03.11.2012 Działanie zorganizowane i zarządzanie

Oddziaływanie- wpływ czego- na co, albo wykonywanie czegoś przy pomocy czegoś.

Oddziaływanie to proces przekazywania przez jedne rzeczy (byty) materii, energii i/lub informacji innym rzeczom (pojedynczym lub ich zbiorom).

Oddziaływania jednych rzeczy na inne moga być:

1) naturalne, jeśli wynikają z praw natury;

2) wolicjonalne (celowe), jeśli rzeczą oddziaływującą świadomie jest człowiek lub grupa ludzi.

Wszelkie celowe (wolicjonalne) oddziaływania jednego dowolnego systemu na inny dowolny system (jednych rzeczy na inne), dokonujące w nich pożądanych zmian nazywa się sterowaniem.

Pojęcie sterowanie obejmuje:

1) sterowanie automatyczne - ma miejsce wtedy, gdy system sterujący oraz sterowany mają postać rzeczy;

2) kierowanie (zarządzanie)- jest wtedy, gdy systemem sterującym jest człowiek, a systemem sterowanym pozostaje dowolny system (rzecz, człowiek).

Sterowanie w organizmach powoduje określone ich zachowania. Zachowanie człowieka jest skutkiem jego oddziaływań na otoczenie i siebie samego, za pomocą których reguluje on swoje stosunki z otoczeniem, przekształcając otoczenie lub samego siebie.

Z perspektywy nauki o zarządzaniu istotne są zachowania ludzi i zorganizowanych przez nich systemów.

System to układ elementów stanowiący logiczną całość.

System to ludzie, zasoby naturalne i artefakty (zasoby sztuczne, techniczno-technologiczne).

Zachowania ludzi

Kryterium podziału zachowań Charakterystyka zachowań

Umyślność Celowe

Niecelowe

Dowolność Dowolne

Wymuszone

Świadomosć Świadome

Podświadome

Nieświadome

Stopień aktywności Czynne

Bierne

Działanie zorganizowane to zachowanie aktywne człowieka, przejawiające się jako czynności, czy oddziaływania celowe skierowane na przedmiot, który ulega zmianie pod ich wpływem.

Rezultat (wynik, efekt) działania służy zaspokajaniu potrzeb ludzi uczestniczących w działaniu, czyli ludzi przejawiających zachowania (postawy) aktywne.

Inne definicje działania zorganizowanego:

• Działanie zorganizowane człowieka to "(...) dowolne zachowanie umyślne podejmowane świadomie lub podświadomie dla osiągnięcia określonego celu"*.

• Działanie zorganizowane to działanie oparte na przemysleniu i znajomości realiów.

  * Zieleniewski J., Organizacja i zarządzanie, PWN, Warszawa 1969, s. 165-166.

  Elementy działania zorganizowanego :

  1) zasoby,

  2) sprawca,

  3) cel (przyszły rezultat działania),

  4) wytwór (skutek działania),

  5) impuls dowolny (przyczyna działania),

  6) okoliczności (otoczenie),

  7) sposób wykonania (metoda).

  Sposób działania w ujęciu prakseologii (nauki o sprawnym działaniu)

  Prakseologia to żródło inspiracji dla nowoczesnej nauki o organizacji i zarządzaniu

  

  Tadeusz Kotarbiński (1886-1981) Jan Zieleniewski (1901-1973)

  Sposób działania jest to "umyślny Sposób działania jest to "umyślny dobór

  tok tego działania" dobór zasobów i środków działania (czyli

  celów pośrednich) oraz zgodna z

  zamierzeniem kolejności i ch stosowania".

  Dzieło : "Traktat o dobrej robocie"

  Działanie zorganizowane człowieka może być skierowane na samego siebie, innych ludzi lub na rzeczy, a mianowicie:

  1) działanie skierowane na siebie samego - to działanie zorganizowane indywidualne,

  2) działanie skierowane na innych ludzi lub na rzeczy - to działanie zorganizowane grupowe, zespołowe.

  Cechy działania zorganizowanego:

• celowość - nastawienie się w działaniu na realizację jednego lub więcej celów;

• sposób zorganizowania - celowe połączenie zasobów ludzkich, rzeczowych, czasowych i przestrzennych dające strukturę organizacyjną całości;

• wyodrębnienie z otoczenia oraz jednocześnie powiązane z nim przez cel/cele i sposób zorganizowania

• poddanie kierowaniu - czyli oddziaływaniu zmierzającemu do osiągnięcia celu lub celów działania.

Formą zespołowego działania zorganizowanego jest organizacja.

Organizacja to uporządkowana całość zorganizowanego działania zespołowego, albo kolektywny zbiór ludzi i innych zasobów, powiązany siecią wzajemnych oddziaływań.

Zjawisko synergii w działaniu zorganizowanym zespołowym (w organizacji)

Zjawisko synergii - wspołdziałające elementy (dwa lub więcej) dają wynik pod jakimś względem większy niż prosta suma skutków wywołanych przez każdy z elementów oddzielnie.

Efekt synergii - korzyści osiągane przez ludzi w dobrze zorganizowanej pracy zespołowej; większe od tego, co mogliby osiągnąć, gdyby działali w pojedynkę.

Podstawowe uwarunkowania pojawienia się efektu synergii :

• podział pracy i osiągnięcie wprawy w wykonywaniu czynności,

• ciągłość pracy wskutek eliminacji strat czasu pracy występujących przy zmianie rodzaju działań,

• umożliwienie koncentracji oraz zharmonizowanie sił i środków w czasie i przestrzeni,

• korzystanie z bardziej wydajnych narzędzi i maszyn,

• wzajemne oddziaływanie motywacyjne.

Działanie osoby lub grupy ludzi, podejmowane dla osiągnięcia zakładanych celów organizacji i polegające na dobrowolnym lub wymuszonym ograniczeniu swobody działań innych ludzi, nazywa się działaniem koordynującym, działalnością kierowniczą, pracą kierowniczą albo zarządzaniem.

Termin zarządzanie jest w literaturze przedmiotu rozmaicie rozumiany i występuje w kontekście innych bliskoznacznych terminów, takich jak:

• gospodarowanie,

• sterowanie,

• rządzenie,

• administrowanie,

• dowodzenie.

Zarządzanie rozumiane w sensie praktyki jest bardzo stare. Ogólnie jest definiowane jako świadome i celowe działanie ludzi, którzy dążą do ulepszenia istniejącej rzeczywistości gosodarczej lub społecznej.

Zarządzanie jako nauka pojawiło się w XX wieku (pierwsza książka F. Taylora, 1903 r.).

Najczęściej traktowane jest jako nauka stosowana (praktyczna), co oznacza, że tworzona wiedza teoretyczna wywodzi się z badań praktyki zarządzania organizacjami i, z kolei ma służyć tej praktyce.

Przyczyny pojawienia się zapotrzebowania na wiedzę teoretyczną o zarządzaniu:

• wielki rozwój produkcji przemysłowej w 2 poł. XIX wieku,

• szybki postęp techniczny i rozwój nowych technologii,

• pogłębienie się podziału pracy oraz rozwój standaryzacji i specjalizacji,

• zaostrzanie się walki konkurencyjnej,

• rosnąca złożoność i zmienność otoczenia,

• wzrost skali i różnorodności problemów zarządzania.

Istota i zakres zarządzania

Zarządzanie organizacją to całokształt działań podejmowanych w organizacji dla ukierunkowania zasobów na realizację jej celu poprzez osiąganie pożądanych wyników w sposób efektywny.

Nauka o zarządzaniu (teoria organizacji i zarządzania) zajmuje się zagadnieniami mającymi wpływ na podejmowanie prawidłowych decyzji dotyczących organizacji i sprawne ich realizowanie, prowadzące do osiągnięcia przyjętych celów.

Sprawne zarządzanie organizacją wymaga wiedzy i umiejętności, a mianowicie :

wiedzy powstałej na podstawie uogólnienia wielu przypadków funkjonowania organizacji, znajomości zasad i metod (sposoby) działania, opracowanych na podstawie badań empirycznych, umiejętności realizowania określonych przedsięwzięć (celów) przez mniejsze lub większe zespoły ludzi.

Przedmiot nauki o zarządzaniu

Przedmiotem materialnym (obiektem badania) nauki są organizacje traktowane jako mniej lub bardziej złożone byty społeczno-techniczne, czyli zorganizowane działanie ludzi, posiadające formę organizacji, złożonych z ludzi i innych zasobów.

Przedmiotem formalnym nauki o zarządzaniu są procesy powstawania tych organizacji, ich funkcjonowania i rozwoju, a przede wszystkim procesy zarządzania nimi, ukierunkowane na efektywne osiąganie zakładanych przez nie celów w kontekście warunków otoczenia.

Podmiot nauki o zarządzaniu

Podmiotem zarządzania (zarządzającym) jest osoba lub grupa ludzi, których działania są skierowane na przedmiot zarządzania - zasoby, organizacje, całości działania zorganizowanego zespołowego.

Multidyscyplinarny charakter nauki zarządzania

Powiązania z naukami ekonomicznymi:

ekonomia, ekonomika pracy, polityka ekonomiczna, finanse, matematyka, statystyka, ekonometria i inne.

Powiązania innymi dziedzinami nauki :

filozofia i etyka, prakseologia, psychologia, socjologia, fizjologia pracy, pedagogika pracy, antropologia kultury, ergonomia, prawo pracy, informatyka, ekologia, technika i inne.

Nauka o zarządzaniu jest nauką wieloparadygmatyczną.

Nauka o zarządzaniu formułuje teorie operacyjne i modele, dotyczące celowych działan indywidualnych i zespołowych, posługując się ciągle zmienianymi wzorcami badawczymi- paradygmatami*.

* Paradygmat to ogólnie uznane osiągnięcie naukowe, które dostarcza modelowych rozwiązań w danej dziedzinie nauki.

Funkcje nauki o zarządzaniu

1. Funkcja opisowa (deskrypcyjna) - poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: Co jest czym? Co jest jakie? Co od czego zależy?

2. Funkcja wyjaśniająca (eksplikatywna)- przedstawienie odpowiedzi na pytanie: dlaczego tak jest?

3. Funkcja prognostyczna (predykcyjna) - udzielanie odpowiedzi na pytanie : jak być powinno?

Misja nauki o zarządzaniu

Kształtowanie świadomości zarządzających i zarządzanych za pomocą oferowanego, mozliwie szerokiego zestawu komplementarnych, zrozumiałych i nadających się do stosowania teorii organizacji, alternatywnych koncepcji zarządzania organizacjami różnych typów, wielowariantowych strategii działania czy procedur postępowania i wzorców rozwiązywania problemów.

Dyscypliny nauk o zarządzaniu

• Ogólne teorie zarządzania, administrowania, dowodzenia.

• Zarządzanie organizacjami gospodarczymi.

• Zarządzanie inżynierskie (zarządzanie techniką i procesami produkcyjnymi).

• Zarządzanie publiczne.

Zarządzanie publiczne to dyscyplina naukowa zajmująca się badaniem sposobów i zakresu harmonizowania działań zapewniających prawidłowe wyznaczanie celów organizacji tworzących sferę publiczną (jednostki sektora publicznego) oraz optymalnego wykorzystywania możliwości zorganizowanego działania ludzi, nakierowanego na kreowanie publicznych wartości oraz na realizację interesu publicznego.

Przedmiot : Zarządzanie

Cele kształcenia:

• Przyswojenie przez studentów podstawowych pojęć z zakresu zarządzania.

• Zapoznanie z najważniejszymi szkołami (koncepcjami) zarządzania, wybitnymi teoretykami i praktykami.

• Przekazanie wiedzy i zasad, dotyczących podstawowych funkcji zarządzania: planowania, organizowania, kierowania ludźmi i kontroli w organizacjach.

• Poznanie i zrozumienie różnych metod i koncepcji zarządzania organizacjami.

Treści programowe :

• Wprowadzenie do nauki o organizacji i zarządzaniu.

• Zarys rozwoju nauki o organizacji i zarządzaniu.

• Organizacja jako przedmiot zarządzania.

• Kierownicy w organizacji.

• Decyzje kierownicze.

• Funkcje zarządzania: planowanie, organizowanie, kierowanie i kontrolowanie.

• Zarządzanie strategiczne.

• Zarządzanie międzynarodowe.

Zarys rozwoju teorii organizacji i zarządzania, nauki o zarządzaniu (XVIII - XXI wiek)

Rozwój teorii organizacji i zarządzania

Systematyzacja teorii zarządzania:

• Początki powstawania teorii zarządzania.

• Nurt klasyczny - naukowe zarządzanie, zarządzanie administracyjne, zarządzanie biurokratyczne.

• Nurt behawioralny - szkoła psychologii przemysłowej, szkoła stosunków międzyludzkich, szkoła motywacji ludzkich, szkoła zachowań organizacyjnych.

• Nurt ilościowy - szkoła procesu zarządzania, teoria decyzji, teoria gier, badania operacyjne.

• Nurt systemowy i sytuacyjny - podejście systemowe, podejście sytuacyjne.

• Współczesne koncepcje zarządzania.

Początki powstawania teorii zarządzania

Adam Smith (1723-1790), ekonomista

dzieło: "Badania nad naturą i przyczynami

bogactwa narodów",

• żródłem wszelkiego bogactwa jest praca

  ludzka,

• prawo podziału pracy,

• naturalne skłonności ludzkie: interes

  osobisty stanowi zasadniczą pobudkę

  działalności gospodarczej człowieka

  i współdziałania.

  

Robert Owen (1771-1858), pionier ruchu

spółdzielczego, socjalista

• skrócenia dnia pracy z 13 do 10 godz.

  dziennie i zakaz zatrudniania dzieci

  poniżej 10 lat,

• poprawa warunków socjalnych,

• współzawodnictwo w pracy

  i codzienne, jawne ocenianie

  wyników pracy.

  

  Charles Babbage (1792-1871), matematyk

• wykazanie korzyści przemyślanego

  podziału pracy,

• taśma montażowa jako sposób

  zwięszenia wydajności pracy

  i obniżenia kosztów produkcji,

• zastosowanie metod nauk

  ścisłych zwiększy wydajność

  i obniży koszty.

  Nurt klasyczny (k. XIX - I dekada XX w.)

  metafora organizacji: maszyna

  wizja człowieka: homo economicus - człowiek ekonomiczny

  Nurt klasyczny - naukowe zarządzanie

  

  Frederick Winslow Taylor (1856-1915),

  Father of Scientific Management

  Książki:

• Zarządzanie zakładem wytwórczym,

  wyd. I w 1903 roku

• Zasady naukowego zarządzania, wyd. I w 1911 roku

  Taylor F.W. - zasady innowacyjnego systemu organizacji pracy:

  1. Naukowe opracowanie każdego elementu pracy na danym stanowisku pracy w miejsce praktykowanych metod oraz permanentne kontrolowanie robotników

  2. Naukowy dobór robotników i stopniowe rozwijanie ich umiejętności

  3. Wpajanie wiedzy naukowo dobranym robotnikom i zachęcanie do jej stosowania

  4. Równy podział pracy i odpowiedzialności między kierowników i robotników

  

  Henri Le Chatelier (1850-1936), fizykochemik,

  profesor Szkoły Górniczej i Uniwersytetu Paryżu

• analiza ilościowa w badaniach

  procesów organizacji pracy,

• cykl działania zorganizowanego.

Etapy cyklu działania zorganizowanego:

1. Postawienie sobie jedynego, ścisłego, ograniczonego i użytecznego celu.

2. Rozpoznanie wszystkich środków i warunków działania zmierzającego do osiągnięcia zamierzonego celu oraz wybór toku działania.

3. Przygotowanie wszystkich środków i warunków działania uznanych za niezbędne do zastosowania.

4. Wykonanie zamierzonego działania stosownie do powziętego celu.

5. Kontrola osiągniętych wyników i wyciągnięcie wniosków.

Henry Laurence Gantt (1861-1919), inżynier

mechanik

• system premiowy za wykonane zadania

  (bonusy),

• karta dziennej wydajności,

• technika programowania produkcji-

  harmonogram (czas i kolejność

  czynności).

  

  Lilian Moller-Gilbreth (1878-1972) Frank B. Gilbreth (1868-1924)

  Cel rozwoju nauki zarządzania: Głowne założenie badawcze:

  "ułatwienie robotnikom zrealizowania "Zbędne ruchy to zbędne

  ich potencjału jako istot ludzkich". zmęczenie".

  "Zbędne ruchy to zbędne zmęczenie" "(...) mężczyzna ważący około 80 kg za każdym razem, gdy sięga po cegłę, musi obniżyć się w dół, a następnie podnieść w górę te swoje 80 kg wraz z ważącą jedynie 2 kg cegłą (...)."

  F.B. Gilbreth i L. Moller-Gilbreth

• metoda badania ruchów roboczych i czasu pracy - ustalanie najlepszych sposobów wykonania pracy

• pierwsza klasyfikacja ruchów elementarnych - 17 grup podstawowych czynności (mikroruchów) dla ustalania racjonalnych norm pracy

Harrington Emerson (1852-1931), inżynier

i doradca organizacyjny

Książka :

Dwanaście zasad wydajności,

wyd. I w 1913 roku.

Dwanaście zasad wydajności:

1. Jasno określony cel - wspólny dla wszystkich członków zespołu.

2. Zdrowy sąd - przyjmować to co jest pożyteczne i konieczne, eliminując wszystkie przeszkody prowadzące do celu; to wiara we własne siły, wsparta przez rozum i doświadczenie.

3. Fachowa rada (kompetentne doradztwo) - korzystanie z ekspertów.

4. Dyscyplina - przestrzeganie porządku, sumienna praca i z zapałem.

5. Sprawiedliwe i uczciwe postępowanie - sympatia do ludzi, rozumienie cudzego położenia i poczucie słuszności.

6. Niezawodne, natychmiastowe, dokładne i nieustanne sprawozdania z wykonanej pracy - stała ocena stanu organizacji pracy, sygnalizowanie zagrożeń.

7. Porządek przebiegu działań - dokładny sposób wykonania pracy dla każdego pracownika.

8. Wzorce, normy i harmonogramy przebiegu działań- wymagania ustalone na podstawie badania czasu i ruchów robotnika przy wykonywaniu każdej operacji.

9. Wzorcowe sposoby działania - opis najlepszego programu czynności, sposobu najlepszego wykonania zadania.

10. Przystosowanie się do zmieniających się warunków działania - przystosowanie do otaczających warunków przy uwzględnieniu czasu, wysiłku i kosztu.

11. Pisemna instrukcja wykonywania pracy - opisanie pracy za pomocą regulaminów i zarządzeń, co gwarantuje osiągnięcie celu według sprawdzonego sposobu.

12. Nagradzanie za wydajność pracy - racjonalny i słuszny uznaje się system premiowania za pracę wydajną.

Karol Adamiecki (1866-1933), profesor

Politechniki Warszawskiej, propagator

zasad naukowej organizacji pracy

Osiągnięcia:

Prawa i narzędzia zwiększające sprawność

i wydajność pracy zespołowej.

Prawa i narzędzia opracowane przez K. Adamieckiego

• prawo harmonii, czyli potrzeby optymalnego uzgodnienia czasów działania podmiotów współdziałających,

• prawo koncentracji, wspólne skierowaniu sił do realizacji jednego celu,

• prawo optymalnej produkcji - dla każdego zakładu, maszyny czy robotnika istnieje zawsze określona granica wydajności, przy której koszt na jednostkę jest najmniejszy,

• harmonogram procesów technologicznych - wykres przebiegu czynności w czasie oraz wzajemnego powiązania pracy maszyn i ludzi, pozwalający na zmniejszenie strat czasu pracy.

Henry Ford (1863-1947), konstruktor samochodów

Osiągnięcia :

• zautomatyzowana taśma montażowa

• standardy obsługi klienta

• autokratyczny sposób kierowania ludźmi

• likwidacja pośrednich szczebli władzy

• system wynagradzania - połączenie stałej pracy z premią

Henry Ford:

"[...] jeśli jest coś, czego nie potrafimy zrobić wydajniej, taniej i lepiej niż nasi konkurenci, nie ma sensu, żebyśmy to robili. Powinniśmy zatrudnić do wykonania tej pracy kogoś, kto zrobi to lepiej niż my".

Henri Fayol (1841-1925), inżynier górnictwa

Jak racjonalnie zarządzać całą organizacją,

aby osiągnąć wzrost wydajności pracy?

Książka:

Administracja przemysłowa i ogólna wyd. I w 1916 roku.

Henri Fayol

Grupy czynności w przedsiębiorstwie:

1) techniczne,

2) handlowe,

3) finansowe,

4) ubezpieczeniowe,

5) rachunkowościowe,

6) administracyjne.

Czynności administracyjne (obowiązki kierowników):

a. przewidywanie,

b. organizowanie,

c. rozkazodawstwo,

d. koordynacja,

e. kontrola.

Zasady sprawnego administrowania według H.Fayola:

1. Podział pracy.

2. Autorytet i odpowiedzialność.

3. Dyscyplina.

4. Jedność rozkazodawstwa.

5. Jednolitość kierownictwa.

6. Podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu.

7. Wynagrodzenie sprawiedliwe.

8. Centralizacja.

9. Hierarchia.

10. Ład.

11. Odpowiednie traktowanie personelu.

12. Stabilizacja personelu.

13. Inicjatywa.

14. Esprit de corps (harmonia, wspólnota uczuć). "W jedności siła".

Nurt klasyczny - zarządzanie biurokratyczne

Max Weber (1864-1920) - socjolog,

historyk, ekonomista

Osiągnięcia: koncepcja organizacji biurokratycznej

Max Weber

Cechy organizacji biurokratycznej i zarządzania biurokratycznego:

• Jasny podział pracy.

• Jasna hierarchia władzy.

• Formalne reguły i procedury.

• Anonimowość - reguły i procedury stosowane bez preferencji.

• Kariery zależne od zasług.