Przyczyny suchej skóry i jej pielęgnacja

Istotną rolę w procesach ochronnych skóry odgrywa warstwa rogowa (stratum corneum):

jest to najbardziej powierzchowna warstwa naskórka

Budowa warstwy rogowej porównywana jest do ściany przypominającej mur :

- Korneocyty - cegły,

• - Zatopione w macierzy (matrix - bogatej w lipidy międzykomórkowe) -zaprawa murarska

Zawartość wody w warstwie rogowej ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowego działania bariery naskórkowej:

- białka keratynowe, wiążąc wodę nadają jej elastyczność

(Keratynocyty tracą swoją „plastyczność” i „kohezyjność” przy utracie wody poniżej 10%)

Prawidłowe funkcjonowanie naskórka jako bariery ochronnej zależy od:

- płaszcza wodno- lipidowego skóry

- naturalnego czynnika nawilżającego- (NMF)

- substancji międzykomórkowej warstwy rogowej naskórka

Fizjologiczny płaszcz lipidowy skóry:

Składa się z :

Frakcji gruczołowej

Rogowej

Tłuszczów pochodzenia zewnętrznego (mydła, kosmetyki, smary, oleje)

Chroni on skórę:

Przed wysychaniem i nadmiernym uwodnieniem

Pomagając w utrzymaniu kwaśnego płaszcza ochronnego

Działając bakteriostatycznie
(WKT powstające pod wpływem esteraz bakteryjnych lub lipaz ustrojowych)

W skład powierzchniowych lipidów skóry wchodzą:

Kwasy tłuszczowe związane (trójglicerydy, dwuglicerydy i monoglicerydy)

Wolne kwasy tłuszczowe

Woski

Cholesterol

Estry steroli

Węglowodory

Parafiny

Skwalen

Witamina E

Małe ilości fosfolipidów
Naturalny czynnik nawilżający (NMF- natural moisturizing factor)

- Zawiera rozpuszczalne w wodzie frakcje substancji o niskiej masie cząsteczkowej, tj. aminokwasy, mleczany, mocznik, kwas moczowy, piroglutaminowy, glikozaminę, kreatyninę, Na, K, Ca, Mg, fosforany, chlorki, i in.

- NMF obecny w warstwie rogowej w ilości 15-20% istotnie wpływa na zdolność wiązania przez nią wody i decyduje o jej elastyczności

„Macierz” warstwy rogowej

- Zawiera lipidy, składające się z : ceramidów, cholesterolu, wolnych kwasów tłuszczowych i in.

Enzymy kataboliczne, które przekształcają lipidy ze związków polarnych w niepolarne, co decyduje o ich nierozpuszczalności w wodzie. Nierozpuszczalne lipidy na drodze krystalizacji tworzą tzw. płaszcz lipidowy

Ceramidy:

W naskórku występuje 7 różnych ceramidów:

- Ceramid 1 - najważniejszy dla integralności naskórka

Jest to niepolarny kompleks sfingozyny i kwasu linolowego

- Ceramidy 2-6 - są bardziej polarnymi kompleksami sfingozyny lub fitosfingozyny oraz kwasów tłuszczowych, które mogą ulegać hydroksylacji, co pozwala im tworzyć warstwy lipidowe między keratynocytami

Skład lipidów warstwy rogowej naskórka jest odmienny w różnych okolicach ciała oraz w chorobach skóry, zależny jest od wieku i płci, ulega zmianom zależnie od warunków klimatycznych

Nawodnienie skóry zależy od zatrzymania wody w skórze i zapobiegania jej utraty

SUCHA SKÓRA:

problem suchości skóry dotyczy 15-20% populacji rasy kaukaskiej

Suchość skóry jest wyrazem uszkodzenia funkcji barierowych warstwy rogowej

Cechy kliniczne suchej skóry:

- brak elastyczności

- suchość, często z drobnopłatowym złuszczaniem naskórka

- uczucie szorstkości przy dotyku

- pęknięcia, rozpadliny

- uczucie „ściągania”, świądu i pieczenia

W suchej skórze stwierdza się:

• Zaburzenia w składzie NMF

• Podwyższony wskaźnik TEWL, będący wynikiem dużej przeznaskórkowej utraty wody

• Zaburzenia aktywności enzymów skóry

• Zaburzenia lipidowe

• Objawy nieprawidłowej keratynizacji, co klinicznie manifestuje się jej szorstkością i wzmożonym rogowaceniem naskórka

Sucha skóra - przyczyny:

endogenne:

• Procesy fizjologiczne starzenia się skóry

• Zaburzenia hormonalne

• Współistnienie chorób ogólnoustrojowych takich jak: cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek, niedoczynność tarczycy, nowotwory narządów wewnętrznych

• Niedobory pokarmowe

• Awitaminozy

• Stany odwodnienia organizmu spowodowane niedostateczną podażą płynów

• Przyjmowanie leków moczopędnych

Do czynników endogennych zaliczamy również czynniki genetyczne:

Genetycznie uwarunkowane zaburzenia rogowacenia i funkcji czynnościowych naskórka obserwuje się w takich jednostkach chorobowych jak:

- Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Suchość skóry jest jednym z głównych objawów atopowego zapalenia skóry

Występowanie suchości skóry w AZS jest zależne od:

Nieprawidłowego metabolizmu kwasów tłuszczowych w skórze spowodowanego dysfunkcją enzymu delta-6-desaturazy (obniżony poziom kwasu linolowego i gamma-linolenowego)

Wzrostu TEWL

Obniżonej zawartości mocznika

- Wyprysk (Eczema)

Jest to stan zapalny skóry cechujący się:

- obecnością grudek wysiękowych i pęcherzyków w postaci ostrej

- występowaniem ognisk rumieniowo -złuszczających, lichenizacji i świądu w

postaci przewlekłej

Wyróżniamy:

- wyprysk kontaktowy alergiczny - związany z typem IV reakcji immunologicznej- udział limfocytów T

Powstaje po kontakcie z czynnikiem wywołującym odczyn alergiczny tj.:metale, barwniki, tworzywa sztuczne, kosmetyki, substancje zapachowe

- wyprysk kontaktowy niealergiczny (wyprysk z podrażnienia)

Jest wywołany działaniem czynników drażniących które niszczą naturalną barierę ochronną naskórka - fizjologiczny płaszcz lipidowy

Zmiany wypryskowe mogą wystąpić u każdego

Związane są z czasem ekspozycji i dawką czynnika drażniącego

Czynniki drażniące:detergenty, oleje, rozpuszczalniki, mydła

Rola bariery naskórkowej w wyprysku i atopowym zapaleniu skóry

Bariera naskórkowa zapobiega:

• wnikaniu alergenów, wiązaniu się IgE na komórkach tucznych oraz ich degranulacji

• wnikaniu środków drażniących

• wydzielaniu substancji pozapalnych

• wnikaniu superantygenów

• stymulacji produkcji IgE

• aktywacji limfocytów T, produkcji IL-4

- Łuszczyca

Jest to jedno z najczęstszych, uwarunkowanych genetycznie schorzeń charakteryzujących się:

zwiększoną proliferacją naskórka

przewlekłym i nawrotowym przebiegiem

klinicznie - złuszczającymi się wykwitami grudkowymi, ustępującymi bez pozostawienia

śladu

dużą różnorodnością obrazu morfologicznego i nasileniem zmian (od nielicznych, ograniczonych ognisk do ciężkich postaci zajmujących całą skórę i stawy, a nawet inwalidztwa)

U większości chorych poprawa lub remisja zmian następuje latem pod wpływem nasłonecznienia

- Rybia łuska

Uogólnione nadmierne rogowacenie z tworzeniem się hiperkeratotycznych nawarstwień i dachówkowato ułożonych łusek

Zaburzenia zależą od nieprawidłowego oddzielania się warstwy rogowej

- Rogowacenie mieszkowe (keratosis pilaris)

Grudki przymieszkowe, opatrzone czopem rogowym na wyprostnych powierzchniach kończyn

częstsze u osób młodych ze współistniejącymi zaburzeniami naczynioruchowymi

- skóra sucha, szorstka

- w lecie poprawa

- leczenie:

ogólne (wit.A, C)

miejscowe maści z mocznikiem

- Zmiany związane z procesem fotostarzenia się skóry

egzogenne:

Szkodliwy wpływ czynników środowiskowych na skórę związany jest z ubocznym działaniem:

promieni UV

wiatru

gwałtownych zmian temperatur

przebywania w klimatyzowanych pomieszczeniach

nałogów

Przyczyną nadmiernej suchości skóry mogą być również czynniki zawodowe :

Substancje toksyczne

Alergizujące czynniki infekcyjne

Kontakt z detergentami

Niewłaściwe i nadmierne zabiegi higieniczne (długie kąpiele z dużą ilością chloru, stosowanie silnie odtłuszczających mydeł, żeli czy płynów)

Jak pomóc suchej skórze?

Pielęgnacja skóry suchej powinna przywracać właściwy stopień nawilżenia poprzez:

odbudowę naturalnego czynnika nawilżającego i płaszcza lipidowego

uzupełnienie składników macierzy międzykomórkowej

ochronę i aktywację naturalnych enzymów

zapewnienie odpowiednio niskiego pH

EMOLIENTY - preparaty nawilżająco-natłuszczające

środki zmniejszające objawy klinicznie suchej skóry

mogą stanowić podłoże dla różnych substancji biologicznie czynnych

Działanie emolientów polega na:

zapobieganiu utraty wody poprzez działanie okluzyjne

zatrzymywaniu wody w naskórku (kolagen, kwas hialuronowy, mocznik)

wzbogacaniu w składowe substancji międzykomórkowej naskórka (kwas pyrolidonowy, ceramidy)

działaniu przeciwświądowym (mocznik, polidokanol)

działaniu przeciwzapalnym (glikokortykosteroidy)

Odnowa bariery ochronnej skóry po zastosowaniu odpowiednich emulsji polega na:

- tworzeniu tłuszczowej warstwy na powierzchni skóry:

Wnikają między korneocyty

Uzupełniają kompleksy lipidowe

- Zapobieganiu suchości skóry

- Zapobieganiu świądowi i odruchowi drapania

- Zapobieganiu wnikania alergenów, substancji drażniących

Kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji skóry suchej i atopowej :

nawilżają

natłuszczają

łagodzą podrażnienia

działają: przeciwrodnikowo, przeciwświądowo, przeciwalergicznie, przeciwzapalnie, antyseptycznie, regenerująco, uszczelniająco na naczynia, wygładzająco i wzmacniająco

są zalecane do stosowania w miejscach gdzie nie wolno stosować kortykosterydów

poprawiają jakość życia chorych

EFEKT KLINICZNY DZIAŁANIA PREPARATÓW O DZIAŁANIU NAWILŻAJĄCO- NATŁUSZCZAJĄCYM ZALEŻY OD:

wyboru właściwego preparatu

systematycznego stosowania (działanie emolientów utrzymuje się 4 godz., konieczna jest

powtarzalność aplikacji)

Ważna jest właściwa edukacja chorego

---