Wykład I

,,Wykształcenie psychologiczne, które nie zawiera wiedzy na temat historii psychologii nie jest wykształceniem’’ E.G.Boring

1) Dlaczego warto poznawać historię psychologii?

- zaspokajanie potrzeby mądrości życiowej

- możliwość ekspertyzy (przyjęte/nie)

- zakładanie jaki jest dalszy rozwój psychologii

- nie ma takiej teorii, metody, badań z którymi każdy się zgadza. Psychologia jest zatomizowana- zwolennicy/przeciwnicy = jedyna możliwość poznania całej psychologii jako nauki

- pozwala nam zrozumieć współczesny obraz psychologii

- miarą stopnia zainteresowania historią- miara zainteresowania innym człowiekiem

- wnioskowanie o stałości i przemianach

- potrzeba porozumienia wewnątrz- używanie języka np. ,,zachowywał się jak pies Pawłowa’’

- podpowiada pomysły na prace badawczą

2) Sposoby przedstawiania historii psychologii:

- stary styl vs. nowy styl

• stary styl- omawianie wielkich odkryć, fundamentalnych badań (kamienie milowe, ważne daty i wydarzenia), przekonanie, że teorie wniosły tak wiele, że należy je przekazywać ,,z podręcznika do podręcznika’’.

• nowy styl- własna wizja, która służy do pokazania wątków mniej znanych, zapomnianych i poprzez nie ukazuje się różnorodności psychologii. Wizja- badacza, psychologa z dyscypliny

- prezentyzm vs. historycyzm

• prezentyzm- interpretacja przeszłości w kategorii współczesności (nie można tego dzisiejszymi kryteriami) + powierzchownie

• historycyzm- staranie zrozumienia czasu, środowiska, języka ówczesnych ludzi (gdy tworzył dany uczony)

-perspektywa personalistyczna vs. perspektywa naturalistyczna

• perspektywa personalistyczna- historia wielkich uczonych, ludzi nauki, wzorów, mistrzów- przyzwyczaiła nas do tego filozofia

• eponimy- nazwy przedmiotów, teorii od nazwisk wielkich odkrywców, uczonych

• perspektywa naturalistyczna- historie nauki kształtuje praca masy uczonych różnej rangi (działanie ducha czasu = równorzędność odkryć w wielu miejscach na świecie, odkrycie przedwczesne- np. pierwszy test , obaj odkryli jedną możliwość )

3) Błędy w rozumieniu = historia psychologii nie jest chronologiczna

Historia psychologii jako dział nauki

Historia nauki- jest to metanauka syntezująca dorobek przeszłości, służąca refleksji naukoznawczej nad drogami ewolucji koncepcji teoretycznych czy metod badawczych.

2) Źródła utrudnień w poznawaniu historii psychologii w Polsce:

- słaby stan rozeznania w historii psychologii (ogólnej i rodzimej)

- nieliczna kadra zawodowa historyków psychologii

- złożone losy myśli psychologicznej i psychologii w dziejach nauki (np. większość podręczników w języku angielskim)

Wykład II

1) Źródła w historii psychologii

- psycholog opiera się : na badaniach, eksperymentach, wywiadzie, rozmowie, analizie, dokumentacji, testach psychologicznych, kwestionariuszach, obserwacja- możliwy sposób, o ile nie ma innego

2) Wykorzystywanie źródeł w badaniach nad historią psychologii:

- źródło: wszystko to, skąd można czerpać wiedzę o przeszłości

- źródła wtórne (podręczniki, artykuły, noty encyklopedyczne, internet) : miejsca powstawania mitów i przeinaczeń

- źródła pierwotne (dane znajdowane w archiwach, dokumenty, wywiady i sprawozdania, autobiografie i wspomnienia, korespondencja, fotografie i nagrania video, materiały warsztatowe): wiele zniszczonych i utajonych

- źródła mówione- mogą też zniekształcać obraz- ktoś może przekształcać ,dodawać coś od siebie

- źródła fotografie- retuszowane, też mogą zniekształcać obraz np. faszysta miał 5 zegarków- retuszowano, bo wyszłoby ,że kradł

- materiały warsztatowe- raporty z badań, kwestionariusze/testy, których używał badacz, korespondencja

Źródłami szczególnie błędogennymi są : źródła wtórne!

1979- ,, Co się stało z Małym Albertem?’’ (Ben Harris)

2009- ,,Znajdując Małego Alberta’’ (Breek, Levinson, Ivons) – odkryli, że chłopiec umarł w wieku 6 lat (scena na cmentarzu) ale ; brak zapisu dokumentalnego !

2011- Letting go of the Little Albert ..

Co się stało z historią Małego Alberta w rękach psychologów? (Ben Harris) – on opisał tam, że się nie zgadza z identyfikacją chłopca i mówi jak inni identyfikowali

Eksperyment: 1920 r.- J. B. Watson, R. Rayner – z Małym Albertem

3) Mity i pomyłki:

- śmierć Zygmunta Freuda: okoliczności: akt zgonu

- Kitty Genoveve- mit o tym, że krzyczała a nikt nie zadzwonił na policję- to nie jest prawda : min. 3 osoby zadzwoniły (sprawdź!)

-Solomon E. Asch- nie jest pomysłodawcą linii, które wprowadził do swojego badania (tylko jakiś Francuz to zrobił 80 lat- 60 lat temu : Jan de Heem : 1628)

- mit, że w Polsce psychoanaliza nie znała z imienia i nazwiska żadnego pacjenta: nie prawda! był nim np. Stanisław Ignacy Witkiewicz

5) Historyczna geneza nazwy ,,psychologia’’

• psyche- dusza; logos- słowo -> etykietka nie sugeruje tego, czym się zajmujemy

• ojciec psychologii : Arystoteles IV p.n.e. - > pisał o duszy , nie stosował określenia ,,psychologia’’

• wiek XVI- Philip Melanchton, Rudolph Goclenius- wprowadzili pojęcie ,,psychologia’’

1590- ,, Psychologia czyli o doskonałości człowieka’’ – wprowadził go Goclenius

• Dlaczego nie Melanchton -> po kilku wiekach zebrano jego działa i ktoś, kto opracował napisał we wstępie, że napisał traktat psychologiczny, przypuszczalnie ktoś źle coś zrozumiał i uznano go za ojca psychologii – nikt nigdy nie odnalazł jego dzieła. Wilhelm Volkmann rozpowszechnił stwierdzenie o jego autorstwie. W 1879 r. Andre Lalande sprawdził tę informację i odkrył, że w żadnym z dzieł Melanchtona słowo ,,psychologia’’ nie było użyte. Przyczyną tej pomyłki było XIX- wieczne wydanie dzieł Melanchtona, a przede wszystkim wstęp Cardusa G. Bretschneidera w jego księdze, który napisał, o nim jako o twórcy.

• Uczeni używali określeń: pneumotologia, antropologia

DO MOMENTU AŻ :

- Chistian Wolff wydał dzieła o psychologii ,,Psychologia empiryka” i ,,Psychologia rationalis”

- pod koniec XVIII wieku (1786) - na zamówienie księżnej Anny Jabłonowskiej : ,,Psychologia albo krótko zebrane lekcje elementarne o naturze i właściwościach ludzi’’ – na części egzemplarzy napisało fizjologia albo duszo znawstwo

- na początku XIX wieku- mówiło się o duchoznawstwie, duszo znawstwie

6) Historia historii psychologii

1908- pierwsze dzieło, gdy psychologia była częścią filozofii (Fredrich August Carus);

1911- zaczęły się w Stanach Zjednoczonych odbywać zajęcia z psychologii

Następne: 1932- ,, Historia psychologii eksperymentalnej’’ (Edwin. O. Boring)

Przełom w badaniach: artykuł w 1960 r.- inny Watson ; ,, Historia psychologii, zaniedbany obszar’’ – pisze się o tym dlaczego psychologia amerykańska jest prowincjonalną; efekt: zwiększyła się ilość podręczników po angielsku i powstało osobne towarzystwo psychologiczne

Międzynarodowe czasopismo publikujące artykuły z historii psychologii: Journal of the History of the Behaviorical Sciences

7) Miejsce psychologii wśród innych nauk

Wykład III i IV

Historia psychologii w okresie przednaukowym

1. Perspektywa historyczna psychologii

• AHISTORYCYZM : przedmiot zainteresowania w historii (procesy, zjawiska psychiczne= procesy stałe, podstawowe i niezmienne) ma charakter ahistoryczny

Perspektywa ahistoryczna:

a) przedmiot psychologii jest ponadczasowy

b) w psychologii bada się,, drobne wycinki czasowe’’- nie ma konieczności uwzględniania kontekstu historycznego

c) mechanizmy psychologii- są stałe ,podstawowe i niezmienne

• HISTORYCYZM : zjawiska psychiczne zmieniają się w związku z etapami historycznymi w życiu człowieka ( np. świeczki- tworzą nastrój; światło- inaczej, pomiar czasu reakcji (zegarek)- wpływa na stres cywilizacyjny, na procesy psychiczne)

Perspektywa historyczna:

a)tematyka seksualna : nieobecna

b) zamiłowanie do oglądania cierpień: kiedyś- kobiety stanowiły większość, która patrzyła się na ścinanie głów

c) kilka wieków temu- tematyka snu to polityka (hierarchizm)

d) zjawiska i procesy psychiczne- różnicują się historycznie)

2. Związki psychologii z historią

• Psychologia historyczna- to subdyscyplina psychologii stosowanej, wspomaga historię, ma określić mechanizmy/zjawiska wpływające na historię

• Psycholog- może wspomagać wiedzę historyczną : ocenia spójność, prawdziwość źródła- może pomóc np. deformacje poznania historycznego: na ile wiarygodni są ci, którzy relacjonują po latach wydarzenia

• Historiometria- testowanie hipotez psychologicznych na podstawie danych historycznych- głównie archiwalnych (Simonton) np. Kto był najwybitniejszym wodzem w historii?- bierzemy pod uwagę różne wskaźniki np. gdy był wodzem to powszechnie trzymano jego portrety w domu, szczególny kult u kobiet etc. lub Czy da się obiektywnie zmierzyć twórczość? tak- na podstawie punktów np. Chopin był 10.

• Badanie psychologiczne historiometryczne :

Halber, Coen- ,, Czy istnieje związek między ręcznością a długością życia?’’

Baseballiści- słownik biograficzny (2300 biogramy- sprawdzanie którą ręką rzucali)

Wyniki: umieralność prawie identyczna- do 33 roku życia + dłuższe o prawie 8 miesięcy życie praworęcznych

Hipoteza modyfikacji- osoby leworęczne zostały z różnych czynników przestawione na rękę prawą.

• Badanie psychologiczne historiometryczne: analiza biogramów świadczy o tym, że 0,8 procent chorób psychicznych jest u osób uzdolnionych

• Psychohistoria- wyjaśnianie konkretnych zdarzeń historycznych w oparciu o wybraną teorię psychologiczną- najczęściej psychohistorycy posługują się psychoanalizą.

• Psychobiografistyka-komentowanie, wyjaśnianie historii życia konkretnej osoby w oparciu o wybraną teorie psychologiczną (najczęściej dotyczy osoby, która nie żyje- np. trochę jak studium przypadku- przewiduje fakty/wydarzenia z życia)

• Idee historyczne w różnych teoriach psychologicznych- np. Erich Fromm: epoka może kształtować/zmieniać procesy psychiczne.

3. Historia psychologii

Kiedy zaczyna się/kończy okres interesujący psychologów historii?

- początek: kiedy człowiek zaczął się zastanawiać nad sobą i światem (John. W. Waterhouse- Psyche zaglądająca do ogrodu Kupidyna)

- zakończenie: na 1995 r.- amerykanocentryczne (100 lat Towarzystwa Psychologicznego) ALE: nie ma daty końcowej bo to subdyscyplina dająca ogląd całkowity psychologii

• Okres przedfilozoficzny

• Obserwacja :

a) istnieje różnica między żywym a zmarłym- poszukiwanie czynnika ożywiającego

b) przeżywanie marzeń sennych- czy istnieje odrębny byt?

c) człowiek sobie wędruje i przekonał się, że zachodzi rozwój fizyczny- słabnie ciało, intelekt nie słabnie- najdłuższe doświadczenie

,,nomo-psycholigus’’- człowiek próbujący zrozumieć siebie i innych

• Pojawia się refleksja o duszy- ale to nie psychologia

• Koncepcja 2 odrębnych bytów: niematerialnej duszy i materialnego ciała = niweluje strach przed śmiercią, dokonywanie refleksji na ten temat.

• Egipt- stosowanie socjotechnik, rozwoju medycyny, astrologii, matematyki

wierzenia: element psychologiczny: szczęście pośmiertne zależy od nietykalności ciała

Mezopotamia- rozwój astronomii

Chiny- rozwój ideologii

• Okres filozoficzny

• Czym dusza różni się od ciała?- pytanie o ruch, oddech

Czy dusza jest tylko u człowieka?

Co jest wspólne dla duszy człowieka i zwierząt, co indywidualne (myślenie)

Dusza jako nosiciel cech: wolna wola, myślenie mistyczne

• Refleksje na temat psychologii:

- pierwsze źródło: mitologia – mity są symboliczne i syntetyczne. Wczesne mity: animizacja i antropomorfizacja. Funkcja: wyrabianie światopoglądu + pokazywanie wzorców pewnych zachowań społecznych i indywidualnych. Bogowie- uosabiają cechy psychiczne człowieka+ przekazywanie pewnych treści psychologicznych

- mit został zastąpiony filozofią opartą na obserwacji i refleksji- zaczęto wyciągać wnioski

Przejście z mitu -> do logosu (prawo rządzące jakimiś zjawiskami)

- dla psychologii: punktem wyjścia jest filozofia grecka

- nauka ogólna: nauka : czymś innym co wyjaśnia rzeczywistość

uczeni- ludzie świeccy

uczeni ->głoszą swoje poglądy -> powstają szkoły (ludzie połączeni wspólną ideą, stanowiskiem o zjawiskach) -> początek uniwersytetom (w średniowieczu)

IV- II p.n.e. – Psychologia hellenistyczna (filozofia)

• Specjalizacje: w różnych dyscyplinach- wcześniej bardziej ogólnie

• Arystotelizm (nazwa okresu)- to kontynuacja myśli Arystotelesa

• Przedstawiciele:

a) Teofrast z Eresos (IV- III p.n.e.): Autor traktatu o charakterach – literacki opis 30 portretów ludzkich, które charakteryzuje jakaś wada (w Charakterach), ojciec botaniki, prekursor badań nad roślinami, autor pierwszej rozprawy o węchu i zapachu, pionier różnic indywidualnych

b) Straton z Lampsaku (IV- III p.n.e.): ojciec fizyki, rozszerzył fizykę Arystotelesa, zauważając, że spadające ciała przyspieszają, zamiast poruszać się ruchem jednostajnym, był materialistą (wszystko materia+ energia), wszechświat- mechanizm, transcendentalne siły- nie istnieją

• Okres hellenistyczno- rzymski (IV p.n.e.- II n.e.):

a) Gallen – Claudius Galenus (II n.e.): znany z tego ,że zatarł granicę między zdrowiem a chorobą (inny sposób reagowania na bodźce ze świata), poprawił teorię temperamentu Hipokratesa: wyróżnił 4 proste charaktery: flegmatyk, sangwinik, choleryk, melancholik + 4 złożone i 1 idealny, ojciec fizjologii doświadczalnej, uważał, że płyn mózgowo- rdzeniowy jest siedliskiem duszy, wyróżnił 7 nerwów czaszkowych, różnice między żyłami-tętnicami, opisał zastawki serca.

b) Epikur (IV- II p.n.e.) : badanie kwestii szczęścia- aktualnie wykorzystywane w psychoterapii

Cechy psychologii starożytnej Grecji:

• Filozofia oddzieliła się od wpływów religii ( poglądy filozoficzno-psychologiczne)

• Zagadnienia psychologiczne- włączano do nauki o przyrodzie

• Pierwsze próby kojarzenia zjawisk psychicznych : z fizjologią i anatomią

• Bardzo niski poziom strony empirycznej- psychologia rozumowa, zdroworozsądkowa i spekulatywna

• Psychologia to raczej intelektualizm oraz racjonalizm. Skupiano się raczej nad myśleniem- niż nad innymi procesami psychicznymi.

Psychologia w filozofii średniowiecznej

• Św. Augustyn (354- 430)- jeden z pionierów introspekcji (do szczęścia człowiekowi potrzebne jest poznanie, we wnętrzu człowieka mieści się prawda). Zgłębiał filozofię na podstawie dzieł Cycerona. Uważał, że wszystkie prawdy/zasady logicznie się iluminują (nagle się pojawiają w umyśle, moment w którym odkrycie przychodzi do głowy) i służą poznaniu. Dwoistość natury: fizyczna i duchowa (to co duchowe podobne do Boga a to co fizyczne- to do zwierzęcia). Jako jeden z pierwszych był za komorową budową mózgu + podjął I próbę lokalizacji funkcji psychicznych i duchowych. ( tzw. komorowa teoria mózgu: I- układ nerwowy, II- rdzeń kręgowy, III- ośrodek wiedzy= neurofizjologia).

Psychologia patetyczna uprawiana przez Ojców Kościoła

• Piotr Damian (1007- 1072)- ,,Filozofia jest służebnicą teologii’ (philosophia est ancilla theologiae)

dlatego ,,Psychologia jest córką służącej’’ (czyste filozofowanie służy diabłu).Tajemniczość, magia i

alchemia. Brak metod doświadczalnych.

• Św. Tomasz z Akwinu (1224/1225- 1274)- przystosowywanie arystotelizmu na rzecz kościoła, człowiek rodzi się bez wiedzy i zdobywa ją przez życie, wiara- domena teologii, wiedza-domena filozofii, człowiek: ciało i dusza, rozum- właściwością duszy, psychologia fenomenologiczna

• Awicenna Ibn Sina (XI wiek)- badania mające praktyczne zastosowania: legenda o badaniu dotyczącym nieszczęśliwej miłości (młody człowiek charakteryzował się stanem depresyjnym, marazmem, Awicenna zaczął mierzyć puls, wypowiadał różne słowa ,puls młodzieńca przyśpieszał na imię ukochanej [nieszczęśliwa miłość]-pionier psychodiagnostyki) : zastosował psychofizjologiczny sprawdzian ; eksperyment z baranami (1 baran- w klatce obok wilka= zdechł = Jak negatywne emocje działają destrukcyjnie na ludzki organizm)

• Uniwersytet (XII wiek- Bolonia)- stał się centrum życia naukowego, świeckiego.

Typ boloński (włoski): studenci płacili i wynajmowali lokal i zapraszali swoich nauczycieli + mieli wpływ na program nauczania. Rektorem był najstarszy student = system demokratyczny

Typ paryski: założony przez władzę kościelną, w budynkach kościelnych i utrzymywany z datków, darowizn bogatych ludzi. Rektorem zostawał pierwszy z profesorów

• stosowana metoda pracy- scholastyczna= uczyli się dyskusji, negowania poglądów

Psychologia w nowożytnej filozofii i medycynie

• 1534- traktat Kopernika (jego pierwsze wydanie) : zmiany w sposobie myślenia- przewrót w nauce

• Leonardo da Vinci- malarz, rysownik, wynalazca, jako pierwszy opisał odruch źreniczny

• Okres humanizmu- okres powrotu do wszystkich pozytywnych zdobyczy filozofii i poezji starożytnej

• Paracelsus (1493-1541) - medyk miejski w Bazylei, wprowadził 2 pojęcia: gaz + alkohol, witalista (pierwiastek życia jest w organizmie),ojciec toksykologii: dawka sprawia, że dana substancja może być szkodliwa (hormeza). Ponadto, twierdził, że przyczyną choroby są nieuświadomione myśli- jest coś, z czym dany człowiek sobie nie radzi + ojciec fitochemii i farmakognozji (stwarzanie leków z ziół etc.) = ojciec nowożytnej medycyny

• Andreas Vesalius (1514-1564): poprawił anatomię Galena- wprowadził takie nazwy jak m.in. zastawka księżycowata + stwierdził ,że siedzibą duszy jest mózg- na podstawie swojej wyobraźni = twórca nowożytnej anatomii

• Juan Luis Vives (1492- 1540): ojciec psychologii empirycznej (anglik). W 1539 r. powstał jego ,, Traktat o duszy’’. Ponadto stworzył Prawa psychiczne takie jak m.in.:

- obserwacji dostępne jest tylko to, co wyraża się u człowieka na zewnątrz

- zachodzi kojarzenie zjawisk psychicznych (smak kompotu= stany psychiczne z dzieciństwa) = efekt Prousta: skojarzenie smakowo-węchowe = efekt Prousta

- podział czucia według znaków: ujemne i dodatnie

- uczuciom towarzyszą odczucia intelektualne

• Francis Bacon (1561- 1626)- wyróżnił 4 rodzaje złudzeń

- plemienia: człowiek jest skłonny do poszukiwania celowości wszystkiego i do antropomorfizowania

- rynku: poznając coś, posługujemy się słowami a są one niedokładne

- jaskini: wychowanie i środowisko mają wypływ na doznania człowieka

- teatru: opisy z punktu widzenia jakiejś teorii (na mocy autorytetu a jest to niesłuszne)

Twierdził także, że jedyną właściwą metodą badań jest eksperyment i obserwacja m.in. to on sprawdzał ile śniegu zmieści się w kurze.

• Kartezjusz (1596- 1650)- był na banknocie stu frankowym (odwrotnie niż Locke). Jest on mistrzem samoobserwacji (introspekcji), napisał dzieło ,, Człowiek’’ i ,, Opis ciała ludzkiego’’ = połączenie fizjologii z duszą. Twierdził ,że w szyszynce znajduje się dusza.

• John Locke (1632- 1704)- twierdzi, że każde poznanie umysłowe (myśl) musi być poprzedzone zmysłowym

• William Molyneux (1656- 1698)- wysłał list dotyczący rozpoznania figur przestrzennych- przez niewidomego, który odzyskał wzrok , rozwiał dyskusję o to, czy najpierw jest myśl, czy doznanie zmysłowe. (,, Czy człowiek niewidomy od urodzenia będzie mógł odróżnić sześcian od kuli gdy odzyska wzrok?’’ [jego żona była niewidoma]

Wykład V

• Christian Thomasius – wizjoner żyjący w XVIII w., wyprzedził swój czas traktatem poświęconym pomiarowi cech charakteru „nowe odkrycie nauki niezbędne do wniknięcia w serca innych ludzi”. Na podstawie rozmowy można wywnioskować nasilenie cechy osobowości – istnieją różnice indywidualne między ludźmi i można je mierzyć i przedstawiać za pomocą pomiarów (osobowość = altruizm, zmysłowość, ambicja społeczna, zachłanność- stosunek do dóbr materialnych). Ta nowa nauka nie przyjęła się (klasyczny pierwszy test psychologiczny)

• Immanuel Kant – pod koniec XVIII w. wypowiedział tezę = że psychologia nigdy nie będzie nauką ścisłą. Uznał, że zjawisk duchowych nie można ani zważyć, ani zmierzyć. Samoobserwacja jest zakłócona przez obserwatora, którym jest każdy człowiek. Nie można np. przeżywać silnego gniewu i jednocześnie go opisywać. Psychologia może być wiedzą, która łączy ze sobą historię, biografię, obserwację zachowania innych ludzi.

Dlaczego Niemcy stały się kolebką psychologii??

Struktura uniwersytetu

1. System angielski (Oxford University) – niewiele zmieniony od czasu średniowiecza. Studia służyły do zdobycia wykształcenia ogólnego i cech elity intelektualnej kraju. Uniwersytet wychowywał na gentelmanów (mocne więzi między kadrą a studentami), nikt nie oczekiwał, że nauczy się czegoś konkretnego. Dydaktykę prowadził pomocniczy personel naukowy, badania były prowadzone na zewnątrz w instytutach badawczych przez bogatych ludzi (zajmowało się nimi Królewskie Towarzystwo Naukowe). Model konserwatywny.

2. System francuski (Uniwersite Paris I) – model rewolucyjny. Po rewolucji francuskiej utworzono uniwersytety (fakultety= sieć szkół wyższych), których zadaniem było kształcenie ludzi i dostarczanie prowincjom lekarzy, prawników, nauczycieli. W fakultetach nie było potrzeby prowadzenia badań. Siedzibą nauki był Paryż, tam prowadzono badania naukowe.

3. System niemiecki (Humboldt Uniwersitat Berlin)– powstał w wyniku reorganizacji uczelni wyższych. Uniwersytet berliński stał się wzorem, u podstaw pomysłu leżało połączenie dydaktyki z badaniami naukowymi. Na uniwersytet uczęszczały osoby posiadające maturę. Selekcja kadry, ogłaszano konkursy na katedry, uczeni, którzy wykazali się dorobkiem w danym kierunku= stali na czele katedry. Różnicowano zajęcia (wykłady, CA, KW, LB). Istnienie pracowni chemicznych stało się punktem wyjścia dla Wundta na pracownię psychologiczną. Uniwersytety były opłacane z państwowej kasy. Wielu studentów przenosiło się co semestr, by posłuchać różnych wykładowców. Studia kończyły się doktoratem. Profesor nadzwyczajny – profesor dodatkowy, bez katedry. Duża autonomia uniwersytetów. Wundt miał swoją katedrę, miał dorobek naukowy. Lipsk był odpowiednim miastem, mógł pisać podanie o środki finansowe. System hierarchii gwarantował możliwość wyodrębnienia się psychologii jako oddzielnej nauki.

Wpływ rozwoju wybranych nauk na kształtowanie się współczesnej psychologii:

1. Postęp w anatomii i fizjologii człowieka i jego wpływ na rozwój psychofizjologii, psychofizyki i neuropsychologii (badania nad organizacją układu nerwowego, badania nad lokalizacją czynności w mózgu, badania nad specyfiką i treścią doznań zmysłowych)

2. Teodor Schuman i Mathis Jacob Schleiden – stwierdzili, że organizm składa się z komórek

3. Otto Friedrich Karl Deiters – opisał dendryt i aksony, zajmował się układem nerwowym

4. August Forrel podważył tezę o trwałym połączeniu między komórkami nerwowymi

5. Ramon y Cajal – prekursor neurobiologii, odkrył szczeliny między aksonami, a innymi komórkami

6. Von Waldayer – Hertz – wymyślił nazwę „neuron”

• Pierwsza wiedza na temat związku mózgu z zaburzeniami psychicznymi pochodzi z papirusu, na którym napisano, że uszkodzenie czaszki powoduje zaburzenia mowy.

• Nie do końca potrafiono to wytłumaczyć. Jednym z pierwszych, który zwrócił uwagę na związek uszkodzenia mózgu z zaburzeniami psychicznymi był Franc Josef Gall, który stwierdził, że za zachowanie odpowiada mózg i jego budowa. Uznał też, że mózg składa się z pewnej liczby dających się wyodrębnić części. Rozwój ośrodków jest na różnym poziomie, czego odzwierciedleniem jest ukształtowanie czaszki (frenologia)

FLURENS – zanegował teorię Galla. Mózg jest zróżnicowany anatomicznie, ale działa jako całość

2 przypadki, które wpłynęły na rozwój nauki:

1. Technik kolejowy – Phineas Gage (ten od dziury, z prętem w głowie)

2. Pierre Broca (francuski uczony) – trafił do niego rzemieślnik, który potrafił wymówić tylko jedno słowo. Broca po jego śmierci odkrył, że było to spowodowane uszkodzeniem jednej części mózgu. Dało to podstawę do rozpatrywania części mózgu w związku z zachowaniem.

Badania nad istotą odruchów

1. Badacze uważali, że człowiek działa jak maszyna

2. Nie można tłumaczyć zachowania tylko za pomocą odruchów, gdyż towarzyszą im doznania psychiczne

• John Dalton – opisał zaburzenie daltonizmu na swoim przykładzie, co dało początek różnym teoriom psychologicznym (po śmierci kazał wyłupać sobie oczy)

• Wkład do rozwoju mieli też astronomowie. Zauważyli różnicę w czasach reakcji ludzi

• Wkład biologów do badań psychologicznych:

• Karol Darwin (teoria ewolucji, pojawienie się badań nad porównaniem zachowania ludzi i zwierząt)

• Jean Henri Fabre (badał owady, czy istnieje ich inteligencja, porównał zachowanie owadów z zachowaniem ludzkim)

Wykład VI

Zarys dziejów psychiatrii i jej wpływ na kierunki rozwoju psychologii

Peter Paul Rubens- ,, Opętanie’’

Czy istnieje coś takiego jak choroba psychiczna?

Czy należy wyodrębniać psychiatrię jako naukę?

1) Tomasz Szasz- choroba psychiczna jest mitem wprowadzonym do cywilizacji bo np. pewne instytucje mogą wyłączyć pewne osoby z życia społecznego, daje prace ludziom. Dowód: eksperyment Rosenthala- symulacja choroby psychicznej.

2) Choroba psychiczna- jest formą sterowania ludźmi- antypsychiatrzy

3) Choroba psychiczna- to jest to, co ludzie udają żeby dostać leki psychoaktywne

4) Pretekst żeby pójść na rentę

5) Wygodny sposób usuwania tych, którzy nie zgadzają się z ustrojem (w historii)

• Erich Fromm: ,,Czasami bywa tak, że całe społeczeństwo jest zaburzone’’ ; ,, Czy w chorym społeczeństwie inna jednostka jest chora, czy też zdrowa?’’ -> czyli Ci, którzy są inni i uznają pozytywne wartości= chorzy/zdrowi

• Niektóre problemy psychiczne na różnych etapach rozwoju mogą sprzyjać rozwojowi psychicznemu’’ (Kazimierz Dąbrowski) – przebudowujemy (komunikat: na wyższy poziom)

• Im głębiej, tym mniej oczywisty obraz (55% zgodności- przy płytkich zaburzeniach praktykant/psychiatra i 1%- zaburzenia nerwicowe)

• Hipisi- lata 60’- uznawani za chorych psychicznie ,,Bóg jest we mnie’’- urojenia

• Negatywne emocje i postawy ze strony społeczeństwa w stosunku do choroby psychicznej (głównie lęk)

• Wstyd- rodzina, etykietki wykluczające osoby z epizodami psychiatrycznymi/

• Zbędna i żenująca ciekawość (w XIX wieku- domy dla obłąkanych w przewodniku turystycznym)

• Płytka granica między normą/nie normą (też zależne od kultury i obyczajów: egzotyczne typy zaburzeń np. iwo w Japonii, choroba szalonej ćmy (przekonanie, że jedna z twoich części ciała gwałtownie się kurczy, nazwa od ruchów, gwałtownego miotania się- histeria, jak atak padaczki, głosi się, że jest wynikiem złamania tabu kazirodztwa) - wśród Indian Nawaho w USA

• W XVIII wieku- to, co my uznajemy za nerwicowe- wypada tak się zachowywać wśród arystokracji

• Różne migracje ludności- trudno jest się przystosować do innej kultury

Kontrargument:

• Choroba psychiczna istnieje, bo nie jest to stygmat, społeczne wyróżnienie- tylko zmiana organizmu

• Niektórzy uczeni (zjawisko środowiskowej adaptacji) twierdzą, że zaburzenia nastroju spowodowane są ewolucją.

Zróżnicowanie stosunku psychiatrii i psychologii. Wyróżniły się dwa nurty:

• nurt psychicy– choroba jest chorobą duszy, psychiatra potrzebuje pomocy psychologa. Największe znaczenie ma badanie psychologiczne. Nie ma sensu szukać przyczyn choroby w czynnikach chorobotwórczych (w objawach ciała).

• Johann Christian August Heinroth [1773-1843] – niemiec, uważał choroby za choroby duszy, przyczyną ich są błędne drogi życiowe ( grzech i poczucie winy). W analizie zaburzeń uwzględniał całe życie ludzkie a nie wyłącznie symptomy. Zasłużył się dla medycyny stwierdzeniem, że osoba to „coś więcej niż ciało i coś więcej niż dusza”. WPROWADZIŁ POJĘCIE PSYCHOMATYKA

• Nurt somatycy (neurobiologiczny, psychiatria bez duszy, organiści) – choroba psychiczna jest wtórnym efektem choroby mózgu. Przy wszystkich chorobach psychicznych jest jakiś czynnik mózgowy, somatyczny tylko trudno go wykryć.

• Wilhelm Greisinger [1817-1868]– próbował stworzyć dla psychiatrii podstawy autonomiczne i fizjologiczne, uznawał zjawiska psychiczne jako odruchy

• Emil Kraepelin [1856-1926]- lata 80’ XIX wieku- wydał podręcznik: Dychotomiczny podział chorób psychicznych (jakie objawy? ile trwają?). Wyróżnił dwie grupy zaburzeń:

• Otępienie wczesne – choroba, która prowadziła do znacznej degeneracji psychicznych cech i nie rokowała pozytywnie, człowiek nie mógł się z niej wyzwolić

• Zaburzenia maniakalno-depresyjne – mają charakter okresowy z zaburzeniami nastroju, nie przeszkadzają w miarę sprawnym działaniu.

Ponadto, twierdził, że : ,,Dobry szaleniec to martwy szaleniec’’- chorzy psychicznie są niebezpieczni dla reszty (agresja, afekt etc.). W stosunku do chorych był zachowawczy. Chorzy są straceni dla społeczeństwa. Utrwalił wizerunek psychiatry jako człowieka, który nie chce słuchać, rozumieć chorego psychicznie. To, co nazwał otępieniem wczesnym, zostało potem nazwane „schizofrenią”

• Eugen Bleuler [1857- 1939]- w 1919 r. – powstanie nazwy schizofrenia.

• Karl Kleist [1879- 1960]- podzielił zaburzenia afektywne na jednobiegunowe i dwubiegunowe

• W 1849 r.- problem stosowania oddziaływań psychicznych powrócił: James Braid [1795- 1864]: coś tam zaobserwował i na nowo zaczął stosować hipnozę: kazał wpatrywać się osobie w przedmiot, który ma dla niej znaczenie emocjonalne, zaczął tworzyć własne teorie, czym jest uleganie hipnozie? Pojęcie monoidei/ ,,monoid’’: umysł owładnięty nią nie reaguje na bodźce zewnętrzne. Ponadto, podatność na hipnozę= jest związana ze zmęczeniem mięśni oka.

Wykład VII

W II połowie XIX wieku- dwa różne stanowiska dotyczące histerii i hipnozy: jako sposobu leczenia histerii.

Wykład VIII

WILHELM MAKSYMILAIN WUNDT
- jego psychologia i cudzoziemscy doktoranci

„Przed Wundtem była psychologia, ale nie było psychologów” – Edwin Boring

Życiorys

Kariera naukowa

16 VIII 1832 – urodził się o 2 po południu, w Neckarau koło Mannheim 1851 – złożył egzamin maturalny w Gimnazjum w Bursehal 1851-56 – studiował medycynę w Heidelbergu i Tybridze 1857 – uzyskał habilitację w Heidelbergu 1874 – objął katedrę filozofii w Zurychu Do 1874- pracował w Heidelbergu 1874- objął Katedrę Filozofii w Zurychu (bo miał problemy z 2 płucami: ciężko się mu pracowało z odczynnikami) 1 X 1875 – rozpoczął pracę w Lipsku (42 lata pracował) 1879 – zorganizował tam pierwsze laboratorium psychologiczne 1882 – rozpoczął wydawanie „Philosophise Studeri” („Studia filozoficzne”, później – ,,Studia psychologiczne) 17 VII 1917 – wygłosił ostatni wykład w Lipsku Wundt posiadał liczne zaszczyty i nagrody, np. „Honorowy obywatel Lipska”, miał tytuł „tajnego radcy”, polityk w parlamencie niemieckim, Federacja Stowarzyszeń Psychologicznych- medal Jamesa i Wundta (polak- żaden nie ma).

Prace Wundta przetłumaczone na język polski (70 lat pracy- 54 tys. stron)- napisałby mniej gdyby nie miał maszyny + wiele wydań jednej książki: Prace Wilhelma Wundta przełożone na język polski: Fizjologia (1871) Wykłady o duszy ludzkiej i zwierzęcej (1873-1874) Logika (1889) Zarys psychologii (1895) Wstęp do filozofii (1902) O zagadnieniach kosmologicznych (1908) Okresy pracy naukowej Wundta Okres heidelberski (1857-74) „Wykłady o duszy ludzkiej i zwierzęcej” Okres lipski (1875-1920) „Zarys psychologii fizjologicznej”

Program nowej psychologii Wundta:

1. Eksperymentalny (indywidualna psychologia fizjologiczna). Badania czasu reakcji, spostrzegania, etc.

2. Nieeksperymentalny (holistyczny, kulturowy) etnopsychologii (psychologia ludów) coś na styl etnografii= psychologia ludów

Główne założenia programu psychologii eksperymentalnej

• Przedmiotem badań są procesy świadomości badane dane bezpośrednio

• Fenomenalizm (to, co jest w świadomości jest różne od procesów zewnętrznych: zbiór elementów obcych temu co zewnętrzne: wyobraźnia, uczucia, akty woli, spostrzeżenia)

• Aktualizm (wyjaśnia czym jest dusza, to co aktualnie się dzieje, rzeczywistość psychiczna)

• Woluntaryzm (oprócz uczuć w skład naszego doświadczenia wchodzi wola)

• Strukturalizm (bezpośrednie składowe naszej duszy tworzą strukturę)

• Antymechanicyzm (nie łączą się w sposób mechaniczny)

• Synteza twórcza (z połączenia 2 elementów powstaje zupełnie nowy element)

• Heterogonia celów

• Apercepcja (stan umysłu, przygotowuje się on na odbiór bodźców, uwaga + akty woli)

• Paralelizm psychofizyczny (zjawiska fizyczne i psychiczne dzieją się równocześnie, równolegle, obok siebie)

Wundt dostał pomieszczenie po dawnej stołówce i fundusze z Uniwersytetu. Saksonia słynęła z dużej tolerancji wobec różnych pomysłów. Lipsk był odpowiednim miastem. Studenci zjeżdżali tam z wielu krajów.

Mistrzowie Wundta:

• Robert Bunsen (1811-1899)

• H. Helmholtz

Cechy wyróżniające laboratorium psychologiczne Wundta:

• Działało 40 lat bez przerwy: nawet jak umarł

• Było wyposażone w specjalistyczną aparaturę

• Służyło do badań, których wyniki wzbogaciły wiedzę psychologiczną (opisywano i drukowano wyniki)

• Uczyło się w nim kilka kolejnych generacji psychologów

Wundt świadomie hamował i nie interesował się niektórymi zjawiskami, np.:

• Badaniem wyższych procesów psychicznych, np. myślenia (zainteresowany tym był Oswald Kulpe)

• Problemami psychologii stosowanej w różnych dziedzinach (zajęli się tym amerykańscy psychologowie np. James R. Angell)

• Negował badanie psychologicznych różnic indywidualnych : nie interesowała go psychologia społeczna (Francis Galton się tym zajął)

• Badaniami psychiki nieświadomej (zainteresował się tym Freud)

Spisy doktorantów W. Wundta (1875-1919): pełny zestaw= 199

1. Miles Tinker (1832) – 186 osób

2. „Lista Lipska” (1890) – 184 osoby

14 osób za spisu Milesa Tinkera nie figuruje na „liście lipska”. Jego doktoranci byli różnych narodowości. Tylko amerykanie przeanalizowali amerykańskich doktorantów. Nie ma takich danych odnośnie Polaków.
Włodzimierz Szewczuk podaje, że u Wundta uczyło się 35 Polaków, natomiast Poznański, że doktorantów polskich było 9.

• Jednym z polskich doktorantów był A. Świętochowski (1849-1938) Był on pierwszym doktorantem Wundta w Lipsku (pisarz, publicysta, pisał doktorat na temat kształtowania się norm i praw moralnych), zaś pierwszym doktorantem z psychologii był Max Friedrich.

• Edwin Katzenellenbogen był najsłynniejszym doktorantem Wundta (,,tragedia psychologii’’). Jest to jeden z najbardziej tragicznych psychologów XX wieku. Zajmował się epilepsją, sformułował testy mające odróżnić symulację od choroby, zwolennik eugeniki- nauki o udoskonaleniu gatunku ludzkiego, znawca upośledzeń umysłowych. Zapowiadał się świetnie, pracował na Harvardzie, ale w czasie I wojny światowej wrócił do Europy i „się stoczył”. Hazardzista, wykorzystywał finansowo kobiety. Po wybuchu II wojny światowej trafił do obozu. Przeżył, bo udawał lekarza. Leczył strażników z koszmarów sennych poprzez hipnozę. Po wojnie sądzony i skazany na dożywocie. Popis umiejętności psychologicznych dał w mowie końcowej, dzięki której nie otrzymał kary śmierci (bo się jej domagał). Po 7 latach wyszedł z więzienia. Swoją tragiczną przemianę tłumaczył młodą śmiercią jedynaka.

Wykład IX

W połowie XIX w. poziom rozwoju cywilizacji był tak duży, że ludzie zdawali sobie sprawę z istoty duszy. W trzeciej ćwierci XIX wieku psychologia klaruje się jako samodzielna nauka. Pojawiają się różnego rodzaju wątpliwości: mamy trzy drogi zajmowania się psychiką:

1. Spojrzenie na duszę (psychikę) chorą- Szkoła Salpetriere, francuscy lekarze (Francja)

2. Parapsychologia (wirujące stoliki, media, itp.) jej badanie do pierwszego dziesięciolecia XX w.

• Badanie tzw. ludzi normalnych (zdrowych- w psychice znajdują się procesy- ich badanie)

Za pierwszego zawodowo psychologa na świecie uznaje się Maxa Friedricha. Napisał pracę „Czas trwania percepcji prostych i złożonych bodźców wzrokowych”. Zniknął na jakiś czas. Jako pierwszy zdobył u Wundta doktorat z psychologii (1881 r.) Chorował na gruźlicę, przez co zmarł. Interesował się m.in. matematyką.

Apercepcja- czynny proces umysłowy doboru i strukturalizacji doświadczenia wewnętrznego, wolicjonalny akt umysłu nadający jedność naszemu doświadczeniu.

Programy psychologiczne powstałe w XIX/XX w. (cz. I)

1. Program Wundta – zaproponował pierwszą metodologię opracowaną dla psychologów, pomysł na pierwsze narzędzia badawcze. Ściągał ludzi z całego świata, którzy byli zainteresowani psychologią (przygotowanie dużej grupy uczniów do badań psychologicznych). Dzięki temu stała się ona popularną dziedziną na całym świecie (rozproszenie idei)

Laboratorium Wundta i jego idea.
Stosowano narzędzia:

-chronoskop Hippa (zegar mierzący czas reakcji- dokładność: 1/100 sec.)

-estezjometr- przyrząd do badania zmysłów skórnych (stwierdzenie w którym momencie człowiek potrafi zróżnicować ilość uczuć- np. jak daleko kolce od siebie- żeby człowiek czuł

-pneumograf/spirometr (pojemność płuc)

-tachistoskop (wyświetlano na nim bodziec: słowa-obrazy)

-aparat do analizy ruchów mięśni (badanie mimiki)

- ukoronowaniem wcześniejszych urządzeń w XX wieku był poligraf- detektor kłamstwa, powstał po śmierci Wundta.

• Zaczęły powstawać manufaktury produkujące narzędzia do laboratoriów psychologicznych: pierwszą była E. Zimmermanna. Sprzęty te nie są spotykane w dzisiejszych laboratoriach.

Twórcy kolejnych pracowni psychologicznych:

II pracownia – w Getyndze w 1881 r. założona przez Georga Elliasa Mϋllera: kierował laboratorium, zasłużył się jako badacz pamięci głównie- twórca bębna pamięci. Ponadto, badał wrażenie zmysłowe, uczenie się, uwagę i wcześniej wspomnianą pamięć. Stwierdził, że ludzie przy zapamiętywaniu stosują strategie. Miał 29 doktorantów- m.in. David Katz- subiektywność czasu, zajmował się głodem i apetytem, Stefan Błachowski – jeden z psychologów badających religię.

III pracownia- w Rzymie w 1885 r. założona przez Giuseppe Sergi. G. Revesz – założyciel pierwszego Instytutu Psychologii na Węgrzech. Jego imieniem nazwano stadion w jego miejscowości rodzinnej

Pierwsze laboratorium psychologiczne tylko dla kobiet: Mary Whison Calkins – założyła pierwszą pracownię psychologiczną tylko dla kobiet (1891- Wellesley College- Massachusette)

Pierwsze pracownie psychologiczne w Polsce

• 1901 (w źródłach Anny Tychmanowicz: 1903/1904) - Kazimierz Twardowski, Lwów

• 1903- Władysław Heinrich, Kraków

• 1910- Edward Abramowski , Warszawa

Reakcje na program Wundta:

• Kontynuował ten program Edward B. Titchener. Przez prawie 40 lat był profesorem na Uniwersytecie w Nowym Yorku. Prowadził laboratorium psychologiczne, w którym wypromował 50 doktorantów psychologii. Był przeciwnikiem dopuszczania kobiet do dyskusji psychologicznej.

• Teoria:

-psychologia strukturalna ma być nauką czystą

-jedynym celem psychologii jest badanie treści psychiki

-psychika to suma doświadczeń nagromadzonych w ciągu całego życia

- świadomość to jest to, co jest doświadczone w określonym czasie

-należy wystrzegać się „błędu bodźca” -nie można nazwać bodźca wprost, lecz należy go opisać

-przez takie podejście raporty różnych osób znacznie się różniły (każdy będzie inaczej spostrzegał przedmioty), zebrał prawie 45 tys. wrażeń, chciał ułożyć coś na podobieństwo tablicy Mendelejewa (tablica elementarnych wrażeń), ale mu się to nie udało.

-badany traktowany był jak odczynnik chemiczny (opisywał swoje wrażenia np. podczas pobytu w toalecie)

- ujęcie uczuć jako mających tylko jeden wymiar: opis przyjemność/przykrość.

UWAGA: Titchener pod koniec życia odszedł od psychiki strukturalnej (mówił, że jest niemodna) na rzecz psychologii egzystencjalnej (uznał, że należy badać całość życia psychicznego, nie jakieś procesy)

• William James poszerzał program Wilhelma Wundta- autor „Zasad psychologii”, włączył do badań własną teorię uwagi, badania nad przeżyciami religijnymi i stworzył pojęcie sumienia świadomości.

• Dyskusja z programem Oswald Kϋlpe - wprowadził do psychologii badania nad myśleniem, analiza zadań umysłowych

• Teodil Ribot – pionier psychologii francuskiej, kompilator najczęściej tłumaczony na języki obce psycholog XIX i XX wieku, wprowadził podział pamięci i pojęcie anchedonii- nic co się dzieje, w tym stanie nie sprawia człowiekowi przyjemności

Wykład X

Programy psychologiczne przełomu XIX i XX wieku

1. 2 x programy Wilhelma Wundta

2. program Franza Bretano

3. program Iwana. M. Sieczenowa

4. program Herberta Spencera

5. program Wilhelma Diltheya

Teoria ewolucji naukowych (Kuma, Cluma): mówi, że każda nauka ma swoje paradygmaty, na zasadzie których działa. Paradygmaty te ulegają przemianom poprzez rewolucje. W psychologii dawne paradygmaty wciąż obowiązują i „konkurują” z tymi nowymi.

Historię psychologii dzielimy na dwa okresy:

1. Okres przedprogramowy – okres psychologii filozoficznej- o zjawiskach duchowych ,,Spekulacje na temat zjawisk duchowych (psychicznych) oparte na filozofii’’

2. Okres programowy (1875-1879)- tworzenie teorii na temat struktury i funkcjonowania psychiki w oparciu o naukę, okres zastanawiania się nad metodami naukowymi

Już w 1861 Wundt zaczął zastanawiać się nad różnicami w spostrzeganiu różnych zmysłów.

2.Program Franza Brentano (1838- 1917).

Ksiądz Franz Brentano miał inną wizję psychologii niż Wundt. Z czasem „zrzucił sutannę”(bo chciał niby żonę a tak serio to był przeciwko dogmatowi nieomylności papieża), przez co utracił profesurę, dlatego wyjechał do Saksonii.

Jednym z jego uczniów był Zygmunt Freud i mawiał o nim: ,,wierzący teolog darwinista, diabelsko mądry geniusz’’.

Jego program nazywał się : ,,Programem filozofii przeżyć psychicznych (tzw. psychologia aktów)- jego wizja cofała do czasów filozofii. W 1874 r. Brentano opublikował swoją pracę: ,,Psychologia ze stanowiska empirycznego”. Jego psychologia opierała się na Arystotelesie.

Podstawowym pojęciem był „akt psychiczny”: akt- sposób przeżywania treści, zjawisk fizycznych; psychiczny- występuje w duszy, świadomości: nie ma go w świecie.

Psychologii nie interesują zjawiska fizyczne, lecz właśnie ten akt psychiczny (jak się to pojawia w świadomości). Akty są 3 rodzajów:

• Akt przedstawienia- akt, który odzwierciedla wrażenia i wyobrażenia

• Akt sądów (polegają na przypominaniu, porównywaniu, sądzeniu- co jest prawdziwe a co nie)

• Akt przeżyć emocjonalnych (uczucie i wola = odzwierciedlają osobisty stosunek do zjawisk)

Metody badań:

• Introspekcja (wgląd w siebie)

• Obserwacja innych ludzi

• Porównywanie zjawisk zachodzących w różnych kulturach

Jest to program wsteczny, gdyż :

- nie był zwolennikiem badań eksperymentalnych, jego zdaniem psychika to substancjonalna dusza

• Brentano zainspirował wielu psychologów, np. psychologów fenomenologicznych- np. Kazimierza Twardowskiego: stworzył laboratorium we Lwowie, psychologów postaci (może)

3. Program Iwana Sieczenowa

Psychologia fizjologiczna

Iwan Sieczenow – Rosjanin, wykształcony w Rosji, podszkalał się w Niemczech. Zupełnie inne spojrzenie na psychologie niż Wundta. Psychologia to przyrodnia siostra fizjologii. Badała skąd pochodzą czynności psychiczne, które są odruchami. Jego zdaniem „wszystko jest odruchem”, nawet myślenie – 2/3 odruchu. Psychika to układ samoregulujący się. Jest to rodzaj interpretatora sygnałów. Iwan Sieczenow odkrył hamowanie odruchów. Twórca ,,koncepcji maszyny mózgowej’’: stwierdził, że mózg jest narzędziem, które zmienia bodziec zewnętrzny na ruch, odruch. W mózgu znajduje się ośrodek hamowania, ośrodek pobudzenia, dodatek, który pozwala hamować ślady wcześniejszych oddziaływań i dodatek, który uprzedza bodźce uszkadzające niebezpieczne. Psychika jest jednym z poziomów zachowania.

Metody badań:

• Obserwowanie i porównywanie zachowań ludzi w różnym wieku (np. dzieci i osób starszych- w jaki sposób specjalizują się ośrodki)

Iwan Sieczenow był wczesną zapowiedzią behawioryzmu. I Pawłow był jakby kontynuatorem takiego spojrzenia na psychologię

• Jego kontynuator: Iwan Pawłow (1849- 1936):

• -badania nad reaktywnością zwierząt (pieskom zbudowano pomnik)

• - badania nad przystosowaniem organizmów do środowiska

• - badania reaktywności odruchów

• -twórca nowoczesnej teorii temperamentu

4. Program Herberta Spencera (1820-1903 r.)

zwolennik ewolucjonizmu, klasycznej psychologii asocjacyjnej
Herbert Spencer – filozof brytyjski. Miał wizję psychologii w liczbie mnogiej. Zwolennik klasycznej psychologii asocjacyjnej i zwolennik rewolucjonizmu. Uważał, że powinny być dwie psychologie:
- psychologia obiektywna – badania zachowanie
- psychologia subiektywna – opierająca się na wglądzie człowieka w siebie
Są one zależne od siebie.

Metody badań:

• Metody porównawcze (człowiek pierwotny i cywilizowany; dziecko-dorosły, zwierze-człowiek itd.)

Podkreślał dużą zależność psychiki od wpływów społecznych. Uważał, że należy wspierać silnych, a nie słabych w walce o byt.

• Jego kontynuator: Sir Francis Galton (1822-1911):

• duże pieniądze, brak wykształcenia a później metereolog, antropolog,

• zajmował się statystyką

• wymyślił badania odcisków palców (badał niepowtarzalność ich linii papilarnych) wprowadził pojęcie ,,test’’ do psychologii, wymyślił ,,test włóczek’’

• interesował się badaniem różnic indywidualnych, szczególnie interesowały go jednostki wybitne (uważał, że jest to dziedziczne)

• autor pracy o dziedziczeniu lunatyzmu przez koty.

• większość jego badań była oparta na statystyce m.in. badanie dotyczące ,,skuteczności modlitwy’’

• miał laboratorium antropomedyczne (lata 80), gdzie można było sobie sprawdzić swoją wrażliwość na bodźce.

• miał specyficzne poczucie humoru. Podczas zwiedzania więzienia chciał, żeby go sfotografowano jak przestępcę .

5. Program Wilhelma Diltheya (1833-1911)
Program psychologii kulturowo-historycznej

Wilhelm Dilthey (1894) wydaje „Myśli o psychologii opisowej” : jest to jeden z pierwszych sygnałów zmęczenia psychologów badaniami w laboratoriach psychologicznych. Uważał, że metody psychologii obiektywnej, to metody, które nie dają właściwego wglądu w psychikę ludzką. Powinno się badać struktury psychiczne i ich rozwój. Psychika ludzka zależy od rozwoju historycznego. Psychologia ma być nauką społeczno -kulturową. Psycholog powinien badać indywidualne przeżycia, które człowiek ma w określonym czasie.

Powstanie pojęcia pokolenia humanistycznego- ci, co byli w latach 20’ XX wieku- Kolumbowie; lata 60-70- dzieci kwiaty.

Metody badań:

• Analiza śladów po ludziach- biografii, pamiętników itp.

Psycholog ma na celu odczytywanie śladów przeżyć, symptomów ludzkich w sztuce i kulturze. Psychologia zgodnie z poglądami Diltheya ma być humanistyczna, wyjaśniająca.

Zwolennicy:

- 1895 ,, Logika społeczna’’; autor: Gustav Le Bon (1841-1931) : w połowie psychologiczna, w części socjologiczna

- ,,Psychologia tłumu’’: przywódcy, tłumy jednorodne i niejednorodne; autor: Jean- Gabriel de Tarde (1843-1904)

Nauka nie stała w miejscu. Programy dotyczące pomysłu na wygląd psychologii rywalizowały ze sobą. Część badaczy nie czekała na werdykt, tylko działała.

Nowe obszary eksploracji psychologii (psychotechnika, psychologia przemysłowa, transportu, sądowa, filmu):

Na początku XX w. w USA Hugo Mϋnsterberg (1863-1916) pokazał nowe obszary praktycznego zastosowania wiedzy psychologicznej. Otworzył on nowe obszary dla zastosowania wiedzy psychologicznej. Zadał pytanie: jakie badania należy stosować, by były one przydatne dla ludzi? Przełamał tradycyjny schemat programowej psychologii. Niektóre z obszarów, przez niego stworzonych, to:

• Psychologia pracy – zwrócił uwagę na wydajność osób w pracy i dochody, na zarządzanie korporacją, wprowadził diagnostykę doboru kadr

• Psychologia filmu

• Psychologia sądów, świadków

Ponadto, napisał pracę,, Psychologia produkcji przemysłowej’’. Tracił popularność, bo „nie szedł z prądem”. Potrafił wypowiadać się na temat skazanych inaczej niż opinia publiczna. Znienawidzono go tak bardzo, że przeprowadzono próbę zamachu na niego. W czasie I wojny światowej nie skrytykował Niemców, co tym bardziej nie przysporzyło mu popularności. Zmarł przez udar, podczas wykładu.

,,Kierunki i nurty psychologii początku XX wieku’’

1) Oswald Kulpe (1862- 1915): uczeń Wundta, przeciwstawił się mu Wundt- twierdził, że nie da się badać wyższych czynności psychicznych (np. myślenie). Oswald Kulpe twierdził ,że można i włączył myślenie do psychologii. ,,Który z tych odważników jest cięższy? ‘’ ; ,,Skąd wiesz?’’.

• Metoda badań: opinie dotyczące przysłów, aforyzmów (co czuli, rozumieli jak je usłyszeli). Pojawiają się nie-oglądowe treści myślenia- nie-obrazowe.

Wilhelm Wundt: twierdził ,że jest to niepoprawne metodologicznie bo gdy zapyta się o znaczenie pojęcia, to każdy zupełnie inaczej je wytłumaczy. Inni psychologowie natomiast tłumaczyli swoją krytykę poprzez fakt, że metoda introspekcyjna jest metodą niewystarczającą.

Wykład XI

1. Główne kierunki rozwoju psychologii naukowej

2. Błędne drogi psychogii

3. Kierunki rozwoju psychologii naukowej i jej początków

1. Psychologia ,,normalna’’ (Wilhelm Wundt etc.)

2. Psychopatologia (Jean Martin Charcot etc.)

3. Parapsychologia (Julian Ochorowicz etc.)

Nurt parapsychologiczny:

• Etapy rozwoju nurtu badań i spekulacji paranaukowych w psychologii

• mesmeryzm i magnetyzm- nietypowe stany świadomości (sugestia, hipnoza)- okres Romantyzmu : do około 1850 r.- ,,Historie pana Waldemara’’

• spirytyzm i spirytualizm- jeśli chodzi o spirytyzm to w 1848 r. siostry Fox z Hydesville (USA) twierdziły, że mieszkają w nawiedzonym domu, z obcą istotą i chciały z nią uzyskać kontakt. W latach 80’ dwie z nich przyznały się, że to było oszustwo i ludzie się od nich odwrócili- umarły w biedzie. Późniejsi właściciele wsadzili w ścianę szkielet- po części z kości zwierzęcych.

• eksperymentalny spirytyzm (XIX wiek)- osoby, które uważały, że mają zdolności paranormalne (media): psychologia kojarzyła się z badaniem medium:

• a) Henry Slade (1835-1905) : czytanie treści listów z zapieczętowanych kopert, scalanie zapałek, wyjmowanie rzeczy z zamkniętych butelek

• b) Eurapia Palladino (1854-1918): materializowanie kwiatów, odlewy rąk i twarzy z wosku, lewitacja stołów, samodzielna gra instrumentów, przesuwanie wskazówek zegara

Badacze, którzy wierzyli w media:

1. Johann Zollner (1834- 1882): znany jako autor złudzenia Zollnera. Badał Henrego Slade’a- lata 70’ XX wieku. Napisał podręcznik ,,Fizyki transcendentalnej’’

2. Julian Ochorowicz (1850- 1917): wprowadził pojęcie mediumizm/medianizmu- nazwy wszystkich zjawisk. Szukał naukowego ich wytłumaczenia. Istnieje klasa zjawisk psychicznych, których nie można poznać zmysłami- mediumiczne. Ponadto, kumulowanie się energii nerwowo-mięśniowej. W 1909 r. – gdy prezentował swoje poglądy wszyscy uczeni wyszli. Wyróżnił pojęcie ideoplastii –energii z wyobraźni medium która się kumuluje i coś przekształca. Był on także uwikłany w romans z Palladino. Nieudane wystąpienia: 1893 i 1894 tłumaczył zmęczeniem medium. Jego ostatnim medium była Domańska- nie rodzina Czarka!

3. Charles Richet (1850- 1935) –w 1913 r. dostał nagrodę Nobla, był twórcą pojęcia metapsychologii- nazwa wszystkich zjawisk, był pod silnym wpływem Juliana Ochorowicza.

4. Max Dessoir (1867-1947)- w roku 1889 r. wprowadził pojęcie parapsychologii- wszystko to co dzieje się poza normalnymi zjawiskami życia psychicznego. Badał on stany patologiczne i fenomeny psychiczne.

5. Emile Boirae (1851-1917)- w roku 1876 r. wpadł na koncepcje ,,deja-vu’’- poczucie, że to, co w danej chwili jest przez nas odczuwane, zdarzyło się już wcześniej, ponadto wprowadził termin ,,metagnomii’’- percepcji pozazmysłowej, wyjaśniał, że zjawiska paranormalne można rozumieć na dwa sposoby :

• jako wynik działania rozumnych istot duchowych- spirytualizm

• jako wynik działania nieznanych sił fizycznych osób żyjących- kryptopsychia (krypto psychika).

6. Albert von Schleneck- Notzing (1862- 1929)- wypracował zasady kontroli osób badanych ze zdolnościami- próbował naukowo tłumaczyć zjawiska paranormalne, badał polskie medium: ,, małą Stasie’’ i miał laboratorium w Monachium.

7. William McDougall (1871-1938)- teoria instynktów

8. Karl Edward Zener (1903-1964)- stworzył tzw. karty Zenera- sprawdzał czy medium umie odkryć ich kształt.

9. Joseph Banks Rhine (1895- 1980)- założył laboratorium parapsychiczne w Karolinie Północnej Testował kartami Zenera- osoby twierdzące, że mają zdolności. 20%- da się zgadnąć. Był autorem wydanego w 1940 r. raportu ze 140 badań , który zawierał ich streszczenie i podsumowanie: pierwsza metaanaliza- analiza porównawcza badań na ten sam temat. Odkryte, że najczęściej publikowane są prace, których zjawisko jest potwierdzone.

10. Robert L. Moris (1942-2004)- katedra w Szkocji, zajmował się nią. Ci co badają te zjawiska- nie mogą nazywać się psychologami.

KPU (The Koestler parapsychology unit)- grupa badawcza w The Psychology Department przy Univeristy of Edinburgh

Parapsychologia jako początek wartościowych badań naukowych

- parapsycholodzy uważają, że kiedyś ludzie im uwierzą- przykład akupunktury (kiedyś funkcjonowała jako paramedycyna) a teraz coraz więcej jest tych, którzy ufają tej metodzie.

-wskazują oni ma mesmeryzm- który w przyszłości pomógł w badaniach nad sugestią

- frenologia Galla- otworzyła dyskusję o lokalizacji ośrodków w mózgu

- psychoanaliza- początkowo wyśmiana, teraz nadal jednak istnieje

Najwięcej badań w Stanach Zjednoczonych i Związku Radzieckim

Dubrow i Puszkin- podzielili zjawiska na:

- czasoprzestrzenne:

przeszłość: retrokognicja- umiejętność odczytywania ze śladów tego, co działo się kiedyś, reinkarnacja, deja vu.

teraźniejszość: jasnowidzenie np. Stefan Osowiecki, ojciec Klimuszko- podobno mieli dar

- zjawiska polowe i siłowe:

psychokineza/telekineza- materializacja, lewitacja, poltergaist (,,duch stukający’’), chirurgia i tzw. bezkrwawe leczenie psychiczne, różne klisze- a tam duchy, telepatia- zdolność do porozumiewania się bez użycia specjalnych sposobów.

Dlaczego się o tym uczymy?

- większość pionierów psychologii brało udział w takich badaniach

- dzięki temu, że były takie badania można było zweryfikować gdzie kończy się obszar naukowy a inne (kiedyś: psychopatologia mieszała się z parapsychologią)

- niektóre osiągnięcia badaczy tego nurtu zostały współcześnie przyjęte (ścisłość metodologiczna, meta analiza)

- problematyka ta nadal frapuje cześć psychologów

,,Oddźwięk’’ parapsychologii we współczesnej psychologii naukowej:

- psychologia transpersonalna: teoria Yunga, teorie psychologii humanistycznej- Maslowa, stosowanie narkotyków. Jest to psychologia zajmująca się badaniem aspektów duchowych doświadczeń człowieka

- psychologia anomalistyczna- wąska działka badawcza w Stanach Zjednoczonych, jej twórcą jest L. Zusne. Nurt miał za zadanie odpowiedzieć na pytanie: jak ludzkie zachowanie i percepcja może prowadzić do doświadczeń paranormalnych (czy mają na to wpływ choroby psychiczne, czynniki rozwojowe, cechy osobowości, decepcja, autodecepcja- oszukiwanie siebie)

Wykład XII

Kierunki i nurty psychologii pierwszej połowy XX wieku.

F U N K C J O N A L I Z M

W Stanach Zjednoczonych kult przedsiębiorczości, praktycyzmu- psychologia klasyczna nie mogła się utrzymać.

1. John Dewey (1859-1952):

• myślenie jest instrumentem działania, sposobem pokonywania trudności

• zapoczątkował nurt funkcjonalizmu

• jest twórcą funkcjonalnej teorii myślenia- należy badać myślenie, bo jest to narzędzie dzięki któremu człowiek radzi sobie w życiu

2. James R. Angell (1869-1949) ,,SZKOŁA CHICAGOWSKA’’ :

• psychologia funkcjonalna powinna zajmować się tym co pośredniczy między środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym (operacjami, zachowaniami działaniami)

• nie powinna ograniczać się tylko do badań świadomości ale również na tym co człowieka wiąże ze światem

• psychologia powinna być nauką o czynnościach psychicznych

• metody badań: introspekcja, obserwacja, analiza czynności

• pracowała z nim pierwsza polska kobieta psycholog – Anna Maria Wyczółkowska – poszukiwała związków między mową a myśleniem jednej ze swoich książek sugeruje że to ona zainspirowała Johna Watsona do behawioryzmu

3. Robert Sessions Woodworth ,,SZKOŁA COLUMBIJSKA’’:

• autor pierwszego testu osobowości

• interesował się motywacją działania (wprowadził ją do funkcjonalizmu jako nową zmienną)

Przedstawiciele funkcjonalizmu w Europie:

1. Edouard Clapare’de (1873-1940):

• w 1912 r. założył instytut Jeana- Jacquesa Rousseau w Genewie

• interesował się psychologią zwierząt (eksperyment z mądrym Hansem)

• przede wszystkim zajmował się psychologią dzieci (badał inteligencję jako ważną w przystosowaniu dziecka oraz myślenie)

• zajmował się psychologią i psychopatologią: znany jest z doświadczenia z pacjentką, która miała problemy z pamięcią świeżą, codziennie poznawała go na nowo, miał więc z w związku z tym teorię, że mimo, że pamięć świeża jest uszkodzona, to doświadczenia traumatyczne będę i tak utrzymywane w psychice, pewnego dnia przywitał się z pacjentką trzymając w ręce pineskę, następnego dnia, nie poznała go, ale zawahała się podając mu rękę

• zajmował się także psychologią zeznań świadków

• w jego instytucie prowadziło badania wielu znanych i uznanych psychologów, np. Jean Piaget, pojawiali się również Polacy: Milena Szymińska – badała zdolności matematyczne u dzieci

• wyprowadził pewne prawa, które można było stosować w pedagogice i psychologii:

• prawo potrzeby- czynności są wynikiem poszukiwania możliwości zaspokojenia potrzeb

• prawo antycypacji- zanim dojdzie do wyczerpania z niedoboru potrzeby- da ona o sobie wcześniej znać

• prawo zainteresowania- wszystko jest determinowane poprzez zainteresowanie

• prawo zasięgu życia psychicznego- zależy od tego czy potrzeba się pojawia, np. kiedy człowiek jest głodny to działania psychiczne będą kosztowały więcej energii niż kiedy jest potrzeba światła

• prawo kompensacji- jeżeli dziecko ma problem żeby dzieci je akceptowały- to uczestnicząc w zabawie kompensuje sobie rolę np. władcy (gdy nie można przywrócić równowagi- pojawia się reakcja kompensująca)

• prawo odtwarzania na zasadzie podobieństwa

• prawo szukania na oślep

• prawo autonomii funkcjonalnej

B E H A W I O R Y Z M

1. John Broadus Watson (1878- 1958):

• stworzył teorię, która była wstępem do jego kariery

• w 1913: ogłosił ,,Manifest- psychologia czyli jak ją widzi behawiorysta’’ a w nim:

odrzucił introspekcje, pojęcie świadomości, wprowadził formułę S-R (bodziec-reakcja) i są one obserwowalne etc.

• Behawioryzm= ,,psychologia bez psychiki’’, ,,psychologia bez dziedziczności’’ (kształtuje nas środowisko a nie geny) - umiejętność reakcji na bodźce- można nią manipulować i zmieniać człowieka

• jedyny uznany niewidoczny proces psychiczny to MYŚLENIE- uznawane jako uwewnętrzniona mowa

• uważał, że osobowość jest wynikiem/efektem wytworzonych nawyków (jej negacja)

• negacja istnienia życia psychicznego

• psychologia ma być nauką nad zachowaniem

• był przychylny istnieniu tzw. rotacyjnych rodzin- dziecko powinno być odbierane rodzicom i przekazywane dalej

• był przewodniczącym AMERYKAŃSKIEGO TOWARZYSTWA PSYCHOLOGICZNEGO

• fakty biograficzne: powstały wyłącznie 2 książki na jego temat (niszczył korespondencję prywatną, pamiętniki) m.in. : ,,Mechaniczny człowiek’’- tytuł jednej z biografii, urodził się w Karolinie Południowej, był 5 z 6 dzieci, był bardzo surowo wychowywany przez matkę, studiował u Johna Deweya ale było mu za trudno i przeniósł się do Jamesa Angella, miał romans z Rosalie Rayner Watson- razem robili eksperyment z Małym Albertem- córka znalazła ich listy miłosne i doniosła matce. John Watson wówczas rozwiódł się z żoną i ożenił z Rosalie. Po ślubie nie pisał już żadnych artykułów. Z drugiego małżeństwa miał dwóch synów: Jamesa i Williama Watsonowie (na cześć psychologa Williama Jamesa). W roku 1935 r.: zmarła druga żona Johna Watsona i tylko tego dnia widziano go płaczącego- nigdy nie poszedł na jej grób. Po jej śmierci mieszkał na farmie, pił alkohol i hodował konie – utrzymywał kontakt listowny tylko z najbardziej zaufanymi przyjaciółmi.

• 1920 r. :data przeprowadzenia eksperymentu na 11-miesięcznym Albercie (uwarunkowanie lęku)

• Współcześni psychologowie twierdzą że odnaleźli informacje na temat małego Alberta, jeśli informacje te są prawdziwe to było to dziecko z wodogłowiem, niepełnosprawne, które nigdy nie nauczyło się chodzić i nie jest do końca jasne, czy udało im się uwarunkować u niego lęk.

• John Watson opublikował ,,Studium Małego Alberta’’- chłopiec podobno zmarł w wieku 2-3 lat

• John Watson psychologię, którą propagował próbował zastosować w życiu prywatnym, okazywanie czułości było nagrodą za wykonane polecenia, nie potrafił budować więzi rodzinnych, zarówno w pierwszym małżeństwie jak i w drugim.

N E O B E H A W I O R Y Z M

(jako radykalny empiryzm behawiorystyczny)

1. Edwin Ray Guthrie (1886-1959):

• usiłował obserwację zachowania sprowadzić do badania skurczów mięśni i wydzielania gruczołów

• uważał że zachowanie można opisać w kategorii aktów i ruchów

• osobowość to system nawyków związanych z aktami i ruchami

• psycholog zajmuje się analizą aktów i ruchów

2. Edward Chance Tolman (1886-1959):

• autor książki „Zachowanie celowe u ludzi i zwierząt’’ : behawioryzm celowościowy

• odrzucił teorię S-R

• obserwowalne zachowanie jest zależne od min. 5 czynników (patrz poniżej)

• zachowanie zależne jest od: bodźców, popędów, cech dziedzicznych, wieku, uprzednich doświadczeń i treningu

• przyczyny dopiero mogą nam powiedzieć o tym jaka jest istota zachowania

3. Clark Leonard Hull (1884-1952):

• był metodologiem, skupił się nad dopracowaniu metodologii psychologicznej

• dzielił metody badawcze na: obserwacje dorywcze, obserwacje planowe, eksperyment i metodę dedukcyjną

• podjął próbę zmaterializowania metod badawczych

• przedstawiciel behawioryzmu dedukcyjnego

4. Burrhus Frederic Skinner (1904-1990):

• najbardziej ortodoksyjny behawiorysta

• uważał że należy odrzucić wszystkie pojęcia których nie da się bezpośrednio zaobserwować

• rozróżnił warunkowanie klasyczne i instrumentalne

• wprowadził pomiar odruchów

• przedstawiciel behawioryzmu deskrypcyjnego

P S Y C H O L O G I A P O S T A C I

Behawioryzm to nurt typowo amerykański. W Europie reakcją na psychologię klasyczną stała się psychologia postaci. Jej przedstawicielami stali się : Max Wertheimer, Ronald Ley, Kurt Koffka. Wszyscy trzej wyjechali do USA jak tylko Hitler doszedł do władzy. Psychologia ta zajęła się badaniem empirycznych całości pola spostrzegania.

Wyjściowym eksperymentem psychologii postaci -> Eksperyment z tachistoskopem (bączek) w którym były kreski pionowe i poziome, po zakręceniu go powstawało złudzenie powstawania trzeciej jakości.

• Psychologia zaczęła badać konfigurację bodźców- całość a inaczej nazywamy to podejście KONFIGURACJONIZMEM

• Badano skojarzenia i spostrzeżenia

• Uwalniano psychologię od stereotypów

• Główną metodą badań stała się introspekcja- bez stereotypowego myślenia

• Uważano, że ważny jest całościowy obraz, który dzielimy na : figurę i tło

• Sformułowano 114 praw postaci :

• prawo transpozycji: reakcja dotyczy stosunku bodźców (doświadczenie z kurami: sypanie pokarmu do jednej miski: jasna- ciemna)

• prawo pregnacji- prawo domknięcia: spostrzegamy całą figurę nawet jeśli jest niedomknięta

• prawo stałości- niezależnie od warunków w jakich zachodzi spostrzeganie- przedmiot zawsze jest stały

1. Wolfgang Kohler (1887-1967): twórca książki- istnieje związek między słowem a przedmiotem (uniwersalne skojarzenia), przeprowadził eksperyment z małpami na Teneryfie

Teoria Gestalt wyrosła z psychologii postaci. Gestaltyzm nie jest dziś tak popularny jak powstały w tym czasie nurt psychologiczny, którego twórcą był Zygmunt Freud.

Wykład XIII

P S Y C H O A N A L I Z A

• Źródłem psychoanalizy stały się :

- przeżycia Zygmunta Freuda: analizy psychiki jednego człowieka- wychowanego w kulturze judaistycznej, łacinnika (z Marthą- ożenił się gdy zdobył tytuł profesora nadzwyczajnego)

- nauki przyrodnicze i medyczne

- postawa hermeneutyczna- pozwalamy komuś o sobie mówić i wówczas mamy autentyczne myśli o tym, co ta osoba opowiada- należy słuchać.

• Rodzina Zygmunta Freuda:

• miał trzy córki i trzech synów

• Lucjan Freud (syn): artysta, malarz turpizmu

• Inny: sir Klemens Freud: zajmował się polityką i mediami

• Przyjacielem Zygmunta Freuda był : Wilhelm Fliess (1858- 1928)- zaczerpnął od niego pomysł fazy utajonej, wymyślili razem teorię biorytmów (rozstali się- ten mu przekazał swój pomysł na teorię biseksualizmu i Zygmunt Freud powiedział jednemu ze swoich pacjentów- wówczas on przekazał dalej i znalazł się inny twórca tej teorii)

• Wilhelm Steckel- pacjent, zainspirował Freuda do założenia Towarzystwa Środowego

• Wiedeń, Bergate 19- miejsce spotkań (dom Freuda) a później od 1902- 1938 r.- Wiedeńskie Towarzystwo Psychoanalityczne (tylko dwóch polaków brało udział)

Wykład XIV

W spotkaniach Towarzystwa Środowego brali udział lekarze, prawnicy, humaniści, dziennikarze. Ich spotkania przerodziły się w Wiedeńskie Towarzystwo Psychologiczne. Psychoanaliza (tzw. FREUDYZM) Freuda nie była popularna w Polsce. Ale część osób należących do Towarzystwa (około 20) pochodziła z terenów należących do Polski (przed wojną).

P O L S K A P S Y C H O A N A L I Z A

• Ludwik Jekels (1867-1954) – był lekarzem, pionierem psychoanalizy na terenach Polski (okolice Bielsko-białej, Bystra). Otworzył tam sanatorium. Znał Freuda osobiście, ale nie przebił się ze swoją wizją psychoanalizy w Polsce. Po samobójstwie żony zostawił sanatorium i wyjechał do Wiednia, potem do USA (wcześniej był też we Lwowie)

• Herman Nuhberg (1884-1970) – kolejny członek WTP. Początkowo w Krakowie, później Nie wrócił do miasta, by szerzyć psychoanalizę. Wolał zostać w Wiedniu

• Gustaw Bychowski (1895-1972) – syn psychiatry, członek WTP. Trzymał się z boku, nie miał siły przebicia, by rozpowszechniać w Polsce psychoanalizę, najwierniejszy Freudowi.

  Kobiety w psychoanalizie:

• Helena Deuth (1884-1982) – pochodziła z Przemyśla, patriotka, emigrowała, nie mogła szerzyć psychoanalizy w Polsce+ kobieta pionierka- profesorzy twierdzili, że kobieta nie powinna studiować- miała problemy na medycynie.

• Beata Mincer–Rank (1896-1967)– pochodziła z Nowego Sącza. Tłumaczyła Freuda na język polski, ale też nie wróciła do kraju (wyszła za mąż za Otto Ranka)

• Eugenia Sokolnicka – specjalistka od dziecięcej psychoanalizy, rozwijała psychoanalizę w Paryżu (w Polsce nie przyjęli jej zbyt ciepło- w Warszawie)

• Edward Bilbring – fotograf WTP, urodzony w Polsce

• Wilhelm Reich – pochodził z Lwowa

• Max Schur (1897- 1969) – był obecny przy Freudzie w chwili śmierci. To on podał mu morfinę (tak przynajmniej twierdzi )

  Dlaczego psychoanaliza nie przyjęła się w Polsce?

  - brak konsekwentnych prekursorów

  - konsekwentny sprzeciw kościoła katolickiego : Zygmunt Freud był ateistą. ( wiele źródeł podważa jednak taki argument gdyż powstał artykuł zatytułowany: ,,Psychoanaliza przy konfesjonale’’

  - sami zainteresowani nie byli w stanie wyobrazić sobie tego, że mogliby to środowisko rozwijać.

  TEORIE POWSTAŁE Z PSYCHOANALIZY

  Niektórym zwolennikom Freuda nie podobała się część jego tez. Freud wyrzucił ich z towarzystwa, bądź sami odchodzili. Rozwijali więc oni swoje wizje:

• Psychologia indywidualna (Adler)

• Psychologia analityczna (Jung)

• Psychoanaliza Interpersonalna (Sullivan)

• Psychoanaliza humanistyczna (Fromm)

• Psychoanaliza kulturowa (Horney)

  Alfred Adler (1870-1937) rozwijał teorie, które pozbawiły go członkowstwa w WTP. Nie uznawał on libido jako motywu do działania i zachowania, uważał, że decydują o nim motywy społeczne (za to Freud go wyrzucił). Libido było jedynie pobocznym popędem.

  Filary psychologii indywidualnej

1. Ludzie w życiu wyznaczają sobie fikcyjne idee i cele, którymi kierują się w życiu a są one niemożliwe do spełnienia. Są ważne wyłącznie dla psychologa. Człowiek zdrowy może się uwolnić od tych celów. Jeśli tego nie zrobi, popada w nerwicę

2. Dążenie do wyższości, wola mocy (żeby wszyscy się z nim liczyli) każdy chce mieć siłę i realizuje to w różny sposób. Człowiek zdrowy wykorzystuje moc do działań społecznych, wykorzystuje swoje uzdolnienia. Neurotyk będzie ją wykorzystywał, by zdobyć władzę, pieniądze (żeby osiągnąć władzę trzeba mieć atuty fizyczne i psychiczne)

3. Poczucie niższości – powoduje, że człowiek kompensuje sobie to, czego mu brakuje (wzmacnia w sobie to, co jest słabe np. jak ktoś się jąka to zakłada gazetę na twarz i mówi: mi jest wszystko jedno)

4. Styl życia – każdy ma inny, są to różne sposoby osiągnięcia celu życia. Kształtuje się w 4-5 roku życia. Analiza stylu życia ukazuje jakie człowiek ma problemy itd. Najgorszy styl życia wykształca się, gdy dziecko było zaniedbywane

5. Twórcza jaźń – ludzie sami kształtują swoją osobowość na bazie doświadczenia i dziedziczności

   Metody badawcze:

• Analiza kolejności narodzin (różnice osobowościowe np. najmłodsze dziecko- najbardziej podatne na zepsucie, najstarsze- zbuntowane, gnębi średnie, średnie- zbuntowane, ambitne- chce pokazać kto tu rządzi)

• Analiza wczesnego (pierwszego) wspomnienia, od jakiego wieku pamiętamy pierwsze wydarzenie ze swojego życia: stanowi klucz do zrozumienia stylu życia

• Analiza stylu życia

  Teoria Adlera była popularna w Polsce przed II wojną światową (kościoły ewangelików, duchowni), próbowano ją stosować w szkołach

  Różne twierdzenia Alfreda Adlera (1870-1937):

  - dlaczego został lekarzem: bo był mały i chorował i obiecał sobie tak w dzieciństwie

  - słabości i dolegliwości w dzieciństwie: można później przemóc w swoją siłę

  - rozpieszczanie dzieci: egoista, prospołeczny- gdy ma wyłącznie jakiś interes

  - najgorszy styl życia: odrzucone dzieci- oparty na odwecie na społeczeństwie

  - biografia Alfreda Adlera: był wielkim fanem samochodów, zginął nagle- przypuszczalnie w Szkocji, w Aberdeen- w ambulansie bądź na ulicy

  Carl Gustaw Jung- szwajcar, nadzieja ruchu psychoanalitycznego, odszczepieniec, odrzucił teorię libido gdyż inne czynniki decydują o zachowaniu. Umiejętnie łączy kulturę z teoriami naukowymi (psychologia, psychiatria, alchemia). Nie uznał roli libido w teorii seksualności. Pomimo odrzucenia libido- nadal nadawał dużą rolę podświadomości.

  Założenia:

• Psyche – całość procesów psychologicznych, zarówno świadomych, jak i nieświadomych

• Libido – ogólna energia psychiczna, odpowiednik eraunt vital.

• Autor pojęć introwersja- kierowanie energii ku wewnętrznym procesom i ekstrawersja- ku zewnętrznym

  Struktura psyche:

  
  I warstwa: EGO – zatopione w świadomości, świadoma psychika :nasze myśli, uczucia, poczucie tożsamości. Jest w centrum i zwraca się do świata zewnętrznego poprzez maskę (pewne cechy wypracowane, które chronią- procesy wypracowane: zachowania prezentacji) albo personę. Ego ma swój cień (odpowiada za wszystkie złe czyny człowieka- nie definiuje jednak zła)

  II warstwa: ŚWIADOMOŚĆ

  III warstwa: NIEŚWIADOMOŚĆ INDYWIDUALNA – bilska ego ale nieświadoma sfera psychiki. Zawiera to, co było wyparte, stłumione, zbyt słabe, by się przebić do świadomości, to co było zlekceważone- myśli, pragnienia, uczucia. Czasem podobne do siebie treści psychiczne zaczynają się łączyć, wtedy powstaje jakby druga osobowość, która wpływa na zachowanie człowieka (jest tego nieświadomy). Kompleks ten zakłóca działania psyche i może wykorzystać człowieka do swoich czynów.

  IV warstwa: NIEŚWIADOMOŚĆ ZBIOROWA – magazyn przeszłych doświadczeń naszych przodków. Zawiera powszechne i najstarsze doświadczenia przodków (dziedziczymy je w świadomości). Dwa rodzaje składników: biologiczny (np. popędy) i archetypy (pierwowzory uczuć, działań, dążeń, wierzeń)

  archetypiczne- to są pierwsze egzemplarze, których człowiek doświadczył: pojawiają się w życiu poprzez sny i symbole. Jung analizował sny żeby sprawdzić jakie dla danego człowieka są najważniejsze

  archetypy- przebijają się w sztuce, uważał, że grupowane są po 2,3 (Trójca Święta), czasami po 4. Ponadto, mogą też by upersonifikowane. Jung uważał, że jest cześć nieświadomości do której nigdy nie dotrzemy.

1. Rozwój osobowości (wizja Junga):

• Faza realizacji celu naturalnego: brak ograniczeń czasowych, przystosowanie do środowiska zewnętrznego

• Faza realizacji celu kulturowego: pojawienie się nowych treści poznawczych, moralnych, artystycznych- dąży do zrozumienia siebie i innych

1. Rozwój ego:

• Zróżnicowanie funkcji psyche

• Zróżnicowanie typu postawy (typ psychologiczny człowieka)

1. Funkcje psyche:

• Funkcja racjonalna: myślenie – uczucia

• Funkcja irracjonalna: percepcja – intuicja

1. Rozwija się jedna z tych funkcji, określa ona typ funkcjonalny:

• Intelektualny

• Uczuciowy

• Percepcyjny

• Intuicyjny

1. Typy postaw

• Ekstrawertywna

• Introwertywna

  Funkcja psyche + typ postawy = typ psychologiczny (jest ich 8)

  Synchroniczność akauzalna – wszystko co się dzieje opiera się na przyczynie i skutku. Synchroniczność oznacza jednoczesne wystąpienie kilku zjawisk, które mają ze sobą związek. Jest ona istotna we własnym rozwoju (np. widzę nauczycielkę a przed chwilą o niej gadałam; dowód z życia Junga- gdy ukradli mu aparat a on przypadkowo na targu ze starociami kupił kliszę, która w nim była)

  Wykład XV

  Kontrowersja, błąd, oszustwo w historii psychologii.

  1. Kontrowersja- jest jeszcze na poziomie zdrowego spierania się, np. metoda projekcyjna: pokazują w rzutowaniu to, co dla człowieka jest ważne- łączy wszystkich

  2. Polemiki, spory- na różne tematy

  3. Opieranie się na błędzie i oszustwa (przykłady)

• Błąd- niekoniecznie zamierzony np. na początku XX wieku istniał człowiek, który uważał, że widział specyficzny rodzaj promieniowania- widział go tylko on i jego współpracownik (zjawiska psychiczne)

• Błąd- niecelowy np. wynikający z posiadania złej aparatury, wykorzystania wiedzy potocznej (tzw. mitu miejskiego- dotyczą one różnych sfer życia- ludzie się do nich odwołują: mit czarnej wołgi, która porywa ludzi)

  Psychologia i jej ,,legendy miejskie’’

  1. Napoleon- kompleks niższego wzrostu- według Alfreda Adlera: z tego powodu miał on dziką żądzę władzy. Informacja o jego niskim wzroście okazała się nieprawdziwa- miał on 169 cm

  2. Teoria dotycząca smaków ludzkich- okolic języka odpowiednio wyspecjalizowanych. Przypuszczalnie Edwin Boring źle przetłumaczył mapę smaku i nie można tak mówić- wszystkie okolice są tak samo wyspecjalizowane

3. Język kształtuje myślenie (Safir i Wolff)- przytacza się błędne przykłady tej hipotezy: Eskimosi- mają więcej określeń śniegu: TO NIE JEST PRAWDA- maksymalnie jest ich 3 (psycholingwistyczny mit miejski)

Kontrowersje- w psychologii dotyczą zagadnień wątpliwych pod względem wartości badawczej lub opartej o niepewne wyniki.

Oszustwa naukowe- świadome nadużycie standardów procedury badawczej i dobrych obyczajów:

• fabrykacja wyników (tworzenie i publikowanie zmyślonych wyników: w 2004 r. przeprowadzono badania ankietowe i stwierdzono, że aż 3% naukowców w swojej karierze naukowej miało z tym do czynienia, manipulowanie danymi- tak się wybiera wyniki żeby pasowały do danych )

• plagiatorstwo

• nadużycia etyczne wobec ludzi i zwierząt podczas eksperymentów

Przykłady w psychologii:

• Wpływ marzeń sennych na postawę twórczą: . F.A. Kekule’ - niemiecki chemik, opisał strukturę benzenu. Twierdził, że nie był w stanie poradzić sobie z tym zagadnieniem, ale przyśniło mu się coś, co skojarzyło mu się z pierścieniem (jakieś diabły trzymające się za ogony, stojące w kółku) i po przebudzeniu „zobaczył” jak wygląda cząsteczka benzenu. Historia ta jest podawana w psychologii twórczości jako podświadoma praca umysłu nad zadaniem. Jest to kłamstwo, Kekule oparł się na pracy jakiegoś Francuza: A. Laurent i z niej wziął pomysł. Po latach kłamał, że struktura benzenu mu się przyśniła.

• Biorytmy w życiu człowieka: W. Fliess: uznawany za twórcę koncepcji istnienia 3 biorytmów życiowych (fazy się powtarzają, 1 cześć- pozytywna, 2- negatywna, przykłady: biologiczny, emocjonalny i intelektualny). Kolejne kłamstwo, choć niektórzy psychologowie w to wierzą. Sprawdzono osiągnięcia sportowe z biorytmami, przeprowadzono badania z wypadkami ubezpieczeniowymi i teoria ta nie została potwierdzona

• W. von Osten i „Mądry Hans”. Koń – Hans podobno potrafił liczyć, wskazywać kolory i rozróżniać dźwięki itp. (wynik wystukiwał kopytami). Naprawdę zwierzę wyczuwało napięcie i jego rozluźnienie wśród publiczności, która skrupulatnie liczyła stuknięcia w oczekiwaniu na np. sumę dodawania, które „rozwiązywał” koń. (wychwytywał sygnały niewerbalne ludzi)

• C. Burst i problem dziedziczenia inteligencji- fałszował swoje wyniki
  Jakiś Amerykanin zdemaskował jego pseudoteorię, bo przyjechał po śmierci Bursta, by sprawdzić dane źródłowe. Okazało się, że Burst nie pozostawił po sobie żadnych materiałów. Jego współpracownice, których nazwiska widniały na niektórych pracach nie istniały. Wysnuto

• przypuszczenia, że Burst fabrykował swoje wyniki. Ale tak na 100% to nie jest to pewne.

• W. Reich i teoria orgonu.
  Twierdził, że istnieje nowa forma energii – orgon. Przebija ona materię żywą, błękit nieba – uważał, że jest ona niezbędna aby człowiek przeżywał pozytywne emocje. Tworzył kabiny, w których można było nabyć orgonu. Agencja do spraw leków i żywności podała go do sądu. Siedział 2 lata, niedługo po wyjściu zmarł.

• James V. McConnel i chemiczna natura pamięci
  Wierzył, że pamięć ma naturę chemiczną. Karmił wypławki i potem udowadniał, że te karmione szybciej zapamiętują.

• J. McDonald Vicary i reklama podprogowa (1957)
  Podobno po wyświetleniu filmu, w którym była umieszczona podprogowa reklama wzrosła sprzedaż reklamowanych produktów (coca-cola i chyba lody); błąd- wyniki sfałszowane

• Lauren Slater i fałszowanie historii psychologii
  opisała kilka znanych eksperymentów z psychologii. W tym to, że Skinner wychowywał swoją córkę nie w łóżeczku, tylko w drewnianej skrzynce i ponoć przez to Deborah (ta córka) popełniła samobójstwo w młodym wieku. Jak się ukazała ta książka, Deborah rozwiała plotki na swój temat pisząc „Jestem zdrowa i żyje ale bardzo zła”. Ponadto, skrytykowała Rosenthala a jego eksperyment był prawdziwy.

Wykład XVI

Historia psychologii w Polsce

• Pierwszą próbę wydania książki dotyczącej historii psychologii w okresie międzywojennym podjął Stefan Błachowski - ,,Historia psychologii polskiej’’

Autorzy pierwszych prac o historii psychologii wydanych w Polsce:

The’odule Ribot- ,,Współczesna psychologia pozytywna w Anglii (1876) ’’ ; ,,Współczesna psychologia niemiecka (1901) ’’

Kardynał De’sire- Joseph- Mercier- ,,Historia psychologii nowożytnej (1900)’’

Stanisław Loria- ,,Dzieje myśli (1909)’’ a najbardziej interesuje nas rozdział: ,,Z historii zagadnień i metod psychologii’’

Józef Pieter i Józef Patuszka - ,,Historia psychologii’’(napisali książki o tym samym tytule) – tworzyli po II wojnie światowej

Ryszard Stachowski- ,,Historia współczesnej myśli psychologicznej – od czasów Wundta do czasów najnowszych’’

Jan Strelau, Dariusz Doliński- ,,Psychologia- podręcznik akademicki’’

Władysław Tatarkiewicz- ,,Historia filozofii’’

Bogdan Suchodolski- ,,Historia nauki polskiej’’

Teresa Rzepa, Bartłomiej Dobroczyński- ,,Historia polskiej myśli psychologicznej’’ JEDYNY PODRĘCZNIK : a na okładce Julian Ochorowicz i ,,Mała Stasia’’ – nieadekwatna do dzieła gdyż nawiązuje do parapsychologii

• Pierwsze rozróżnienie pomiędzy pojęciem : historia psychologii a historia myśli psychologicznej

• historia psychologii rozumiana jako historia ludzi, instytucji, uznawana za historię nauki

• historia myśli psychologicznej rozumiana jako wytwory psychologów- ich teorie, dzieła uznawana za historię idei

• Kolejnym rozróżnieniem jest okres, który dana dziedzina obejmuje:

• historia psychologii uznawana za obejmująca wyłącznie okres naukowy psychologii, gdy ta została uznana samodzielną dyscypliną – od 1879 r. (Wundt, założenie pierwszego laboratorium)

• historia myśli psychologicznej uznawana za obejmującą tez okres przednaukowy- gdy elementy psychologii występowały jeszcze w innych dziedzinach nauki

Jak powstała nazwa ,,historia myśli psychologicznej?”

• przypuszczalnie ,,historia psychologii’’ została na nią zmieniona przez jakiegoś tłumacza

Historia subdyscyplin psychologii:

• Maria Zebrowska- ,,Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”

• Andrzej Lewicki- ,,Psychologia kliniczna”

Monografie dotyczące historii psychologii w Polsce:

• Wanda Bobrowska-Nowak, Kazimierz Czarnecki- ,,Narodziny i rozwój psychologii w Polsce (1970)”

• Wanda Bobrowska-Nowak- ,,Pionierzy psychologii naukowej w Polsce (1971)”

Historia psychologii na uniwersytetach:

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (UMCS) : katedra psychologii założona w 1944 r. przez Mariana Rytla

• Katolicki Uniwersytet Lubelski (KUL)

• Uniwersytet Wrocławski (UWr)

• Uniwersytet Warszawski (UW)

• Uniwersytet Szczeciński (USZ)

Gdzie szukać informacji o polskich psychologach?

• ,,Polski słownik biograficzny”- jest wydawany od lat 30’ i doszedł do litery ,,sz” (w nim tylko 1% stanowią życiorysy psychologów)

• Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski, Elwira Kosnarewicz- ,,Słownik psychologów polskich”

• Czarnecki Kazimierz - ,,Pionierzy, współtwórcy i twórcy polskiej psychologii naukowej”

• przypadkowo w innych książkach np. ,,Filozofia w Polsce’’; ,,Słownik pisarzy” bądź w ,,Słownik pedagogów polskich”

Kto uznawany jest za pioniera polskiej psychologii?

• Julian Ochorowicz

Polskie wątki w biografiach zagranicznych

• ,,Margaret Lowenfield’’

• „Act of will. The Lie…”

Najbardziej popularne pamiętniki psychologów polskich:

• Józef Pieter: ,,Czasy i ludzie”

• Kazimierz Twardowski: ,,Dzienniki”

• Bronisław Malinowski: ,,Dzienniki- w ścisłym znaczeniu tego wyrazu”

Wartościowe książki o polskich psychologach:

• pod redakcją Teresy Rzepy: ,,Historia psychologii polskiej w autobiografiach” (1992-2000)

• pod redakcją Teresy Rzepy: ,,Psychologia w szkole lwowsko-warszawskiej”

• Seria PWN „Biblioteka Klasyków Psychologii” wydawana od 1986r. – odpowiednik serii wydawnictwa Greenwood, „Dignificat Contributions the History of Psychology”

Kolejne podręczniki dotyczące historii psychologii

• Teresa Rzepa (praca zbiorowa) : ,,Na ścieżkach historii psychologii (2002)”

• Cezary Domański, Teresa Rzepa: ,,Na drogach i bezdrożach historii psychologii (2012,2013)” kontynuacja dzieła z 2002 r.

• Władysław Zeidler: ,,Psychologia europejska w okresie międzywojennym” – konferencje: pierwsza w roku 2009 , natomiast kolejna w 2011

Najwybitniejsi polscy psychologowie:

• Michał Wiszniewski (1794-1865): psycholog przednaukowy, napisał książkę: ,,Charaktery rozumów ludzkich” –była to pierwsza typologia osobowości i intelektu (1837, 1853- wersja po angielsku= pierwszy rozdział dotyczył psychologii kobiety)

• Julian Leopold Ochorowicz (1850-1917):

• skończył studia w Warszawie, pracował we Lwowie, przez 10 lat pracował w Paryżu, później wrócił do Polski

• miał różnorodne zainteresowania: filozofia, etyka, technika (twórca telefonu) i psychologia.

• uznany jest za pioniera psychologii lekarskiej, leczył chociaż nie powinien,

• w 1966 r. – wydał manifest psychologii: ,,Czym powinna być psychologia naukowa?’’ „Jak powinno się badać duszę”

• był pomysłodawcą I Kongresu Międzynarodowego Psychologicznego w Paryżu (1899)

• badał hipnotyzm, pionier telewizji i telefonii, prowadził badania nad mediumizmem

• Jan Władysław Dawid (1859-1914) – „Inteligencja, wola i zdolność do pracy” – wymyślił i zastosował pierwszy kwestionariusz psychologiczny – rozwój procesów psychicznych u dzieci

• Anna Wyczółkowska (1853-1929) – polka, pracowała z Jamesem R. Angellem, – poszukiwała związków między mową a myśleniem jednej ze swoich książek sugeruje że to ona zainspirowała Johna Watsona do behawioryzmu

• Józefa Joteyko (1866-1928) – zainicjowała poradnictwo zawodowe dla młodzieży, inicjator : pedologii- psychologii rozwojowej i wychowawczej z elementami pedagogiki, jedna z najbardziej utalentowanych psychologów kobiecych w Polsce.

• Florian Znaniecki (1882-1958)- socjolog, sklasyfikował typy osobowości społecznych

• Bronisław Malinowski (1884-1942)- zajmował się psychologią ludów pierwotnych, zastanawiał się nad tym czy teoria Freuda jest uniwersalna dla wszystkich ludów, jego tematyka obejmowała także życie seksualne dzieci

• Wacław Radecki (1887-1953)- autor książek psychologii myślenia, od 1923 na emigracji wyjechał na II półkulę, został potępiony w Polsce ze względu na swoje eksperymenty. W Ameryce Południowej zakładał laboratoria psychologiczne, denerwował tubylców. Jest jedynym znanym psychologiem na całym świecie (jedyny znany w międzynarodowej historii). Był pomysłodawcą I Kongresu Psychologicznego w Ameryce Łacińskiej.

• Władysław Witwicki (1878-1948)- przed wojną był autorem jednego z pierwszych podręczników psychologicznych dla studentów (1925, 1927- tom I i tom II), miał dużo zainteresowań m.in. artystycznych, był autorem teorii uczuć złożonych, teorii kratyzmu- jej założeniem był pogląd, że główną siłą napędową działań ludzkich jest ambicja

• Stefan Szuman (1889-1972)- zajmował się psychologią twórczości- raczej dziecięcej. Był autorem wyróżnienia faz w twórczości u dzieci. Uważa się, że był ostatnim klasykiem polskiej psychologii

Założyciele pierwszych pracowni psychologicznych:

• Władysław Heinrich- jego uczniem był Marian Rytel (założyciel pracowni w Krakowie)

• Kazimierz Twardowski (1866-1938) – mówiono o nim ,,psycholog kanapowy”, był bardziej filozofem, dbał o jasność myślenia, twórca szkoły lwowsko-warszawskiej (założyciel pracowni we Lwowie)

• Edward Abramowski (1868-1918) – wprowadził w Polsce pojęcie podświadomości, prowadził badania nad pamięcią (założyciel pracowni w Warszawie)