Istota szara· zgrupowanie ciał kom. nerwowych i ich wypustek; zrąb stanowią głownie astrocyty protoplazmatyczne i włokniste- ich wypustki wytwarzają splecioną sieć–pilśń nerwową (między jej wypustkami znajduje się sieć proteoglikanow tworzących uwodniony żel– składają się z białka, siarczanu chondroityny i innych glikozaminoglikanow); blaszkowate zakończenia wypustek astrocytow wytwarzają warstwę graniczną wew– oddziela istotę szarą od oponu miękkiej i nn. krwionośnych; w skład zrębu wchodzą także oligodendrocyty , kom mikrogleju i błony glejowe; zrąb podtrzymuje i odżywia liczne ciała kom nerwowych oraz ich wypustki; w połkulach mozgu i możdżku istota szara stanowi w.zew. (zwana korą lub płaszczem) , ponadto występują wewnątrz w postaci jąder ; w rdzeniu ma charakterystyczny kształt litery H Istota biała nagromadzenie wypustek kom. nerwowych (brak ciał kom. nerwowych); zrąb stanowią głownie astrocyty włokniste (brak protoplazmatycznych i niewiele oligodendrocytow i kom mikrogleju); wypustki mają rożną grubość , mogą być bezosłonkowe lub zmielinizowane; włokna istoty białej tworzą pęczki zawierające włokna projekcyjne (łączą odległe częśći OUN), kojarzeniowe (łączą neurony tych samych struktur) i spoidłowe (połączenia struktur obu połkul); w zależności od kształtu i wielkości pęczkow wyrożnia się powrozki, sznury, torebki, wstęgi, promienistości i konary MÓZG Kora mózgu formacja istoty sarej tworzącą warstwę grubości 2-4,5 mm , objętości 190-360cm3; w jej skład wchodzą neurony piramidalne, ziarniste, wrzecionowate, poziome i rożnokształtne; neurony leżą w pilśni nerwowe utworzonej przez kom tkanki glejowej; 95% pokrywa isotę białą , 5% występuję we wnętrzu Kora nowa ciała komorkowe neuronow układają się w 6 warstw rownoległych do powierzchni: 1) drobinowa (brzeżna)– na jej pomierzch. znajduje się powierzchniowa warstwa graniczna gleju zbudowana z wypustek astrocytow; oddziela oponę miękką od kory, głowną masę stanowi tk glejowa w ktorej znajdują się nieliczne wrzecionowate neurony poziome dające aksony i dendryty 2) ziarnista zew- w. kom piramidalnych małych; w jej skład wchodzą niewielkie neurony piramidalne i ziarniste- aksony piramidalnych biegną ku istocie białej 3) piramidalna- ciała kom nerwowych mają kształt piramidalny (leżące głębiej są wieksze od powierzchniowych); aksony biegną do istoty białej, a dendryty ku korze 4) ziarnista wew – zawiera małe kom piramidalne i ziarniste; aksony i dendryty tych kom zdążają do sąsiednich neuronow (długie dendryty tylko dochodzą do powierzchni kory); w tej warstwie biegną włokna tworzące smugę poprzeczną zew 5) zwojowa- zawiera duże kom piramidalne (szczegolnie liczne w zwoju środkowym przednim– nazywane kom ruchowymi Betza); znajdują się tu liczne,małe kom ziarniste , biegną włokna tworzące smugę poprzeczną wew 6) kom wielokształtych– kom wrzecionowate i leżące powierzchownie niewielkie kom piramidalne; w okolicy węchowej dominują kom.ziarniste – kora ziarnista, w okolicy ruchowej dominują kom piramidalne– kora piramidalna; wyrożnia się ok.40 pol, z ktorych każde odpowiada za rożne funkcje ciała; na ogoł neurony warstwy 1 i 6 pełnią funkcje integracyjno-koordynujące, 2 i 4 funkcje odbierająco-recepcyjne , 3 i 5 funkcje wysyłania impulsow Kora dawna wchodzi w skład opuszki węchowej , okolicy pozaopuszkowej, guzka opuszkowego i kory płata gruszkowatego– kom tej kory biorą udział w odczuwaniu zapachow i tworzeniu stereotypow zachowań płciowych Kora stara składa się głownie z formacji hipokampa znajdującej się w środkowej części płata skroniowego granicząc z dnem komory bocznej; wyrożnia się hipokamp właściwy, zakręt zębaty , podporę hipokampa; hipokamp pokryty jest w. włokien nerwowych zmielinizowanych (koryto hipokampa); w hipokampie właściwym znajdują się głownie kom piramidalne układające się w warstwy: początkową, piramidalną, promienistą oraz jamisto-drobinową; w zakręcie zębatym przeważają kom ziarniste układające się w warstwy drobinową, ziarnistą i kom rożnokształtnych; kom formacji hipokampa biorą udział w mechanizmie uczenia się i zapamiętywania Istota biała zajmuje środek połowalny leżący pod korą mozgu; zrąb stanowi tk glejowa podtrzymująca liczne włokna nerwowe zmielinizowane i bezosłonkowe układające się w pęczki; wyrożnia się włokna projekcyjne, krotkie kojarzeniowe i włokna spoidłowe Jądra podstawne wyspy istoty szarej wewnątrz połkul; grupuje się je jako ciało prążkowane, ciało migdałowate i przedmurze; w skład ciała prążkowane wchodzi prążkowie i jądro ogoniaste – zawiera duże kom piramidalne, wielowypustowe i małe pozbawione ciałek Nissla oddające liczne włokna kojarzeniowe; szczegolne znaczenie mają neurony kolczyste posiadające wiele synaps chem. łączących je z olbrzymią liczbą neuronow rożnych części mozgu – mierzą krotkie odcinki czasu (stanowią ważny element zegara biologicznego) Jądro półleżące zgrupowania neuronow zawierające dopaminę jako neurotransmiter; wydzielanie dopaminy w synapsach jądra połleżącego, czołowych fragmentach kory mozgu wiąże się z odczuwanie przyjemności i satysfakcji Jądro migdałowate składa się z licznych zgrupowań neuronow , leży nad rogiem dolnym komory bocznej; kom nerwowe zawierają liczne receptory opatowe hamujące objawy uzewnętrzniania uczuć i wiążą się z analizą wrażen węchowych – drażnienie tych kom prowadzi do powstania strachu, wściekłości oraz pobudzenia AUN Wzgórze jego kom nerwowe modyfikują i przełączają implsy nerwowe płynące z obwodu do kory mozgu i jąder podstawnych; w jego skład wchodzą zgrupowania kom nerwych opisywane jako jądra przednie i tylne, grzbietowe i brzuszne oraz boczne i przyśrodkowe; największe jest jądro poduszkowate; kom nerwowe jąder brzusznych są odpowiedzialne za koordynację ruchow zamierzonych; kom nerwowe jąder grzbietowych przyśrodkowych są odpowiedzialne za koordynację procesow nerwowo-psychologicznych (pamieć długotrwałam koncentracja); do wzgora dochodzi wiele pęczkow włokien przewodzących impulsy czucia bolu, ciepła, czucia głębokiego i dotyku Jądro czerwienne składa się z kom nerwowych średniej wielkości wytwarzających synapsy z włoknami ramion spajających możdżku oraz dużych kom. ktorych aksony tworzą drogę czerwienno-rdzeniową; kom tego jądra kontrolują napięcie mięśniowe Istota czarna składa się z części zbitej i siatkowatej; kom nerwowe części zbitej zawierają liczne ziarna melaniny; cześć siatkowata składa się z małych, wrzecionowatych i ziarnistych kom; kom regulują napięcie mięśniowe oraz zawiadują oddychaniem i wydzielaniem Jądra szwu zgrupowania kom nerwowych o intensywnej produkcji serotoniny biorącej udział w przekazywaniu sygnałow; odpowiada za powstawanie stanow psychicznych , zmniejszenie stężenia serotoniny prowadzi do powstania złego samopoczucia, depresji i agresji Oliwka dolna zgrupowanie kom nerwowych przebierające kształt pofałdowanej wstęgi; w jego skład wchodzą liczne, wielowypustowe kom zawierające dużo kropli lipidow w cytoplazmie– kom te oddają długie wypustki do móżdżku Pozdwzgórze zajmuje brzuszną i dolną część ściany kom bocznej oraz komory III; do najważniejszych jąder przednich zaliczamy j przykomorowe, nadwzrokowe, nadskrzyżowaniowe i przedwzrokowe; do jąder środkowych zalicza się j lejka, grzbietowo-brzuszne i brzuszno przyśrodkowe; do jąder tylnych zaliczamy j podwzgorzowe tylne i j ciała suteczkowatego; kom nerwowe jąder przednich są duże lub małe, owalne lub gwiaździste , zawierają okrągłe, pęcherzykowate jądra, w cytoplazmie szczegolnie obfita szorstka ER (ciałka Nissla), znajdują się także pęcherzyki wydzielnicze– kom te nazywamy neuronami wydzielniczymi MÓŻDŻEK składa się z połkul możdżkowych i łączącego je robaka; połkule pokryte korą możdżku , wnętrze zajmuje istota biała tworząca rdzeń możdżku w ktorej znajdują się jądra móżdżku; kora możdżku składa się z w.drobinowej, zwojowej i ziarnistej W. drobinowa składają się z kom gwiaździstych małych leżących w powierzchownej części kory możdżku i są kom wielowypustkowymi o charakterystycznych ciemnych jądrach i wyraźnych ciałkach Nissla oraz kom gwiaździstych dużych (kom koszyczkowych) ktore są duże, dają wiele wypustek, na wysokości kom zwojowych dają liczne kolateralia owijające te kom. na kształt koszyczka W. zwojowa składa się z kom zwojowych Purkinjego przypominają kształtem gruszki (nazywane kom gruszkowatymi), między kom zwojowymi leżą liczne astrocyty oddające liczne wypustki ku powierzchni kory móżdżku; kom te mają cytoplazmę bogatą w ciałka Nissla i duże jasne jądra, swoją węższą częścią są skierowane ku warstwie drobinowej gdzie tworzą rozgałęziącą się drzewiastą strukturę z wieloma synapsami; aksony kom zwojowych odchodzą od ich grubszych części i biegną do istoty białej; zaraz po odejściu od kom zwojowych oddają liczne kolateralia tworzące splot podzwojowy (oddziela kom zwojowe od warstwy ziarnistej), inne kolateralia tworzą splot nadzwojowy W. ziarnista wyrożnia się kom ziarniste małe , ich aksony biegną ku kom zwojowym kory na których wysokości rozgałęziają na kształt litery T i tworzą liczne synapsy oraz kom ziarniste duże (Golgiego) do ktorych zalicza się także kom poziome dwubiegunowe (Lugaro); do możdżku dochodzą z rdzenia kręgowego włokna kiciaste tworzące synapsu z kom ziarnistymi i zwojowymi; z jąder szwu przedsionkowego dochodzą włokna pnące tworzące synapsy z kom zwojowymi i komgwiaździstymi małymi RDZEŃ KRĘGOWY składa się z segmentu szyjnego, piersiowego, lędźwiowego, krzyżowego i guzicznego (na wysokości L1 zwęża się tworząc stożek rdzeniowy przechodzący w nić końcową; istota szara składa się z parzystych zgrubień nazywanych rogiem przednim i tylnym połączonych częścią pośrednią; między częściami pośrednimi znajduje się spoidło szare w ktorego środku jest kanał środkowy; kanał środkowy wysłany jest ependymą, pozostaje drożny jedynie w części ogonowej i nosi nazwę komory końcowej; ependyma zawiera kom macierzyste rdzenia kręgowego; w rogu przednim powstaje szcześć jąder zawierających kom ruchowe i powrozkowate; kom ruchowe są duże, wielowypustkowe, mają pęcherzykowate jądra i cytoplazmę bogatą w ciałka Nissla; swoją długą osią układają się rownolegle do długiej osi rdzenia , oddają grube, zmielinizowane aksony dochodzące do mm szkieletowych; w części pośredniej głowne zgrupowanie kom.nerwowych nazywane jest jądrem pośredniobocznym (j.wspołczulnego)– występują tu kom nerwowe z obfitymi ciałkami Nissla– zawiadują skurczami mm gładkich nn krwionośnych i mm napinaczy włosow i wydzielaniem potu; w j grzbietowo- brzeżnym rogu tylnego znajdują się kom nerwowe mające zbitą strukturę cytoplazmy, biorą udział w przekazywaniu i modyfikowaniu sygnałow bolowych, cieplnych i dotykowych; kom nerwowe tylnej części rogu tylnego (istoty galaretowatej) są małe, wrzecionowate i oddają liczne włokna kojarzeniowe; istota biała składa się z włokien zmieliniozwanych i bezosłonkowych podtrzymywanych przez zrąb zbudowany z tk glejowej; włokna isoty białej układają się w drogi (zstępujące ,wstępujące, własne i korzeniowe) SPLOT NACZYNIÓWKOWY jest przedłużeniem oponu miękkiej ktora wraz z naczyniami pukla się do komory III i IV oraz do komor bocznych; składa się ze zrębu– tk łącznej właściwej luźnej oraz licznych nn krwionośnych , znajdują się tu fibroblasty, makrofai i limfocyty (u ludzi starszych są także ziarenka piasku); od strony komory mozgu pokryty jest nabł jednowarstwowym sześciennym (ependymą)– większość kom nazywanych jest ependemocytami- na pow mają dużo mikrokosmkow, na pow podstawnej liczne wgłobienia, zawierają liczne mitochondria, na wolnej pow ependymy znajdują się makrofagi (kom Kolmera); między niektorymi kom ependymy znajdują się wypustki nerwowe ktorych końcowe fragmenty zanurzone są w płynie m-r odbierając jego skład chemiczny; splot wytwarza płyn mozgowo- rdzeniowy– odbywa się to w wyniku przesączania osocza krwi do komor oraz przez pompowanie Na+ do Komor Bariera krew-mózg składa się z nieprzepuszczalnego środbłonka i jego błony podstawnej nn krwionośnych oraz powierzchniowej warstwy granicznej glejowej; między kom środbłonka istnieją liczne, nieprzepuszczalne połączenia typu occludens i adherent ktore uniemożliwiają przedostawanie się jonow i cząsteczek krwi do mozgu; w błonie kom środbłonka skierowanej ku krwi znajdują się transporterty ABC które wypompowują z cytoplazmu kom środbłonka wiele rodzajow cząsteczek co uszczelnia barierę; okolica dna komory IV i niektore jądra podwzgorza nie są chronione barierą krew-mozg OPONY MÓZGOWO-RDZENIOWE zbudowane z tk łącznej właściwej; mechanicznie ochraniają i odżywiają mozgowie i rdzeń kręgowy Opona miękka zawiera liczne włokna kolagenowe oraz nieco wł sprężystych i siateczkowych; na wysokości pnia mozgu i gornego odcinka rdzenia kręg. znajdują się liczne melanocyty; wypełnia wszystkie nierowności powierzchni mozgowia i rdzenia, wnika także w ich gab wyściełając przestrzenie okołonaczyniowe; w miejscach gdzie tt. i żż. przechodzą nn.krwionośne zanika, przestrzenie ochraniane są przez w. graniczną glejową; zewnętrzna warstwa ma luźne utkanie i wiele nn krwionośnych ktorych odgałęzienia wnikają w głab mozgowia; wewnętrzna warstwa ma zbite utkanie o regularnym układzie włokien i nie zawiera nn krwionośnych; zew. i wew. warstwa pokryta jest nabłonkiem surowiczym; wytwarza więzadło ząbkowane (utrzymuje rdzeń w kanale kręgowym), nieciągłą przegrodę tylną oraz nić końcową wewnętrzną Pajęczynowka składa się z zewnętrznj płyty zbudowanej z tk łącznej właściwej zbitej przylegającej do opony twardej oraz z beleczek łącznotkankowych odchodzących od płyty pod kątem prostym i łączących się z oponą miękką; przestrzenie między beleczkami nazywane są jamami podpajęczynowkowymi i wypełnione płynem m-r; w obrębie zatok żylnych opony twardej, zewnętrzna powierzchnia pajęczynowki o wew powierzchnia opony twardej wytwarzają ziarnistości pajęczynowki pokryte nabłonkiem surowiczym; w cytoplazmie kom nabłonka surowiczego znajdują się pory otwierające się pod wpływem wzrostu ciśnienia płynu m-r Opona twarda zbudowana z tk łącznej właściwej zbitej zawierającej liczne pęczki włokien kolagenowych o rownoległym przebiegu, włokna sprężyste oraz nieliczne fibroblasty; wyrożnia się blaszkę zewnętrzną ktora jest okostną wew powierzchni kości czaszki oraz blaszkę wewnętrzną zawierającą liczne nn krwionośne oraz zatoki żylne, wew powierzchnia tej blaszki pokryta jest nabłonkiem surowiczym; zdwojona blaszka wew opony twardej wytwarza mocne błony dzielące jamę czaszki na przestrzenie , błony te to sierp mozgu, sierp możdżku, namiot możdżku i przepona siodła; znajdują się tu liczne splotow nerowywhc i zakończeń nerwowych