionowej kości podniebiennej i wyrostków skrzydłowatych, od góry zamknięta kością klinową.
Dół skrzydłowo-podniebienny zawiera zwój skrzydłowo-podniebienny, nerw szczękowy oraz jego gałęzie, końcowe rozgałęzienia tętnicy szczękowej. Do dołu skrzydłowo-podniebiennego otwiera się szereg otworów lub kanałów:
Otwór klinowo-podniebienny dla tętnicy klinowo-podniebiennej i gałęzi nosowych tylnych górnych
Szczelina oczodołowa dolna – naczynia podoczodołowe, żyła oczna dolna, nerw jarzmowy i n podoczodołowy oraz gałęzie oczodołowe zwoju skrzydłowo0-podniebiennego
Otwór okrągły - nerw szczękowy
Kanał skrzydłowy – tętnica żyła i nerw kanału skrzydłowego
Kanał podniebienny większy – tętnica podniebienna zstępująca (od t szczękowej) nerwy podniebienne, gałęzie nosowe tylne dolne zwoju skrzydłowo-podniebiennego
Szczelina skrzydłowo-podniebienna – tętnica szczękowa. Szczelina ta łączy dół podskroniowy z dołem skrzydłowo-podniebiennym
Kanał podniebienno-pochwowy – gałązki zwoju skrzydłowo-podniebiennego i naczynia skrzydłowo-podniebienne
Druga kość ruchoma w obrębie głowy i szyi. Z przodu mamy trzon, ku tyłowi mamy rogi większe, ku górze rogi mniejsze. U ludzi młodszych rogi mniejsze zbudowane są głównie z chrząstki, wraz ze starzeniem się – kostnieją.
Staw skroniowo-żuchwowy tworzą: powierzchnia stawowa na kości skroniowej – dół żuchwowy, głowa wyrostka kłykciowego żuchwy, krążek stawowy, torebka stawowa
Dół żuchwowy podzielony na dwie części przez szczelinę skalisto-bębenkową na część stawową i część dolną dla kostnej części przewodu słuchowego (nie bierze udziału w tworzeniu stawu). Występuje też wózek stawowy u nasady łuku jarzmowego kości skroniowej.
Krążek stawowy dzieli staw skroniowo-żuchwowy na dwa piętra: górne(większe) i dolne(mniejsze). Krążek stawowy jest ruchomy i zmienia swoje położenie w zależności od położenia wyrostka kłykciowego, może się przesuwać do przodu bądź do tyłu.
Staw ten jest uważany za zmodyfikowany staw zawiasowy. Możemy wykonywać w nim ruchy zbliżone do ruchów obrotowych (żuciowe).
Na zewnątrz znajduje się torebka stawowa posiadająca wzmocnienie więzadłowe (więzadło boczne).
Więzadła stawu: boczne, rylcowo-żuchwowe (wyrostek rylcowaty – kąt żuchwy; trudno dopatrzeć się większej roli tego więzadła) i klinowo-żuchwowe (od strony przyśrodkowej, trzon kości klinowej-gałąź żuchwy powyżej kąta, obejmuje otwór żuchwy; więzadło to przytrzymuje żuchwę w odpowiednim położeniu, jest ważne).
Przestrzeń pomiędzy gałęzią żuchwy a wyrostkiem kłykciowym żuchwy i więzadłem klinowo-żuchwowym i przechodzi tam tętnica szczękowa.
Ruchy: opuszczanie i podnoszenie żuchwy; wysuwanie (petrussion) i cofanie (retrussion) żuchwy; ruchy żuciowe na boki.
Żuchwą poruszają mięśnie żuciowe:
Mięsień skroniowy temporalis m – wypełnia dół skroniowy, ku dołowi podążą do wyrostka dziobiastego żuchwy. 2/3 przednie mięśnia skroniowego ma przebieg pionowy (uniesienie żuchwy), jednak 1/3 tylna tego mięśnia ma włókna o przebiegu poziomym, wobec tego ta część mięśnia przy skurczu pociąga wyrostek dziobiasty ku tyłowi (żuchwa się cofa).
Mięsień żwacz masseter – pomiędzy zewnętrzną powierzchnią kąta żuchwy a łukiem jarzmowym. Mięsień żwacz przy skurczu unosi żuchwę do góry, ale gdy skurczy się jednostronnie, istnieje możliwość przesunięcia żuchwy do boku. Pomaga on w wywoływaniu ruchów żuciowych.
Mięsień skrzydłowy boczny – lateral pterygoid – składa się z dwóch brzuśców – górnego (mniejszy) i dolnego (większy). Brzusiec górny od klinowej do torebki stawowej i poprzez torebkę ma on wpływ na położenie krążka stawowego. Brzusiec dolny przyczepia się do powierzchni tylnej szczęki i ku tyłowi do wyrostka kłykciowego, gdzie na jego powierzchni przyśrodkowej, na szyjce, znajduje się dołek skrzydłowy, gdzie brzusiec się przyczepia do wyrostka. Przy skurczu porusza on żuchwę do przodu.
Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy – od kąta żuchwy do kości szczękowej, od strony wewnętrznej żuchwy, zaczyna się na przyśrodkowej powierzchni kąta żuchwy. Unosi żuchwę, przy jednostronnym skurczu pomaga [przy ruchach żuciowych (w stronę przyśrodkową).
Unerwienie.
Mięśnie żuciowe mają unerwienie ze strony III gałęzi nerwu trójdzielnego, czyli nerw żuchwowy (włókna ruchowe somatyczne).
W obrębie głowy poza mięśniami żuciowymi mamy:
Mięśnie wyrazowa (mimiczne)
Mięśnie narządów zmysłów
Mięśnie jamy ustnej
Mięśnie gardła
Mięśnie mimiczne. Mają budowę mięśni szkieletowych, ale przyczepiają się głównie do skóry (nie do kości). Ułożone są w obrębie powięzi powierzchownej głowy. Mięśnie te dzielimy topograficznie na te rozpięte wokół:
Sklepienia
Oczodołu
Nosa
Szpary ustnej
Mięsień naczaszny epicranius – składa się z 3 części: brzuśca przedniego (czołowego), tylnego (potylicznego), pomiędzy nimi rozpięta jest błona włóknista tworząca rozcięgno – czepiec ścięgnisty łączący ze sobą obydwa brzuśce. Oskalpowany człowiek to taki, który został pozbawiony tego mięśnia. Skurcz powoduje uniesienie brwi i powstanie poprzecznych zmarszczek na czole. EKSPRESJA – strach, zdziwienie, głębokie myślenie, może też się wiązać z gniewem, ale jest to nietypowe!
Mięsień marszczący brwi – mięsień gniewu i złości
Mięsień podłużny procerus – znajduje się u podstawy nosa, skurcz powoduje poprzeczną zmarszczkę u podstawy nosa, przy skurczu razem z mięśniem marszczącym brwi może oznaczać silną złość, brak kontroli nad sobą, popełniamy czyny, których możemy żałować. Może też oznaczać smutek.
Mięsień okrężny oka orbicularis oculi – cz. oczodołowa, powiekowa, łzowa. Zaciskają oczy wywołując zmarszczki. Używamy jeśli boimy się, że coś zagrozi naszemu wzrokowi, oślepienie, płaczemy, śmiejemy się. Płacz może być wywołany smutkiem i innymi psychicznymi czynnikami, ale również substancje, np. zapach cebuli czy formalina.
Mięsień nosowy – obniża skrzydełka nosa
Mięsień dźwigacz wargi górnej
Mięsień okrężny ust orbicularis oris – skurcz powoduje powstanie dzióbka! Używamy, gdy dmuchamy balon, pijemy z butelki, całujemy kogoś w specjalny sposób, gramy na trąbce (potrzebny też policzkowy), robimy selfie.
Mięsień policzkowy buccinator – położony głębiej w stosunku do mięśni żwaczy, potrzebny do wydmuchiwania powietrza z jamy ustnej (inaczej zwany mięśniem trębaczy)
Związane z wargą górną:
Dźwigacz wargi górnej levator labii superioris
Dźwigacz kąta ust levator anguli oris
Mięsień jarzmowy większy zygomaticus major
Mięsień jarzmowy mniejszy zygomaticus minor – przy utrwalonym smutku pogłębiają się fałdy nosowo-wargowe, za co odpowiadają te mięśnie
Za dołeczki odpowiada mięsień śmiechowy risorius. Śmiech nieszczery (false smile) – mogą działać mięśnie tylko po jednej stronie twarzy. Rodzajem tego śmiechu jest też taki śmiech, kiedy zębów nie widać, a wargi są napięte i pociągnięte ku bokowi. Jest to śmiech dyplomaty.
Za smutek odpowiadają mięsień związane z wargą dolną:
Mięsień obniżacz kąta ust depressor anguli oris
Mięsień obniżacz wargi dolnej depressor labii inferioris
Mięsień bródkowy mentalis – skurcz może oznaczać zniecierpliwienie, obrazę bądź pogardę
Mięsień szeroki szyi platysma – podłużne fałdy na szyi występujące u ludzi starczych, bądź u młodych jeżeli ich twarz wyraża przerażenie.
Occipitofrontalis – zdziwienie
Corrugator supercilii – złość
Procerus – smutek, wściekłość
Orbicularis oculi – zaciskanie powiek
Orbicularis oris – ssanie, gwizdanie
Levator anguli oris – obrzydzenie
Levator labii supeiosis – obrzydzenie , smutek
Zygom
Nerw twarzowy oddaje posteriori auricularis nerve, wchodzi do ślinianki przyusznej tworząc plexus intraperotideus i oddaje następujące gałęzie końcowe:
Temporal
Zygomatic
Buccal
Lingual
Marginal mandibular
Cervical
Odniesienie kliniczne:
Porażenie mięśni wyrazowych – Bell`s palsy – z powodu uszkodzenia nerwu twarzowego
Neuralgia nerwu trójdzielnego objawia się napadowym bólem przebiegu nerwu trójdzielnego. Może być spowodowana naczyniami błądzącymi, naczyniakami, przewlekłym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych i guzami mózgowia, które mogą uciskać nerw trójdzielny.