ZŁAMANIA OBOJCZYKA:
- trzon obojczyka 80% (najczęstsze)
- koniec barkowy
- koniec mostkowy
Leczenie:
Zachowawcze – opatrunek gipsowy ,,ósemka”, Dessaulta
Operacyjne (druty Kirschnera, płytki)
USZKODZENIE WIĘZOZROSTU BARKOWO – OBOJCZYKOWEGO:
Mechanizm: pośredni lub bezpośredni
Objawy:
- koniec barkowy przemieszczony ku górze
- zniekształcenie zarysów obręczy barkowej
- ograniczenie ruchomości w st barkowym, balotowanie obojczyka
Podział wg Tossy – Heppenstalla:
I przerwanie górnej cz więzozrostu, podwichnięcie
II przerwanie więzozrostu w całości, zachowane więzadło kruczo – barkowe
III zerwanie również więzadła kruczo – barkowego
Leczenie:
- zachowawcze – opatrunek gipsowy Dessaulta
- operacyjne – (IIIst) zespolenie barkowo – obojczykowe, kruczo – obojczykowe, resekcja wyrostka barkowego
ZŁAMANIA ŁOPATKI:
1 wyrostka barkowego
2 wyrostka kruczego
3 górnego kąta
4 pow stawowej (panewki)
5 złamania szyjki
6 złamania trzonu
7 dolnego kąta
Objawy. Diagnostyka (rtg, CT)
Leczenie:
- zachowawcze – opatrunki gipsowe z szyną odwodzącą
- operacyjne
ZWICHNIĘCIA W STAWIE RAMIENNO – ŁOPATKOWYM:
Mechanizm: pośredni lub bezpośredni
Objawy. Diagnostyka (rtg, CT)
Podział:
1 Zwichnięcie przednie: podkrucze, podobojczykowe, podpanewkowe, piersiowe
2 Zwichniecie tylne: podbarkowe, podgrzebieniowe, podpanewkowe
3 Zwichnięcie dolne: luxatio erecta
4 Zwichniecie górne
Kontrola unerwienia i unaczynienia kończyny (ok. naramiennego, kontrola tętna na t promieniowej i łokciowej)
Leczenie:
- ręczne odprowadzenie zwichnięcia – Hipokratesa, Koclera – Lacoura, Stimonsa (znieczulenie krótkotrwałe dożylne)
- unieruchomienie w opatrunku gipsowym Dessaulta
- leczenie operacyjne (zastarzałe)
ZWICHNIĘCIE W STAWIE MOSTKOWO - OBOJCZYKOWYM:
Mechanizm: pośredni lub bezpośredni Objawy
Podział:
1 przednie
2 górne
3 tylne (b niebezpieczne)
ZŁAMANIA BLIŻSZEGO KOŃCA KOŚCI RAMIENNEJ:
Mechanizm: pośredni lub bezpośredni Objawy. Diagnostyka (rtg, CT, MRI)
Kontrola unaczynienia i unerwienia kończyny. (tj w obręczy barkowej)
Podział wg Neera:
1 Złamania szyjki anatomicznej mogą być: Dwufragmentowe
2 Złamania szyjki chirurgicznej Trójfragmentowe
3 Złamania guzka większego Czterofragmentowe (zł miażdżycowe)
4 Złamania guzka mniejszego
5 Złamania ze zwichnięciem (przednie, tylne)
Stożek rotatorów:
1 m nadgrzebieniowy
2 m podgrzebieniowy
3 m podłopatkowy
4 m obły mniejszy
5 ścięgno głowy długiej m dwugłowego ramienia
TRZON KOŚCI RAMIENNEJ:
Złamania:
- poprzeczne
- skośne
- skośno – spiralne
- spiralne
- wieloodłamowe
Diagnostyka: AP i boczne
Zespolenie:
- na płytę i śruby
- śródszpikowe
Możliwość uszkodzenia n promieniowego (str grzbietowa)
Kontrola ruchów palców
STAW ŁKOCIOWY I PRZEDRAMIĘ:
Zwichnięcia w obrębie st łokciowego:
- zwichnięcie obu k przedramienia
- zwichnięcia izolowane k łokciowej
Mechanizm: pośredni lub bezpośredni (rzadziej)
20-25% zwichnięć w obrębie kg dotyczy st łokciowego
Mogą towarzyszyć złamaniom k przedramienia.
Podział:
1 Zwichnięcia bliższych nasad obu kości przedramienia
- zwichnięcia tylne, boczne, przednie, rozbieżne (szczypce komara)
2 Izolowane zwichnięcia bliższej nasady k łokciowej
3 Zwichnięcia nawracające
4 Zwichnięcia zastarzałe
Diagnostyka: AP i boczna
Kontrola tętna!
Objawy:
- obrzęk
- zatarcie obrysów
- przymusowe ust st
- objawy niedowładu lub porażenia ze str n pośrodkowego lub łokciowego
Leczenie:
- nieoperacyjne – wyciąg wzdłuż osi kończyny i nastawienie + unieruchomienie w opatrunku gipsowym ramiennym (zgięcie stawu 90-100st)
- operacyjne – zwichnięcie powikłane uszkodzeniem wyrostka łokciowego, naczyń i nerwów
- unieruchomienie 3 tyg dorośli, 2 tyg dzieci
Powikłania:
- złamania wyrostka łokciowego
- złamania wyrostka dziobatego
- złamania głowy k promieniowej
- złamania dalszego końca k ramiennej
- uszkodzenie n łokciowego i pośrodkowego
- uszkodzenie tętnicy ramiennej lub promieniowej
ZWICHNIĘCIE GŁOWY KOŚCI PROMIENIOWEJ:
Mechanizm: pośredni
Podział:
- głowa przemieszcza się ku górze i na zew
- towarzyszy złamaniom k przedramienia (Monteggia)
Objawy:
- typowe objawy zwichnięcia
- może dojść do uszkodzenia gałęzi głębokiej n promieniowego
Diagnostyka: rtg całego przedramienia (może towarzyszyć specyficznym…
Leczenie:
- nastawienie zwichnięcia
- unieruchomienie w gipsie ramiennym w odwróceniu przedramienia (3tyg)
U DZIECI:
,,Uraz piastunek”
Mechanizm: nagłe szarpnięcie za rączkę przy prostym st łokciowym
Objawy: ból, obrzęk, ust st w zgięciu do 90st
Diagnostyka: rtg – bez zmian
Leczenie: nastawienie (wyprost st łokciowego z odwróceniem przedramienia) + temblak
ZŁAMANIA KOSCI PRZEDRAMIENIA:
1 Złamania k przedramienia w cz bliższej: złamania wyrostka łokciowego, złamania głowy k promieniowej
2 Złamania trzonów k przedramienia: złamania specyficzne (Monteggia, Galeazziego, Essexa – Loprestiego)
3 Złamania dalszej nasady k promieniowej (loco typico)
Mechanizm: bezpośredni (zł wielofragmentowe) często nie przemieszczone,
pośredni (zł awulsyjne) częste u dzieci i często przemieszczone
ZŁAMANIA WYROSTKA ŁOKCIOWEGO:
Objawy: krwiak w st łokciowym, typowe objawy złamania
Diagnostyka: AP i boczne
Podział:
- śródstawowe – konieczne odtworzenie pow stawowej
- pozastawowe
Leczenie:
- nie przemieszczone: opatrunek gipsowy ramienny, przedramię w pozycji pośredniej
- przemieszczone – krwawa repozycja + zespolenie wkrętem, płytką, popręgiem Webera. (zespolenie stabilne nie wymaga dodatkowego unieruchomienia)
ZŁAMANIA GŁOWY KOSCI PROMIENIOWEJ:
Podział:
1 brzeżne głowy bez przemieszczenia
2 brzeżne głowy z przemieszczeniem
3 złamanie szyjki lub złuszczenie nasady
4 wielofragmentowe, przemieszczone złamanie głowy
Mechanizm (1,2): upadek na wyprostowaną w łokciu kończynę (siła działa w kierunku promieniowo – koślawiącym)
Objawy: typowe objawy dla złamania
Diagnostyka: rtg, AP i boczne (konieczna ocena obu k przedramienia i st promieniowo – łokciowego)
Powikłania:
- złamania główki k ramiennej
- zwichnięcie w st ramienno – łokciowym
- uszkodzenie nerwu łokciowego lub gałęzi głębokiej nerwu promieniowego
Leczenie:
- zachowawcze: złamania nie przemieszczone – opatrunek gipsowy 2 tyg, leczenie czynnościowe
- operacyjne: złuszczenia > 15st, złamania z rozkawałkowaniem głowy u dorosłych (>14r.ż) wczesna resekcja
ZŁAMANIA TRZONÓW KOŚCI PRZEDRAMIENIA: - duża niestabilność odłamów,
- często uszkodzenia towarzyszące tk miękkich (UWAGA-zespół ciasnoty przedziału),
- często towarzyszą im zwichnięcia w st promieniowo – łokciowym bliższym i dalszym (złamanie Monteggia, Galeazziego) – złamaniu 1 kości z zagięciem kątowym i/lub skróceniem zwykle towarzyszy zwichnięcie,
Mechanizm: pośredni lub bezpośredni
Podział:
1 złamania k łokciowej – zwykle mechanizm bezpośredni
2 złamania k promieniowej – zwykle mechanizm pośredni
3 złamania obu k przedramienia:
- z mechanizmu bezpośredniego (szczelina na tym samym poziomie),
- z mechanizmu pośredniego (szczelina w k łokciowej na granicy 1/3 środkowej i dalszej, w k promieniowej –
pośrodku kości) – zwykle
ZŁAMANIA PRZEDRAMIENIA – przemieszczenie odłamów:
1 powyżej przyczepu nawrotnego obłego: odłam dogłowowy odwrócony, odłam obwodowy nawrócony,
2 poniżej przyczepu nawrotnego obłego: odłam dogłowowy w pozycji pośredniej, odłam obwodowy nawrócony,
3 złamania ¼ dalszej: odłam dogłowowy nawrócony, odłam obwodowy półnawrócony
Objawy: typowe dla złamania
Diagnostyka: konieczne rtg, AP i boczne (z ujęciem obu stawów promieniowo – łokciowych)
Powikłania:
- porażenie nerwu promieniowego
- zrost opóźniony
- staw rzekomy (ok. 7% złamań)
Leczenie:
- zachowawcze – nie przemieszczone – opatrunek gipsowy ramienno – dłoniowy (12 tyg, nast. rehabilitacja)
- operacyjne
Specyficzne złamania:
- złamanie Monteggia (wyprostowane 80% /zgięciowe) – złamanie 1/3 bliższej k łokciowej z jednoczesnym zwichnięciem głowy k promieniowej
- złamanie Galeazziego – złamanie trzonu k promieniowej w 1/3 dalszej oraz zwichnięcie st promieniowo – łokciowego
Podział:
- klasyczne jw.
- specyficzne – złamanie obu kości przedramienia + zwichnięcie st promieniowo – łokciowego dalszego
- złamanie Essexa – Loprestiego – złamanie głowy k promieniowej ze zwichnięciem głowy k łokciowej
ZŁAMANIA DALSZEJ NASADY KOŚCI PROMIENIOWEJ (loco typico):
- najczęstsze złamanie kg
- z mechanizmu pośredniego (upadek na kończynę)
- korekcja wymaga odtworzenia kątów Bohlera
Podział:
- złamania pozastawowe
- złamania przez stawowe
- złuszczenia chrząstki
- złamania wyprostne (najczęstsze) – Collesa
- złamania zgięciowe – Smitha
- złamania brzeżne – Bartona
- złamania wielofragmentowe
Powikłania:
- ucisk n pośrodkowego
- uszkodzenia towarzyszące (złamanie wyrostka rylcowatego k łokciowej, złamanie k łódeczkowatej)
- przemieszczenie złamania
- zaburzenie krążenia
- zespół Sudecka
Złamanie wyprostne:
- przemieszczenie (cz dystalnej) grzbietowe
- przemieszczenie (cz dystalnej) promieniowe
- kompresja
- odwrócenie
Złamanie zgięciowe:
- przemieszczenie dłoniowe
- przemieszczenie łokciowe
- nawrócenie
- kompresja
Leczenie:
- ręczna repozycja i unieruchomienie gipsowe (kontrola po 7-10 dniach)
- ręczna repozycja, stabilizacja drutami Kirschnera + unieruchomienie gipsowe (De palma, Hougston)
- leczenie operacyjne (złamania otwarte, niestabilne z uszkodzeniem naczyń, nerwów) – krwawa repozycja + stabilizacja drutami Kirschnera, wkrętami, płytką.
Przykłady:
- złamanie Collesa – złamanie wyprostne
- złamanie Bartona – brzeżne
Do łokcia i kolana delikatnie, bez chamstwa!!!
URAZY MIEDNICY I UDA:
Złamania szyjki kości udowej:
- K:M – 3,4:1
- 90% upadek z wysokości ,,bioder”
- >30% złamań u osób po 70r.ż
- trójkąt Warda, łuk Adamsa
- złamania osteoporotyczne
Zmiany anatomiczne biodra związane z wiekiem:
- czynnościowe dostosowanie się tk do warunków zmniejszonej witalności
- zgąbczenie kości
- zanik, beleczkowanie
- zwiększenie jam szpikowych
- lokalizacja – nasady (okolice nasadowo – przynasadowe i przynasadowo – trzonowe)
- spłaszczenie głowy k udowej
- zmniejszenie kata szyjkowo – trzonowego
- zmniejszona odporność na urazy
- przedłużony okres zrostu złamania
Objawy:
- ból okolicy krętarza (z krwiakiem, wylew krwawy),
- skrócenie kończyny
- ustawienie kończyny w przywiedzeniu i rot zew (m gruszkowaty rot zew powoduje),
- żywa bolesność palpacyjna
Diagnostyka: rtg, AP i osiowe
Zasady leczenia:
1 unikanie wtórnego uszkodzenia unaczynienia odłamów
2 jak najwcześniejsze i jak najdokładniejsze nastawienie
3 możliwe wczesne stabilne zespolenie odłamów
4 jak najwcześniejsze podjęcie fizjologicznej czynności przez kończynę
Leczenie:
- zachowawcze gdy przeciwwskazania do leczenia operacyjnego (b rzadko)
- czynnościowe, wyciąg 1/12 masy ciała, blokady z lidokainy do stawu, po ustąpieniu dolegliwości usprawnianie, po 6-10 tyg rozpoczęcie chodzenia bez obciążenia kończyny przez 4-5 miesięcy
- leczenie operacyjne (z wyboru): zespolenia min, gwoździe Nystroma – Szulca, śruby dociskowe Gardena
- zespolenia masywne, gwoździe płytkowe osteo, śrubo – płytki kompresyjne…
Powikłania:
- martwica głowy k udowej
- staw rzekomy
- zmiany zwyrodnieniowe
- zatory tłuszczowe
PRZEZ I MIĘDZYKRĘTARZOWE:
- K:M – 2:1
- także upadek z wysokości bioder
- klasyfikacja Evansa
Złamania podkrętarzowe:
- 10-34% wszystkich złamań ok. biodra
- we wszystkich gr wiekowych, u ludzi młodych jako konsekwencja silnego urazu
- często uszkodzenia b niestabilne, trudne do nastawienia i zespolenia, nierzadko zaburzenie zrostu
Objawy:
- wywiad
- ból
- patologiczna ruchomość w miejscu złamania, tarcie odłamów
- obrzęk
- przywiedzenie, rotacja zew, skrócenie kończyny, zgięcie
- wiek
- szczelina złamania (skośnie od góry i str bocznej do dołu i przyśrodkowo – stabilnie, rzadko od str przyśrodkowej lub dołowi i do boku – niestabilnie.
Leczenie:
- najczęstsze operacyjne
- płytki kątowe
- śrubopłytki
- gwoździe śródszpikowe
- pręty Rusha
- pręty Endera
- dynamiczna śruba dociskowa z płytką kątową
ZŁAMANIA TRZONU KOSCI KOŚCI UDOWEJ:
- dość częste następstwa urazów
- nierzadko uraz wielomiejscowy
- często złamania wieloodłamowe z przemieszczeniem odłamów
Mechanizm: pośredni i bezpośredni
Objawy:
- ból
- obrzęk
- zniekształcenie i skrócenie uda
- ruchomość odłamów
- ograniczenie lub zniesienie ruchów w st biodrowym i kolanowym
- nieprawidłowe ułożenie kończyny
- obrażenia towarzyszące
Diagnostyka: rtg, AP i boczne
Leczenie:
1 zachowawcze (unieruchomienie gipsowe)
2 czynnościowe
3 operacyjne (zespolenia śródszpikowe płyty)
Powikłania
ZŁAMANIA BLIŻSZEGO KOŃCA KOŚCI PISZCZELOWEJ:
- złamania śródstawowe : jednokłykciowe, dwukłykciowe, wyniosłości
- złamania pozastawowe
Powikłania:
- uszkodzenie więzadeł pobocznych
- uszkodzenie więzadeł krzyżowych
- złamania głowy strzałki
- uszkodzenie nerwu strzałkowego
Objawy:
- jak w złamaniach
- krwiak w stawie
- stan ukrwienia i unerwienia kończyny
Diagnostyka: badanie przedmiotowe, rtg, AP i boczne, CT, punkcja stawu
Leczenie:
- anatomiczne nastawienie
- odtworzenie pow st
- wczesna rehabilitacja ruchowa
- złamania bez przemieszczenia – usunięcie krwiaka + unieruchomienie gipsowe
- złamania z przemieszczeniem – manualna repozycja (ewentualnie wyciąg bezpośredni) i…
- złuszczenia u dzieci – nastawienie + unieruchomienie gipsowe
- leczenie czynnościowe
- leczenie operacyjne: obniżenie i niezborność pow st, zł awulsyjne, zł powikłane
ZŁAMANIA TRZONU:
Podział:
- morfologiczny (poprzeczne, skośne, spiralne, wieloodłamowe)
- zamknięte, otwarte
- urazy patologiczne, powolne
Objawy: jak przy złamaniach
Diagnostyka: badanie ukrwienia i unerwienia, czucia
Leczenie: unieruchomienie 12-16 tyg, leczenie czynnościowe, operacyjne
ZŁAMANIA DALSZEJ CZĘŚCI PISZCZELI:
- 5% złamań goleni
- złamania śródstawowe
Podział Webera:
- oderwanie przedniego lub tylnego fragmentu, kompresja k gąbczastej
- oderwanie przedniego fragmentu
- oderwanie tylnego fragmentu
Powikłania:
- uszkodzenie aparatu torebkowego
- uszkodzenie więzozrostu
- złamania kostne
- zaburzenia ukrwienia
- złamania k skokowej
- zmiany zwyrodnieniowe
Leczenie:
- nieprzemieszczone – gips
- przemieszczone
STAW SKOKOWO – GOLENIOWY:
- st łączy dalsze nasady k goleni z bloczkiem k skokowej
- widełki obejmujące bloczek
- przy ruchach stopy widełki obejmują przednią szerszą cz lub węższą tylną
- st skokowo – goleniowy współdziała ze st skokowo – piętowo – łódkowym co umożliwia złożone ruchy stopy
- najbardziej obciążany st ciała, duze obciążenie na małą pow