Bezpieczeństwo ćwiczących-
przeciwwskazania do podejmowania intensywnych wysiłków fizycznych

Podstawa – informacja o stanie zdrowia:

• opinia lekarza (aktualny stan zdrowia, prawdopodobne zagrożenia które mogłyby wystąpić podczas i po ćwiczeniach)

• samokontrola w stanie spoczynku i podczas wysiłków fizycznych

Najważniejsza sprawa:

Obciążenia fizyczne winny być kompromisem pomiędzy programem wyznaczonym dla wieku, płci, wydolności fizycznej a tolerancją danego wysiłku przez organizm

Bezwzględne przeciwwskazania do podejmowania intensywniejszych (>lekkich) wysiłków fizycznych:

• choroba niedokrwienna serca powodująca ból dławicowy przy min. aktywności ruchowej

• wczesny okres po przebyciu zawału mięśnia sercowego

• jawna niewydolność krążenia, z trudem poddająca się leczeniu

• wady zastawkowe serca (nabyte i wrodzone)

• znaczne powiększenie serca w przebiegu szeregu chorób mięśnia sercowego

• nasilone zaburzenia rytmu serca i przewodzenia które występują lub nasilają się przy nawet niewielkim obciążeniu- wymagające leczenia

• niewyrównana cukrzyca

• nadciśnienie tętnicze stacjonarne ( > 180/110 mmHg w spoczynku)

• nadmierna otyłość (BMI > 40)

• ostre kłębkowe zapalenie nerek

• ostre postaci chorób infekcyjnych

Względne przeciwwskazania, wymagające ostrożności i ograniczeń w realizacji programów treningu zdrowotnego:

• nieduże powiększenie serca w przebiegu choroby organicznej serca

• niewydolność krążenia (dająca się wyrównać leczeniem)

• wszczepiony rozrusznik serca

• przewlekłe choroby układu oddechowego w okresie zaostrzeń

• cukrzyca wyrównywana przez insulinę i inne leki

• wczesny okres po krwotoku wewnętrznym

• choroby narządu moczowego

• niedokrwistość poddająca się leczeniu, ale jeszcze niewyrównana

• nadciśnienie tętnicze krwi, które pod wypływem leczenia nie obniża się do 160/105 mmHg

• choroby naczyń obwodowych kończyn, wywołujące ból podczas ruchu

• przewlekłe zapalenie stawów (leczenie przeciwbólowe)

• przewlekłe choroby infekcyjne

• choroby przebiegające z drgawkami lub krótkotrwałymi stanami utraty przytomności, nie w pełni poddające się leczeniu

Ocena tolerancji obciążeń w treningu zdrowotnym

Istotą samokontroli jest umiejętna ocena tolerancji obciążeń w treningu fizycznym

Tolerancja fizjologiczna wysiłków fizycznych i psychicznych to zdolność ustroju do znoszenia obciążeń wywołanych pracą, bez szkodliwych, niebezpiecznych lub przykrych fizycznie czy psychicznie objawów i następstw. Jest to pochodna klasycznej definicji tolerancji wysiłkowej.

Rodzaje tolerancji:

• Tolerancja fizjologiczna

  • prawidłowa

  • wątpliwa

  • Tolerancja patologiczna

Kiedy ocenia się tolerancję:

• podczas treningu - ocena tolerancji bieżącej

• natychmiast po treningu – ocena restytucji wczesnej

• podczas wypoczynku, między treningami – ocena restytucji późnej

Kryteria samokontroli tolerancji obciążeń treningowych
u ludzi w wieku średnim (35-59 lat)
na przykładzie treningu biegowego

Tolerancja fizjologiczna prawidłowa

• w czasie treningu

• chęć do wysiłku

• łatwa realizacja średniego tempa biegu (70% max. zdolności treningowych, oddechy 3:3)

• uczucie zmęczenia mięśniowego kończyn pracujących

• natychmiast po treningu

• dobre samopoczucie, radość

• restytucja częstości skurczów serca (3 min. po biegu poniżej 120 uderzeń)

• uczucie zmęczenia mięśniowego pracujących kończyn

• w czasie wypoczynku między treningami:

• ogólne znużenie (nie dłużej niż 2 godz. po wysiłku)

• oczekiwanie na kolejny trening

• przyspieszona czynność serca do 80 uderzeń na minutę (utrzymująca się do 2 godzin)

• w spoczynku czynność serca < 60 uderzeń na minutę (nawet < 50)

• lokalne zmęczenie mięśniowe (utrzymujące się nie dłużej niż 12 godz.)

Tolerancja wątpliwa

• w czasie wysiłku:

• okresowe załamania psychiczne (niechęć do dalszego kontynuowania wysiłku)

• kłopoty z utrzymaniem tempa biegu ze zwiększeniem częstotliwości oddechów (2:2)

• nieznaczne bóle pozamięśniowe (ścięgnowe, więzadłowe)

• natychmiast po treningu:

• obojętność psychiczna

• restytucja częstości skurczów serca w 3 min. po wysiłku utrzymuje się w przedziale 120-140 ud./min.

• nieznaczne bóle ścięgnowe i więzadłowe nasilające się przy próbach ponownych ćwiczeń

• w czasie wypoczynku między treningami

• ogólne znużenie (ponad 2 godz.)

• obojętność co do kontynuowania programu treningowego

• trudności w zasypianiu, budzenie się w nocy

• nieznaczne osłabienie apetytu

• przyspieszona czynność serca (> 80 ud./min.) utrzymuje się do 12 godz.

• szczególna uciążliwość przy wykonywaniu pracy statycznej z elementami wysiłku siłowego

• nieznaczne bóle ścięgnowe i więzadłowe utrzymujące się przy każdym ruchu

• lokalne zmęczenie mięśniowe (utrzymujące się > 24 godz.)

Tolerancja patologiczna

• w czasie treningu:

- zaburzenia koordynacji ruchowej (zataczanie się)

• zawroty głowy

• mroczki przed oczami

• zblednięcie

• bóle w klatce piersiowej

• zaburzenia rytmu serca

• ostre bóle pozamięśniowe (szczególne groźne gdy nie ustępują przez 5 min. po zmniejszeniu intensywności do poziomu lekkiego chodu)

• natychmiast po treningu:

• mdłości lub wymioty

• podniecenie psychiczne

• tendencja do omdlenia

• restytucja częstości skurczów serca w 3 min. po wysiłku > 140 ud./min.

• utrzymujący się ból w klatce piersiowej

• ostre objawy przeciążeń różnych części narządu ruchu (wystąpienie ostrych lub zaostrzenia przewlekłych stanów zapalnych, skręceń lub złamań, uniemożliwiających swobodną ruchomość przy bardzo małej intensywności ruchu

• w czasie wypoczynku między treningami

• niechęć do treningu i innych ćwiczeń

• bezsenność

• objawy psychonerwicowe

• brak apetytu, widoczny spadek masy ciała

• ogólne znużenie (utrzymujące się > 12 godz.)

• intensywniejsza praca powoduje natychmiast uczucie zadyszki

• utrzymujący się ból w klatce piersiowej

• utrzymujące się ostre objawy przeciążeń różnych części układu ruchu (bóle kolan, bóle w zakresie stawu skokowego, bóle ścięgien Achillesa, bóle pięt)

• Tolerancja fizjologiczna prawidłowa – świadczy o tym że realizowany program treningu zdrowotnego organizm znosi dobrze, nie ma przeciwwskazań do kontynuowania go bez zwiększonego ryzyka powstania przeciążeń

• Tolerancja wątpliwa – wymaga analizy obciążeń treningowych i ich modyfikacji (intensywność, objętość, warunki ćwiczenia)

• Tolerancja patologiczna – wymaga przerwania ćwiczeń na okres uzależniony od zaawansowania objawów (nie krótszy niż 1-2 tyg.). Niezbędna jest porada lekarska, ustalenie metod leczenia i zapobieganie nawrotom przeciążeń