KONSPEKT
Kryminalistyka 2013/2014
ZAGADNIENIA PODSTAWOWE (do samodzielnego opracowania).
1. Kryminologia a kryminalistyka.
2. Geneza kryminalistyki.
3. Pojęcie (koncepcje) kryminalistyki.
4. Dziedziny (działy) kryminalistyki.
a. Technika kryminalistyczna
b. Taktyka kryminalistyczna
c. Strategia kryminalistyczna
d. Metodyka kryminalistyczna
5. Funkcje kryminalistyki.
a. Funkcja rozpoznawcza
b. Funkcja wykrywcza
c. Funkcja dowodowa
d. Funkcja profilaktyczna
6. Najważniejsze pojęcia stosowane w kryminalistyce. („Język kryminalistyki”).
7. Czynności operacyjne organów ścigania.
8. Czynności procesowe.
a. oględziny miejsca zdarzenia jako przykład czynności procesowej.
9. Zarys problematyki budowy wersji śledczej.
10. Wybrane techniki identyfikacji osób i rzeczy.
a. Daktyloskopia
b. Identyfikacja poprzez DNA
c. Metody antropologiczne
d. Traseologia, Mechanoskopia
e. Identyfikacja pisma i dokumentów
f. Zarys toksykologii alkoholu etylowego
g. Identyfikacja broni palnej
h. Tzw. „nowe” techniki identyfikacyjne
i. Poligraf – zarys problematyki.
j. Niekonwencjonalne metody śledcze.
WYKŁAD (konspekt)
NAJWAŻNIEJSZE AKTY PRAWNE:
Kodeks Postępowania Karnego z 6 czerwca 1997 r. Dz.U. nr 89 poz.555 ze zm.
Ustawa o Policji z 6 kwietnia 1990 r. Dz.U. nr 43/2007 poz.272
Ustawa o Straży Granicznej z 12 października 1990 r. Dz.U. nr 234/2005 poz. 1997
Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego z 24 maja 2002 r. Dz.U. nr 29/2010 poz. 159
Ustawa o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym z 9 czerwca 2006 r. Dz.U. nr 104 poz. 708
Zarządzenie nr 1426 z 23 grudnia 2004 r. KGP/ Wydane na podstawie Art.7 ustawy o Policji
Zalecana literatura:
„Kryminalistyka” Jan Widacki, CH Beck Warszawa 1999, 2002,2005
„Kryminalistyka” Tadeusz Hanausek, Zakamycze 2005.
„Przewodnik po kryminalistyce”, red. Dariusz Wilk, Toruń 2013.
Kryminalistyka. Definicja.
...dyscyplina kompleksowa,... taktyka uzyskiwania materiału do identyfikacji oraz zbiór technik identyfikacyjnych.(Widacki)
...Nauka o taktycznych sposobach i technicznych środkach służących wykryciu sprawcy przestępstwa oraz udowodnieniu mu zarzucanych czynów.(Hanausek)
…Nauka o identyfikacji i indywidualizacji….(Wójcikiewicz)
Rozwój współczesnej kryminalistyki:
Pierwotnie – miejsce zdarzenia – technika kryminalistyczna.
Następnie - doskonalenie procesu działań wykrywczych.
Droga do sprawcy nie biegła już tylko przez miejsce zdarzenia!!
Rozwój taktyki (kryminalistycznej).
Sprawcy poszukuje się w „przestrzeni” procesu wykrywczego – w oparciu o jego działania przed i po zdarzeniu.
Wprowadzanie coraz doskonalszych metod identyfikacji i ewidencjonowania sprawców przestępstw. (REGISTRATURY).
Następuje prognozowanie działań przestępczych - rozwój strategii (kryminalistycznej).
W końcu - kryminalistyka ma nie tylko zwalczać ale również zapobiegać rozwojowi przestępczości – profilaktyka (kryminalistyczna).
Nieustanne wprowadzanie nowych metod identyfikacji (np. kiedyś - daktyloskopia, obecnie - DNA ).
Twórcy kryminalistyki:
Hans Gross - (Handbuch fur Untersuchungsrichter, Polizeibeamte, Gendarmen, u.s.w. 1893 r.
1901 r. Handbuch der Kryminalistik).
Alphons Bertillon – ( Antropometria kryminalna - Bertillonage).
Francis Galton – (daktyloskopia).
Działy kryminalistyki:
- TECHNIKA ( „...Metody, środki i sposoby wykorzystania zdobyczy nauk technicznych i przyrodniczych oraz własnych osiągnięć kryminalistyki do realizacji funkcji tej nauki, głównie w sferze badania informacji i ich źródeł pochodzących od dowodów rzeczowych i śladów.” T. Hanausek „Kryminalistyka - zarys wykładu”; Zakamycze 2005.)
- TAKTYKA (Opracowywanie celowych i optymalnie skutecznych metod najszybszego, zgodnego z prawem i zasadami etyki zawodowej działania pozwalającego na realizację funkcji kryminalistyki).
- STRATEGIA (Prognozowanie rozwoju przestępczości i zachowań patologicznych w celu podjęcia środków zapobiegawczych w przyszłości).
- METODYKA (Zajmuje się adaptacją metod taktyki kryminalistycznej oraz środków, którymi dysponuje technika kryminalistyczna, celem optymalnego ich wykorzystania w zwalczaniu określonych kategorii przestępstw).
Najważniejsze pojęcia stosowane w kryminalistyce:
Zdarzenie
Miejsce zdarzenia
Punkt centralny miejsca zdarzenia.
Sprawca (zdarzenia).
Modus operandi.
Alibi.
Kontaminacja
Ekspertyza kryminalistyczna:
OPINIA: zawiera - sprawozdanie i wnioski. (Art.200 kpk)
FORMA: ustna lub pisemna. (Art. 200 kpk)
Biegły: (Art.193 kpk i dalsze)
- ekspert - (jest źródłem dowodu), wydaje opinię, która jest samoistnym środkiem dowodowym, biegły występuje w procesie w charakterze biegłego! - konsultant - nie wykonuje ekspertyzy
Powołanie biegłego – postanowieniem (art. 194 kpk)
Specjalista. (Art.205 kpk) W procesie wyłącznie jako świadek! Nie jest samoistnym źródłem dowodowym. Nie sporządza ekspertyzy, nie wydaje opinii!! Najczęściej to pracownik pionu techniki kryminalistycznej!
IDENTYFIKACJA. Identyfikacja kryminalistyczna, to:
- stwierdzenie tożsamości,
- ustalenie jednakowości,
- ustalenie łączności.
Polega na porównaniu materiału dowodowego ( najczęściej - ślad zabezpieczony na miejscu zdarzenia) z materiałem porównawczym ( najczęściej - wykonanym w laboratorium w celu dokonania identyfikacji materiału z miejsca zdarzenia).
RODZAJE:
IDENTYFIKACJA GRUPOWA: określony przedmiot posiada cechy charakterystyczne dla danej grupy (klasy)...
IDENTYFIKACJA INDYWIDUALNA: określony przedmiot posiada cechy decydujące o znaczeniu pewnej nazwy jednostkowej i dlatego może być tą nazwą oznaczony (desygnat jednostkowy).
Ślady kryminalistyczne. Definicja.
„...szczególne pozostałości zdarzeń, które kryminalistyk potrafi spostrzec i kryminalistycznie wykorzystać. A więc odtworzyć w oparciu o nie przebieg całego zdarzenia lub jego fragment, a także zidentyfikować uczestniczące w nim osoby, rzeczy czy zwierzęta.” (Widacki)
TREND - ślady należy traktować jako dowody naukowe. Nie tylko jako pozyskane wg reguł i zasad techniki, prawa, bezstronności, ale przede wszystkim opracowane w sposób logiczny, systematyczny, opierający się na najnowszych osiągnięciach nauki. Gwarantem – rzetelny biegły – ekspert. (Idea).
Podział śladów kryminalistycznych: pamięciowe i niepamięciowe (substancjonalne).
FUNKCJE KRYMINALISTYKI
Funkcja rozpoznawcza
Funkcja rozpoznawcza służy głównie pozyskiwaniu informacji na temat przedmiotu wykrycia.
Rozpoznanie terenowe
Rozpoznanie środowiskowe
Wykorzystanie czynności operacyjnych
(obserwacje, inwigilacja, wywiady, podsłuchy, zakup kontrolowany, agentura, infiltracja środowiskowa – „legenda”.)
3. Rozpoznanie problemowe
4. Rozpoznanie osobowe – dotyczy konkretnej osoby (dossier)
Funkcja wykrywcza
Poszukiwanie przedmiotu wykrywania
Ujawnienie przedmiotu wykrywania
Potwierdzenie tego, że ujawniony przedmiot wykrywania jest przedmiotem, który był poszukiwany.
Przedmiotem wykrywania może być:
osoba (sprawca),
fakt (przestępstwo),
inne zdarzenie,
zjawisko (okoliczności popełnienia przestępstwa),
rzeczy (łupy).
Realizacji funkcji wykrywczej służą przede wszystkim uzyskane INFORMACJE.
Informacje – wszelkie dane uzyskane bezpośrednio za pośrednictwem zmysłów lub też poprzez odbiór danych przekazanych za pośrednictwem innej osoby. (Opisy)
Źródła informacji:
Osoby
Rzeczy
Miejsca
Zjawiska i zdarzenia
Ślady
Dokumenty
Zwłoki
Praktyka – stosowanie tzw. Pytań wykrywczych:
Kto wiedział lub mógł wiedzieć?
Kto chciał lub mógł chcieć?
Kto uzyskał lub mógł uzyskać korzyści?
Kto obiektywnie mógł w danym czasie i miejscu popełnić określony czyn?
Stosowanie i wykorzystanie tzw. Czynności operacyjnych.
Czynności operacyjno-rozpoznawcze:
Źródła: Ustawy o Policji, SG, ABW, CBA…itd.
Nie są regulowane w k.p.k. . Stosowane poza procesem lub równolegle do niego.
Podział:
Proste i złożone.
Funkcja dowodowa
Kryminalistyka służy między innymi pozyskiwaniu dowodów. (Ściśle wg. reguł wytyczonych przez K.P.K.!
Problematyka czynności procesowych! (K.P.K.)
Katalog wybranych czynności procesowych:
- oględziny oraz badanie oskarżonego (podejrzanego) 74 kpk,
- protokołowanie różnych czynności procesowych 143 kpk,
(dane protokołu 148 kpk,)
- oględziny i badania pokrzywdzonego lub świadka 192 kpk,
- zlecenie badania w ramach ekspertyzy 193 kpk,
oględziny miejsca 207 kpk,
osoby lub rzeczy 208 kpk,
- oględziny i otwarcie zwłok (sekcja zwłok) 209 kpk,
- ekshumacja 210 kpk,
- eksperyment 211 kpk,
- eksperyment rzeczoznawczy 193 k.p.k.
- przeszukanie 219 kpk i dalsze,
- oględziny rzeczy mogącej stanowić dowód w sprawie 228 kpk,
- okazanie 173 kpk.
- konfrontacja 172 kpk,
- przesłuchanie 171 kpk,
- kontrola i utrwalanie rozmów 237 kpk,
- czynności nie cierpiące zwłoki 308 kpk
Funkcja profilaktyczna (zapobiegawcza)
- W kierunku potencjalnych sprawców
- W kierunku potencjalnych ofiar
- W kierunku okoliczności generujących zagrożenie
WERSJA ŚLEDCZA. Definicja.
Rodzaj intelektualnej rekonstrukcji zdarzenia, łączącej znane fakty z hipotezami.
Zasady budowy wersji śledczej:
Wielość wersji. Im więcej tym lepiej.
Budowanie wersji całościowej jak i cząstkowej (fragmentarycznej).
Wersja cząstkowa. Wersja osobowa – osoba sprawcy.
- profilowanie
- modus operandi sprawcy
- alibi - weryfikacja
- środowisko ofiary itd…
Zakładanie wersji nieprawdopodobnych - dopuszczalne.
Sprawdzalność wersji.
Hierarchizacja wersji wg klucza prawdopodobieństwa.
IDENTYFIKACJA OSÓB I RZECZY
(Wybrane techniki)
IDENTYFIKACJA NA PODSTAWIE DNA.
Ślady biologiczne człowieka:
- występują masowo na miejscu zdarzenia.
- szczególne reguły zabezpieczenia (kontaminacja).
- zawierają DNA
Podział śladów biologicznych człowieka:
TKANKI (np. krew)
WYDZIELINY (np. nasienie)
WYDALINY (np. mocz)
Twórca metody identyfikacyjnej (DNA fingerprinting) - Dr Alex Jeffreys Anglia 1984 r.
METODY:
PCR (Polymerase Chain Reaction)
Podstawową metodą diagnostyczną jest PCR (Polymerase Chain Reaction). Reakcja ta umożliwia powielanie wybranych sekwencji DNA, charakterystycznych dla danego organizmu. Produkt reakcji PCR, fragment DNA o ściśle określonej długości, identyfikujemy w żelu agarozowym podczas rozdziału elektroforetycznego.Wykrycie oczekiwanego produktu reakcji PCR, świadczy o obecności charakterystycznej sekwencji DNA i oznacza wynik pozytywny. W zależności od wybranych do powielania charakterystycznych sekwencji, możemy wykazać w próbce obecność DNA konkretnych mikroorganizmów, DNA wirusów czy parazytów, modyfikacji genetycznych, a także genów lub mutacji w genach sprzyjających procesom nowotworowym.
| W Polsce baza DNA istnieje od 2004 r.; działa de facto od 2007 r. Od 30 lipca 2008 r. polska Policja ma stały dostęp do Światowej Bazy DNA Interpolu. |
|---|
| W bazie danych DNA gromadzi się i przetwarza profile genetyczne: • osób wymienionych w art. 74 i 192a k.p.k., tj. oskarżonych, podejrzanych, osób podejrzanych oraz innych osób, co do których brak było przesłanek do usunięcia z akt sprawy i zniszczenia pobranego od nich lub utrwalonego materiału dowodowego, • osób o nieustalonej tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, • zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości, • śladów nieznanych sprawców przestępstw, na przykład śladów znalezionych na miejscu przestępstwa, gdy ich pochodzenia nie można przypisać do konkretnej osoby. |
| Podstawy prawne i przepisy wykonawcze regulujące zasady funkcjonowania Bazy Danych DNA: • Ustawa o Policji (art. 1 ust. 2 pkt 10, art. 15 ust. 1 pkt 3a i 3b, art. 20 ust. 2a-2c, art. 21a -21e) • KPK (art. 74 i art. 192a) •Ustawa o ochronie danych osobowych, • Decyzja GIODO o rejestracji bazy danych DNA, • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów, • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej, • Zarządzenie nr 1565 Komendanta Głównego Policji z dnia 29 grudnia 2005 r. w sprawie wykonywania przez policjantów zadań związanych z prowadzeniem bazy danych zawierającej informacje o wynikach analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego. |
DAKTYLOSKOPIA
Zajmuje się naukowymi metodami identyfikacji człowieka na podstawie wyników badań linii papilarnych, czyli listewek znajdujących się na wewnętrznych powierzchniach palców i dłoni oraz na dolnych powierzchniach stóp.
Franz LATZINA w 1893 r. wprowadza nazwę DAKTYLOSKOPIA
W języku greckim:
Daktylos - palec
Skopein - patrzeć
Twórca: Sir Francis GALTON – („Finger prints” 1889 r.)
Opracował - Trzy zasady daktyloskopii. 3 x N
Przeprowadził klasyfikację wzorów, opisał podstawowych 21 MINUCJI.
Podstawowe wzory listewek skórnych:
Wiry Pętlice Łuki
Trzy zasady daktyloskopii: (3xN)
Niezmienności listewek skórnych
Niezniszczalności listewek skórnych
Niepowtarzalności (indywidualności) listewek skórnych
Podstawy prawne daktyloskopowania:
Art.74 §2 pkt 1 KPK w związku z art.71 §3 kpk
Art..308 §1 kpk
Art. 213 §1 kpk
Art. 20 ust.2a ustawy o Policji z 6.04.1990r.
Art. 192a § 1 kpk
Daktyloskopuje się:
- w celach dowodowych,
- w celach wykrywczych,
- w celach eliminacji.
Źródła:
Ustawa o Policji
Zarządzenie nr 6 KGP z 2002 r. (Instrukcja)
Decyzja nr 407 KGP z 2009 r. (CRD)
METODY ANTROPOLOGICZNE
Antropologia a kryminalistyka współcześnie:
1. Odtwarzanie wyglądu człowieka.
2. Ocena podobieństwa osób na podstawie fotografii i portretu pamięciowego.
- Budowa portretu pamięciowego na podstawie zeznań świadków.
- Rekonstrukcja wyglądu twarzy za życia człowieka na podstawie zdjęcia pośmiertnego.
- Progresja wiekowa twarzy
- Badanie NN szkieletu
MECHANOSKOPIA I TRASEOLOGIA
MECHANOSKOPIA - pojęcie używane wyłącznie w nauce kryminalistyki Czech, Słowacji i Polski. (Od 1939 r.) Na całym świecie pojęciem uniwersalnym dla omawianej problematyki jest: TRASEOLOGIA.
T R A S E O L O G I A: trace (fr.) – ślad + logos (gr.) – nauka;
Dział kryminalistyki związany z badaniami identyfikacyjnymi śladów lokomocji
a głównie: - śladów obuwia
- śladów pojazdów
- śladów stóp ludzkich
- śladów zwierząt
(w kontekście przemieszczania się).
MECHANOSKOPIA: Zajmuje się głównie badaniami identyfikacyjnymi narzędzi na podstawie ich śladów działania.
- włamania
- katastrofy komunikacyjne – wypadki drogowe, lotnicze itp.
- demistyfikacja
- ślady narzędzi na kościach (w ramach medycyny sadowej).
IDENTYFIKACJA PISMA, DOKUMENTÓW, URZĄDZEŃ PISZĄCYCH.
Kryminalistyczne badania porównawcze pisma (odręcznego człowieka) są jedną z najtrudniejszych technik identyfikacyjnych. Bardzo często opinia przybiera charakter opinii kategorycznej. Stosując odpowiednią metodę (np. grafometryczną) możemy stwierdzić, że zakwestionowane pismo (materiał dowodowy) jest pismem jednorodnym w stosunku do pozyskanego wzorca sporządzonego przez typowaną osobę (materiał porównawczy), a zatem pismo to zostało sporządzone przez tą osobę.
INDYWIDUALIZACJA PISMA
Efekt personalizacji pisma Efekt fluktuacji pisma
(jednorodność pisma) czynniki zewnętrzne czynniki wewnętrzne
Problematyka pobierania materiału porównawczego do badań.
Materiał porównawczy: bezwpływowy (najwartościowszy) i „pod dyktando”.
Zasada: Materiału do badań NIGDY nie jest za dużo!
IDENTYFIKACJA BRONI PALNEJ
POJĘCIE BRONI Definicja:
Ustawa o broni i amunicji z dnia 21 maja 1999 r. ze zmianami.
Nowelizacja - Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. (Dz.U. 11.38. poz. 195)
(Tekst jednolity obowiązujący od dnia 10 marca 2011 r.).
Art. 4. 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o broni, należy przez to rozumieć:
1) broń palną, w tym broń bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową i sygnałową;
2) broń pneumatyczną;
3) miotacze gazu obezwładniającego;
4) narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu:
a) broń białą w postaci:
– ostrzy ukrytych w przedmiotach niemających wyglądu broni,
– kastetów i nunczaków,
– pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub zawierających wkładki z takiego materiału,
– pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego i twardego materiału, imitujących kij bejsbolowy,
orzeczenia
b) broń cięciwową w postaci kusz,
c) przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej.
2. Ilekroć w ustawie jest mowa o amunicji, należy przez to rozumieć amunicję do broni palnej.
3. W rozumieniu ustawy amunicją są naboje scalone i naboje ślepe przeznaczone do strzelania z broni palnej.
3. W rozumieniu ustawy amunicją są naboje przeznaczone do strzelania z broni palnej.
DEFINICJA BRONI PALNEJ:
Art. 7. 1. W rozumieniu ustawy bronią palną jest każda przenośna broń lufowa, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego.
WSZYSTKIE warunki muszą być spełnione ŁĄCZNIE, aby coś było bronią palną.
Czyli na przykład czołg T55 ze sprawną armatą nie jest bronią palną. Bo nie jest przenośny.
Wyrzutnia rakiet nie jest przenośna i nie jest bronią lufową.
Podobnie granatnik RPG-7 czy Panzerfaust z okresu II Wojny Światowej NIE SĄ BRONIĄ PALNĄ.
Nie można nawet rury wyrzutni do RPG-7 uznać za element zastępujący lufę, ponieważ w nowej definicji nie ma sformułowania - "elementu ją zastępującego".
Amunicja do działa czołgu T-55 czy rakiety do Katiuszy lub pociski do RPG-7 nie są amunicją w świetle ustawy, bo:
Art. 4, ust 3
W rozumieniu ustawy amunicją są naboje przeznaczone do strzelania z broni palnej.
Jeśli coś nie jest bronią palną to amunicja do tego czegoś nie jest amunicją do broni palnej i nie podlega ustawie.
Podział broni palnej:
ZE WZGLĘDU NA SUBSTANCJĘ WYRZUCANĄ Z LUFY
ostra
gazowa
ZE WZGLĘDU NA PRZEZNACZENIE:
myśliwska,
wojskowa,
sportowa,
rekreacyjna,
specjalna itp..
ZE WZGLĘDU NA PRODUCENTA
broń seryjna
broń tuningowana (przerobiona)
broń samodziałowa
ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ:
krótka np. rewolwer
długa np. karabin
średnia (kombinowana) - pistolet maszynowy
Kryminalistyczne badanie broni palnej obejmują:
Ustalenie czy łuska pochodzi z naboju wystrzelonego z badanej broni,
Czy broń była przerabiana,
Ustalenie toru pocisku,
Ustalenie, miejsca z którego oddano strzał itp;
Badania identyfikacyjne broni, łusek i pocisków,
Badania broni gazowej i obezwładniającej,
Badania śladów użycia broni palnej.
BADANIA STATYCZNE I DYNAMICZNE – BALISTYKA.
BADANIA RAN POSTRZAŁOWYCH – medycyna sądowa
PRZYKŁADOWA PROBLEMATYKA EGZAMINACYJNA
Wymień nazwiska twórców kryminalistyki.
Wymień funkcje kryminalistyki.
Wymień działy (dziedziny) kryminalistyki.
Omów problematykę identyfikacji.
Z czego składa się ekspertyza kryminalistyczna?
Omów status procesowy biegłego.
Podział czynności operacyjno-rozpoznawczych. Podaj przykłady.
Podział śladów kryminalistycznych.
Co to są ślady kryminalistyczne?
Co może być przedmiotem wykrywania?
Podaj definicję wersji śledczej.
Podaj zasady budowy wersji śledczej.
Wymień tzw. pytania wykrywacze.
Wymień podstawowe wzory linii papilarnych.
Podaj zasady daktyloskopii. (3xN)
Wymień cele daktyloskopowania.
Przedstaw ogólny podział śladów biologicznych człowieka.
Kto w Polsce administruje bazą DNA? (z ustawy o Policji).
Co to jest traseologia?
Co to jest mechanoskopia?
Na czym polegają kryminalistyczne badania porównawcze pisma?
Podaj przykładowe podziały broni palnej.
Czy broń gazowa jest bronią palną?
Czy kusza jest bronią?
Czy miotacz gazu obezwładniającego jest bronią palną?