Wykład 1

Substancje pomocnicze (Pharmaceutical excipients, auxiliary substances) - substancje chemiczne lub ich mieszaniny , które służą do otrzymywania postaci leku o odpowiednich właściwościach aplikacyjnych. W zastosowanych ilościach nie mogą wywierać własnego działania farmakologicznego, ani wchodzić w niepożądane reakcje wpływające na trwałość leku.

Niektórych substancji pomocniczych (np. sacharozy, glukozy, laktozy, galaktozy, skrobi pszenicznej, Aspartamu) nie można stosować w określonych jednostkach chorobowych.

Tabletki z paracetamolem		Roztwór diazepamu
Paracetamol	300 mg	Diazepam	0,40 g
Powidon	22,5 mg	Etanol	10,0 g
Laktoza	61,8 mg	Alkohol benzylowy	1,5 g
Etanol 20%	q.s.	Glikol propylenowy	40,0 g
Kw. stearynowy	9,0 mg	Benzoesan Na	4,88 g
Talk	13,5 mg	Kw. octowy	0,10 g
Skrobia kukurydziana	13,2 mg	Woda do wstrzykiwań	do 100,0 ml

(q.s. quantum satis, quantum sufficit)

Zadanie farmacji stosowanej in. Technologii postaci leku - zaprojektowanie i sporządzenie takiej postaci, która zapewni uzyskanie maksymalnego efektu terapeutycznego.

Postać leku powinna:

• Umożliwić odpowiedni komfort i bezpieczeństwo stosowania leku

• Decydować o czasie i miejscu działania

• Ograniczać działania niepożądane

• Zabezpieczać należytą trwałość leku podczas przechowywania

Leki synonimowe (zasadniczo podobne) (Essentially similar drugs) - leki w tej samej postaci, zawierające tę samą substancję leczniczą, w tej samej dawce, odznaczające się równoważnością farmaceutyczną i biologiczną.

Stężenie leku we krwi rys. Parametry określające dostępność biologiczną leku

C_max

C_max

Powierzchnia pod krzywą AUC

t_max czas

Zakres terapeutyczny AUC_A=AUC_B

C_maxB t_maxA≠t_maxB

tabletka B C_maxA≠C_maxB

C_maxA tabletka A

t_maxB t_maxA czas

rys. Dostępność biologiczna substancji leczniczej z tabletek A i B

Dostępność biologiczna (Bioavailability) - szybkość i stopień wchłaniania substancji leczniczej z postaci leku do krążenia ogólnego

Biofarmacja - nauka o czynnikach wpływających na dostępność biologiczną oraz wykorzystywaniu tej wiedzy dla optymalizacji terapii.

Farmacja stosowana

• Technologia postaci leku - technologiczne zasady wytwarzania postaci leku, niezależnie od skali produkcyjnej.

• Biofarmacja - wpływ postaci leku na działanie substancji leczniczej

• Badanie jakości postaci leku

• Praktyka apteczna - wiedza dotycząca środków farmaceutycznych i materiałów leczniczych

Produkty lecznicze (leki, środki farmaceutyczne):

- lek recepturowy (magistralny) - produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie recepty lekarskiej

- lek oficynalny (apteczny) - produkt leczniczy sporządzony w aptece zgodnie z przepisami wg. FP, Ph. Eur.

- lek galenowy

- lek gotowy - produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą, w określonym opakowaniu

- wyrób medyczny (testy diagnostyczne, materiały higieniczne, materiały opatrunkowe, sprzęt medyczny - nici, igły chirurgiczne, cewniki, endoprotezy itp.)

Surowiec farmaceutyczny - substancja lub mieszanina substancji wykorzystywana do wytwarzania produktów leczniczych

Hurtownie farmaceutyczne obowiązek informowania wstrzymywanych i wycofywanych lekach oraz wyrobach medycznych

KLAUDIUSZ GALEN (131-201)

• filozof, lekarz Marka Aureliusza, aptekarz

• „apteka” na Via Sacra w Rzymie

• ojciec farmacji stosowanej

• wprowadził nowe formy leków: delikatne proszki, wyciągi, nalewki na wodzie, occie, winie, miodzie, odwary, napary, pastylki, pigułki powidełka, środki do pędzlowania, do żucia, wstrzykiwania (!), maści, plastry, mazidła, proszki do zębów, okłady cieplne

• od postaci leku zależy jego działanie

• po raz pierwszy zastosował rozpuszczalniki, corrigensy smakowe, dodatki drugiego leku, by wzmocnić działanie (synergizm)

• farmacja galenowa; niektóre preparaty roślinne i zwierzęce - leki galenowe (galenica)

Leki gotowe:

Leki na receptę

Leki OTC („over the counter”)

Leki proste

Leki złożone

„Leki” homeopatyczne

Wykaz leków podstawowych (ryczałtowych)

Wykaz leków uzupełniających (30%, 50%)

Wykaz leków stosowanych w chorobach przewlekłych (P)

Wykaz leków pełnopłatnych

Rp. - leki wydawane z apteki na receptę

• mogą stanowić bezpośrednie lub pośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego (gdy są stosowane bez nadzoru lekarza)

Polska:

- V miejsce w Europie pod względem spożycia leków OTC

- III miejsce na świecie (po USA i Francji) w sprzedaży leków przeciwbólowych

ULOTKA Informacja o leku skierowana do pacjenta

Informacja o leku skierowana do personelu medycznego CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO

http://www.urpl.gov.pl/charakterystyki.asp

FARMAKOPEA

Zbiór podstawowych norm państwowych określających jakość substancji leczniczych, pomocniczych i środków leczniczych

FARMAKOPEA POLSKA FP VI (2002)

EUROPEAN PHARMACOPOEIA (PH.EUR. 6)

FARMAKOPEA POLSKA FP VII t. I (2006)

BRITISH PHARMACOPOEIA (BP 2004)

AMERICAN PHARMACOPOEIA (USP 25)

Pharmacopoeia Regni Poloniae 1817 r.

FP II - 1937

FP III - 1954

FP IV - 1965 i 1970

FP V - 1990 -1999 (5 tomów)

ROZPUSZCZALNIKI STOSOWANE W PREPARATYCE LEKÓW

RODZAJE WODY DO CELÓW FARMACEUTYCZNYCH

(FP VI suplement 2005)

1. Aqua purificata

2. Aqua valde purificata - woda wysokooczyszczona

3. Aqua pro usu ophthalmico

4. Aqua ad iniectabilia

5. Aqua ad dilutionem solutionium concentratarum ad haemodialysim

AQUA PURIFICATA

1. produkcyjna - do bezpośredniego użycia

1. otrzymuje się ją z wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi odpowiadającej obowiązującym wymaganiom metodą destylacji, wymiany jonowej, odwróconej osmozy lub inną

2. powinna być zużyta w ciągu 24h

2. w pojemnikach

1. woda oczyszczona produkcyjna rozdozowana do odpowiednich pojemników i odpowiednio przechowywana

2. po otwarciu pojemnika zużyć w ciągu 16h

• bez wymagań jałowości i pirogenności

• brak zanieczyszczeń nierozpuszczalnych

• bezbarwna, przezroczysta, bez zapachu

• odczyn obojętny

• brak substancji utleniających się, fenoli, chloru, Cl^-, SO₄^2- , NH₄⁺, Ca²⁺, Mg²⁺

• brak środków konserwujących

• azotany: nie więcej niż 0,2 µg/ml

• metale ciężkie: nie więcej niż 0,1 µg/ml

• endotoksyny bakteryjne: mniej niż 0,25 IU/ml (badanie na królikach, test LAL)

• czystość mikrobiologiczna: całkowita liczba drobnoustrojów tlenowych w 100 ml badanej wody nie powinna być większa niż 100

• przewodność właściwa: w temp. 25ºC - 4,3 µS*cm^-1; w temp. 20ºC - 5,1 4,3 µS*cm^-1;

AQUA VALDE PURIFICATA

- przeznaczona do wytwarzania produktów leczniczych, dla których wymagane jest użycie wody o wysokiej jakości biologicznej, z wyjątkiem przypadków, kiedy należy zastosować wodę do wstrzykiwań

- wytwarzana z wody pitnej np. metodą podwójnej odwróconej osmozy w połączeniu z innymi metodami, jak ultrafiltracja lub dejonizacja

• przewodność właściwa: w temp. 20ºC - 1,1 µS*cm^-1; w temp. 25ºC - 1,3 µS*cm^-1

• czystość mikrobiologiczna: całkowita liczba drobnoustrojów tlenowych w 100 ml badanej wody nie powinna być większa niż 10

AQUA AD INIECTABILIA

• rozpuszczalnik w procesie wytwarzania leków do podania pozajelitowego

1. woda do wstrzykiwań produkcyjna - woda do wstrzykiwań do bezpośredniego użycia
   - z wody pitnej lub wody oczyszczonej metodą destylacji
   - podczas produkcji i przechowywania należy zapewnić odpowiednie warunki, aby nie dopuścić do wzrostu drobnoustrojów

2. woda do wstrzykiwań wyjałowiona - do rozpuszczenia lub rozcieńczania leków do podania pozajelitowego
   - rozdozowana do odpowiednich pojemników i wyjałowiona termicznie po zamknięciu

• bezbarwna, przezroczysta ciecz, bez zapachu

• jałowość

• apirogenność

• brak środków konserwujących

• brak substancji utleniających się

• azotany: nie więcej niż 0,2 µg/ml

• metale ciężkie: nie więcej niż 0,1 µg/ml

• endotoksyny bakteryjne: mniej niż 0,25 UI/ml

• czystość mikrobiologiczna: całkowita liczba drobnoustrojów w 100 ml badanej wody nie powinna być większa niż 10

• przewodność właściwa: w temp. 20ºC - 1,1 µS*cm^-1; w temp. 25ºC - 1,3 µS*cm^-1

DESTYLACJA

• podgrzanie wody do jej odparowania, a następnie skroplenie pary i zebranie skroplin do odpowiedniego naczynia (proces energochłonny, zużywający duże ilości wody)

• podczas przechowywania i kontaktu z powietrzem pogarsza się jakość wody (rozwój bakterii)

OSMOZA: samoistne wyrównywanie stężeń substancji w dwóch płynach rozdzielonych błoną półprzepuszczalną

ODWRÓCONA OSMOZA (RO) - jeden z roztworów zostaje poddany działaniu zewnętrznego ciśnienia równego ciśnieniu osmotycznemu, osmoza zostaje zablokowana, a dalsze podwyższenie ciśnienia spowoduje odwrócenie kierunku przenikania substancji przez błonę - odwrócona osmoza

P _(5-6Atm)

woda

cząsteczki wody

P _(5-6Atm)

Pod wpływem ciśnienia zewnętrznego cząsteczki wody są przetaczane przez membranę półprzepuszczalną w kierunku przeciwnym do normalnej dyfuzji.

Woda po przejściu przez filtr RO:

• pozbawiona jest 90-99% zanieczyszczeń jonowych wody

• pozbawiona jest ok. 98% zanieczyszczeń organicznych obecnych w wodzie surowej, bakterii i innych związków organicznych o masie atomowej większej niż 300

• wykazuje rezystancję porównywalną z rezystancją wody bezpośrednio po procesie destylacji

NA JAKOŚĆ WODY WPŁYWA:

• ołów z lutowanych rur

• rozwój mikroorganizmów wewnątrz rurociągu lub zbiornika

• drobiny pochodzące z korozji oraz rdzewienia wewnątrz rur lub zbiorników magazynujących wodę

• chlorek winylu pochodzący z rur

• wycieki z zakładów przemysłowych, pestycydy

• w procesie chlorowania mogą powstawać trihalometany (THM) np. chloroform

ODWRÓCONA OSMOZA

Zalety:

• zmniejsza ilość cząstek

• zmniejsza ilość wielu związków nieorganicznych

• zmniejsza ilość cyst pasożytów

Wady

• wymaga wysokiego ciśnienia wody

• nie jest skuteczną barierą przeciwko bakteriom

GRANULOWANY WĘGIEL AKTYWNY

Zalety

• obniża zawartość chloru, trihalometanów (THM) oraz wielu związków organicznych

• poprawia smak, zapach, klarowność

Wady

• nie jest skuteczny w usuwaniu wielu związków nieorganicznych

• nieskuteczny przeciwko bakteriom, wirusom

ŚWIATŁO ULTRAFIOLETOWE

Zalety:

• eliminuje bakterie i wirusy

Wady:

• nie jest skuteczne w usuwaniu związków nieorganicznych

• nie usuwa drobin

Wniosek:

Jedna technologia oczyszczania wody nie jest w stanie usunąć wszystkich zanieczyszczeń.

---