PRZEBIEG INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

• Zaczątkiem UE była Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), założona w 1952r. przez: Belgię, Niemcy, Francję, Włochy, Luksemburg i Holandię. Założycielom przyświecała idea, by w celu utrwalenia pokoju w Europie wyłączyć spod kompetencji poszczególnych państw węgiel i stal – zasoby, które miały strategiczne znaczenie podczas obu wojen światowych.

• Zachęcona sukcesem tego przedsięwzięcia szóstka krajów założycielskich postanowiła wkrótce objąć integrację także inne sektory gospodarki – np. rolnictwo – z zamiarem usunięcia barier handlowych i utworzenia wspólnego rynku. Tak w 1958r. powstały Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom). W 1967r. nastąpiło połączenie instytucji wszystkich trzech wspólnot.
  Z biegiem czasu do Wspólnot Europejskich (WE) (a od podpisania w 1993r. traktatu
  w Maastricht – do Unii Europejskiej) przystępowały, w kilu rundach, kolejne kraje.

• 1 grudnia 2009 wszedł w życie traktat lizboński. Nie ma on charakteru konstytucyjnego – jest nowelizacją Traktatu o UE (traktatu z Maastricht) i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (traktatu rzymskiego). Traktat lizboński ustanawia nowe ramy instytucjonalne UE, tak, aby stała się ona bardziej demokratyczna, przejrzysta i skuteczna. Celem traktatu jest także zwiększenie spójności i widoczności działań Unii na arenie światowej.

• Integracja w kontekście UE oznacza, że kraje wspólnie podejmują decyzje, – czyli zatwierdzają politykę – w rozmaitych dziedzinach: od rolnictwa po kulturę, od spraw konsumenckich po konkurencję, od ochrony środowiska i energetyki po transport i handel.

• Proces tworzenia wspólnego rynku miał się oficjalnie zakończyć do 31 grudnia 1992r. jednak niektóre dziedziny – np. utworzenie prawdziwie wspólnego rynku usług finansowych – wymagają jeszcze pracy.

PRZYGOTOWANIA DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

W latach 60. gdy integracja gospodarcza Europy zaczęła nabierać tempa, pojawił się pomysł wprowadzenia wspólnej waluty.

• Ówczesne traktaty nie przewidywały jednak takiej waluty dla EWG. Ponadto wszystkie kraje tworzące EWG należały w tym czasie do sprawnie funkcjonującego systemu walutowego (tzw. Systemu z Bretton Woods). W ramach tego systemu kursy walut były sztywne, choć mogły podlegać korektom, i do połowy lat 60 pozostawały stosunkowo stabilne zarówno w krajach EWG, jak i na całym świecie.

• Wobec rosnących napięć wobec systemu z Bretton Woods, w 1969r. Komisja Europejska powróciła do koncepcji wspólnej waluty. Na podstawie tzw. Planu Barre’a przywódcy państw członkowskich zlecili Radzie Ministrów opracowanie strategii tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Opublikowany w 1970r. plan Wernera przewidywał utworzenie UGW w kilku etapach, które miały zakończyć się w 1980r. Jednak na początku lat 70 nastąpiło załamanie systemu walutowego z Bretton Woods i międzynarodowy kryzys walutowy, a także szereg wstrząsów gospodarczych, w tym zwłaszcza pierwszy kryzys naftowy. Wobec rozbieżnych priorytetów polityki gospodarczej realizacja planu Wernera ulega wyhamowaniu.

• W celu przywrócenia stabilności i ograniczenia gwałtownych wahań kursów walutowych 9 państw należących wówczas do EWG (Belgia, Dania, Niemcy, Irlandia, Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia i Wielka Brytania) wznowiło pracę nad wspólną walutą, w marcu 1979r. ustanowiono Europejski System Walutowy (ESW). Jego głównym elementem był mechanizm kursowy, który powiązał waluty krajów EWG w system sztywnych, lecz podlegających korektom kursów. Wprowadzenie ESW wiązało się z koniecznością korekty polityki pieniężnej
  i gospodarczej poszczególnych krajów w taki sposób, by stały się narzędziami stabilizacji kursów. Uczestnikom ESW udało się stworzyć obszar coraz większej stabilności pieniężnej i stopniowego rozluźniania kontroli nad przepływem kapitału.

• Kolejnym impulsem dla sprawy wspólnej waluty i UGW był Jednolity Akt Europejski, podpisany w 1986r., który ustanowił harmonogram dochodzenia
  do wspólnego rynku i potwierdził potrzebę realizacji UGW.

• W 1988r. Rada Europejska potwierdziła zamiar realizacji UGW i zleciła komitetowi ekspertów z dziedziny polityki pieniężnej – w szczególności prezesów banków centralnych WE – zaproponowanie konkretnych kroków prowadzących do utworzenia UGW.

• Wyniki prac przedstawiono w planie Delorsa, który zalecał utworzenie UGW
  w trzech etapach. Nadal jednak brakowało podstaw prawnych dla utworzenia UGW. Plan Delorsa stał się zatem punktem wyjścia do negocjacji, które doprowadziły
  do powstania Traktatu o Unii Europejskiej, podpisanego w Maastricht 7 lutego 1992r. Traktat ten ustanowił Unię Europejską i znowelizował traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, uzupełniając je o nowy rozdział w sprawie polityki gospodarczej i pieniężnej. Rozdział ten stanowił podstawę dla utworzenia UWG
  oraz określił sposób i harmonogram jej realizacji.

TRZY ETAPY UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

1. Od 1 lipca 1990r.

   • Całkowita swoboda w zakresie transakcji kapitałowych

   • Rozszerzenie współpracy banków centralnych

   • Swoboda stosowania ECU (ang. European Currency Unit – jednostka monetarna, która poprzedziła euro)

   • Poprawa konwergencji gospodarczej

2. Od 1 stycznia 1994r.

   • Ustanowienie Europejskiego Instytutu Walutowego (EIW)

   • Zakaz kredytowania sektora publicznego przez bank centralny

   • Zwiększenie koordynacji polityki pieniężnej

   • Wzmocnienie konwergencji gospodarczej

   • Proces prowadzący do zapewnienia niezależności krajowych banków centralnych, który ma zakończyć się najpóźniej do czasu utworzenia Europejskiego Systemu Banków Centralnych

   • Prace przygotowawcze do trzeciego etapu

3. Od 1 stycznia 1999r.

   • Określenie nieodwołalnych kursów wymiany walut krajowych na euro

   • Wprowadzenie euro

   • Prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej przez Europejski System Banków Centralnych

   • Wejście w życie wewnątrzunijnego mechanizmu kursowego (ERM II)

   • Wejście w życie paktu stabilności i wzrostu

   • Ustalono wtedy nieodwołalne kursy wymiany na euro walut jedenastu państw członkowskich przystępujących do UGW oraz wprowadzono euro, jako wspólną walutę

   • Od tego momentu Rada Prezesów EBC przejęła odpowiedzialność
     za prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej strefy euro. Wcześniej, w maju 1998r.

   • Rada UE obradująca w składzie szefów państw i rządów potwierdziła, że 11
     z 15 ówczesnych państw członkowskich Unii – Belgia, Niemcy, Irlandia, Hiszpania, Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia, Austria, Portugalia
     i Finlandia – spełnia kryteria przyjęcia wspólnej waluty

   • 1 stycznia 2001r. do strefy euro weszła Grecja

   • Pierwszy cykl wymiany pieniądza zakończył się 1 stycznia 2002r.
     wraz z wprowadzeniem do obiegu banknotów i monet euro. Następnie
     1 stycznia 2007r. do strefy euro przystąpiła Słowenia, 1 stycznia 2008r. – Cypr i Malta, 1 stycznia 2009r. – Słowacja, a 1 stycznia 2011r. – Estonia

ROZSZERZANIE UNII EUROPEJSKIEJ

1952: Belgia, Niemcy, Francja, Włochy, Luksemburg i Holandia

Pierwszym krokiem na drodze do integracji europejskiej było utworzenie przez tych sześć krajów w 1952r. wspólnego rynku węgla i stali. Nadrzędnym celem tego przedsięwzięcia było zapewnienie pokoju narodom Europy po tragedii II wojny światowej. Państwa założycielskie weszły do Wspólnoty na równych prawach, działając w ramach wspólnych instytucji

1973: Dania, Irlandia i Wielka Brytania

Państwa te postanowiły przyłączyć się do Wspólnot i uzyskały status członkowski.
To pierwsze rozszerzenie – z sześciu do dziewięciu państw – nastąpiło w 1973r. Jednocześnie zakres działań Wspólnot poszerzył się o: politykę społeczną, regionalną i ochrony środowiska

1981 i 1986: Grecja, Hiszpania i Portugalia

W 1981r. do Wspólnot przystąpiła Grecja, a 5 lat później – Hiszpania i Portugalia.
W celu zredukowania różnic w rozwoju gospodarczym pomiędzy dwunastoma państwami członkowskimi wprowadzono tzw. programy strukturalne, np. zintegrowane programy śródziemnomorskie

1995: Austria, Finlandia i Szwecja

Te trzy kraje przystąpiły do UE 1 stycznia 1995r.

2004: Czechy, Cypr, Litwa, Łotwa, Estonia, Węgry, Malta, Polska, Słowenia, Słowacja

Tych 9 krajów przystąpiło do UE 1 maja 2004r. Było to największe rozszerzenie UE

2007: Bułgaria i Rumunia

Wraz z przystąpieniem do UE Bułgarii i Rumunii w dniu 1 stycznia 2007r. liczba państw członkowskich wzrosła do 27

2013: Chorwacja

Chorwacja została 28 członkiem UE 1 lipca 2013r. po podpisaniu traktatu akcesyjnego w grudniu 2011r. i jego ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie i samą Chorwację

Kraje kandydujące

Krajami kandydującymi są obecnie Islandia, była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra, i Turcja, potencjalnymi kandydatami są Albania, Bośnia
i Hercegowina oraz Kosowo

18 spośród 28 państw członkowskich UE wprowadziło euro, czyli w pełni uczestniczy w trzecim etapie UGW. Są to: Belgia, Niemcy, Estonia, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Francja, Włochy, Cypr, Luksemburg, Malta, Holandia, Austria, Portugalia, Słowenia, Słowacja
i Finlandia, Litwa (1 stycznia 2015)

Dwa państwa – Dania i Wielka Brytania – mają status specjalny na mocy protokołów stanowiących załączniki do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (traktat WE) mogą same zadecydować, czy chcą uczestniczyć w trzecim etapie UGW. Oba państwa powiadomiły Radę UE (Dania w 1992 a Wielka Brytania w 1997r.), że na razie nie zamierzają przejść do etapu trzeciego, czyli wejść do strefy euro. Pozostałe kraje mają obecnie status państw objętych derogacją – nie spełniają jeszcze kryteriów wprowadzenia euro, w związku z czym nie dotyczą ich niektóre przepisy, które obowiązują od momentu rozpoczęcia trzeciego etapu UGW. Są to m.in. wszystkie przepisy przekazujące prowadzenie polityki pieniężnej Prezesów EBC

UNIA 28 PAŃSTW

• Spotkanie Rady Europejskiej, które odbyło się w Kopenhadze w grudniu 2002r. otworzyło kolejny etap w historii zjednoczenia europejskiego i stanowi jeden
  z bardziej doniosłych momentów. Podejmując decyzję o przyjęciu 12 kolejnych krajów, Unia Europejska nie tylko zwiększyła swoją powierzchnię i ludność,
  ale również przypieczętowała koniec obowiązującego od 1045r. podziału naszego kontynentu na dwa obozy.

• Kraje europejskie, które od dziesięcioleci żyły w świecie pozbawionym demokratycznej wolności, zyskały wreszcie możliwość dołączenia do rodziny demokratycznych narodów europejskich

• W 2004r. członkami UE stały się, zatem: Litwa, Łotwa, Estonia, Polska, Republika Czeska, Słowacja, Słowenia i Węgry wraz ze śródziemnomorskimi wyspami – Cyprem i Maltą. W 2007r. ich śladami podążyły Bułgaria i Rumunia. Chorwacja przystąpiła do tego procesu, występując z wnioskiem o członkowsko w 2003r.,
  a następnie przystąpiła do UE w 2013r. Wszystkie wymienione kraje mogą w pełni uczestniczyć w wielkim projekcie stworzonym przez ojców założycieli UE

PROWADZONE NEGOCJACJE

• Turcja, która jest członkiem NATO i podpisała długoterminowy układ
  o stowarzyszeniu z UE złożyła wniosek o członkostwo w UE w 1987r. W kontekście położenia geograficznego Turcji i jej historii politycznej Unia długo wahała się, zanim zaakceptowała tę kandydaturę. W październiku 2005r. ostatecznie otwarto jednak negocjacje akcesyjne. Niektóre kraje UE wyraziły wątpliwości związane z kwestią, czy Turcja zostanie lub powinna zostać członkiem UE. Proponują one alternatywne rozwiązanie – „uprzywilejowane partnerstwo”

• Kraje Bałkanów Zachodnich, z których większość była kiedyś częścią Jugosławii, również zwracają się do UE w celu przyspieszenia restrukturyzacji ich gospodarek, poprawy wzajemnych stosunków (które ucierpiały w wyniku długotrwałych konfliktów etnicznych, wojen religijnych) oraz skonsolidowania ich instytucji demokratycznych. UE przyznała status „kraju kandydującego” Albanii, byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii, Czarnogórze i Serbii. Bośnia i Hercegowina jest potencjalnym kandydatem. W 2008r. Kosowo proklamowało swoją niepodległość i również może stać się krajem kandydującym, po zakończeniu trwających negocjacji w sprawie jego przyszłości

• Islandia, która w 2008r. dotkliwie odczuła skutki kryzysu finansowego, złożyła wniosek o członkostwo w UE w 2009r. Negocjacje akcesyjne zostały wstrzymane
  w 2013r. na wniosek samej Islandii

WARUNKI CZŁONKOSTWA

1. Wymogi prawne

   • Integracja europejska zawsze była procesem polityczno-gospodarczym dostępnym dla wszystkich państw europejskich wyrażających gotowość
     do przyjęcia traktatów oraz całego dorobku prawnego UE. Zgodnie z traktatem lizbońskim (art. 49) każde państwo europejskie, które przestrzega zasad wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych praw wolności oraz praworządności, może ubiegać się o członkostwo w UE

2. Kryteria kopenhaskie

   • W 1993r. po otrzymaniu wniosków od byłych krajów komunistycznych
     z prośbą o przyjęcie ich do Unii Rada Europejska przedstawiła trzy kryteria, które należy spełnić, aby zostać członkiem UE. Zanim kraje kandydujące zostaną przyjęte do grona członków UE, muszą posiadać:

     1. Stabilne instytucje gwarantujące demokrację, poszanowanie zasad państwa prawa i praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę praw mniejszości

     2. Trwałą gospodarkę rynkową, jak również zdolność do sprostowania presji konkurencji oraz siłom rynkowym wewnątrz Unii

     3. Zdolność do sprostowania wymogom członkostwa, w tym gotowość
        do realizacji celów Unii. Muszą również posiadać administrację publiczną, która będzie w stanie stosować prawo UE i zarządzać nim
        w praktyce

3. Proces uzyskania statusu państwa członkowskiego UE

   • Rozmowy o członkostwie (tzw. negocjacje w sprawie przystąpienia) są prowadzone pomiędzy krajem kandydującym a Komisją Europejską działającą w imieniu Unii

   • Po zakończeniu negocjacji odbywa się spotkanie Rady gromadzące wszystkie dotychczasowe państwa członkowskie. Podczas tego spotkania państwa członkowskie muszą podjąć jednomyślną decyzję o przyjęciu danego kraju

   • Parlament Europejski również musi wyrazić zgodę, co oznacza, że za przyjęciem musi głosować bezwzględna większość jego członków

   • Następnie traktat akcesyjny musi być ratyfikowany przez państwa członkowskie i kraj kandydujący

   • Każde z tych państw przeprowadza ratyfikację zgodnie z obowiązującą w nim procedurą konstytucyjną

   • W trakcie negocjacji państwa kandydujące zazwyczaj otrzymują „przedakcesyjną” pomoc finansową z UE, która ma im pomóc zmniejszyć dystans gospodarczy. Zazwyczaj kraje te zawierają również z UE tzw. układy o stabilizacji i stowarzyszeniu, na mocy których UE bezpośrednio monitoruje reformy gospodarcze i administracyjne, jakie kraje kandydujące muszą przeprowadzić w celu spełniania warunków członkostwa w UE

JAK DUŻA MOŻE BYĆ UE?

• Debaty publiczne na temat przyszłości UE pokazują, że wielu Europejczyków żywi obawy, co do ostatecznego kształtu granic UE, a nawet, co do tożsamości Europy

• Na te pytania nie ma prostych odpowiedzi, zwłaszcza że każdy kraj inaczej pojmuje swoje interesy geopolityczne czy ekonomiczne

• Kraje bałtyckie i Polska opowiadają się za przystąpieniem Ukrainy do UE, ale co w takim razie z innymi krajami sąsiadującymi z Ukraina?

• Trudności pojawiają się w związku z sytuacją polityczną na Białorusi i strategiczną pozycją Mołdawii. Jeżeli Turcja przystąpi do UE, wówczas pojawia się pytanie, co z Armenią, Gruzją i innymi krajami Kaukazu

• Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria nie są członkami UE, mimo iż spełniają wymogi. Stało się tak, ponieważ opinia publiczna w tych krajach na razie opowiedziała się przeciwko przystąpieniu

• Zdanie opinii publicznej w różnych krajach UE w kwestii ostatecznego kształtu granic UE jest w większym lub mniejszym stopniu podzielone

• Gdyby zastosowano wyłącznie kryteria geograficzne, z pominięciem kwestii wartości demokratycznych, UE – podobnie jak Rada Europy (niebędąca organem UE) – mogłaby w ostatecznym kształcie liczyć 47 państw członkowskich, łącznie z Rosją

• Członkostwo Rosji jednak w oczywisty sposób zaburzyłoby równowagę w UE zarówno pod względem politycznym, jak i geograficznym, co byłoby nie do przyjęcia

• Rozsądnym podejściem jest uznanie, że o członkostwo w UE może ubiegać się każdy kraj europejski, który wyraża gotowość do przyjęcia całości dorobku prawnego UE oraz euro. Od 1950r. integracja europejska stanowi ciągły proces i każda próba ostatecznego ustalenia granic UE byłaby sprzeczna z tym procesem

POLITYKA SĄSIEDZTWA

• W wyniku rozszerzenia UE w 2004r. i 2007r. jej granice przesunęły się dalej na wschód i południe, co zrodziło pytania dotyczące kwestii utrzymania odpowiednich stosunków z jej nowymi sąsiadami

• Stabilność i bezpieczeństwo stanowią problem w regionach poza granicami UE, a Unia pragnęła uniknąć sytuacji, w której powstałyby nowe linie podziału między nią a jej sąsiadami w tym regionie

• Przykładowo podjęcia działań wymagały pojawiające się zagrożenia dla bezpieczeństwa, takie jak: nielegalna imigracja, zakłócenia w dostawie energii, degradacja środowiska, transgraniczna przestępczość zorganizowana i terroryzm