Magdalena Milewska
Superwizja w pielęgniarstwie
W Polsce pierwsza superwizja kliniczna dla pielęgniarek odbyła się 7 kwietnia 2008 roku w Łodzi i uczestniczyło w niej 16 osób. Natomiast sama metoda na potrzeby pielęgniarstwa za granicą wykorzystywana jest od dawna i znana jest pod nazwą Clinical Supervision (tł. nadzór kliniczny). Termin "nadzór kliniczny" jest trochę myląceIt is confusing largely because it means different things to different people., ponieważ w dużej mierze oznacza różne rzeczy dla różnych ludzi. Aby zrozumieć złożoność pojęcia i dotrzeć do odpowiedniego zrozumienia tego, co może oznaczać w praktyce pielęgniarskiej, konieczne jest, aby docenić jego genezę i rozwój. Praktyka nadzoru została opracowana przez psychoterapeutów i określana jest przez Goodyera i Bernarda (1998) jako: Interwencja, która dostarczana jest przez wysokiego rangą członka zawodu. Związek jest ewoluujący, rozciągnięty w czasie. Ma na celu zwiększenie zawodowej funkcjonalności, monitorowanie jakości i profesjonalności usług oferowanych klientom oraz ma mieć funkcję weryfikującą dla tych, którzy wchodzą do zawodu. W psychoterapii superwizja rozumiana jest jako profesjonalna metoda obserwacji i refleksji w praktyce terapeutycznej oraz wsparcie w doskonaleniu zawodowym. Przedmiotem superwizji może być oddziaływanie w ramach systemów terapeutycznych (terapeuta - pacjent, rodzina), wzajemne interakcje, wzorce zachowań i procesów. Superwizja systemowa pobudza przyjmowanie zewnętrznej perspektywy i poprzez porównanie wielu kątów widzenia tworzy multiperspektywiczność, dzięki specyficznemu widzeniu każdego z uczestników superwizji. Dotyczy zarówno zadań jak i procesów. Konkretne zadanie superwizji negocjują między sobą superwizor i osoba superwizowana, to obustronnie tworzone, nowe znaczenia i generowanie nowych rozwiązań w działaniach. Postawa w superwizji oparta jest na zasadach neutralności, wrażliwości na kontekst. W postępowaniu superwizyjnym bardzo ważny jest zarówno respekt w stosunku do uczestniczących osób jak i brak respektu wobec idei kierujących działaniami.1 Inna definicja to: Superwizja (ang. clinical supervision) - metoda używana w konsultacjach, psychoterapii i innych dyscyplinach związanych z opieką nad zdrowiem psychicznym oraz kontaktach z osobami dotkniętymi psychologicznymi problemami zdrowotnymi. Obejmuje regularne spotkania terapeuty z innym specjalistą posiadającym certyfikat superwizora. Superwizja polega na konsultowaniu pracy z pacjentem i innych kwestii związanych z wykonywaniem obowiązków psychoterapeuty w toku ustrukturyzowanej dyskusji. Celem superwizji jest pomoc terapeucie w przyjrzeniu się jego własnemu doświadczeniu w pracy z pacjentem, ewentualnym przeszkodom w tym kontakcie leżącym zarówno po stronie samego terapeuty jak i pacjenta, jak również zapewnienie wysokiej jakości świadczonych usług terapeutycznych. Superwizja może przebiegać indywidualnie lub grupowo. Superwizja powinna pokrywać trzy obszary: formacyjny - związany z rozwijaniem zasobów własnych osoby udzielającej wsparcia, psychoterapeuty; normatywny - związany z przestrzeganiem przyjętych zasad etyki zawodowej; wzmacniający - związany z regeneracją sił własnych pomagającego.2 W psychoterapii superwizja skupia się na kliencie i na relacji klienta z pacjentami oraz nadzorującym. W pielęgniarstwie nie jest to takie oczywiste. Opieka świadczona przez pielęgniarki rzadko kiedy opiera się na indywidualnej pracy z przypadkiem, najczęściej jest elementem pracy całej grupy terapeutycznej. To powoduje, że na proces zdrowienia pacjenta mają wpływ relacje wśród wcześniej wymienionej grupy. Jeśli pacjent ma otrzymać jak najlepszą opiekę harmonijne relacje między wszystkimi opiekunami są ważne, nawet bardzo istotne. Z tego względu superwizja w pielęgniarstwie musi sięgać szerszych obszarów pracy niż w psychoterapii. Złe relacje w zespole terapeutycznym, problemy komunikacyjne niewątpliwie można rozwiązać za pomocą superwizji grupowej, natomiast musi ona uwzględniać przyczyny faktyczne i domniemane sporu, a także sprawę zależności między pielęgniarkami a lekarzami i wynikające z nich konflikty między oboma zawodami. Istnieją różne modele nadzoru klinicznego, które odzwierciedlają różne typy szkolenia zawodowego i różne oczekiwania, określane w kontekście pracy i potrzeb pracowników. Przy określaniu modelu nadzoru superwizyjnego dla potrzeb służby zdrowia, należy zwrócić uwagę na doświadczenie i wiedzę superwizora i styl jego pracy, tak by były dostosowane do potrzeb grupy i kontekstu pracy.
Sposoby wprowadzania nadzoru klinicznego:
wybór metody
jedna sesja eksperta z grupą pielęgniarek dotycząca grupy; regularny nadzór nad grupą pielęgniarek;
jedna sesja eksperta związana z dyscypliną, rejonem pielęgniarstwa (tematyczna); nadzór nad grupą, kompleksowym zespołem praktyki opiekuńczej w ramach np. jednego oddziału (pielęgniarki, lekarz, terapeuci) może być jednorazowy lub regularny; nadzór nad grupą zespołów (pielęgniarek lub lekarzy i innych) jednej specjalności z różnych miejsc pracy, może być jednorazowe spotkanie lub regularne;
Warunki konieczne by superwizja przyniosła zamierzone korzyści:
- ustalić wcześniej datę, miejsce i czas spotkania, z odpowiednim wyprzedzeniem; najlepiej by miejsce było neutralne dla wszystkich, jeżeli nie jest to możliwe może odbyć się sesja w miejscu pracy, ale pomieszczenie musi spełniać warunki do prawidłowego przeprowadzenia sesji. Wszelkie telefony powinny być wyłączone.
- należy określić częstotliwość i długość spotkań, Długość: co najmniej 2 godziny jeżeli jest to w formie grupy, tak aby każdy mógł mieć możliwość konstruktywnej dyskusji. Częstotliwość: profilaktycznie, co 6 miesięcy, natomiast do rozwiązanie problemu natychmiastowego nie wyklucza się spotkań nawet co tydzień, te spotkania powinny być natomiast krótsze.
- należy wyjaśnić rolę superwizora jako koordynatora sesji, stworzyć bezpieczne warunki, ustalić harmonogram pracy, przygotować dokumentacje.
- wybrać odpowiedniego superwizora; Superwizor musi być wykwalifikowany i doświadczony w praktyce, w tym przypadku w pielęgniarstwie zarówno w praktyce jak i w teorii oraz musi znać specyfikę pracy oddziału z którego pracownikami będzie pracował; musi być dobrym słuchaczem i mieć umiejętność konstruktywnej krytyki.
- stworzenie metody kontroli nadzoru.3
Dobra superwizja przynosi wymierne rezultaty dla pielęgniarki jak i pacjenta. Dla pacjenta daje możliwość powstania związku, który rozwinie się spontanicznie4, w miejsce stereotypowych zachowań zobaczy nowe, konstruktywne postawy czy rozwiązania. Zachowania z starego systemu najczęściej są dysfunkcyjne, na nowy reakcja pacjenta na razie nie jest przewidywalna, natomiast w perspektywie czasu da wymierne korzyści.
Inną korzyścią dla pacjenta jest gdy pielęgniarka zaczyna odkrywać inne ważne związki wokół życia pacjenta, może ona podjąć się wtedy świadomych i celowych interwencji, co przyniesie zmiany w życiu społecznym i osobistym pacjenta. Takie interwencje mogą być z rodziną, przyjaciółmi pacjenta czy innymi pracownikami służby zdrowia. Korzyść ta bezpośrednio łączy się z założeniami holistycznej opieki pielęgniarskiej.
Dla pielęgniarki superwizja przynosi przede wszystkim rozwój. Oznacza to że zmiany zachodzące w ramach procesu superwizji są zintegrowane, a zatem z czasem stają się częścią struktury osobowości.5
W niektórych ośrodkach psychiatrycznych w Polsce pielęgniarki uczestniczą w superwizji zespołów terapeutycznych, lecz nie jest to superwizja kliniczna w pielęgniarstwie. Zasadnicza różnica polega na tym, że superwizorem w pielęgniarstwie jest pielęgniarka/pielęgniarz z wieloletnim doświadczeniem zawodowym po odpowiednim przeszkoleniu, natomiast superwizję zespołów terapeutycznych prowadzą psycholodzy. Stanowczo chcę podkreślić, że superwizorem pielęgniarstwa musi być pielęgniarka. To podkreślenie wynika z dbałości o przyszłość polskiej superwizji klinicznej w pielęgniarstwie.6 Nim jednak wykształci się odpowiednia kadra w tym zakresie upłynie jeszcze dużo czasu. Można mieć jednak nadzieje na to iż superwizja stanie się stałym elementem pracy pielęgniarskiej nie tylko zarezerwowanym dla pielęgniarstwa psychiatrycznego, ale pojawi się również wszędzie tam gdzie praca z pacjentem jest długoterminowa lub swoiście ciężka.
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:9QhdR_u4yAUJ:www.wtts.edu.pl/text0205.html+superwizja&cd=10&hl=pl&ct=clnk&gl=pl↩
http://pl.wikipedia.org/wiki/Superwizja_(psychoterapia)↩
http://www.wipp.nhs.uk/tools_gpn/toolu6_clinical_supervision_how_why.php↩
Spontaniczność rozumiana jako tzw. czynnik „S” nazwany przez Moreno. Operacyjnie odnosi się do wniesienia czegoś nowego w odpowiedzi na zastana sytuację lub czegoś odpowiedniego w odpowiedzi na nową sytuację. Spontaniczne reakcja zatem jest adekwatna do nowych i dawnych sytuacji.↩
http://www.tidal-model.com/clinical_supervision.htm↩
http://74.125.77.132/search?q=cache:yrEdt7O_XpUJ:www.nursing.com.pl/Ksztalcenie_Superwizja_kliniczna_w_pielegniarstwie_16.html+superwizja+w+piel%C4%99gniarstwie&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl↩