Andragogika

• Zagadnienie edukacji dorosłych dotyczy osób starszych, w poprodukcyjnym jak również dorosłych w wieku produkcyjnym ze względu na konieczność dostosowania swoich umiejętności do przemian społeczno-gospodarczych.

• Andragogika (gr. ανηρ, ανδρος - mężczyzna + αγω - prowadzę) – subdyscyplina pedagogiki zajmująca się kształceniem dorosłych.

• Dziedzina powstała w XX wieku. Początkowo stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania. Jej rozwój związany jest także z antropologią filozoficzną, psychologią człowieka dorosłego, etyką, socjologią kultury i wychowania, historią oświaty i myśli pedagogicznej.

• Andragogika zajmuje się procesami kształcenia, wychowania , samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych. Bada, opisuje i analizuje cele, treści, systemy, formy i metody w/w procesów oraz ich uwarunkowania społeczne, ekonomiczne, kulturowe, cywilizacyjne i biologiczne.

• Odpowiada na pytanie, jakim może być człowiek dorosły, jaki poziom rozwoju i sprawności może osiągnąć, jeśli stworzy mu się optymalne warunki edukacji a on sam podejmie autokreację.

• Umożliwia zrozumienie procesu przekształcania potencjału jednostki w realną zdolność do sprawnego funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych.

• możliwość rozwijania oświaty i wychowania dorosłych i zapewnienie im warunków umożliwiających skuteczniejsze realizowanie programów kształcenia i przygotowania dorosłych do rozwiązywania problemów zawodowych, społecznych, państwowych i osobistych,

• badanie i kształtowanie celów wychowania w taki sposób, aby były one zgodne z potrzebami dorosłych oraz znaczenie następujących kryteriów:

  • naukowa prawdziwość i aktualność idei i twierdzeń naukowych

  • użyteczność wiedzy

  • dostosowanie wiedzy do możliwości umysłowych i czasowych dorosłych

  • spójność wiedzy naukowej

  • stymulacja rozwoju osobowości

  • intelektualna atrakcyjność treści

  • związek treści z życiem i pracą dorosłych

  • przydatność treści dla dalszego, samodzielnego kształcenia i rozwoju

  • dodatkowo przyczynia się do wzrostu narodowego dochodu

• Nadrzędnym celem każdego procesu nauczania , jak podaje Cz.Kupisiewicz "jest optymalny rozwój umysłowy , emocjonalny i wolicjonalny ucznia, czyli wszelkie świadome , planowe i systematyczne oddziaływania dydaktyczno-wychowawcze zapewniające mu wykształcenie ogólne lub zawodowe .

• Formy kształcenia ze względu na cel:

• kształcenie ogólne – wprowadza człowieka w świat przyrody, techniki i kultury, przygotowuje do poznawania i zmieniania siebie i tego świata;

• kształcenie zawodowe – służy nabywaniu kompetencji profesjonalnych, niezbędnych w pracy zawodowej, a więc wiedzy, umiejętności i właściwości osobowych niezbędnych do wykonywania działalności zawodowej

• kształcenie szkolne – przebiega w specjalnie do tego powołanych instytucjach (szkoły), w których ma miejsce działalność dydaktyczna i wychowawcza skierowana na realizację społecznie akceptowanych celów kształcenia. Może mieć charakter obowiązkowy lub ponadobowiązkowy, ogólnokształcący i zawodowy;

• kształcenie pozaszkolne;

  • kształcenie równoległe – jest działalnością dydaktyczno-wychowawczą prowadzona poprzez instytucje kulturalne , oświatowe, środki masowego przekazu , organizacje i stowarzyszenia skierowana na dzieci i młodzież, stwarzająca warunki rozwoju zainteresowań, zdolności i uzdolnień, poszerzania wiedzy, doskonalenia sprawności nabytych w szkole oraz godziwego spędzania czasu wolnego Dzięki atrakcyjnym treściom i sposobom działania zaspokajającym zróżnicowane potrzeby dzieci i młodzieży, elastyczności form i metod, swoistej żywiołowości, mają niejednokrotnie silniejszy wpływ na dzieci i młodzież;

  • kształcenie dorosłych – kształcenie ustawiczne– różne formy kształcenia dorosłych z akcentem na uzupełnienie wykształcenia ogólnego oraz dokształcanie i doskonalenie kwalifikacji zawodowych.

• Formy kształcenia ze względu na treść kształcenia:

• kształcenie jednostronne – odnosi się do każdego typu kształcenia, w którym dominuje jeden rodzaj aktywności podmiotu uczącego się: aktywność intelektualna, emocjonalna lub praktyczna. Każda z nich prowadzi do jednostronnego formowania osobowości ucznia: intelektu, przeżyć i zdolności artystycznych lub umiejętności praktycznych;

• kształcenie wielostronne – postać kształcenia, w której podmiot przejawia nie tylko aktywność poznawczą, emocjonalna i praktyczną, ale każda z nich występuje zarówno w formie produktywnej i nieproduktywnej.

• kształcenie formalne – proces nauczania – uczenia się przebiegający w ramach wysoko zorganizowanych instytucji, o względnie stałych parametrach dotyczących czasu trwania, miejsca przebiegu procesu, rodzaju jednostek organizacyjnych, stosunku dziecka do obowiązku szkolnego;

• kształcenie nieformalne – odbywa się poza oficjalnym i powszechnym systemem szkolnym i przeznaczony jest dla tych, którzy z różnych względów nie mogą realizować obowiązku szkolnego w ramach obowiązującej struktury szkolnej;

  • kształcenie domowe;

  • instytucje edukacji alternatywnej;

• kształcenie incydentalne – trwający przez całe życie nie zorganizowany i niesystematyczny proces nabywania przez każdego człowieka wiadomości, sprawności, przekonań, i postaw na podstawie codziennego doświadczenia oraz wpływów wychowawczych otoczenia: rodziny, rówieśników, sąsiadów, środowiska społecznego, publikacji, dzieł sztuki, i innych środków masowego oddziaływania.

Formy kształcenia ze względu na odbiorców

• specjalne – obejmujące dzieci i młodzież z brakami rozwojowymi;

• dorosłych (ustawiczne) – zwane kształceniem przez całe życie;

• równoległe – tor kształcenia realizowanego głównie przez środki masowego przekazu i różne organizacje

KSZTAŁCENIE USTAWICZNE

• Zadania stawiane systemowi oświaty, wynikające z przyjęcia koncepcji edukacji ustawicznej:

• doskonalenie kwalifikacji człowieka w toku jego życia

• przygotowywanie młodej generacji do edukacji ustawicznej

• zwiększenie roli wychowania pozaszkolnego, poprzez poszerzenie oddziaływania wychowawczego instytucji społecznych, kulturalnych, politycznych, gospodarczych, kulturalnych

• doskonalenie struktury planowania oświatowego i sieci oświatowej

Instytucjonalnymi formami kształcenia ustawicznego są:

• szkoły dla pracujących,

• kursy,

• seminaria,

• szkolenia,

• placówki publiczne i niepubliczne, realizujące w określonym zakresie koncepcję kształcenia ustawicznego.

• Kształcenie ustawiczne może być sprawą indywidualnej jednostki (podnoszącej swoje kwalifikacje z własnej inicjatywy i na własny koszt), bądź też może być projektowane, organizowane i finansowane przez pracodawcę. W takim przypadku kształcenie ustawiczne pracowników jest elementem uczenia się organizacji.

• Rozwój kształcenia ustawicznego w Europie jest jednym z celów Europejskiego Funduszu Społecznego. Dzięki funduszom strukturalnym realizowane są liczne projekty adresowane do:

• osób, które znajdują się z zbyt trudnej sytuacji, by samodzielnie finansować swoje kształcenie;

• przedsiębiorstw, które potrafią udowodnić, że doskonalenie ich własnych kadr przyniesie korzyści krajowej gospodarce;

• instytucji, które rozwijają ofertę kształcenia ustawicznego i promują w społeczeństwie postawę człowieka uczącego się przez całe życie.

Trzy wymiary edukacji ustawicznej wg. Roberta J. Kidda

• Kształcenie w pionie – obejmuje wszystkie kolejne szczeble szkolne od przedszkola, przez szkołę do studiów wyższych i podyplomowych; zasady drożności i dostępności gwarantują realizację tego wymiaru, zapewnianego młodzieży i dorosłym niezależnie od wieku, zawodu miejsca zamieszkania lub innych czynników tradycyjnie utrudniających edukację.

• Kształcenie w poziomie – ma zapewnić poznawanie różnych dziedzin życia, nauki i kultury niezależnie od studiów pionowych; likwidacja sztucznych barier między różnymi dziedzinami życia i kultury umożliwia pełną realizację tego wymiaru poprzez własną aktywność człowieka i dzięki działalności pozaszkolnych instytucji oświatowych.

• Kształcenie w głąb – jest ściśle związane z jakością edukacji i wyraża się w bogatej motywacji kształcenia, w umiejętnościach samokształceniowych, zainteresowaniach i zamiłowaniach intelektualnych, w stylu życia zgodnym z ideą ustawicznego kształcenia i kulturalnym wykorzystaniem czasu wolnego.