27.Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji, które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości. Formy kontroli:
formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych,
nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystke reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju,
zewnętrzna - polega ona na przymusie stosowanym przez grupy społeczne, które przy użyciu systemu sankcji społecznych, a czasami również manipulacji, podtrzymują konformizm jednostek odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często niechciane.
wewnętrzna - polega na internalizacji przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowań tak, iż ona odczuwa wewnętrzny nakaz postępowanie zgodnie z nimi, nie ma poczucia bezpośreniego zewnętrznego przymusu (jedna z najskuteczniejszych odmian kontroli społecznych)
28.Mechanizmy kontroli społecznej.
psychospołeczny – wskazujący na posłuszeństwo wobec przyjętych norm i wartości (nakaz moralny)
materialnospołeczny – przymus zewnętrzny stosowany przez otoczenie, środowisko, instytucje.
Na pograniczu mechanizmów kontroli społecznej funkcjonują zwyczaje i obyczaje.
34. Wychowanie to jedna z form działalności społecznej; na działalność wychowawczą składa się wiele zabiegów i procesów, mających na celu wpływanie na fizyczny, umysłowy i moralny rozwój młodych pokoleń, przekazywanie im doświadczeń społeczeństwa zarówno z zakresu wytwórczości jak i dorobku kulturowego, przygotowywanie do twórczego rozwoju tego dorobku, a tym samym zapewnienie ciągłości życia społecznego między pokoleniami.
Wychowanie - to całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:
wychowanie naturalne pod wpływem środowiska w którym jednostka funkcjonuje – rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia
wychowanie instytucjonalne – celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka
Oddziaływanie to ma wpływ na stosunek jednostki do otaczającego świata, kształtowanie się systemu wartości, norm, celu życia.
W pedagogice istnieją definicje, które kładą nacisk na celowe dokonywanie zmian w osobowości człowieka pod wpływem czynników zewnętrznych. Jednostka stanowi w nich przedmiot oddziaływań.
Druga grupa definicji mówi o wychowaniu indywidualnym, czyli wspomaganiu rozwoju jednostki poprzez pobudzanie do działania, ale pośrednio, wpływając nie na wychowanka lecz na warunki w których działa.
Wychowanie przekazuje jednostkom dziedzictwo kulturowe, wzory zachowań - utrzymuje ciągłość kulturową społeczeństw, a jednocześnie przygotowuje do uczestnictwa i przekształcania rzeczywistości społecznej.
Naczelnym celem wychowania jest ukształtowanie osobowości wolnej, która kierując się własną wolą, dokonywać będzie wyborów zgodnych z moralnymi zasadami oraz funkcjonować w środowisku, którego jest ogniwem
Proces Społeczny- jest to seria zjawisk mających wpływ na osobowość jednostki bądź grupy społecznej. Grupy te i jednostki ścierają się ze sobą pod wpływem różnego rodzaju zależności przyczynowych lub strukturalno-funkcjonalnych. I w wyniku tych zjawisk następują różnego rodzaju przeobrażenia społeczno-kulturowe.
Proces - powiązania strukturalno-funkcjonalne lub przyczynowe, ciągła seria zmian, rozwój.
1. Procesy społeczne dzieli się na:
a) układ w jakim przebiegają:
- procesy intrapersonalne
- procesy zachodzęce między jednostkami
- procesy zachodzące między jednostką, a grupą
- procesy zachodzące między dwoma grupami
b) ze względu na dążenia jednostek i grup społecznych:
- procesy przystosowania
- procesy współpracy
- procesy współzawodnictwa
- procesy konfliktowe
c) ze wględu na zmiany w organizacj:
- procesy rozwoju i postępu
- procesy dekadencji
- procesy reorganizacji
- procesy dezorganizacji
2.
a)
Proces intrapersonalny zachodzi tylko w obrębie osobowości jednostki, jak np.: samokształcenie,adaptacja.
Proces zachodzący między jednostkami kontakty między ludzkie powstawanie przyjaźni, wrogości
Proces zachodzący między jednostką, a grupą, np. podporządkowania, identyfikacji, buntu, chęć oderwania się
Proces zachodzący między dwoma grupami, np. współpracy, wzajemnej pomocy, tolerowania się. niechęci, konkurencji, wrogości, konfliktu, walki, wojny.
b)
Proces przystosowania
kiedy jednostka lub grupa znajdzie się w nowych warunkach, w nowym środowisku,sytuacji, wtedy należy się przystosować,czasem zatrzeć różnice(kulturalne,obyczajowe,witanie się,gesty,tradycje) Etapy: I.-orientacja psychologiczna: zauważamy inność zachowań,co nie znaczy, że się do nich dostosowujemy. II.-tolerancja: przyjmujemy inne zachowania, szanujemy je. III.-akomodacja: nie tylko tolerujemy, ale także przejmujemy niektóre sposoby bycia,które wydają się nam lepsze IV -asymilacja: pełne przystosowanie,przejęcie wszystkich zachowań, stanie się "tubylcem"tutejszym.
Proces współpracy
współpraca->dotyczy dwóch lub więcej osób,grup
jest możliwa gdy obie strony mają wspólny cel,interes
jest możliwość podziału pracy na części, podział czynności
wzajemne zaufanie
sposób komunikowania się(informowanie,postęp pracy,czasem istnieje system kontroli)
Współpraca zbliża ludzi,ale może również prowadzić do konfliktów,gdy pewne osoby nie wykazują się ze swoich obowiązków.
Proces współzawodnictwa
współzawodnictwo->ma miejsce wtedy,gdy jest rozbieżność interesów, gdy ilość dóbr nie wystarcza dla wszystkich.Rywalizacja ta może mieć charakter: -koleżeński -konfliktowy(np.:gdy jedna ze stron okazuje się nieuczciwa)
Proces konfliktowy
konflikt->gdy strony dążą do wyeliminowania przeciwnika, podporządkowania lub zniszczenia, rozbieżność interesów. eliminowanie osoby konfliktowej->przestać z nią się kontaktować podporządkowanie->gdy zmusza do uległości,gdy strony nie są równe(siła i słabość) Konflikty są szkodliwe, ale też mają charakter twórczy,sam konflikt nie jest zły,ale często nie potrafimy go rozwiązać, nie ma krajów,miejsc, gdzie nie ma konfliktów, życie składa się z konfliktów,a gdy on narasta prowadzi do dezorganizacji. Rozwiązanie konfliktów:
podporządkowanie->korzystne dla osoby mocniejszej(siła)gdyż ta słabsza musi ulec(słabość)
eliminacja->niekorzystna dla osoby wyeliminowanej
porozumienie->gdy każdy musi z pewnych rzeczy zrezygnować, iść na kompromis,daje korzyści tylko częściowe i jest rozwiązaniem na pewien czas.
integracja->znalezienie takiego rozwiązania konfliktu,by każda ze stron miała pełne korzyści, bez rezygnacji z niczego, nikt nie musi ustępować.
konflikty są i będą. Sztuką jest umiejętność ich rozwijania, przyczyniają się do postępu, rozwoju,mają charakter twórczy.
c)
Proces rozwoju i postępu zmiany pozytywne wnoszące coś nowego,lepszego
Proces dekadencji upadek norm społecznych w danej społeczności
Proces reorganizacji stworzenie nowego porządku oceniania, wzorców zachowań, systemu instytucji w miejsce starych
Proces dezorganizacji jest wynikiem gwałtownych przemian społecznych i wzrostu patologicznych zachowań takich, jak np. narkomania. Prowadzą też do niej duże kataklizmy zachodzące na kuli ziemskiej takie jak: powódź,trzęsienia ziemi itd. Których wynikiem jest dezorganizacja społeczeństwa, którą pogłębiać może nie radzenie sobie z tym problemem władz i służb porządkowych. Dłuższe nie radzenie sobie z tym problemem może prowadzić do rozruchów i wojen domowych.
3. Ruchliwość społeczna jako proces społeczny - rodzaje ruchliwości:
a) pionowa(ruchliwość werdykalna) - przesuwanie się jednostki w wyniku awansu lub degradacji(np.Wałęsa z robotnika na prezydenta-szczeble drabiny zawodowej)
b) pozioma(ruchliwość horyzontalna) - ludzie awansują ale zmieniają miejsce pracy(np.zmiana firmy)
pokoleniowa(generacyjna) - porównując z poprzednim pokoleniem szanse awansu(Unia Europejska, rozwijająca się gospodarka, możliwości zagranicznych wyjazdów, praca poza krajem)
międzypokoleniowa-polega na tym,by zbadać czy państwo osiągnie więcej teraz w porównianiu z pokoleniem naszych rodziców.
(-Ruchliwosc spoleczna, zmiana pozycji spolecznej jednostek lub grup w ramach tej samej lub innej zbiorowosci. Ruchliwosc spoleczna moze byc:
1) pionowa (wertykalna), wyrazajaca sie w przechodzeniu z nizszych pozycji spolecznych na wyzsze (awans spoleczny) lub z wyzszych na nizsze (spoleczna degradacja).
2) pozioma (horyzontalna), polegajaca na przenoszeniu sie z jednej grupy do drugiej bez wyraznej zmiany pozycji spolecznej.
-Wspólpraca, wspóldzialanie - zdolnosc tworzenia więzi i wspóldzialania z innymi, umiejetnosc pracy w grupie na rzecz osiagania wspólnych celów, umiejetnosc zespolowego wykonywania zadan i wspólnego rozwiazywania problemów.
Zdolnosc te zalicza sie do kompetencji emocjonalnych; umiejetnosc ta stanowi jeden z wyrózników kompetencji spolecznych, które warunkuja jakosc relacji z innymi ludzmi.
Wspólpraca i wspóldzialanie prowadza do tworzenia wewnetrznych wiezi wsród czlonków grupy, jak tez rodza ich poczucie tozsamosci z zespolem, co zapewnia trwanie i sprawne funkcjonowanie tego zespolu na rzecz osiagania wspólnych celów jego czlonków.
-Wspólpraca, zharmonizowane wspóldzialanie jednostek lub grup ludzi, wykonujacych czesci okreslonego zadania w sposób zapewniajacy im osiagniecie wspólnego celu, z którym wszyscy sie identyfikuja. Kazda wspólpraca opiera sie na sprawnej komunikacji interpersonalnej, umiejetnosci zachowania sie w sytuacjach konfliktowych, wzajemnym zaufaniu i lojalnosci oraz ustalaniu regul i srodków zabezpieczajacych interesy wszystkich partnerów.
-Konflikt spoleczny - zjawisko nieuniknione dla wszystkich grup społecznych Wyrasta on na gruncie nagromadzonych sprzecznych emocji, a objawia sie wybuchem wrogich i antagonistycznych postaw.
W grupach spolecznych o silnych więziach wewnatrzgrupowych negatywne emocje jej czlonków sa postrzegane jako zagrozenie dla struktury grupy i tlumione, co w chwili konfliktu objawia sie jego niezwykla gwaltownoscia, a w konsekwencji moze prowadzic do zniszczenia struktury grupy.
W grupach spolecznych o slabych więziach wewnatrzgrupowych konflikty sa relatywnie czestym zjawiskiem i sluza do rozladowania wszelkich napiec, co w istocie pozwala zajac sie przyczynami powstawania konfliktów, a nie rozladowaniem nawarstwionych emocji, jak mialo to miejsce w poprzednim przypadku.
W elastycznych strukturach społecznych konflikty krzyzuja sie ze soba, co zapobiega kumulacji wokól jednej osi i w konsekwencji rozpadowi tej struktury.
W sztywnych strukturach społecznych konflikty kumuluja sie wokól jednej osi, czesto skutkujac rozpadem lub gwaltowna zmiana tych struktur.
Na tej podstawie Lewis Coser formuluje wniosek, ze liczba konfliktów jest odwrotnie proporcjonalna do ich intensywnosci.
-Dezorganizacja spoleczna, proces wywolujacy destabilizacje funkcjonowania danej grupy spolecznej lub jakiegos systemu spolecznego, zblizony w charakterze do dezintegracji spolecznej, ale o zdecydowanie lagodniejszym przebiegu. Zazwyczaj, jesli nie zostana podjete zawczasu stosowne srodki zaradcze, prowadzi do oslabienia kontroli spolecznej, oslabienia obowiazujacych norm i wartosci, zaburzen w funkcjonowaniu instytucji spolecznych oraz poglebienia zaklócen wiezi miedzyludzkich.
-Rewolucja (z laciny revolutio odwrócenie, odwrót),
1. w szerokim znaczeniu – calkowita, fundamentalna i szybka zmiana w okreslonej dziedzinie zycia spolecznego, intelektualnego czy kulturalnego (np. rewolucja naukowo-techniczna rewolucja kulturalna rewolucja obyczajowa).
2. w waskim znaczeniu, gwaltowne obalenie istniejacego ustroju spolecznego i politycznego oraz zastapienie go innym, na ogól przy masowym poparciu spoleczenstwa, któremu najczesciej towarzyszy uzycie przemocy. Takie rozumienie rewolucji upowszechnilo sie od rewolucji francuskiej (1789). Jest przeciwienstwem ewolucji i reform politycznych
-Ewolucja, powolny, nieodwracalny i kierunkowy proces rozwoju organizmów, którego efektem jest coraz większa różnorodność, złożoność i organizacja świata żywego i któremu podlegają całe populacje, a nie pojedyncze osobniki. Współczesna teoria ewolucji (teoria doboru naturalnego) wyróżnia cztery zasadnicze czynniki warunkujące ten złożony proces:
1) zmienność (rekombinacyjna i mutacyjna) - podstawą zmienności populacji jest rekombinacja genów (rekombinacja genetyczna) zachodząca w czasie rozmnażania płciowego oraz nagłe zmiany zachodzące w genach lub chromosomach pod wpływem czynników środowiska (mutacje), mające charakter dziedziczny;
2) selekcja - mutacje korzystne, zwiększające wartość adaptacyjną organizmu i dające mu większą szansę przeżycia występują u coraz większej liczby osobników populacji w kolejnych pokoleniach, dobór naturalny (naturalna selekcja) utrwala nowe cechy przystosowawcze powstałe w wyniku mutacji i wyselekcjonowuje osobniki najlepiej przystosowane do istniejących warunków środowiska.
Współczesny ewolucjonizm wyróżnia trzy formy doboru naturalnego: stabilizujący - usuwający z populacji wszystkie osobniki o cechach skrajnych, różnicujący - preferujący osobniki o cechach skrajnych, a eliminujący te o cechach pośrednich, ostatecznym jego efektem jest rozpad gatunku na rasy, oraz kierunkowy - preferujący osobniki o danej wartości skrajnej cechy)
35.STRATYFIKACJA SPOŁECZNA:
inaczej "uwarstwienie społeczne" - pojęcie wyrażające fakt, że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych, jakimi są: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie, zdrowie. Mówiąc prościej, stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo ma pewien system rang: pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa. Historia zna cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw ludzkich: niewolnictwo, system kastowy, system stanowy i system klasowy.
Teoria społecznego naznaczenia (stygmatyzacji)
Termin "dewiacja" znaczy tyle, co zboczenie z drogi, zbłądzenie, odejście od właściwego kierunku. Teoria stygmatyzacji zmierza do wyjaśnienia, dlaczego dane jednostki trwają w przestępczości oraz wynikiem jakiego procesu jest uznawanie przez społeczeństwo pewnych zachowań jako przestępczych.
Główny przedstawiciel kierunku teorii społecznego naznaczenia, Erwin Lemert, twierdził, iż nie jest słusznym założenie, że zachowanie dewiacyjne rodzi konieczność istnienia kontroli społecznej, jak również to, iż jest ono wynikiem załamania się tej kontroli. Według Lemerta, to właśnie kontrola społeczna prowadzi do powstawania dewiacji (np. są kraje, w których aborcja była nielegalna, a w wyniku zmiany przepisów stała się dopuszczalna; zdarza się również tak, iż to zachowania legalne zaczynają być uznawane za przestępstwa)
Lemert wyróżnił dwa rodzaje dewiacji:
dewiacja pierwotna - stanowią ją pewne mechanizmy, w wyniku których działania dana jednostka decyduje się na popełnienie przestępstwa
dewiacja wtórna - jest to proces, który rozpoczyna się z momentem reakcji na zachowanie dewiacyjne ze strony społeczeństwa; w przypadku przestępstwa, proces ten ma miejsce w momencie wszczęcia oficjalnego postępowania wobec sprawcy, a punkt kulminacyjny osiąga w czasie trwania procesu karnego; wówczas to następuje publiczne określenie przestępcy lub dewianta, natomiast w czasie odbywania przez nich kary pozbawienia wolności, zdefiniowani wcześniej przestępcy poddawani są licznym zewnętrznym procesom społecznej "degradacji" (np. obowiązek noszenia specjalnego stroju więziennego)
Specyficzny ciąg reakcji społecznych na obecność dewianta (dewiacji) sprawia, iż pewne jednostki zaczynają się zachowywać zgodnie z tym, o co są przez społeczeństwo osądzane, a więc zgodnie z przyczepionymi im etykietami (np. chłopiec, który zawsze przestrzegał prawa, a który przypadkiem został uznany za nieletniego przestępcę - poprzez sam fakt nadaniu mu tej etykiety, a więc stygmatyzacji, zaczyna się zachowywać jak przestępca). Przyczyną tego jest fakt, iż jednostki poddane procesowi stygmatyzacji, wytwarzają negatywny obraz samego siebie, a który wpływa na ich późniejsze zachowanie.
Zwolennicy nurtu teorii naznaczenia, traktują dewiację jako swoistą karierę, a sam proces wykolejenia - jako efekt spiralny. Wyróżnili oni następujące stadia procesu dewiacji:
dewiacja pierwotna
dewiacja wtórna
kary społeczne
kolejna dewiacja pierwotna
silniejsze kary i odrzucenie
następna dewiacja oraz wrogość i uraza skupiające się na wymierzających karę
osiągnięciu punktu kryzysu w płaszczyźnie tolerancji, co przejawia się formalną reakcją ze strony społeczeństwa w postaci stygmatów przyczepionych dewiantowi
negatywną reakcją na zastosowaną stygmatyzację oraz kary jest wzmocnienie zachowania dewiacyjnego
następuje akceptacja statusu dewianta oraz próby przystosowania się do nowej sytuacji w oparciu o treść tej aspołecznej roli
Człowiek może być przez społeczność naznaczony jako przestępca, alkoholik, homoseksualista itp.; przez co zostaje on odrzucony. Jednostka chcąca wydostać się z tego marginesu i jej potrzeba przynależności sprawia, iż finalnym etapem staje się wstąpienie przez nią do zorganizowanej grupy dewiacyjnej, w której uczy się, w jaki sposób prowadzić kontynuować dewiacyjne zachowanie i jednocześnie zminimalizować możliwość wystąpienia wynikających z niej kłopotów
36. Stygmatyzacja, etykietowanie, naznaczanie jest to proces nadawania określeń w kategoriach zachowania jednostkom, grupom społecznym czy kategoriom społecznym w wyniku czego przyjmują one nadane im cechy i zaczynają działać zgodnie z przypisanymi im etykietami.
Proces naznaczania społecznego (przypięcie komuś etykietki) odbywa się zawsze przy określaniu negatywnej grupy odniesienia, np. określanie kogoś, kto złamał prawo, mianem kryminalisty.
Naznaczanie bywa przyczyną deprecjonowania jednostek i grup społecznych. Jest on też bazowym mechanizmem tworzenia stereotypów.
Zajmuje się ludzkimi interakcjami, zachowaniem i kontrolą, szczególnie w zakresie dewiacji.
37. Program ukryty to to, czego uczy przebywanie w placówce oświatowej oraz czego mimowolnie uczy nauczyciel, a także nieuświadomione oczekiwania nauczycieli wobec dzieci nie ujęte w oficjalny program szkoły, jej cele nauczania.
Ukryty program jest nieodłącznym składnikiem każdej szkoły. Wielu nauczycieli nie zdaje sobie sprawy z jego istnienia i znaczenia. Program ten funkcjonuje w tekstach zawartych w podręcznikach, języku, rozkładzie zajęć, systemie ocen, oczekiwaniach nauczycieli, sposobie oceniania czy rytuale szkolnym.
Efekty ukrytego programu
czyni z wychowanków ludzi instytucji,
szkoła nie wpływa na twórczy rozwój dziecka,
zmusza uczniów do wypracowywania pewnych strategii zachowań nastawionych na przetrwanie w warunkach szkoły (oczekiwanie, nuda, uzależnienie od nauczyciela, ograniczenia czasowe itp.), odnosi się głównie do wychowania moralnego,
sprawia, że wychowankowie stykają się z selekcją ludzi ze względu na płeć, wiek, osiągnięcia.
http://www.vulcan.edu.pl/eid/archiwum/1994/06/czym.html-
polecam!!!
o ukrytym programie
39.Uczniowskie strategie przetrwania i oporu:
STRATEGIE UCZNIÓW
+ Strategia dobrego wojaka Szwejka
+ Poszukiwanie specjalnych wzgledów
+ Okreslenie jako „starac sie nie podpasc”
+ Wycofanie
+ Umiejetnosc dawania sobie rady ze strachem
+ Strategia odpowiedzi na pytania nauczycieli
+ Strategia unikani odpowiedzi
+ Strategia „zachowanie sie niewolnika w koloniach”
+ Strategia nieustepliwej wrogosci
+ „Rebelia”
Strategia dobrego wojaka Szwejka – jest to strategia ludzi, nad którymi ciazy wladza – nie moga sobie z nia dac rady, lecz nie sa jej w stanie obalic. Dzieci sa ludem poddanym, starajac sie uniknac trudnych sytuacji „wycofuja” najbardziej inteligentne i twórcze aspekty wlasnego umyslu. W warunkach presji niektóre dzieci, gdy chca sie przeciwstawic, a nie umieja powiedziec „nie”, calkiem swiadomie udaja glupie.
Poszukiwanie specjalnych wzgledów – jeden ze sposobów za zycie w totalnej instytucji to przyblizyc sie do zródel wladzy; zaklada tez plaszczenie sie, falszywe komplementy i inne formy spolecznej nieuczciwosci. Towarzyszy temu poczucie cynizmu i nienawisci do samego siebie.
Okreslenie jako „starac sie nie podpasc” - chodzi o to, by ukrywac slowa, gesty, czyny, które moglyby nie podobac sie wladzy. Trzeba starac sie o to, by nie wywolac zlego wrazenia.
Wycofanie – wiele wlasciwosci zycia w klasie zmusza ucznia do cierpliwosci lub rezygnacji. Nauczyc sie zyc w szkole, to nauczyc sie byc biernym i przystosowanym do regul, regulaminu i rutyny itd.
Umiejetnosc dawania sobie rady ze strachem – strach niszczy inteligencje, wplywa na sposób, w jaki dziecko widzi sprawy, mysli o nich i daje sobie z nimi rade. Powoduje, ze inteligentne dzieci zachowuja sie w szkole glupio. Strach tworzy swoiste formy wtórnego przystosowania. Popelnienie bledu daje ulge, bo nie trzeba sie wtedy martwic o to, ze pewnie popelni sie blad.
Strategia odpowiedzi na pytania nauczycieli – pytany nie interesuje sie trescia pytania czy problemem z nim zwiazanym, ale sposobem znalezienia „triku”, który pozwalalby mu szybciej zorientowac sie, jakiej odpowiedzi nauczyciel od niego oczekuje. Dlatego, mamy tu czesto do czynienia ze zgadywaniem.
Strategia unikani odpowiedzi – jedna ze strategi oparta jest na zlozeniu, ze nauczyciel pytajac szczególnie „poluje” na tych, którzy robia wrazenie nie umiejacych badz nieuwaznych. Trzeba wiec sprawiac wrazenie, ze sie umie. Inna strategi polega na tym, by kazda odpowiedz wypowiadac bardzo cicho i niewyraznie. Gdy nie jest sie pewnym odpowiedzi, taktyka mamrotania zwieksza szanse uzyskania sukcesu.
Strategia „zachowanie sie niewolnika w koloniach” - niewolnik charakteryzuje sie obojetnoscia wobec celów i ambiwalencja wobec srodków. Uczen uzywa oficjalnych i nieoficjalnych srodków do osiagniecia celów. Stara sie wykorzystac system tak, by wyciagnac z niego dla siebie wszystko to, co wydaje mu sie sensowne. W wielu przypadkach „pójdzie na skróty”, uzywajac przy tym niedozwolonych srodków. Uczen grajacy „niewolnika” czasem zorganizuje do pewnych dzialan kolegów, nie ma nic przeciw odpisywaniu lekcji, zwykle nie bedzie sie zachowywac jak ktos, kto przymilnie podlizuje sie nauczycielowi. Niewolnik w koloniach uczy sie uzywac legalnych srodków do osiagniecia celów, które nie leza w intencji organizacji. Ta strategia to najczesciej stosowany styl adaptacji w srednich szkolach brytyjskich, najwyrazniej widoczny w starszych klasach szkolnych.
Strategia nieustepliwej wrogosci - to styl adaptacji do szkoly odznaczajacy sie indyferencja (obojetnoscia) wobec celów szkolnych i calkowitym odrzuceniem srodków. Osoby te odrzucaja normy, rytualy, przepisy. Swa antypatie demonstruja przez przerywanie nauczycielom, agresywnosc, wagary, niszczenie mienia, zle zachowanie. Manifestuja zachowania antyszkolne, przejawiajace sie w stylu ubierania sie, uczesania, sposobie mówienia, poruszania sie itp.
„Rebelia” - to odrzucenie celów i metod szkoly zwiazane z posiadaniem innych celów i innych srodków. Wystepuje raczej pod koniec szkolnej edukacji.