POMAGANIE UCZNIOM Z TRUDNOŚCIAMI SZKOLNYMI – WYKŁADY
3.10.2011r.
Teoria zaburzeń uczenia się
S. Kirk wprowadził pojęcie trudności w uczeniu się. Po spotkaniu zmieniło się podejście do dzieci, przygotowano nauczycieli do pracy z takimi dziećmi.
W Polsce tematyką tą zajmowali się W. Sterling oraz G. Bychowski, a następnie S. Baley i H. Spionek.
Trudności uczenia się – 3 teorie:
Niejednorodna grupa zaburzeń przejawiających się trudnościami w rozumieniu i posługiwaniu się mową, pismem oraz w zakresie zdolności matematycznych.
Zespół zaburzeń o charakterze heterogenicznym, które przejawiają się znaczącymi niedostatkami w zakresie mówienia, słuchania, czytania, rozumowania i liczenia.
O trudnościach można powiedzieć, gdy osiągnięcia w indywidualnie przeprowadzonych badaniach z zastosowaniem standaryzowanych testów czytania, matematycznych oraz pisemnej ekspresji słownej są poniżej poziomu edukacji i inteligencji.
Rodzaje trudności uczenia się ( wg M. Bogdanowicz) :
specyficzne – wąskie znaczenie – brak powodzenia w nauce pomimo prawidłowego poziomu intelektualnego, dojrzałości ogólnego rozwoju, przebywania we właściwym środowisku kulturowym i odpowiednich warunkach dydaktycznych dla przyswojenia wiedzy i umiejętności szkolnych,
niespecyficzne – szerokie znaczenie – wszelkiego rodzaju trudności w uczeniu się uwarunkowane różnymi czynnikami, np.: upośledzenie umysłowe, zaburzenia emocjonalne, choroby psychiczne, schorzenia neurologiczne.
Trudności w uczeniu się mogą występować z :
odbieraniem bodźców sensorycznych,
upośledzeniem umysłowym,
zaburzeniami społecznymi,
niedojrzałością emocjonalną,
niedojrzałością osobowościową ( problemy depresyjne),
nadpobudliwością psychoruchową,
zaburzeniami uwagi,
zaburzeniami procesów poznawczych – percepcja wzrokowa, słuchowa,
zaburzeniami koordynacji ruchowej,
trudnościami pod wpływem czynników zewnętrznych, np.:
- kulturowych ( wychowanie w innym państwie, a następnie powrót do Polski i pójście do szkoły – zmierzenie się z inną kulturą i wymaganiami,
- niewłaściwym/ niedostosowanym sposobem nauczania,
- trudne, traumatyczne wydarzenia w życiu dziecka ( rozwód, śmierć rodzica, przeprowadzka)
Szczegółowe obszary w których dzieci z trudnościami w uczeniu się mogą mieć problemy:
w zakresie muzyki – mają problem w odtwarzaniu muzyki, rytmu, problem w czytaniu nut,
w zakresie odtwarzania ruchów, np. w trakcie gimnastyki – powtarzanie ćwiczeń,
w zakresie plastyki – trudności w odtwarzaniu stosunków przestrzennych i perspektywy,
w geografii- trudności w odczytywaniu mapy, rozpoznawaniu kierunków,
w geometrii – problemy w odczytywaniu przestrzeni brył, stosunku linii i punktu,
w chemii – trudności w odtwarzaniu łańcuchów chemicznych.
Przyczyny pojawienia się trudności w uczeniu się. Teorie – etiologia zaburzeń uczenia się:
teorie rozwojowe
Proces uczenia się jest procesem niejednorodnym. Jednakże każdy kolejny etap tego procesu bazuje na jakiś podstawowych umiejętnościach, wiedzy.
( stadia rozwoju poznawczego Piageta). Dzieci, które mają trudności w uczeniu się przechodzą przez stadia, ale z opóźnieniem.
A. Mainer – przyczyną trudności w uczeniu się jest opóźnienie dojrzewania funkcji istotnych dla umiejętności szkolnych, np. świeża pamięć, uwaga wybiórcza.
Korzyści teorii rozwojowej polegają na tym, że zwraca ona uwagę na kolejne etapy rozwoju dziecka i ich gotowość szkolną – na którym etapie dziecko jest gotowe. Korzyścią jest także zaoszczędzenie dziecku czasu.
Sposoby przezwyciężania trudności polega na obniżeniu stopnia zadania do poziomu dziecka; korygujemy, stymulujemy czynności, które są zaburzone.
teorie biologiczne
Klasyfikacja:
w zakresie funkcjonowania narządów natury:
- genetyczno – metabolicznej,
- mogą być uwarunkowane zewnętrznymi zaburzeniami mózgu
( zaburzenia w uczeniu się pojawiają się w okresie prenatalnym, perinatalnym oraz postnatalnym)
zaburzenia hormonalne
Czynniki prenatalne, które mają wpływ na nieprawidłowy rozwój mózgu:
genopatie,
gametopatie,
blastopatie ,
embriopatie ( zaburzenia w pierwszym kwartale ciąży),
fetopatie ( czynniki pojawiające się w dalszej części ciąży).
1,5,16 gen odpowiedzialny jest za problemy w uczeniu się.
Czynniki peinatalne, które mają wpływ na nieprawidłowy rozwój mózgu:
minimalne dysfunkcje mózgu,
Czynniki postnatalne, które mają wpływ na nieprawidłowy rozwój mózgu:
symptomy, mikrouszkodzenia,
zaburzenia mowy, które wynikają z nieprawidłowości w zakresie asymetrii półkul mózgowych,
zaburzenia równowagi emocjonalnej,
fragmentaryczne deficyty w zakresie funkcji motorycznych,
nierówne tempo rozwoju poszczególnych funkcji psychicznych
17.10.2011r.
Koncepcja lingwistyczna zakłada, że istnieje korelacja pomiędzy zdolnościami językowymi a czytaniem i wynikają z niej zależności między deficytami lingwistycznymi a trudnościami w nauce czytania i pisania.
Poziomy występowania deficytów lingwistycznych :
fonologiczny – różnicowanie fonemów,
morfologiczny – formowanie słów,
syntaktyczny – tworzenie struktury zdań,
semantyczny – oddanie znaczenia w rozumieniu i tworzeniu słów.
Teorie funkcjonalnych zaburzeń centralnego układu nerwowego
U osób z dysleksją występuje typowa lub zwiększona aktywność w płatach czołowych lewej półkuli i zredukowana bądź jej brak w okolicach ciemieniowo skroniowych (odpowiedzialnych za umiejętności językowe). Nieprawidłowo funkcjonują połączenia lewego zakrętu kontowego z obszarami potylicznymi i skroniowymi.
Teoria D. J. Bakkera
Badania aktywności bioelektrycznej mózgu potwierdziły nieprawidłowości w przewadze aktywności półkulowej u osób z trudnościami w uczeniu się. Czynność czytania angażuje dwie półkule. U dzieci we wstępnej fazie nauki dominują strategie prawopółkulowe związane z percepcją wzrokowo- przestrzenną. Około 8 roku życia powinno nastąpić „przełączenie półkulowe”.
Wyróżnienie dwóch typów dysleksji:
Teoria hormonalna
Przyczyny specyficznych trudności w uczeniu się pochodzą z nadprodukcji hormonów (np. testosteronu), które wpływają na niedokształcenie niektórych okolic kory mózgowej i nieprawidłowy rozwój mózgu.
Inne przekonanie wyjaśniające zjawisko trudności w uczeniu się :
koncepcja zaburzonego rozwoju systemu wielokomórkowego w mózgu w życiu płodowym,
koncepcja deficytów móżdżkowych,
koncepcje związane z rozwojem mózg
Teorie wielowymiarowe
Teoria wielowymiarowa J.W. Coplina i S.B. Morgana; uwzględnia wszystkie wcześniej omówione koncepcje teoretyczne. Interakcje zmiennych neurologicznych, rozwojowych i środowiskowych.
ETIOLOGIA TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ
Kontinuum zaburzeń od deficytów neurologicznych poprzez niską motywację do nauki, nieefektywne strategie uczenia się, społeczno-kulturowe deprawacje do błędów dydaktycznych po impulsywny styl poznawczy.
Koncepcja integracji percepcyjno – motorycznej
- integracja odbywa się na kilku poziomach centralnego układu nerwowego, pnia mózgu, ośrodków podkorowych, kory mózgowej,
- warunek opanowania umiejętności szkolnych – koordynacja procesu odbioru informacji i organizowanie reakcji, czyli zdolność do ignorowania funkcji percepcyjnych i motorycznych analizatorów: wzrokowego, słuchowego, kinestetyczno-ruchowego,
- integracja percepcyjno-sensoryczna obejmuje integrację intrasensoryczną i intersensoryczną,
- poziom integracji zmienia się wraz z wiekiem, doskonaląc się w procesie ontogenezy, warunkuje indywidualne różnice miedzy ludźmi, decyduje o szybkości powstawania i utrwalenia się skojarzeń dźwiękowo-obrazowo-kinestetycznych (podstawy nauki czytania i pisania).
Integracja intrasensoryczna – to integracja polegająca na integrowaniu bodźców pochodzących z jednej modalności, np. wzrokowa,
Integracja intersensoryczna- to połączenie bodźców z różnych modalności, np. wzrokowej i słuchowej.
Wielowymiarowa koncepcja neurofizjologicznych przyczyn zaburzeń rozwojowych- specyficznych zaburzeń mowy, czytania i pisania,
- mózg człowieka działa asymetrycznie w strukturze i funkcjonowaniu, np. lateralizacja funkcji poznawczych,
- asymetria powstaje w życiu płodowym,
- podstawą asymetrii są wpływy genetyczne i środowiskowe (16-24 tydzień życia płodowego),
- u osób z trudnościami w uczeniu się istnieją morfologiczne zmiany w korze lewej półkuli w okolicznościach związanych z mową (do ok 6 miesiąca życia),
- „efekt testosteronu”.
DYSLEKSJA – PRZYCZYNY, PATOMECHANIZMY, PRZEJAWY
Pojęcie dysleksji specyficzne dysleksja
rozwojowe
Trudności w czytaniu i
pisaniu nabyte
niespecyficzne - nietypowy przebieg
nauczania,
- obniżony poziom IQ,
- niekorzystne środowisko,
- choroby somatyczne,
- inne zaburzenia rozwoju
W definiowaniu dysleksji można doszukać około 50 określeń, np.:
strefosymbolia,
specyficzne trudności w czytaniu,
specyficzne opóźnienia czytania,
legastenia.
rozwojowa – poznawcze, językowe zaburzenia rozwoju – dziecko
Dysleksja ma trudności w czytaniu i pisaniu na wczesnym etapie
nabyta – utraty zdolności czytania na skutek uszkodzeń
mózgu – schorzenie neurologiczne
Definicje historyczne zakładają:
neurologiczne, biologiczne podłoże dysleksji, czyli „ślepoty słownej”,
Hinshelwood 1895, Morgan 1986
Braki definicji:
założenie, że zarówno u dzieci jaki i u dorosłych występuje ta sama wrodzona lokalizacja mózgowa funkcji psychicznych.Przekonanie o małej plastyczności mózgu- brak możliwości kompensacji.
Dysleksja ma ogólny charakter i odnosi się do dzieci przeżywających poważne osłabienie neurologiczne.
Większość współczesnych definicji dysleksji zawiera stwierdzenie:
dysleksja to trudności….. (czytaniu, pisaniu, kodowaniu),
z czego wynikają trudności lub z czym są powiązane,
z czym nie są powiązane
Kolejne elementy uzupełniające definicje to:
opis trudności towarzyszących dysleksji – poziom poznawczy lub behawioralny,
odniesienie do niejednakowości zjawiska – rodzaje , typy,
odniesienie do etiologii – pierwotnych przyczyn,
odniesienie do znaczenia, skuteczności terapii – pomocy nauczania
Definicje dysleksji stosowane w Polsce:
M. Bogdanowicz
- szerokie rozumienie – syndrom,
- wąskie rozumienie – trudności w czytaniu.
G. Krasowicz-Kupis
„niemożność prawidłowego opanowania umiejętności czytania i pisania, występująca u dzieci o prawidłowym rozwoju fizycznym, emocjonalnym i intelektualnym, pomimo sprzyjających warunków społecznych, emocjonalnych oraz prawidłowej metody nauczania przejawiającej się zniekształceniem formy językowej i substancji fonicznej czytanego tekstu oraz nieprawidłowym odbiorem jego treści”.
Opis dysleksji rozwojowej M. Szczerbiński:
- podstawowymi objawami dysleksji są trudności w przetwarzaniu pisma na poziomie pojedynczych wyrazów oraz ich błędne enkodowanie czyli zapis.
Trudności te mogą mieć wpływ na:* rozumienie czytanych tekstów,
* formułowanie tekstów pisemnych,
* opóźnienia w nabywaniu wiedzy i rozwoju pojęć.Dysleksje to rozwojowe zaburzenia uczenia się, niezależne od inteligencji.
Najlepiej udokumentowane teorie dysleksji to teoria deficytu fonologicznego oraz teoria podwójnego deficytu.
Przyczyny dysleksji
pierwotne źródła etiologiczne poziom biologiczny, wyposażenie genetyczne, struktura układu nerwowego, funkcje układu nerwowego,
- poziom poznawczy, przetwarzanie fonologiczne,
patomechanizmy - przetwarzanie czasowe,
- automatyzacja,
zachowanie poziom behawioralny.
Przyczyny dysleksji – patomechanizmy
Dysleksja jako skutek deficytów percepcyjno-motorycznych H. Spionek „wyłącznie takie trudności w czytaniu i pisaniu, które są spowodowane deficytami rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych, obliczanymi w stosunku do wieku dziecka, a ocenianymi również w relacji do jego ogólnego poziomu umysłowego”.
Opóźnienie parcjalnego dotyczy stosunkowo wąskiego zakresu odnoszącego się do funkcji elementarnych – percepcja wzrokowa, słuchowa, motoryka.
Fragmentaryczny deficyt to wskaźnik psychometryczny pozwalający ocenić wielkości danej funkcji.
Dysleksja jako skutek deficytów integracji percepcyjno-motorycznej – M. Bogdanowicz
Teoria deficytu werbalnego
- związek sprawności językowych z problemami czytania wskazują na związek ze świadomością fonemową, morfemową ( najmniejsza grupa fonemów), jak i z aspektami przetwarzania języka np. percepcja mowy w trudnych warunkach. Deficyt ten nie dotyczy poziomu pojęciowego ani abstrahowania i generalizowania.
Teoria deficytu fenologicznego :
- teoria podkreśla zasadnicze znaczenie zaburzeń fenologicznych w powstawaniu dysleksji.
Istotnym deficytem odpowiedzialnym za osłabione uczenie się czytania są zaburzenia fenologiczne w swej naturze i powiązany jest raczej z mową niż z percepcją wzrokową.
Teoria odwołuje się do faktu, że nauka czytania systemu alfabetycznego wymaga opanowania związku pomiędzy grafenami a fonemami.Obszary deficytu przetwarzania fenologicznego:
-słuchowe rozpoznawanie bodźców werbalnych,
- nazywanie,
- świadomość fenologiczna,
- pamięć werbalna,
- dekodowanie sztucznych wyrazów,
- słuch fonemowy,
- operacje na cząstkach fonologicznych – analiza, synteza.
Teoria podwójnego deficytu
M. Wolf, P.G. Powers 1999
Kluczowe deficyty w dysleksji to deficyt przetwarzania fenologicznego oraz deficyt szybkości tempa nazywania. Tempo nazywania oznacza szybkie nazywanie znanych symboli wizualnych (cyfr, liter, kolorów, obiektów w losowej kolejności).
Podtyp deficytu Podtyp tempa nazywania Podtyp podwójnego deficytu
fenologicznego
- deficyt przetwarzania - norma w przetwarzaniu - deficyty przetwarzania
fenologicznego, fenologicznym, fenologicznego,
- tempo nazywania w - deficyty tempa nazywania, - deficyt tempa nazywania,
normie,
- średnie nasilenie - niewielkie trudności w - największe trudności w
trudności w czytaniu czytaniu czytaniu
Teoria deficytu przetwarzania czasowego
Dysleksja może być spowodowana nieefektywnym przetwarzaniem szybkich sekwencji bardzo krótkich bodźców związanych z zaburzeniami przetwarzania słuchowego, co hamuje powstawanie reprezentacji fenologicznych.
7.11.2011r.
Przejawy dysleksji
Deficyty przejawiane przez dzieci i młodzież z dysleksją:
Fonologiczny składnik języka:
zaburzenia słuchu fenomowego oraz analizy i syntezy symbolowej i fenomowej,
deficyty świadomości fenologicznej,
osłabienie pamięci bezpośredniej i operacyjnej fenologicznej ,
osłabione, mało stabilne reprezentacje fonologiczne słów – problemy z nazywaniem, rozpoznawaniem, pisaniem.
W zakresie formy językowej:
trudności w budowanie zdań złożonych i ujmowaniu związków składniowych w zdaniach,
problemy ze stosowaniem przymiotników i przysłówków, gramatyki i kontroli poprawności gramatycznej,
obniżona świadomość językowa morfologiczno- składniowa,
wypowiedzi narracyjne w ogólnie mniejszej objętości oraz niższym poziomie złożoności składniowej.
Semantycznej:
ubogi słownik, problemy z nazywaniem,
ograniczenie rozumienia pojęć, zwłaszcza abstrakcyjnych lub odnoszących się do relacji przestrzenno – czasowych,
zaburzenia organizacji opowiadania – pomijanie podstawowych elementów struktury,
uboższa struktura semantyczna,
zaburzenia w organizacji treści wypowiedzi – zniekształcenie opuszczenia podstawowych informacji, związków przestrzenno – czasowych miedzy zdarzeniami lub bohaterami.
Objawy ryzyka dysleksji
Ryzyko dysleksji jest prawdopodobne u osób:
obciążonych genetycznie,
pochodzących z nieprawidłowo przebiegającej ciąży i porodu,
u niektórych pojawiają się dysharmonie w rozwoju psychoruchowym.
Wiek niemowlęcy:
motoryka duża:
- opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy,
- dzieci nie raczkują lub mało raczkują,
- gorzej utrzymują równowagę w postawie siedzącej i stającej,
- dzieci przejawiają minimalne dysfunkcje neurologiczne, np. obniżony tonus mięśniowy, utrzymujące się pierwotne odruchy wrodzone,
Wiek poniemowlęcy:
motoryka duża:
- opóźniony rozwój ruchowy,
- trudności z utrzymaniem równowagi,
- dzieci później zaczynają chodzić i biegać,
motoryka mała:
- opóźniony rozwój motoryki rąk,
- dzieci są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze(np. myjąc ręce, ubierając się, jedząc łyżką, zapinając duże guziki),
- dzieci są mało sprawne w zabawach manipulacyjnych (polegających na budowaniu z klocków),
funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa:
- opóźnienie rozwoju grafomotorycznego,
- dzieci nie próbują same rysować – w wieku 2 lat nie naśladują rysowania linii, w wieku 2 lat 6 miesięcy nie potrafią naśladować kierunku poziomego i pionowego linii; w wieku 3 lat nie umieją rysować koła,
funkcje językowe:
- opóźnienie rozwoju mowy,- dzieci później wypowiadają pierwsze słowa(w pierwszym roku życia), w wieku 2 lat-zdania prosto, w wieku 3 lat- zdania złożone,
wiek przedszkolny ( 3-5 lat)
motoryka duża:
Niska sprawność ruchowa w zakresie ruchów całego ciała, która objawia się tym, że dziecko:
- słabo biega,
- ma kłopoty z utrzymaniem równowagi, np. podczas chodzenia po linii krawężnika,
- z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym, hulajnodze,
- jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych,
motoryka mała:
Słaba sprawność ruchowa rąk, której symptomami są:
- trudność i niechęć do wykonywania czynności samoobsługowych, np. zapinania małych guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych- nawlekanie korali,
koordynacja wzrokowo – ruchowa :
W zakresie której zaburzenia objawiają się:
- trudnościami z budowaniem z klocków,
- niechęcią dziecka do rysowania, wykonywania bardzo uproszczonych rysunków,
- poprzez sposób trzymania ołówka w palcach – dziecko rysując za mocno lub za słabo go przyciska,
- brakiem umiejętności rysowania koła – w wieku 3 lat, kwadratu i krzyża w wieku 4 lat, trójkąta i kwadratu opartego na kącie w wieku 5lat,
funkcje wzrokowe :
Zaburzenia w rozwoju objawiają się:
- nieporadnością w rysowaniu (rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie),
- trudności w składaniu według wzoru obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek, mozaiki,
funkcje językowe:
Zaburzenia w rozwoju staja się widoczne poprzez:
- opóźniony rozwój mowy,
- nieprawidłową artykulację wielu głosek,
- trudności z wypowiadaniem nawet niezbyt złożonych wyrazów, wydłużony okres posługiwania się neologizmami,
- trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów i aliteracji,
- trudnosci z zapamiętywaniem i przypominaniem nazw (sekwencji nazw- pory dnia, nazw posiłków,
- trudności z zapamiętywaniem krótkich wierszyków i piosenek,
- trudności z budowaniem wypowiedzi, używanie równoważników zdań, zdań prostych, mały zasób słownictwa,
lateralizacja – opóźniony rozwój; brak przejawów preferencji jednej ręki,
- orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – opóźnienie orientacji; dziecko nie umie wskazywać prawej ręki (myśli się),
Diagnoza ryzyka dysleksji:
( - kwestionariusz do badań samooceny „ Jaki jesteś”
- Skala samooceny Fittsa TSCS,
- Plebiscyt życzliwości i niechęci,
- Druga część skali zachowania przystosowawczego,
- Test 6 trudności w uczeniu się D.H. Stotta,
- Analiza dokumentacji poradniczej i szkolnej ucznia).Dyslektycy jak i uczniowie z trudnościami w uczeniu się przejawiają zachowania świadczące o nieprzystosowaniu społecznym: gwałtowne, destruktywne, antyspołeczne, buntownicze skłonności do kłamania, zaburzenia psychologiczne , nieprzystosowanie osobiste, nadpobudliwość psychoruchowa, stereotypie ruchowe i dziwaczne ruchy, niewłaściwe nawyki głosowe, skłonność do ekscentryczności, zamykanie się w sobie.
Chłopcy z dysleksją w porównaniu do dziewczynek z dysleksją cechują się większą ekspansywnością, ujawniającą się buntowniczością, antyspołecznymi zachowaniami, agresywnością i nadpobudliwością psychoruchową.
| Cecha zachowania | Dzieci z dysleksją | Uczniowie z trudnościami w uczeniu się | Uczniowie nieprzejawiający trudności w uczeniu się |
|---|---|---|---|
| Obraz realny i idealny mniej korzystny (duża różnica w zakresie percepcji możliwości intelektualnych i stosunku do nauki szkolnej | + | + | |
| Konfliktowość - defensywność | + | + | |
| Pozycja społeczna | niższa uczniowie są |
niższa odrzuceni i izolowani |
wyższa |
| Uspołecznienie (wchodzenie w pozytywne relacje, rozwiązywanie konfliktów) | niższe | niższe | wyższe |
Wskazówki do pracy z uczniami ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się:
kształtowanie stałego i właściwie zorganizowanego środowiska w którym zachodzi proces uczenia się,
poszukiwanie takich systemów edukacyjnych w których nauka wiąże się z osobistą satysfakcją i sprawia przyjemność,
dążenie do wykształcenia u uczniów samomotywacji, pewności siebie i dumy z efektów wykonywanych czynności,
edukacja powinna koncentrować się na rozwoju emocjonalnym i społecznym,
tworzenie warunków do wielopłaszczyznowej i wielostronnej współpracy między specjalistami, rodzicami, nauczycielami i uczniami, opartej na życzliwości, wzajemnym zrozumieniu, dobrej woli i profesjonalizmie,
uświadamianie wszystkich podmiotów uczestniczących w wychowaniu związku z wiedzą o dysleksji i trudnościach w uczeniu się,
orzekanie diagnozy dysleksji przez zespół diagnostyczny posiadający doświadczenie,
przygotowanie nauczycieli do pracy z osobami ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się,
zapewnienie ciągłości i systematyczności oddziaływań w ramach terapii dysleksji i innych trudnościach w uczeniu się.
14.11.2011r.
Dyskalkulia
Czym jest dyskalkulia?
Dyskalkulia rozwojowa – strukturalne zaburzenie zdolności matematycznych mające podłoże w zaburzeniach genetycznych i wrodzonych tych części mózgu, które są bezpośrednim podłożem anatomiczno – fizjologicznym dojrzewania zdolności matematycznych odpowiednio do wieku, bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych
Wg klasyfikacji DSM IV zaburzenia matematyczne występują, gdy:
kryterium A: zdolności matematyczne – ocenione na podstawie standaryzowanych tekstów – są istotnie poniżej możliwości wyznaczonych wiekiem chronologicznym, poziomem inteligencji oraz odpowiadającym wiekowi edukacyjnemu,
kryterium B: zakłócenia opisane w kryterium A znacząco zaburzają osiągnięcia szkolne oraz czynności dnia codziennego, wymagające korzystania z umiejętności szkolnych,
kryterium C: jeżeli występują deficyty sensoryczne, to zaburzenia zdolności matematycznych są poważniejsze niż te, które zwykle towarzyszą takim deficytom.
Wg klasyfikacji ICE – 10 zaburzenia matematyczne określane są jako:
specyficzne zaburzenia umiejętności arytmetycznych SZUA, występują u 3-6% dzieci.
Wg klasyfikacji ICE – 10 specyficzne zaburzenia umiejętności arytmetycznych rozpoznaje się na podstawie następujących kryteriów:
kryterium A: wyniki standaryzowanego testu do badania umiejętności arytmetycznych jest istotnie niższy od oczekiwanego na podstawie wyniku i inteligencji dziecka,
kryterium B: wyniki testów pisania i czytania pozostają w normie wiekowej,
kryterium C: kłopoty z wykonaniem operacji liczbowych nie są rezultatem niewłaściwych metod nauczania, zaniedbań dydaktycznych ani opóźnionego rozwoju umysłowego,
kryterium D: trudności w posługiwaniu się liczbami nie wynikają z wad wzroku ani słuchu,
kryterium E: problemy z liczeniem nie są pochodną zaburzeń neurologicznych ani psychicznych.
Powiązania dyskalkulii z dysleksją – warianty specyficznych trudnosci w uczeniu się
Grupy dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
dzieci z dysleksją dzieci z dyskalkulią dzieci z dysleksją i
dyskalkulią
trudności w liczeniu jako rezultat trudności w liczeniu
dyskalkulii uwarunkowanej neurologicznie jako efekt uboczny
Dzieci z dysleksją:
10% ponadprzeciętne umiejętności arytmetyczne,
30% poziom osiągnięć matematycznych zgodnych z oczekiwaniami,
10% trudnosci w opanowaniu umiejętności arytmetycznych,
25% poziom poniżej przeciętnego,
25% dyskalkuliczne trudnosci z nauką matematyki.
Przejawy dyskalkulii u dzieci dyslektycznych:
Dzieci z dyskalkulią to te, którym najwięcej problemów sprawia liczenie i zadania arytmetyczne i w którym równocześnie nie występują trudności w czytaniu i pisaniu jako objawy towarzyszące.
Trudnosci w zakresie opanowania pojęcia liczby i systemu liczbowego:
przeliczanie obiektów,
przetwarzanie liczb i pamięciowe opanowanie sekwencji,
struktura systemu liczbowego,
liczenie werbalne do przodu i wspak,
system pozycyjny,
ułamki.
Trudnosci w zakresie dokonywania obliczeń:
łączenie i rozdzielanie liczb,
pamięciowe opanowanie sekwencji liczbowych,
zapamiętywanie zasad dokonywania obliczeń, np. kolejności działań,
obliczanie sposobem pisemnym,
posługiwanie się kalkulatorem.
Trudności w rozwiazywaniu zadań tekstowych:
problemy z dekodowaniem i rozumieniem tekstu,
znajomość terminologii występującej w zadaniu,
szacowanie, podawanie przybliżonych wartości bez uczenia.
Posługiwanie się miarami, figurami i przestrzenią:
opanowanie sekwencji i jednostek czasowych,
określenie kierunków, stron i położenia w przestrzeni,
słownictwo związane z pomiarem, kształtem, wielkością,
odczytywanie danych z wykresu.
Porządkowanie danych:
posługiwanie się grafami, diagramami, skalami,
chronologia dat.
Przejawy dyskalkulii u dzieci prawidłowo czytających:
Liczby i system liczbowy:
trudnosci w przeliczaniu obiektów,
problemy z przetwarzaniem danych liczbowych,
trudności z pamięciowym opanowaniem sekwencji,
kłopoty z opanowaniem struktury systemu liczbowego,
trudności w zrozumieniu idei systemu pozycyjnego,
problemy z liczeniem od przodu i od tyłu,
słaby poziom opanowania ułamków.
Obliczanie:
problemy z łączeniem i rozdzielaniem liczb,
niski poziom uczenia się pamięciowego,
trudności w zapamiętywaniu zasad obliczania,
problemy z obliczaniem pisemnym.
Zadania tekstowe:
niski poziom czytania ze zrozumieniem,
trudności w rozumieniu pojęć zastosowanych w zadaniach,
trudności w rozumieniu abstrakcyjnego znaczenia słownictwa matematycznego,
problemy z wykonywaniem operacji potrzebnych do rozwiązywania zadania,
trudności z decyzją co do rodzaju niezbędnego działania,
problemy z oszacowaniem wielkości wyniku bez dokładnego obliczenia
Miary, figury, przestrzeń:
trudności z orientacją w czasie oraz opanowania jednostek czasowych,
mylenie stron, kierunków,
trudności z określeniem położenia w przestrzeni i orientacja na zegarze,
trudności z posługiwaniem się słownictwem geometrycznym,
trudności z odczytywaniem danych na wykresach,
problemy z odwzorowaniem kształtów, figur.
Porządkowanie danych:
trudności z odczytywaniem grafów i diagramów,
trudności z rozumieniem chronologii dat,
mylenie osi x i y.