Elektromechanik

Kod klasyfikacji: 7241

Rozdział klasyfikacji: Przemysł wydobywczy, ciężki, elektryka i elektronika

Klasa klasyfikacji: Elektryka

Zadania i czynności

Celem pracy elektromechanika jest wykonywanie urządzeń elektrycznych stosowanych we wszystkich dziedzinach techniki i w gospodarstwie domowym, np.: transformatorów, silników elektrycznych, mierników elektrycznych, wyłączników, urządzeń sygnalizacyjnych itp., a także dokonywanie ich remontów. Elektromechanicy wykonują też instalacje przyłączające te urządzenia pod napięcie, a także montują układy sterujące ich pracą. Ze względu na ogromną ilość i różnorodność urządzeń elektrycznych, w zawodzie elektromechanika istnieje specjalizacja. Każdy specjalista zajmuje się grupą urządzeń stosowanych w jednej dziedzinie.

Elektromechanik elektrycznych przyrządów pomiarowych montuje elektryczną aparaturę pomiarową oraz dokonuje jej pomiarów i odpowiednich regulacji. Do zadań elektromechanika należy również dokonywanie przeglądów technicznych i konserwacja urządzeń elektrycznych.

Efektem jego pracy są liczniki, watomierze, woltomierze, amperomierze - przyrządy powszechnie używane do pomiarów energii elektrycznej, ciśnienia, mocy, napięcia prądu i innych wielkości. Wszystkie urządzenia elektryczne muszą być przede wszystkim bezpieczne, tzn. niemogą grozić porażeniem prądem, powodować wibracji lub nadmiernego hałasu. Najważniejsze jest to, aby nie dopuścić do pracy urządzeń z ukrytymi wadami. Dlatego elektromechanik o takiej specjalizacji musi wykonywać wszelkie połączenia zgodnie z dokumentacją technologiczną.

Elektromechanik kinowy zajmuje się montażem, obsługą i konserwacją aparatury do projekcji filmów. Ponadto wykonuje urządzenia zasilające i sprzęt elektroakustyczny w kinach. Dokonując wszelkich napraw najpierw musi wykryć usterkę w filmowych aparatach projekcyjnych czy obwodach elektrycznych, potem ją usunąć.

Elektromechanik sprzętu gospodarstwa domowego jak wskazuje nazwa specjalizacji zajmuje się naprawą sprzętu AGD. Przedmiotem jego pracy są żelazka, pralki, odkurzacze, lokówki, miksery, malaksery, sokowirówki, itp. Potrafi też naprawić chłodziarki, urządzenia grzejne, klimatyzacyjne i sprzęt oświetleniowy. Takiemu specjaliście nie są obce łożyska, noże, układy ssące czy wszystkie inne części, które spowodowały uszkodzenie urządzeń elektrycznych wykorzystywanych w gospodarstwie domowym.

Elektromechanik urządzeń chłodniczych montuje urządzenie chłodnicze, konserwuje i je naprawia. Efektem jego działań są sprawne i bezpieczne urządzenia chłodnicze, np. chłodziarki, szafy i lady chłodnicze. Trudno wyobrazić sobie sklepy bez urządzeń chłodniczych, trudno też wyobrazić zawód elektromechanika bez tej specjalizacji.

Elektromechanik urządzeń sterowania ruchem kolejowym odpowiedzialny jest za bezpieczeństwo ruchu kolejowego na swoim odcinku pracy. Zapewnia ciągłość urządzeń sterowniczych wewnętrznych ( urządzenia zasilające, nastawnice przekaźnikowe, drutociągi - ciężary naciągające trasy pędniowe) i zewnętrznych ( rygle, sygnalizatory, napędy zwrotnicowe, rogatki mechaniczne, sygnalizacja). Wszystkie urządzenia srk muszą być utrzymane zgodnie z instrukcją oraz przepisami BHP.

Każdy elektromechanik używa takich samych bądź podobnych narzędzi. Są to narzędzia monterskie (np. obcęgi, szczypce, śrubokręty), warsztatowe (np. wiertarki, szlifierki, spawarki), pomiarowe ( mierniki różnego rodzaju). Musi też z łatwością posługiwać się lutownicą. Elektromechanik urządzeń sterowania ruchem kolejowym ponadto używa łopaty, łomy, pilarki do drewna, radiotelefony.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Najczęstszym miejscem pracy elektromechanika jest fabryka, w której może być zatrudniony na stanowiskach produkcyjnych. Pracuje wtedy w ogrzewanej i dobrze oświetlonej hali. Może też pracować przy budowie linii technologicznych w zakładach produkujących wyroby przemysłowe i spożywcze; warunki pracy wtedy są gorsze. Na kolei elektromechanik bardzo często pracuje w otwartym terenie, jest narażony na zmienne warunki atmosferyczne. Elektromechanicy znajdują także zatrudnienie przy konserwacji urządzeń, np.: w zakładach chemicznych, chłodniach, w warsztatach samochodowych. We wszystkich przypadkach obsługują urządzenia zasilane prądem elektrycznym, pracując często w polu elektromagnetycznym. W instalacjach chłodniczych są narażeni na szkodliwe działanie freonu. Elektromechanik zatrudniony przy konserwacji akumulatorów jest narażony na wysiłek fizyczny (dźwiganie) i działanie oparów kwasu. Pracujący przy montażu, wykonuje bardzo dużo lutowań. Luty zawierają ołów niebezpieczny dla zdrowia. Mimo to, w zawodzie elektromechanika nie ma licznych przypadków chorób zawodowych. Zdarzają się alergie na stosowane materiały i choroby górnych dróg oddechowych. Dźwiganie i przenoszenie ciężarów, szczególnie na kolei, może powodować powstawanie żylaków kończyn dolnych oraz chorób kręgosłupa. Tam często pracuje się obok przejeżdżających pociągów, co stanowi dodatkowe zagrożenie.

warunki społeczne

Elektromechanik ma duży wybór rodzaju pracy. Może pracować indywidualnie, np. w niewielkim warsztacie usługowym lub w zespole, w zakładzie pracującym na zlecenie albo w fabryce produkującej zawsze podobne typy urządzeń. W niedużych warsztatach, gdzie obecnie miejsc pracy jest najwięcej, elektromechanik powinien nawiązywać kontakt z klientem, przekonywująco negocjować zakres prac oraz ceny za usługę. Sam wówczas ponosi odpowiedzialność za jakość pracy. Nadzór kierownika jest sporadyczny. W przypadku większego zakładu, wykonującego prace elektrotechniczne na zlecenie przydatne mogą być umiejętności menedżerskie - sam wyszukuje odpowiednich klientów. Kontakty z klientami są wtedy częste i niezbędne. Wykonana praca stanowi najczęściej fragment jakiegoś urządzenia. Musi być zrealizowana bezbłędnie. W fabryce kontakty z ludźmi ograniczone są do minimum. Pracownik wykonuje pracę zleconą przez brygadzistę zawsze na tym samym stanowisku.

warunki organizacyjne

Czas pracy elektromechanika zasadniczo nie przekracza 8 godzin dziennie i zależy od specyfiki zakładu. W fabrykach pracuje tylko w dni robocze. Nie wyklucza się pracy zmianowej. Warsztaty usługowe, np.: naprawiające samochody, najczęściej pracują codziennie oprócz świąt, na jedną zmianę. Czas pracy zależy od nasilenia robót. W większych firmach remontowych lub produkcyjnych, zajmujących się np.: elektromechaniką chłodniczą od pracownika wymaga się dużej dyspozycyjności. Nasilenie prac związane jest z porą roku lub awaryjnością, np. więcej chłodni buduje się latem. Również na kolei niektóre prace muszą być wykonane bez względu na porę dnia czy roku, np. odśnieżanie torów kolejowych, usuwanie zniszczeń po burzy. Wtedy czas pracy może być nienormowany. W fabrykach na stanowiskach montażowych, praca jest zrutynizowana, ściśle nadzorowana, pracownik nie ponosi odpowiedzialności finansowej, jedynie moralną i służbową, tzn. za powierzone sobie narzędzia, maszyny, wyroby i efekty swojej pracy. W przypadku prac remontowych lub rutynowych czynności nie są ściśle nadzorowane. Przydzielone zadanie powinno być wykonane bezbłędnie - zgodnie z technologią oraz w oparciu o wewnętrzne (resortowe) instrukcje i przepisy BHP.

Wymagania psychologiczne

Ze względu na to, że głównym celem pracy elektromechanika jest wykonawstwo lub remont urządzeń elektrycznych najważniejszą cechą kandydata do zawodu jest posiadanie zamiłowań i uzdolnień technicznych, a ponadto uzdolnień manualnych. W szczególności istotna jest zręczność posługiwania się różnego rodzaju narzędziami ręcznymi i o napędzie elektrycznym oraz umiejętność bezbłędnego odczytywania rysunku technicznego. Istotna jest szybkość poznawania zasady działania urządzeń technicznych. Wymaga to rozwiniętych zainteresowań dziedziną techniki, którą się zajmuje, bowiem reprezentowany zawód wymaga ciągłego samokształcenia i podnoszenia kwalifikacji.

Elektromechanik, pracując nawet dłużej na tym samym stanowisku, ma do czynienia z dużą różnorodnością urządzeń, powinien łatwo przechodzić od jednej czynności do drugiej, ponieważ najczęściej wykonuje pracę zleconą przez klienta, polegającą przeważnie na realizacji krótkich serii produkcyjnych lub na naprawach. Elektromechanik wszystkie czynności musi wykonywać bardzo dokładnie, cierpliwie i wytrwale dążąc do szybkiego zakończenia pracy. Przydatna jest także dobra pamięć - zapamiętywanie rozmieszczenia podzespołów w urządzeniach - dobra zręczność rąk i palców a także dobry wzrok, bowiem przy demontażu i montażu, podczas przeprowadzania remontów, pracuje nierzadko w niewygodnej pozycji i przy nieodpowiednim oświetleniu. Ważną rolę odgrywa też jego poczucie estetyki i pewne uzdolnienia plastyczne, szczególnie istotne przy naprawie wyrobów elektrotechnicznych powszechnego użytku ,stosowanych w gospodarstwach domowych i w zakładach pracy. Wyrób wychodzący spod jego ręki nie może brzydotą oszpecać wnętrz lub budzić odrazy. Niezwykle ważna jest umiejętność właściwej kalkulacji wykonywanej pracy. Rachunek ekonomiczności wyrobu lub remontu nie może być wygórowany, gdyż może działać jako antyreklama firmy. Wysokie muszą być wymagania w procesie przygotowania kandydata do zawodu. Elektromechanik poza tym powinien cechować się zdolnościami matematyczno-logicznymi, które to umożliwią mu szybkie i sprawne obliczenie, np. napięcia czy oporności w uszkodzonym kablu.

Największe zapotrzebowanie na elektromechaników istnieje w małych zakładach o charakterze usługowym. Zatrudnieni tam muszą cechować się dodatkowo dużymi zdolnościami nawiązywania kontaktów z klientami, uprzejmością, fachowością i szybkością wykonywania usług.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Kandydaci do pracy w zawodzie elektromechanika powinni być sprawni fizycznie. Wymaganie to jest szczególnie istotne w stosunku do osób mających podjąć zatrudnienie na kolei (I kat. zdrowia), w warsztatach samochodowych i w serwisie chłodniczym. Na kolei trzeba też być sprawnym neurologicznie (praca na wysokościach). Na stanowiskach elektromechaników w zakładach produkcji przyrządów pomiarowych, wymagania te nie są tak kategoryczne. Mogą tam być zatrudniane osoby z dysfunkcją kończyn dolnych. Od wszystkich wymaga się dużych sprawności manualnych oraz braku poważnych wad wzroku - dopuszcza się korygowanie wad okularami. Dla kandydatów do pracy w serwisach, gdzie istotny jest kontakt z klientami, ważny jest ogólnie akceptowalny wygląd zewnętrzny, brak wad wymowy, cierpliwy i uprzejmy stosunek do ludzi. Od wszystkich wymaga się ogólnego dobrego stanu zdrowia. Wykluczone są choroby psychiczne i padaczka. Przeciwwskazaniami dla kandydatów podejmujących pracę, której charakter wiąże się z transportem ciężkich urządzeń (akumulatory, transformatory, silniki elektryczne i in.) są wady postawy i kręgosłupa. Dla osób podejmujących pracę w serwisach chłodniczych przeciwwskazaniami są alergie na gazy: amoniak i freon.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie elektromechanika pożądane jest posiadanie średniego wykształcenia o specjalności elektromechanika ogólna lub maszyny i urządzenia elektryczne. Na niektórych stanowiskach wystarczające jest wykształcenie zasadnicze. Większe możliwości zatrudnienia mają osoby legitymujące się dłuższą praktyką i znające języki obce - niemiecki lub angielski oraz posiadające prawo jazdy. Kolej wymaga od kandydatów ukończonych kursów spawacza elektryczno-gazowego, SEP, BHP, kursów na urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Po przepracowaniu 2 lat i zdaniu egzaminu pracownik może pracować samodzielnie. Osoby wszechstronnie przygotowane mogą podejmować pracę indywidualną i samodzielnie ją wykonywać. Wymaga to jednak posiadania odpowiednich kapitałów. Tak przygotowani fachowcy najczęściej otwierają zakłady usługowe. W serwisie nierzadko stykają się z urządzeniami wyprodukowanymi za granicą i muszą odczytywać napisy oraz dołączone do nich instrukcje i inne dokumenty w języku obcym. Często prace wykonywane są u klienta. Wymaga to niezwłocznego dojazdu, a co się z tym wiąże, posiadania odpowiednich środków transportu. Elektromechanik ma możliwości doskonalenia zawodowego, może zdobyć tytuły czeladnika i mistrza. ¦wiadczą one o dużym doświadczeniu zawodowym.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W zawodzie elektromechanika są ograniczone możliwości awansu w znaczeniu osiągania coraz wyższych stopni w hierarchii organizacyjnej. Szansa awansu istnieje w drodze podnoszenia kwalifikacji. Elektromechanik ma możliwości ukończenia kursów dokształcających, prowadzonych przez zakłady doskonalenia zawodowego i uzyskania dyplomu mistrza. Mistrz zatrudniony w fabryce może awansować na stanowisko brygadzisty. Pracownik z tytułem mistrza w zawodzie, zatrudniony w usługach, ma dodatkowy argument do rozpoczęcia samodzielnej pracy - może założyć własną firmę. Ponadto po ukończeniu studiów wyższych i uzyskaniu tytułu inżyniera może pełnić funkcje kierownicze w zakładzie, fabryce, na kolei.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zawodzie elektromechanika mogą podjąć pracę osoby starsze, w wieku do 50 lat, pod warunkiem, że mają doświadczenie w podobnym typie pracy i wykazują uzdolnienia techniczne. W większości szkół elektrycznych prowadzone są kursy eksternistyczne, na które przyjmowani są dorośli absolwenci szkół średnich i zasadniczych o profilach zbliżonych do elektromechanika. Przyjmowane są osoby po szkołach mechanicznych lub elektronicznych i w krótszym okresie nauki mogą uzupełnić brakujące wiadomości z zakresu przedmiotów zawodowych typowych dla tej specjalności. Szkoły te przyjmują kandydatów w każdym wieku. Elektromechanik jest specjalnością występującą powszechnie we wszystkich zakładach pracy.

Polecana literatura

Czasopisma:

Przegląd techniczny

Elektroinstalator

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---