Drobnoustroje chorobotwórcze

Wykład 1

Zagrożenia i bezpieczeństwo żywności

Dr Aleksandra Duda-Chodak

Dr Iwona Drożdż

Zaliczenia sprawozdania i referaty ćwiczenia

Egzamin testowe w większości, plus parę opisowych ale mało

Dr Aleksandra Duda-Chodak Wtż pokój 1,5

[e-mail]

WWW.ur,krakow.pl/tz/ktfimt

Hasło: KTF_bio

Patogen

• Dowolny pasożytniczy organizm lub czynnik, który wywołuje chorobę

Patogenność

• Zdolność do wykonywania choroby

Triada choroby

Gospodarz

Patogen środowisko

Interakcje mikrobiologiczne

Inne drobnoustroje

Zależności niesymbiotyczne

• Organizmy są wolno żyjące, a zależność między nimi nie jest wymagana do ich przetrwania

2typy: SYNERGIZNM (protokooperacja)

ANTAGONIZM

SYNERGIZM - sytuacja, w której organizmy współdziałają i dzielą się składnikami odżywczymi, zależności ta jest korzystna ALE nie niezbędna dla przeżycia

• Antagonizm- 1 populacja ma szkodliwy wpływ na wzrost drugiej populacji

Współzawodniczenie między wolnożyjącymi organizmami, w efekcie którego niektóre osobniki są hamowane lub zabijane prze inne

Przykład: gatunki bakterii Lactobacillus w pochwie wytwarzają m.in. kwas mlekowy, który zmienia środowisko na kwaśne co chroni przed infekcjami powodowanymi prze inne mikroorganizmy

Symbioza: zjawisko ścisłego współżycia (neutralne, synergistyczne, antagonistyczne) co najmniej 2 odmiennych organizmów symbionty):

-mutualizm (+/+) obopólnawzajemny, obopólny) korzyść wynikająca ze współżycia 2 organizmów, rozwinięta do tego stopnia, że uzależnia i praktycznie wyklucza oddzielne istnienie, np. przeżuwacze i ich bakterie jelitowe

KOMENSALIZM (+/0): beneficjentem jest dla jedna strona, ale drugiej nie ponosi strat, np. mikroflora fizjologiczna człowieka

PASOŻYTNICTWO(=/-) jeden organizmów czerpie korzyści (pasożyt) kosztem drugiego (gospodarz) np. mikroflora patogenna

Pasożyt- odnosi korzyści

Mikroflora- mikroorganizmy obecne lub charakterystyczne dla swoistego miejsca (flora zwykle dotyczy roślin i środowiska(?), fauna odnosi się do zwierząt) obecnie coraz częściej MIKROBIOTA

Rdzenna-(tubylcza, rodzima, autochtoniczna)Mikroflora złożona z drobnoustrojów typowo zajmujących konkretną niszę: biorąc pod uwagę różnorodność warunków środowisk a organizmy maja tendencje do segregacji (rozdzielania się miedzy miejscami)

Przejściowa mikroflora: mikroflora tylko czasowo zajmująca daną niszę

Nisza- (nisza ekologiczna) miejsce organizmu w ekosystemie, unikalna pozycja zajmowana przez konkretny gatunek, postrzegana zarówno w sensie rzeczywistej fizycznej przestrzeni zajmowanej, jak i funkcji pełnionej w obrębie ekosystemu

Prawidłowa, fizjologiczna mikroflora człowieka

• Skóra

• Drogi oddechowe

- nos, nosogardziel, jama ustna, gardło

* oko

* ucho zewnętrzne

*przewód pokarmowy

Żołądek i jelito cienkie, jelito grube;

Przewód pokarmowy noworodków jałowy-kolonizacja

Zmiany mikroflory po kuracji antybiotykowej

Rola mikrobioty jelitowej

*drogi moczowo-płciowe

Narządy płciowe zewnętrzne, przedni odcinek cewki moczowej, pochw

* oko ( spojówki)

* ucho zewnętrzne

*przewód pokarmowy

Żołądek i jelito cienkie, jelito grube;

Przewód pokarmowy noworodków jałowy-kolonizacja

Zmiany mikroflory po kuracji antybiotykowej

Rola mikrobioty jelitowej

*drogi moczowo-płciowe

Narządy płciowe zewnętrzne, przedni odcinek cewki moczowej, pochwa oko

* ucho zewnętrzne

*przewód pokarmowy

Żołądek i jelito cienkie, jelito grube;

Przewód pokarmowy noworodków jałowy-kolonizacja

Zmiany mikroflory po kuracji antybiotykowej

Rola mikrobioty jelitowej

*drogi moczowo-płciowe

Narządy płciowe zewnętrzne, przedni odcinek cewki moczowej, pochwa

Naturalna mikroflora człowieka

Miejsca sterylne (typowo) w organizmie ludzkim

• Mózg, centralny układ nerwowy

• Krew, tkanki, narządy

• Zatoki, ucho środkowe i wewnętrzne

• Dolne odcinki oddechowe: krtań, tchawica, oskrzela(oskrzeliki), płuca pęcherzyki płucne

• Nerki, moczowody, pęcherz moczowy, dalsze odcinki cewki moczowej

• Macica, endometrium (wewnętrzna błona śluzowa macicy), jajowody, szyjka macicy, kanał szyjki macicy

Kolonizacja jednego z tych miejsc z reguły polega na defekcie lub „dziurze” w naturalnych mechanizmach ochronnych, co otwiera nowe wrota zakażenia.

Czynniki kontrolujące wzrost u ORG

1. Dostępność składników pokarmowych, dostępność odpowiednich zasobów składników, które zapewniają pożywienie niezbędne do utrzymania w formie przydatnej zarówno do wytwarzania elementów struktury jak i wytwarzania energii

2. Najważniejsza pierwiastki podstawowe C, O, H, N, S, P, K, Mg, Ca, Fe, Na, Cl
   Mniej istotne pierwiastki- bardzo często są centrami w enzymach: Zn, Mn, Mo, Se Co, Cu, Ni, W

2) Parametry fizyczno-środowiskowe:

* aktywność wodna/ciśnienie osmotyczne

Aktywność wodna (aw) reprezentuje dostępna wodę

Ciśnienie osmotyczne (p) wyrażana w atmosferze , odzwierciedla stężenie substancji rozpuszczonej w roztworze wodnym

Tlen- metaboliczne zapotrzebowanie na tlen; obligatoryjne lub fakultatywne, beztlenowe lub tlenowe, albo pośrednie mikroaerofile

Ph- miara ilości jonów wodoru w roztworze, ujemny logarytmem stężenia jonów h+ ( a dokładniej hydronionowych h30+) w wodnym roztworze, które jest używany do wyrażania kwasowości lub alkaliczności (0-14)

Temperatura:

Psychofile: optymalny wzrost w zakresie 15 – .C

Mezofile: optymalny wzrost w zakresie 20 - .C

Termofile: optymalny wzrost w zakresie 50 - .C

3) konkurencja

Jednoczenie zapotrzebowanie ze strony dwóch lub więcej organizmów lub gatunków, na niezbędne , wspólne zasoby lub fizyczną przestrzeń która jest ograniczona lub potencjalnie ograniczona, skutkująca walka o przetrwanie

4) system odpornościowy gospodarza

Komórki i tkanki zaangażowane w rozpoznawaniu, atakowaniu i niszczeniu obcych substancji ( patogenów ) w organizmie

Wrota zakażenia- to miejsce, przez które z otaczającego środowiska do organizmu dostają się patogeny

Połkniecie czyli droga pokarmowa- poprzez skażona żywność lub wodę. Wdychanie czyli droga wziewną/kropelkową- wdychanie powietrza zawierającego czynniki zakaźne lub toksyny. Bioareozol- co to jest? Czynniki zakaźne i toksyny z natury nie są lotne, muszą być przeprowadzone w stan aerozoli. Istotna wielkość cząsteczek aerozolu- do płuc człowieka trafiają cząstki o =1-5 um. Większe cząsteczki szybko opadają na ziemie lub są zatrzymywane przez filtrujący system górnych dróg oddechowych.

Bezpośrednia penetracja, np. poprzez skórę- uszkodzenie mechaniczne: otarcia, zadrapania: zabiegi chirurgiczne, zastrzyki: ugryzienia, ukąszenia, przenoszenie droga płciową, przenikanie przez łożysko, Zdrowa skóra stanowi barierę nie do pokonania zarówno dla bakterii, wirusów jak i większości toksyn biologicznych (oprócz mykotoksyn). Niebezpieczny może być także kontakt skażonego aerozolu ze śluzówką oka.

Transmisja (przenoszenie) choroby

Wejście, Kolonizacja, penetracja: zależność od wieku, płci, odżywiania, stanu immunologicznego i ogólnego stanu zdrowia gospodarza oraz od bakteryjnych czynników wirulencji

Wektor- nośnik, głownie zwierzę, które przenosi czynniki infekcyjny z jednego gospodarza na innego, zwykle stawonóg

Nosiciel- osobnik nie wykazujący objawowo, będący gospodarzem dla patogenu i mający możliwość przeniesienia patogenu na innych

Zakażenie szpitalne- infekcja nabyta podczas pobytu w szpitalu, której nie było przed przyjęciem na oddział, zwykle pojawia się w 72 godziny po przyjęciu

Zakażenie oportunistyczne- wywołane przez drobnoustroje oportunistyczne, tzn. takie, które nie wywołują zakażenie u pacjentów z prawidłową odpornością

Epidemiologia

Epidemia- wystąpienie na danym obszarze zakażeń lub zachorowań w liczbie wyraźnie większej niż normalnie lub zachorowań w licznie wyraźne większej niż we wcześniejszym okresie albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotyczących niewystępujących

Pandemia- epidemia, występująca w tym samym czasie w kilku krajach w tym samym czasie w kilku krajach, znajdujących się na jednym kontynencie czy tez w różnych zakamarkach świata

Endemia- stale występowanie choroby na danym terenie o stałej liczbie chorych

Nosicielstwo- to stan, w którym u nosiciela, po wyzdrowieniu z danej choroby lub w wyniku bezobjawowego zakażenia, utrzymuje się obecności czynnika zakaźnego, mimo braku objawowo chorobowych

Patogen musi być zdolny do przenoszenia się miedzy gospodarzami i do ich zasiedlania. Musi wiec mieć możliwość zakażenia nowych org, zdobywania w nich pokarmu i mnożenia się, jednocześnie unikając układu odpornościowego (lub niszcząc go). Cechy bakterii, które umożliwiają im to, nazywamy czynnikami wirulencji

Wynik- powstanie lub nie choroby- zależy od 3 elementów:

1. Liczby org obecnych na lub w ciele

2. Wirulencji mikroorganizmu

3. Obrony gospodarza lub stopnia odporności

Infekcja- kolonizacja i/lub inwazja oraz namnożenie się patogennego drobnoustroju w gospodarzu z lub bez objawów choroby

Choroba- nieprawidłowy stan funkcjonowania organizmu lub struktura, która jest uważana za szkodliwa dla dotkniętego osobnika (gospodarza): wszelkie odchylenia od normy lub przerwanie normalnej funkcji bądź struktury jakiejkolwiek części organizmu, narządu czy układu

Infekcja nie zawsze jest choroba i na odwrót!!

Patogenność- zdolność drobnoustrojów do wywołania choroby

Wirulencja (zjadliwość): miara patogenności: miara zdolności mikroorganizmu do wnikniecie, rozmnożenia się i uszkodzenia tkanek oraz wywołania choroby w zainfekowanym org. Różne szczepy tego samego gatunku mogą się różnić zjadliwością. Określa się ja na podstawie dawki wymaganej do wywołania ustalonego stopnia patogenności. Jednym ze standardów jest LD50 (lethal dose 50%)- liczba komórek drobnoustroju potrzebnych do zabicia 50% wystawionych na ich działanie zwierząt laboratoryjnych, a w populacjach ludzkich, współczynnik śmiertelności będących liczba osób zmarłych z powodu choroby podzielona przez liczbę osób chorych na te chorobę w danej populacji

LD50-( lethal dose) liczba bakterii konieczna do zabicie 50% zakażonych zwierząt, podawana jest zwykle w przeliczeniu na kg masy ciała

ID50-(infection dose) liczba bakterii konieczna do zakażenia 50% zwierząt, podawana jest zwykle w przeliczeniu na kg na masy

ED50- ( effective dose) dawka toksyny wywołująca zatrucie u 50% zwierząt, podawana jest zwykle w przeliczeniu na kg masy ciała

Wirulencja (zjadliwości) jest determinowana przez :

• Inwazyjność- zdolność org do rozprzestrzeniania się (przedostawanie) do sąsiadujących lub innych tkanek

• Infekcyjność (zakaźność) – zdolność org do ustanawiania ogniska infekcji

• Toksyczność- główny aspekt potencjału patogennego, jest to zdolność patogenu do wytwarzania toksyn, substancji chemicznych, które uszkadzają gospodarza i wywołują chorobę

Mechanizm wirulencji Bakteryjnej EGZAMIN !!!

1. Adherencja i kolonizacja

2. Inwazyjność

3. Enzymy degradujące

4. Egzotoksyny

5. Endotoksyny

6. Superantygeny

7. Unikanie fagocytozy i usuwania przez układ immunologiczny

8. Indukcja nadmiernego stanu zapalnego

9. Produkty uboczne wzrostu (gaz, kwasy)

10. Odporność na antybiotyki

Adherencja (przyłączenie) – ścisłe powiązanie komórek bakteryjnych z komórkami gosp. zwykle zależne od receptorów (swoiste wiązanie) na miejscu docelowym : możliwa jest adherencja nieswoista

Kolonizacja- skuteczne zajęcie nowych siedlisk przez gatunki zwykle nie występujące w tej niszy (namnożenie się!). Nie jest równoznaczne z chorobą. Swoiste rozpoznanie miejsc receptorowych komórkach docelowych zwiększa patogenność.

Czynniki wpływające na kolonizacje i adherencje

1. Otoczka- wiązanie nieswoiste, występują one na zewnętrze ściany komórkowej i pozwalają bakteriom na unikanie lub przeżycie fagocytozy

2. Receptory i struktury na powierzchni- receptory lub ligandy dla receptorów mogą występować zarówno na bakteriach (adhezyjny) jak i na Komorkach gosp (lektyny)

Adhezyny- struktury lub makrocząsteczki, zwykle białkowe, zlokalizowane na powierzchni komórki lub zewnątrzkomórkowych, które ułatwiają przyleganie mikroorganizmów do powierzchni lub innej komórki; miejsce przyłączenia adhezyn jest często swoistym receptorem

Biofilm:

Niektóre bakterie są zdolne do wytwarzanie biofilmu na powierzchni tkanek lub do kolonizacji wytworzonego przez inny gatunek bakterii. Większość biofilmów to mieszanina drobnoustrojów, chociaż często jeden gatunek, odpowiedzialny za utrzymanie biofilmu przeważa. Klasyczny przykład- kamień nazębny, to biofilm utworzony przez konsorcjum wielu bakterii, osiągający grubość 300-500 komórek na powierzchni zęba. Takie nagromadzenie bakterii i produktów ich metabolizmu w jednym miejscu powoduje choroby przyzębia i dziąseł.

Inwazyjność- zdolność mikroorganizmów do przenikania przez bariery ochronne ustroju, namnażanie się w nim i rozprzestrzenianie dzięki produkowanym przez siebie czynnikom, np. inwazynom, enzymom degradującym hialuronidaza) czyli polipeptydom I zdolność porażania fagocytów, upośledzenie fagocytów) wniknięcie jest możliwe także przez uszkodzone lub zmienione powierzchnie skóry(?) lub skuwek

Iw azyny ( czynniki inwazyjne) struktury lub makrocząsteczki, które ułatwiają inwazje patogennych mikroorganizmów

Namnożenie zdolność mikroorganizmów do rozmnażania podczas infekcji, jest uzależniona od rozwijania się choroby, statusu immunologicznego, leczenia antybiotykami, dostępności składników odżywczych.

Toksyczność- zdolność mikroorganizmu do powodowania choroby na Kutek wytwarzanych toksyn, które częściowo determinują wirulencję ( wraz z inwazyjnością i infekcyjnością)

1. Egzotoksyny- silne substancje toksyczne wytwarzane i wydzielana przez niektórej gatunki bakterii, są białkami, mogą wywoływać uszkodzenia daleko od miejsca kolonizacji drobnoustrojów

2. Endotoksyny- złożenie toksyny bakteryjnej, tzn. złożone z lipidów i polisacharydów (LPS), które są uwalniane po lizie (rozpadzie) komórek bakterii gram ujemnych, mogą stymulować układ immunologiczny w sposób niespecyficzny i powodować stan zapalny: gorączka, dreszcze, bóle stawów, objawy grypopodobne utrzymujące się 24h.

LPS ( lipo polisacharyd)- zbudowany jest z o-swoistego łańcucha bocznego ( antygen O), rdzenia oligosacharydowego oraz lipidu A

Endotoksyny są uwalnianie „na końcu”

Krzywej wzrostu tj. po śmierci bakterii

Najbardziej sprzyjające warunki wzrostu bakterii gram ujemnych :

• pH 4,5

• Aktywność wodna >0.99

• Zakres temperatury 15 do 40 C

Każda żywność może służyć za „przenośnik”

Uwolnienie endotoksyny ma miejsce w jelicie

Super antygen

• Stymulują limfocyty T w sposób niespecyficzny, bez normalnego rozpoznania antygenowego. Uwalnianie SA wtedy duże ilości cytokin wywołujących szok

• Wiążą się bezpośrednio do kompleksów zgodności tkankowej klasy II (MHC II) na komórkach prezentujących antygen, poza konwencjonalnym miejscem wiązania antygenu

• Rozpoznają tylko fragment Vbeta na receptorze komórki T. w ten sposób każdy limfocyt T posiadający odpowiedni element Vbeta może zostać zasymulowany, podczas gdy normalnie wymagane jest dodatkowe swoiste związanie antygeny. Superantygen SA w stanie zaktywować 20% limfocytów T, podczas gdy w typowe aktywacji na skutek prezentacji antygenu aktywowana jest 1 komórką na 10000

• Przykłady : enterotoksyny gronkowcowe (SE) A, B, C1- C3, D, E, G, H i I, gronkowca toksyna zespołu szoku toksycznego – 1(TSST01), pirogenne egzotoksyny paciorkowców A1-A4, C, G oraz H czy superantygen paciorkowcowy (SSA)

Odporność na mechanizmy obronnej gospodarza

• Otoczka polisacharydowa ( Streptococcus Pneumoniae, Neisseria Meningitidis) lub białków ( Bacillus Anthracis)

• Mimikra antygenowa, maskowanie

• Unikanie unieszkodliwienie lub fagocytozy i/lub usunięcie przez układ immunologicznego (inhibitor fagocytozy)

• Odporność na czynniki humoralne

• Odporność na czynniki komórkowe

• Unikanie, unieszkodliwianie lub fagocytozy i/lub usunięcia przez układ immunologiczny (inhibitory fagocytozy)

Uszkodzenia komórek gospodarza

Uszkodzenie bezpośrednie

-zniszczenie tkanek na skutek procesu chorobowego

=toksyny

Enzymy

Uszkodzenie pośrednie

Reakcja tkanki na niewłaściwą, nadmierna, niekontrolowana odpowiedz immunologiczna- stan zapalny, np. reakcje nadwrażliwości autoimmunologicznej, immunopatogeneza

Czyli jakie zabezpieczenia musi patogen obejść..

Zewnętrzne (pierwotne)

Fizyczna bariera dużych powierzchni: np. skóra, drogi oddechowe, przewód pokarmowy, układ moczowo-płciowy

Czynniki mechaniczne i fizyczne; pot, kwasy tłuszczowe, naturalna, fizjologiczna mikroflora (antagonizm mikrobiologiczny), perystaltyka jelit, przepływ moczu, włosy, rzęsy, łzy(lizozym), wydzielina z nosa, pH ( żołądek 2,0 - potem nagły skok do ok. 9) ślina (lizozym), krew (beta-lizyna), nasienie (spermina), przeciwciała wydzielane przez śluzówkę

Wewnętrzne (wtórne) jeśli infekcja drobnoustrojów uda się przenikną barierę skóry lub śluzówek uruchamiane są mechanizmy obrony komórkowej, które obejmuje lokalne makrofagi oraz pochodzące z krwi komórki fagocytujące. Fagocyty jednojądrzaste (monocyty i makrofagi) oraz leukocyty o wielokształtnych jadrach (neutrofile) są najważniejszymi komórkami fagocytującymi docierającymi do miejsc infekcji

Inne

Nieswoiste: reaktywne formy tlenu (nadtlenek wodoru, anionorodniki, ponadtlenkowy, rodniki hydroksylowy , halogenki) układ dopełniacza, interferon

Białka wytworzone przez gospodarza: złożony układ mediatorów odporności komórkowej i humoralnej np. enzymy lizosomalne, mediatory, prostaglandyny, histamina, białka szoku cieplnego, białka wiążące żelazo…

Łańcuch transmisji choroby

Każda choroba zakaźna jest wynikiem kolejnego zajścia pewnych zdarzeń łańcuch

1. Źródło choroby ( rezerwuar, inny nosicielem ,wektor, skażona żywność, woda itp.)

2. Sposób przeniesienia choroby z rezerwuary na gosp. (transmisja)

3. Osoba podatna

Przerwanie łańcucha transmisji na dowolnym etapie powoduje ze choroba się nie rozprzestrzenia. Najefektywniej jest jeśli się przerwie na pierwszym etapie !

Wykład 2

Mikrobiologia a żywność

Skąd drobnoustroje w żywności?

1. Wykorzystanie mikroorganizmów do zwiększenia wartości odżywczej, polepszenie właściwości organoleptycznych ( kolor, zapach , smak, tekstura) oraz wydłużenie czasu przechowywania.

2. Niewystarczająca kontrola psucia się produktów żywnościowych przez ograniczenie lub wyeliminowanie obecnych w nich mikroorganizmów bądź przez zmianę ,środowiska żywności na nieodpowiednie dla rozwoju drobnoustrojów powodujących psucie.

3. Bezpieczeństwo żywności- niewłaściwa ochrona zasobów żywności przed bakteriami patogennymi, które mogą naturalnie być obecne w pożywieniu, zostać wprowadzone podczas obróbki lub celowo (bioterroryzm).

Zagrożenia w mleku:

• Mycobacterium tuberculosis

• Brucela

• Salmonella

• Listeria monocytogenes

• Escherichia coli

• Taphylococcus ureus

• Bacillus

• Clostridium

• Campylobacter

Zboża

• Pleśnie

• Salmonella

• Bacillus cereus

Mięso i produkty mięsne

• Salmonella

• Staphylococcus ureus

• Yersinia enterocolytica

• Clostrium perfringens

• Clostridium, botulinum

• Patogenne szczepy e.coli

• Listeria monocytogenes

• Pasożyty

Drób i jaja

• Salmonnela

• Campylobacter

• Staphylocc

• Listeria monocytogenes

Ryby i skorupiaki

• Wibrio parahaemyloticus

• Vinrio vulnificus

• Vi brio cholerae

• Clostridium botulinym (typu E)

• Listeria monocytogenes

• Pasożyty

• Wirusy ( hepatitis A; typu noewalk)

Warzywa, owoce, orzechy

• Salmonella

• Shigella

• Vi brio cholerae

• Listeria moonocytohenes

• Eneterotoksygenne szczepy E.coli

• Clostridium botulinum

• Wirusy ( hepatitis A; wirusy jelitowe)

• Pasożyty

• Pleśnie

Przyprawy

• Clostridium perfingens

• Salmonella

• Bacillus cereus

• Pleśnie

Czynniki wpływające na wzrost drobnoustrojów w produktach żywnościowych

1. Czynniki wewnętrzne ( związane z żywnością)- pH, zawartość wody, struktura fizyczna żywności, dostępne składniki odżywcze, możliwa obecność naturalnych czynników antymikrobiologicznych

2. Czynniki zewnętrzne (środowiskowe)- temperatura, wilgotność względna, obecność gazów )co2,02), typy i liczba obecnych drobnoustrojów

Temperatura

- zakres dla wzrostu mikroorganizmów -8 +90 ( powyżej lub poniżej opóźnienie wzrostu i/lub destrukcja Komorek)

-temperatura żywności spożywanej: 1-50

-temperatura wpływa na : czas trwania fazy logarytmicznej, tempo wzrostu, populację końcową komórek, wymagania pokarmowe

Podział:

Termofile (55-75)

Mezofile (30-45) większość organizmów powodujących psucie się żywności

Psychofile (5-15) i psychrotrofy (25-30) rośna w temp chłodniczych (Listeria monocytogenes, Yersinia enterocolitica)

Chłodnictwo zwiększa trwałość żywności, jednak nadal żywność ta jest podatna na : Acinetobacter, Alca….

Mrożenie:

• Mrożenie- temp, -2 do -10 , szkodliwe dla bakterii:

- wolne zamrożenie ( do -10)= maksymalne uszkodzenie

-szybkie zamrażanie (-30 lub niżej)= minimalne uszkodzenie

-gramujemne są bardzo wrażliwe niż gram dodatnie na zamrażanie

-wzrost po rozmrożeniu zależy od:

a) liczby i typu organizmów , które przeżyły

b) sposoby rozmrażania

Niekontrolowane rozmnażanie może zwiększać liczebność drobnoustrojów

Duże mrożonki- powierzchnia rozmraża się szybciej niż rdzeń

Bakterie blisko powierzchni zaczynają rosnąc i rozmnażać się zanim środek całkowicie się rozmrozi

ROZMRAŻAMY W LODÓWCE LUB PRZEZ SZYBKIE PODGRZANIE W MIKROFALÓWCE, NIGDY W TEMPERATURZE POKOJOWEJ

Ogrzewanie

• Wzrost temp powyżej optimum- zatrzymanie wzrostu, uszkodzenie i ostatecznie śmierć

• Łagodna ekspozycja: subletalne uszkodzenia (naprawialne)

• Przetrwalniki: ekspozycja 5min w 80 inaktywuje komórki wegetatywne, ale aktywuje kiełkowanie przetrwalników!!!!!

• Dalszy wzrost temperatury- zniszczenie populacji w tempie logarytmicznym ( wykładniczym)

Aktywność wodna

• Drobnoustroje wymagają wody do wzrostu i metabolizmu

• Użyteczny wskaźnik- aktywność wodna a_w- a_w żywności lub roztworów= stosunek ciśnienia pary wodnej nad żywnością do ciśnienia pary wodnej nad czysta woda w tej samej temp

Czysta chemiczna woda ma aktywność a_w=1

Ze wzrostu stężenia związków rozpuszczalnych aktywność wody spada poniżej wartości 1.

- kserofile- drobnoustroje zdolne do wzrostu przy niskiej wilgotności środowiska

-somofile- drobnoustroje wykazujące zdolność wzrostu w środowisku o dużym stężeniu cukrów

-halofile - żyją…..

Minimalna aktywność wody w środowisku dla różnych drobnoustrojów ( EGZAMIN!!!)

Minimalna a_w Przykłady drobnoustrojów

<0,95 prawie wszystkie drobnoustroje

0,95 gramujemne bakterie, niektóre drożdże

0,92 glony morskie

0,91 wegetatywne komórki z rodzaju bacillus, lactobacillus, niektóre pleśnie

0,88 większość drożdży

0,85 gronkowce staphylococcus ureus

0,80 większość pleśni

0,75 bakterie halofilne, glony halofilne

0,60 osmofilne drożdże, kserofilne pleśnie

Poniżej a_w=0,60 drobnoustroje nie są zdolne do wzrostu !!

pH

• Bakterie mają minimum, optimum i maximum pH

• Błona komórkowa jest słabo przepuszczalna dla jonów H+ czy OH-, a cytoplazma ma składniki o działaniu buforującym

• Wewnętrzne pH bakterii jest bliskie 7

• Poniżej 3,5 większość bakterii nie może rosnąć!!!

• Różnice w wartości minimalnego pH potrzebnego do zapoczątkowania wzrostu

Bakterie kwasu mlekowego (LAB) tworzą środowisko kwaśne, zyskują przewagę nad mniej tolerancyjnymi bakteriami.

Białko jaja kurzego osiąga pH 9 (utrata co2 po zniesieniu, ochrona przed inwazja bakteryjna)

Organizmy proteolityczne ( np. Pseudomonas spp.) rosną w środowisku umiarkowanie alkalicznym

Inne czynniki wpływają na wzrost drobnoustrojów w żywności

• Bakterie mają większe wymagania pokarmowe w wyższych temperaturach bądź przy niższych wartościach a_w

• Syropy cukrowe podczas przechowywania brązowieją ( również podczas ogrzewania) powstaje furfural o pochodne (np. HMF, 50hydroksymety……)

• Naturalne składniki żywności o właściwościach antybakteryjnych- olejki eteryczne, taniny, lektyny

• Żywność pochodzenia zwierzęcego może zawierać liczne inhibitory wzrostu bakterii- owomukoid, lizozym, konalbumina i awidyna w jaju, lakteniny w mleku;

Wąski zakres aktywności, dość labilne.

Obróbka i utrwalanie żywności

• 2 cele utrwalania żywności- przedłużenie czasu przydatności do spożycia żywności przetworzonej i/lub składników żywności.

Zapewniamy bezpieczeństwa żywności przetworzonej ( także mikrobiologicznego

• Dotyczy: kontrola mikroorganizmów w żywności, poprawa jakości żywności, opóźnienie psucia, eliminowanie patogenów

Choroby przenoszenia przez żywność

• SA wynikiem obecności drobnoustrojów lub produktów jego metabolizmu w żywności

• Skażenie może być pierwotne ( zanieczyszczony surowiec ) lub wtórne ( niewłaściwe higiena podczas produkcji żywności, przechowywania, obróbki, przygotowania i podawania posiłku)

• Żywność o wysokim ryzyku- produkty nie poddawane gotowaniu lub dalszej obróbce, surowca żywności ( ryzyko związane z surowce, ale też z ubojem)

Najważniejsze drobnoustroje patogenne w żywności

1. Campylobacter

2. Salmonella

3. Shigella

4. E.coli

5. Yerdinia

6. Listeria

7. Vibrio

8. Clostridium

9. Staphylococcus

10. Bacillus

11. Wirusy

Patogeny żywności – grupa 1

1. Grupa 1 zawierają, bakterie nie wytwarzające typowe toksyny, a choroba które wywołują są wynikiem ich namnożenia w organizmie

2. Tak mikroorganizmy wytwarzają cząsteczki, które zapewniają ochronę przed mechanizmami obronnymi gospodarza u uniemożliwiają przenoszenie wewnątrz zainfekowanego organizmu.

3. Kiedy bakterie osiąganą nabłonka jelita, penetrują do tkanek i namnażają się w cytoplazmie Komorek lub wakuolach

4. Należą tu:

Shigella

Salmonella

Listeria monocytogene

Yersinia eneterolitica

Camphylobacter jejuni

Patogeny żywności- grupa 2

• Grypa 2 obejmuje bakterie, które namnażają się w organizmie gospodarza i wytwarzają toksyny odpowiedzialne za przebieg choroby podczas infekcji (inwazji) żołądkowo-jelitowej

• Symptomu choroby są efektem zniszczenia komórek wywołanego przez toksyny zewnątrzkomórkowe i przez składniki obecne w ścinkach komórkowych np. fimbrie, LPS

• Takie toksyny nie są wytwarzane poza organizmem gospodarza albo ich obecność w żywności nie wpływa na konsumenta

• Należą tu:

Aeromonas sp

Escherichia coli EHEC

Vi brio cholerae

Bacillus cereus

Clostridium perfringens

Patogeny żywności- grupa 3

• Grupa 3 obejmuje bakterie, które wytwarzają toksyny w żywności poza organizmem gospodarza

• Objawy choroby są wywołane przez działanie toksyny i zwykłe obecność samego mikroorganizmu nie prowadzi do zatrucia ( intoksykacje)

• Do tej grupy należą 2 gatunki:

Clostridium botulinum

Staphylococcus ureus

• Botulina oraz toksyny gronkowcowe są wytwarzane tylko przez niektóre szczepy i tylko w specyficznych warunkach środowiska, zwykle innych niż te, które promują wzrost komórek wegetatywnych.

Rodzaje zatrucia pokarmowych ( EGZAMIN!!!)

W wielu przypadkach do wywołania objawów zatrucia wystarczają same bakterie, w innych jest to łączenie działanie bakterii i wytwarzanej przez nie toksyny, w nielicznych- efekt samej toksyny. W zależności od czynnika przyczynowego choroby przenoszone przez żywność mogą być

1. Toksykoinfekcja- do wywołania objawów konieczna jest obecność mikroorganizmu, który się namnaża w przewodzie pokarmowym człowieka i wytwarza toksyny

2. Intoksykacjami- wynik działania toksyny wytworzonej przez drobnoustroje w żywności przed jej spożyciem, mikroorganizm zwykle nie rozwija się w przewodzie pokarmowym, obecność żywych komórek nie jest konieczna.

Inne przyczyny zatrucia pokarmowych

Do innych czynników powodujących intoksykacje pokarmowe zaliczane są:

-toksyny wytwarzane przez grzyby (mykotoksyny ) i glony,

-toksyny metaboli tyczne jak aminy biogenne i karbaminiany etylu wytwarzane przez bakterie i drożdże………..

Enterobacteriaceae

1) patogenne szczepy Escherichia coli

• Małe, gramujemne pałeczki (2-5 x0,5 um)

• Większość ruchliwa ( urzęsione perytrychalne), Klebsiella i Shigella nieruchliwe

• Względne beztlenowce

• Oksydazo-negatywne

• Redukują azotany (V) do azotanów (III) lub azotu

• Fermentują glukozę i inne węglowodany

• Liczne rodzaje

• Niektóre szczepy to patogeny oportunistyczne

• Niektóre szczepy są patogenami właściwymi

- salmonella, shigella, yersinia, niektóre szczepy E.coli

Charakterystyka E.coli

• Pałeczki średniej wielkości ( 0,3-1,5 x 1,0-6,0 um)

• Gramujemne

• Nieprzetrwalnikujące

• Ruchliwe ( orzęsione perytrychalne) lun nieruchliwe, względne beztlenowce lub względne tlenowce

• Nie maja oksydazy cytochromu c

• Katalazo dodatnie

• Są mezofilami (22-37), niehalofilne

• Fermentują glukozę z wytworzeniem kwasu pirogranionowego i gazu lub tylko kwasu ( testy z czerwienia metylową dodatnie, test vogues-proskauera ujemny)

• Większość fermentuje D-mennitol i laktozę

• Wytwarzają indolu ( z tryptofanu)

• Nie wytwarzają H2S na podłożu TSI (triple su gar iron)

• Nie wytwa……

• Historia 1885r, E.coli jako przyczyna chorób, rola zanieczyszczonej wody i żywności w przypadku zatrucia E.coli

• E.coli produkujące werocytoksynę ( VTEC)- jest E.coli O157:H7, ale zatrucia o znacznej śmiertelności powodują także grupy serologiczne O26, O103, O111, O118 i O145 , a ostatnio w Niemczech O104:H4

• W połowie lat 40-tych XX wieku ustalonego schemat umożliwiający podział E.cli na grupy serologiczne na podstawie różnic w budowie antygenów

• Obecnie znanych jest ponad 170 grup serologicznych wydzielonych na podstawie antygenów somatycznych (O)- różnica w budowie antygenu O w LPS

• Ponadto, rozpoznano już ponad 50 różnych antygenów rzęskowych (H) i blisko 100 antygenów otoczkowych (K), co umożliwia dalszy podział E.coli na tzw. Serotypy

• Sugerowanie i serotypowanie wraz z informacją m.in. o biotypie, typie faga, czy produkowanych toksynach ułatwia rozróżnienie szczepów zdolnych do wywołania chorób o ludzi i zwierząt. Ustalono też pewne powiązanie między grup…..

• W zależności od nabytych genów wirulencji poszczególnych szczepom E.coli przypisywane są różne typy patogenności. Szczepy te klasyfikują się jako wirotypy: EPEC- enteropatogenne, ETEC- enterotoksygenne, EHEC- enterokrwotoczne, EIEC- enteroinwazyjne oraz EAEC- enteroafrefacyjne

• Różne czynniki wirulencji w danym organizmie , np. czynniki kolonizacji, zdolności do inwazji komórek, produkcja hemolizyn czy toksyn powodują, że e.coli są związane z różnymi typami chorób.

• Chociaż e.coli jest powszechnym i nieszkodliwym……….

EpeC-emeteropatogenne e.coli

• EPEC przyłącza się do komórek śluzówki jelita powodując zmiany w strukturze komórek, komórki EPEC wnikają do komórek śluzówki

• Czas wylegania choroby ( od zarażenia do pierwszych objawów choroby)

• 17-72 godzin, średnio 36h

• Przykładowe grupy serologiczne : O18

ETEC

• Przykładowe grupy serologiczne : O6, O15, O25 O,27 O63, O78, O115

• ETEC przylega do śluzówki jelita cienkiego i wytwarza …..

EHEC ( EGZAMIN!!!)

• EHEC przyłącza się do śluzówki i powoduje „złuszczenie” się komórek śluzówki produkuje toksyny

• Syndrom hemolityczno-mocznicowy ( HUS) krwawa biegunka, ostra niewydolność nerek u dzieci, trombocytopenia, ostra nefropatia, drgawki, śpiączkami, śmierć ( o 157:h7, O104:H4, O26:H11, O103:H2, O113:H21)

• Czas wylegania choroby 3-9dni średnio 4 dni a trwanie choroby 2-9dni średnio 4 ni

• Symptom choroby: nagły silny ból i skurcze brzucha, masowa, krwawa biegunka, wymioty, Brak gorączki

• Zakrzepowa plamica małopłytkowa: podobna do UHS, ale z towarzysząca gorączką zaburzenia ……….. i brak pierwszego

Eiec

• ZAKAŻA KOMÓRKI JELITA I ROZPRZESTRZENIA SIĘ poprzecznie z komórki do komórki

• Czas wylegania choroby 8-24 godzin, średnio 11h

• Czas trwania choroby: dni-tygodnie

• Symptomy choroby: uporczywa biegunka u dzieci, sporadycznie, krwawa biegunka, wymioty, odwodnienie

• Przykładowe grupy serologiczne: O3, O44, O51, O77… pierwsze

DAEC- o rozsianym przyleganiu (adhezji)….

Dawki Infekcyjne patogennych E.coli

Wykład 3

Dawki infekcyjne patogennych E.coli!!!!!

• 100000000-1000000000 (108-1010) komórek ETEC potrzeba do wywołania infekcji i biegunki

• 105-1010 komórek EPEC potrzebna do wywołania biegunki

• 108 komórek EIEC potrzebna do wywołania biegunki u dorosłych

• !!!!!!Zaledwie < 100 komórek ( bardzo niska dawka infekcyjna) VTEC (EHEC) wystarcza do wywołania infekcji konieczne zachowanie najważniejszych możliwych standardów podczas produkcji i obróbki żywności, kontrola pozostałych komórek E.coli w żywności, zachowanie warunków organicznych wzrost patogennych szczepów

• Niektóre osobniki, mimo ekspozycji na bakterie E.coli nie dają objawów choroby!!!

!!e.coli 0157 is reported to survive AT pH below 4,4 and Has also been show to grow AT pH 3,6 in appel juice, pH 3,58 in hydrochlorie acid, pH 3,78 in lactic acid and pH 3.96 in citric acid (Ewelajna tabelka ale chyba nie jest ważna)

-żywność przetrzymywać <7st.C bo od 7-46st.C E.coli są w stanie przetrwać i się namnożyć (optimum 35-40. max 44-46)

- pH 4,4-9

- aktywność wodna 0,95

-2,5% NaCl – przy takim stężeniu E.coli rośnie (?) ale 8,5% NaCl nie

- rozcieńczony kwas HCl (w lab.) utrzymuje się E.coli

Metody szybkiej detekcji identyfikacji E.coli

1. Elisa

• Np. test Vidas E.coli 0157 f-my bioMerieux (UK) (25h)

• E.coli 0157:H7

1. Immunochromatografia

2. Pcr

3. Podłoża wybiórczo-różnicujące

   • CHROMagar STEC-0104 – kolonie fioletowo-różowe wskazują na wzrost E.coli

0104:H4 (24h)

Kontrola patogennej E.coli żywności !!!!!!

• Główne źródło zanieczyszczone mięso wołowe, w mniejszym stopniu inne mięsa, skażana woda

• Rozprzestrzenianie się człowiek człowiek kontakt z chorymi zwierzętami ( na farmach)

• Kontrola skupia się przede wszystkim na najbardziej patogennych szczepach E.coli 0157 oraz innych VTEC

Skąd E.coli w żywności

• Zanieczyszczone surowiec ( gł. Surowe mleko, mięso wołowe i świeże owoce), jest głównym powodem obecności e.coli w ostatecznym produkcje żywnościowym

• Zatrucia spowodowane niewłaściwym (niedostatecznym) gotowaniem lub inną obróbką cieplną

• Zanieczyszczenia krzyżowe gotowego produktu ( po obróbce

• Zanieczyszczenie surowca najczęściej przez kontakt z odchodami zwierząt (niewłaściwie prowadzony rozbiór mięsa, stosowanie odchodów zwierząt jako nawozu)

Kontrola surowca

Mleko

• Zanieczyszczenie mleka odchodami zawierającymi bakterie podczas dojenia

• Namnożenie nawet niewielkiej ilości bakterii w mleku przechowywanym w zbyt wysokiej temp ( musi być , 7-8C)

• Niewłaściwe czyszczony sprzęt do udoju, transport i przechowywanie mleka

Mięso

• Zanieczyszczenie mięsa bakteriami z odchodów lub zawartości jelita podczas niewłaściwie przeprowadzonego oboju i rozbiory mięsa

Owoce i warzywa

• Owoce i warzywa uprawienie na polu nawożonym niewłaściwie przygotowanym nawozem zwierzęcym (obornikiem), właściwa fermentacja obornika powoduje podgrzanie biomasy do > 60C co obniża poziom skażenia bakteriami E.coli

• E.coli 0157 i inne VTEC mogą przeżyć w grudnikach gleby i obornika do 8 tygodnie w temp.15C, a jeśli było ich dużo ( 10⁵ cfu/g) nawet 12tygodni. W grudniku ziemi pod ciągłym naświetleniem wytrzymują 120 dni!!

• Produkcja soku niepasteryzowanych z owoców spadłych na ziemię - RYZYKO !!!!!

Escherichia coli a temperatura!!!!!

Wobec E.coli o157 i VTEC najefektywniejsza jest OBRÓBKA TERMICZNA

Temperatura gotowania niezbędna do zniszczenie E.coli 0157 i VTEC zależy od typu produktu

• Mleko pasteryzowane wymaga uzyskania przez 15 sekund 71,7 C

• Mięso minimum 70C przez 2 minuty pozwala na redukcję VTEC 0157 o > 6 log cfu/g

Próbka żywności- gotowanie

GOTOWANIE

• W czasie obróbki termicznej należy uwzględnić:

_ minimalną temp wejściową materiału

- rozmiar największego kawałka produktu

-rozkład temp w piecu

-upakowanie pojemnika, uwzględnienie poduszek powietrznych, które wpływają na transfer ciepła

…….

Obróbka żywności-fermentacja

• Produkcja niektórych wędlin i serów polega na fermentacji i suszeni co redukuje ilość obecnych kontaminacji w surowcu

• Sery miękkie produkowane z mlekiem niepasteryzowane i sery twarde z mleka surowego oraz surowe, fermentowane mięso poddawane krótkiemu dojrzewaniu czy krótkiemu okresowi suszenia są bardziej podatne ….

  1. proces fermentacji powoduje szybką reakcję (?) i spadek pH

  2. długotrwałe suszenie (kilka tyg.) obniża aktywność wodną produktu

te dwa czynniki razem umożliwiają obniżenie liczebności E.coli o 2-3log

Obróbka żywności –mycie

• Gotowanie do spożycia świeże sałaty, owoce, warzywa, niepasteryzowane soki owocowe są produkowane bez zbędnych procesów technologicznych. Redukcja zanieczyszczeń ( kurzu, pyłków, ziemi, mikroorganizmy) opiera się jednie na procesie mycia

• Zwykle stosuje się wodę chlorowaną ( stężenie chloru <200 ppm) co wystarcza do zredukowania poziomu patogenów o 1-2 jednostki log.

• System „spray” umożliwia uzyskanie podobnej skuteczności przy zastosowaniu wody dejonizowanej zamiast chlorowanie

• Jednak przy znaczącym zanieczyszczeniu niewystarczające

• Końcowe skażenie produktu na skutek: brak regularnej wymiany wody płynącej, nie utrzymany właściwy poziom czynnika odkażającego, niewystarczający kontakt antybakteryjnego czynnika myjącego z powierzchnią

Obróbka żywności – kiełkowanie

• Kiełki nasion różnych warzyw były źródłem zatrucia wywołanych przez E.coli 0157 i Salmonella

• „epidemia” w Niemczech w 2011 roku wywołania przez E.coli 0104:h4 kiełki ( 852 osoby z HUS, 32 zgony, dodatkowo ponad 3000 osób zatrucia bez rozwiniętego HUS, 17 zgonów)

• Duża podatności na zanieczyszczenia mikrobiologicznego; korzystne warunki dla wzrostu patogenów ( ciepło, wilgoć). Nawet przy nieznacznej ilości patogenów na nasiona zwiększenie ilości kilka rzędów wilskości

• Trudność w prewencji: (1) obróbka chemiczna nasion np. traktowanie nasion lucerny 2000ppm podchlorynu wapnia/ Ca(oCl)2 / pozwalało ma redukcje liczby E.coli 1,8-2,3 log cfu/g po 3min i o 2,5log cfu/g po 10min. Zwiększenie poziomu podchlorynu nie było skuteczniejsze, a hamowało kiełkowanie (2) przechowywanie suchych nasion lucerny przez 54 tyg. W temp. 5st.C nie zmniejszyło znacząco liczebności E.coli.

Obróbka żywności- zanieczyszczenia gotowanego produktu

• Unikanie zanieczyszczeń gotowego produktu ( pozbawionego bakterii) surowcem ( z bakterii) lub kontaktu z innymi potencjalnym źródłami patogenu ( odchodami, woda chorym człowiekiem itp.)

• Oddzielenie produktu końcowego gotowego do spożycia od surowego mięsa podczas:

- przechowywanie ( chłodnie, pojemniki, lodówka)

-sprzedaży ( lada, koszyk, taśma przy kasie)

Podczas serowania ( blaty, talerze, krojenie, ręce pracownika)

Infekcje EHEC- jak często?

• Wg CDC co roku w stanach zjednoczonych ma miejsce około 265000 infekcje wywołane przez werocytotoksyczne szczepy Escherichia coli ) z czego serogripa 0157 to ok. 30%)

• To są liczby podane w oparciu o hospitalizowane ( zgłoszone) i rozpoznane co do przyczyny zatrucia!!

Enterobacteriacea

1. Salmonella

• W 1881 roku, amerykański bakteriolog D.E Salmon wykrył pałeczkę powodująca cholerę u wieprzy. Nazwał ją Bacterium suipestifer, ale potem na jego cześć uzyskała nazwę Salmonella cholerae-suis

• Od ponad 100 lat zatrucia pokarmowe, zarówno łagodne ( nieżyt żołądka i jelit), jak i te poważniejsze ( dur brzuszny, rzekomu, posocznica, różnorodne długotrwałe powikłania

• Mimo „wiekowości” tej bakterii zaobserwowano ewoluowanie szczepów, które nabywają nowych cech, szczególnie odporności na liczne antybiotyki nowe zagrożenia

charakterystyczne cechy:

• Gramujemne

• Nieprzetrwalnikujące

• Ruchliwa (urzęsione perychalnie)

• Względne beztlenowce

• Nie mają oksydazy cytochromu c

• Katalazo dodatnie

• SA mezofilami ( 22-37C) niehalofilne

• Fermentują glukozę, z wytworzenie kwasu pirogronowego i gazu lub tylko kwasu ( test z czerwienia metylowa dodatnia, test Voges-proskauera ujemny)

• Nie fermentują laktozy nie wytwarzają indolu

• Nie wytwarzają ureazy

• Wytwarzają H2S na podłożu TSI

• Wykorzystują cytrynian jako źródła węgla

• Maja dekarboksylazę lizyny i ornityny

Rodzaje Salmonella zwykle dzielą się na 2 gatunki

• Salmonella bongori

• !!!!!Salmonella enterica mający 6 podgatunków ( najważniejsza jest pierwszy podgrupa)

- I salmonella enterica subsp. enterica

!!!Salmonella enterica subsp. Enterica serotyp Typhimurium

!!!Salmonella Typhimurium ( skraca się zamiast całej nazwy tej co jest u góry) Typhimurium serotyp

• Szczep salmonella są zróżnicowane antygenowo i można ja identyfikować na podstawie reakcji aglutynacji ( tworzenie agregatów) z homologiczną surowicą. Kombinacja antygenów jakie każdy szczep posiada jest unikalna dla każdego serotypu salmonella:

- antygen o- antygen somatyczny lub antygen błony zewnętrznej

- antygen H- antygen rzęskowy

-antygen VI- antygen otoczkowy

Na podstawie różnicy w składzie tych antygenów jak dotąd rozpoznano ponad 2400 serotypów, a liczba ta rośnie z każdym rokiem.

Salmonella:

• Dodatkowo metody identyfikacji poszczególnych serotypów Salmonella wykorzystują fagotypowanie ( typowanie bakteriofagów), czyli ocenę wrażliwości bakterii na aktywność lityczną wybranych bakteriofagów

• Niektóre bakteriofagi są w stanie zainfekować i zabić tylko ściśle określony szczep bakterii

• Zastosowanie szczególnie do wykrycia źródła (początku) ogniska Sallmonellozy

Felix & Callow opracowali metodę do określenia fagotypu Salmonella Typhimurim, która stała się międzynarodowym standardem do badań epidemiologicznych nad tym serotypem. Początkowo możliwe było określenie 34 fagotypów (PT). Obecnie, dzięki użyciu aż 36 różnych typów fagów można rozdzielić aż 232 ostatecznego fagotypu (PT). Salmonella Typhimurim, np., S. Typhimurim DT104

Salmonella a gospodarz

• Niektóre serotypu salmonella są swoiste dla danego gospodarza ( host-releted) np. S.Gallinarum- drób, S.Choleraesuis- świnia, S.Typhi i S.Paratyphi0człowiek

• Czasami dany serotyp jest bardzo infekcyjny wobec pewnych zwierząt, np. S.Choleraesuis wobec świni, a S, Dublin wobec bydła, ale może też powodować choroby człowieka ( host adepted)

• Istnieją też serotypu, które wywołują infekcje w szeroki spektrum niespokrewnionych gatunków organizmów, nie są ograniczone do danego gospodarza („unrestricted”) np.: S. Typhimurium i S. Ebteritidis

• W okresie zdrowia Salmonella może być obecna w odchodach chorych. Wydalanie bakterii zwykle z czasem zmniejsza się aż a końcu ustaje. Jednak w niektórych przypadkach wydalanie trwa i taki osobnik staje się chronicznym nosicielem (rezerwuarem) patogenu.

Salmonella

• Salmonella wywołuje typową toksykoinfekcję zwaną SALMONELLOZA. Bakterie namnażają się w jelicie cienkim, kolonizują je, następnie wnikają do tkanek, produkują enterotoksyny i wywołują stan zapalny i biegunkę, w sytuacji, gdy bakteria dostanie się do krwioobiegu lub układu limfatycznego, może powodować znacznie poważniejsze i groźniejsze następstwa (sepsa)

• Większość ludzi jest podatna na salmonellozę, jednak pewne grupy SA bardziej wrażliwsze i narażone na infekcje np. Male dzieci, starci, osoby z chorobami przewlekłymi lub osoby o obniżonej odporności

• W okresie zdrowienia salmonella może być obecna w odchodach chorych. Wydalanie bakterii zwykle z czasem się zmniejsza aż w końcu ustaje. Jednak w niektórych przypadkach wydalanie trwa i taki osobnik staje się chronicznym nosicielem (rezerwu……

• Śmiertelne przypadki salmonelloza są rzadkie, jednak maja miejsce. Przeciętny, zdrowy osobnik zwykle zdrowieje z salmonellozy bez konieczności stosowania antybiotyków, a jedynie ze wspomagającym leczeniem (uzupełnienie płynów o elektrolitow0

• W krajach rozwijających zakażenie Salmonella skutkuje poważnym nieżytem żołądka i jelit, do 40% przypadków przechodzi w posocznica, a 30% kończy się śmiercią

• W ostatnich latach zaobserwowano zwiększona odporna na antybiotyki, np. szczepy S.Typimurim CT104 mogą być niewrażliwa na co najmniej 5 najczęściej stosowanych antybiotyków

• Liczba przypadków salmonellozy maleje, jednak szacuje się, że na każdy potwierdzony przypadek infekcji (hospitalizacji) przypada 3,2 przypadków niezgłoszonych.

• Dawki infekcyjne zależy od gatunku i szczepu, Zwykle przyjmuje się ze wynosi 100000 komórek, ale zanotowana także liczne ogniska gdzie dawki infekcyjna wynosiła 10-100 komórek ( źródłem zakażenia były produkty zwierające duże stężenie tłuszczu, np. czekolada, ser, salami)

• Warunki ograniczające wzrost bakterii z rodzaju Salmonella:

- temp minimum 5,2C ( dla większości<7C) maximum 46,4C

-pH, minimum 3,8 ( dla większości 4,5) maximum 9,5

-Aktywność wodna minimum 0,94

Nieżyt żołądka i jelita!!!

• S.enterica subsp. Enterica I większość serotypów tego gatunku, np. Agona, Dublin, Hadar, Enteritidis, Poona, Typhi, Typhimurim, Virchow) oraz S.en…

• Objawy: biegunka, osłabienie….

• Możliwy wydłużony czas wydalania bakterii (nie jestem pewna czy to ma być tu )

Gorączka tyfusowa ( dur brzuszny, rzekomy)!!!!!

• S.typhi, S.paratyphi

• Dawka infekcyjna <1000komórek

• Czas inkubacji (wylęgania) 7-28 dni, zwykle 14 dni

• Objawy: dur brzuszny, wysoka gorączka, złe samopoczucie, nudności, bóle brzucha, anoreksja, majaczenie, „splątanie”, początkowo zaparcia, potem biegunka

• Rekonwalescencja trwa 8 tygodnie

• Stadium nosiciela może trwać miesiącami, a nawet latami

Posocznica, bakteriemia!!!

• Członkowie S.enterica subsp.enteruca

• Przedostanie się komórek bakterii do krwiobiegu

• Objawy: wysoka gorączka, źle samopoczucie, bole brzucha i w klatce piersiowej, dreszcze, anoreksja

Powikłania: (nie wiem czy to ma być tu)

• Zapalenie kości, stawów, wyrostka robaczkowego, wsierdzia, osierdzia, opon mózgowych, otrzewnej, dróg moczowych

• Stosunkowo (?)

Destrukcja salmonella

• Salmonella jest łatwa do eliminacji poprzez podgrzanie jeśli mowa o żywności o wysokiej aktywności wodnej ( a_w >0.98). w przypadku niskiej a_w (np. wysoka zawartość tłuszczów) temperatury potrzebne do zabicia bakterii SA znacznie wyższe.

• W żywności mrożonej lub o niskiej a_w Salmonella może przetrwać miesiące, nawet lata ( lody -23C 7lat; mleko 10msc, masło -5/21C- 24tygodnie/6)

• Istnieją doniesieni opisujące wzrost salmonella na skorupce jej w temp.4C w mięsie mielonym i z kurczaka w 2C

• Nowe ogniska salmonellozy SA zwykle wywołane obecnością bakterii w żywności przygotowanej w malej skale

Niepisana zasada

Obecność bakterii z rodzaju salmonella w 25g jakiegokolwiek produktu z w/w grupy dyskwalifikuje ten produkt. Nie może być on zaakceptowany gdyż jest potencjalnie ryzykowny.

Potwierdzone wykrycie salmonelli w produktach gotowych do spożycia lub przeznaczonych do żywienia grup szczególnie narażonych skutkuje wycofanie tego produktu z obrotu i handlu detalicznego, a nawet zamknięciem linii produkcyjne czy przedsiębiorstwa na czas dochodzenie i działania.

Kontrola żywności w kierunku salmonella

• Od wielu lat najczęstszym źródłem zakażenia salmonella są jej i kurczaki. Ale diagnozowana ogniska salmonellozy, gdzie źródła były „wegetariańskie”

• Dominujące serotypy salmonella na przestrzeni ostatnich 30-tu lat ( s.typhiurim-enteritidis-typhimurium……

Kontrola powinna obejmować:

-surowiec, w szczególności surowe mięso, surowe mleko, surowe jajka, zanieczyszczone, owoce, warzywa, wodę, ryby i skorupiaki

- możliwość krzyżowego zanieczyszczenie odchodami ( ludzkimi lub zwierzęcymi)

Zanieczyszczenie małe ma miejsce głównie na skutek przeniesienia odchodów zwierzacie do mleka surowego podczas udoju ( brudne wymiona, dojarki)

• Chłodzenie mleka natychmiast po udoju i utrzymywanie warunków <8C przez cały czas (aż do spożycia lub dalszych etapów obróbki)

• Zachowanie odpowiedniej higieny podczas udoju

Owoce i warzywa i inne surowce!!!

• Salmonella w zależności od pory roku może przetrwać nawet 41 tygodni w grudkach zmieni, do których może się dostać wraz z nawozem zwierzęcym. Nie powinno się wylewać odpadów zwierzęcych na rosnące uprawy. Kompostowanie (wysoka temp) napowietrzanie, przechowywanie, przez długi czas płynnych odpadów zwierzęcych znacząco zmniejsza liczbę bakterii

• Woda do nawadniania uprawy może być źródłem bakterii - kontrola

• Ochrona upraw a w szczególności stref magazynowania i obróbki owoców i warzyw przed wchodzeniem dzikich zwierząt i ptaków, które są nosicielami salmonelli

• Owoce „spadły” są potencjalnym źródłem zakażenia

• Surowce pochodzące z upraw wodnych (kiełki, skorupiaki) i innych słabo kontrolowanych (nasiona, zioła) duże zagrożenie

Kontrola podczas produkcji żywności

• Bardzo podobnie do Escherichia coli

• Gotowanie standardowo temp. dla mięsa 2 min w 70C mleku 15 sekund 71,1

• Najbardziej odporne termicznie Salmonella senftenberg 775W ( 5 min w 60C, 1,12min w 61 w plennym jajku w parowaniu do <1min w 58C dla pozostałych szczepów Salmonella

• Redukcja salmonelli podczas fermentacji ( niskie pH , antybakteryjne związki wytwarzane przez LAB), długich okresów suszenia wędlin i serów (obniżona aktywność wodna)

• Rutynowe kontrole surowca wyjściowego (surowe mleko, mięso), kontrola procesu mycia, kiełkowania, zanieczyszczenia na dalszych etapach obróbki żywności (transport, przechowywanie)

Listeria monocytogenes

• Jako groźny patogen żywności i przyczyny listeriozy została rozpoznana dopiero w 1981. Wybuch ogniska listeriozy w Halifakksie w nowej Szkocji ( 41 osób chorych, 18 zgonów gł kobiety w ciąży i noworodki) był epidemiologiczne powiązany ze spożyciem surówki z białej kapusty która była nawożona surowym zanieczyszczonym listeriami owczym obornikiem. Od tego czasu liczna przypadków zachorowań na listeriozę jest monitowana, a L.monocytogenes jest obecnie uznawana za ważne zagrożenie w przemyśle spożywczym

• Listeria ma szczególnie wysoką śmiertelność u osób podatnych takich jak dzieci w łonie matki, starsi, osoby o upośledzonej odporności

• Jest szeroko rozpowszechniona w środowisku i od czasu do czasu występuje w większości surowców do produkcji żywności

• Mała pałeczka o zdolności pleomorfizmu( kształt od formy pośrednich pomiędzy krótkim pałeczkami a ziarniakami do form nitkowatych

• Gramdodatnia

• Nieprzetrwalnikująca

• Ruchliwa

• Tlenowa lub względnie beztlenowa

• Nie ma oksydazy cytochromu C

• Katalazo dodatnia

• Rozwija się wewnątrzkomórkowo

• Typowy psychotrof- rośnie <0 do 45 C, mnoży się w warunkach chłodniczych nie przezywa 30 min 60C

• Rośnie w pH od 5 do 9

• Halotolerant ( 10% NaCl, w niektórych środek nawet do 30% NaCl)!!!!!!!!

• Beta-hemolityczna (niszczy erytrocyty)

• W warunkach beztlenowych fermentuję glukozę ( a także ramnozę, sacharozę, laktozę, glicerol, ksylitom, trehalozę) z wytworzeniem kwasu ( gł. Mlekowy i octowy, bez gazu ( pozytywna reakcja z czerwienia metylowa

• Daje dodatni wynik testy Vogues-proskauera ( w war tlenowych wytwarza acetoinę)

• Nie fermentuje ksylozy, arabinozy i mannitolu

• Nie wytwarza indolu i h2s

• Nie wykorzystuje cytrynianu

• Nie hydrolizuje mocznika, żelatyny, kazeiny

• Hydrolizuje eskuline ( glikozyd kumaru)

• Wzrost w obecności 40% żółci

• Aktywność fosfolipazy C fosfatydyloinozytolu (leucytynazy)

• Wytwarza B-glukozydazę

• Ketolozododatnia

• Rozwija się wewnątrzkomórkowo (!)

• Typowy psychotrof – rośnie <0 do 4st.C, mnoży się w warunkach chłodniczych, nie przeżywa 30minw 60st.C

• Rośnie w pH 5-9

• Halotolerant (10% NaCl wg. Niektórych źródeł nawet do 30% NaCl)

Wykład 4

Choroby wirusowe:

Wirusy to pozbawione budowy komórkowej struktury zdolne do namnażania się wyłącznie w komórkach-gospodarza. Poza komórkami gospodarza wirusy zachowują się jak martwe obiekty.

Budowa wirusów:

• Cząsteczka wirusa [winion] DNA lub RNA + kapsyd ( białko

• Nagie nukleokapsydy lub pokryte osłonką

• Kapsyd składa się z podjednostek- kapso merów

Budowa wirionu

Kwas nukleinowy, tylko jednego rodzaju, może występować w postaci:

-jednoniciowego RNA

-Dwuniciowego RNA

-Jednoniciowego DNA lub kolistego

-Dwuniciowego DNA liniowego lub kolistego

Wąglik, clostridium botulinium uznawane za broń biologiczna!

Hodowla wirusów

Wirusy zwierzęce i roślinne mogą być hodowane w kulturach komórkowych

• Ciągła linia komórkowa może być utrzymywana przez określony czas

[1. tkanka jest traktowana enzymami aby wyodrębnić poszczególne komórki

2. komórki są zawieszane w podłożu hodowlanym

3.Normalne lub macierzyste komórki rosną w postaci pojedynczej warstwy na powierzchni szklanego lub plastikowego pojemnika. Komórki transformowane lub kultury potomne nie rosną w postaci pojedynczej warstwy.]

Hodowla wirusów wirusy zwierzęce mogą być hodowane w żywych zwierzętach lub zapłodnionych jajach.

Wykrywanie wirusów

• Mikroskopia elektronowa

• Testy immunologiczne- wykrywają specyficzne białka wirusów lub przeciwciał

-Elisa

* testy biologiczne- wykrywają cytopatologiczne efekty ( CPE0 działalności wirusów na komórki

* HEMATOGLUTYNACJA- zjawisko kiedy efekt w szkle ( hodowli In vitro) zanim pojawi się efekt cytopatyczny; dodajemy do takiej hodowli komórkowej zainfekowanej wirusem erytrocyty, przyczepiają się ona do komórki gdzie są wirusy dużo wcześniej niż pojawi się efekt

* analiza kwasów nukleinowych

-RFLPs

-PCR

Bakteriofagi

Fagi zjadliwe ( wirulentne)- po namnożeniu się w komórce ( cykl lityczny) wydostają się z niej dzięki wywołaniu lizy komórki gospodarza ( śmierć). Uwolnione bakteriofagi atakują następne komórki bakterii-infekcja się rozprzestrzenia.

Fagi łagodne zakażają swego gospodarza, namnażają się w jego komórkach jak fag nieinfekcyjny (profag). Nie zarażają innych komórek, a jedynie potomne komórki swego gospodarza. Jest to cykl lizygeniczny. Od czasu do czasu, w jednej na 10²-10⁵ bakterii następuje unieruchomienie cyklu litycznego, spontanicznie lub pod wpływem czynników mutagennych, następuje wycięcie DNA faga z chromosomu bakteryjnego, namnożenie faga, liza komórki, uwolnienie fagów potomnych i infekcja innych komórek.

Namnażanie się bakteriofagów

Cykl lityczny

• Adsorpcja fag przyczepia się nićmi ogonka do komórki żywiciela

• Penetracja lizozym faga nadtrawia ścianę komórkową, pochewka kurczy się, aby wypchnąć szyjkę i DNA komórki

• Biosynteza produkcja fagowego DNA i białek

• Dojrzewanie składanie się fragmentów faga

• Uwolnienie lizozym fagowy

Namnażanie wirusów zwierzęcych

• Adsorpcja wirusy przyczepiają się do błony komórkowej

• Penetracja poprzez endocytozę lub fuzję

• Odpłaszczenie przez enzymy wirusowe lub gospodarza

• Biosynteza produkcja kwasu nukleinowego i białek

• Dojrzewanie składanie kwasu nukleinowego i białek kapsydu

• Uwalnianie poprzez pączkowanie (wirusy odpłaszczone) lub przebijanie błony

Zakażenie organizmu

Zakażenie uogólnione- dotyczy zwłaszcza chorób przebiegających z gorączką;

• Wirusy przenikają przez nabłonek i podlegają wstępnej replikacji

• Winiony przedostają się do krwi i chłonki- powstanie pierwotnej wiremii z pierwszym rzutem gorączki

• Wirusy atakują układ siateczkowo-śródbłonkowy i kolejna replikacja

• Winiony po raz drugi dostają się do krążenia- wiremia wtórna z gorączką

• W wyniku tropizmu tkankowego zajmowane są narządy docelowe: skóra, wątroba, płuca, układ nerwowy i nerki, czego wynikiem jest powstawanie mniej lub bardziej charakterystycznych objawów chorobowych

Czynnik	Wirus	Mechanizm
Amantadyna	Wirus przeziębienia	Blokuje odpłaszczenie wirusa
Acyklowir	Opryszczka zwykła	Blokuje polimerazę DNA
Gancyklowir	Cytomegalovirus	Blokuje polimerazę DNA
Rybiwaryna	Wirus Lassa	Blokuje enzymy wirusowe
Azydotymidym	HIV	Blokuje odwrotną transkryptazę
interferon	Hepatitis B	blokuje syntezę białka wirusowego

Droga rozprzestrzeniania się wirusów pokarmowych

• Przeżywają zazwyczaj w zabójczych warunkach panujących w żołądku

-wirusy zawierające płaszcz lipidowy, zwykle inaktywowane są przez kwasy żołądkowe, sole żółciowe i enzymy

• Opanowywanie i namnażanie w komórkach nabłonka jelitach cienkiego

• Wydostają się z kałem

Wirusy jelitowe

• Transmisja

-żywotność, woda- skażone fekaliami

-droga kropelkowa

• Infekcje wykrywane podczas wybuchów epidemii

• Ludzie są z reguły rezerwuarem dla tych wirusów bez pośredniczącego czynnika w postaci zwierząt

• Głównie miejsce rozwoju po spożyciu

-jelito cienkie

-wątroba

-inne organy

* patogenność

-zabijanie zainfekowanych komórek w wyniku replikacji wirusa

-niszczenie zainfekowanych komórek przez odpowiedź immunologiczną gospodarza

Czas inkubacji

Od zakażenia do wywołania objawów choroby może być mierzony w:

godzinach- salmonella

• Dniach- Shigella

• Tygodniach- Hepatitis A

• Miesiącach- wścieklizna ( nie przenoszona droga pokarmową)

• Latach- priony oraz nie przenoszoną droga pokarmową trąd i HCV

Wykład 5

Serotypy Listeria monocytogenes
obecnie się wyróżnia się 6 gatunków listeria:
- L. monocytogenes
- L. innocua
( najczęściej występują te 2)

- na powierzchni są komórki liczne antygeny ( somatyczne O i rzęskowe H), które pozwalają na wydzielenie serotypów
- istnieje 13 serotypow L. monocytogenes, które mogą być przyczyną choroby u człowieka, jednak ponad 90% izolatów należy do jednego z serotypów: 1/2a,1/2b, 4b

Choroby wywołane przez Listeria
Zatrucie pokarmowe wywołane Listeria
- zwykle do 12 h (max. 24h) po spożyciu żywności zawierającej <10⁷ komórek Listeria Monocytogenes na gram produktu
- objawy: nudności, wymioty i biegunka czasami przechodzące w baktemię, ale zwykle podlegającą samowyleczeniu
Listerioza kobiet ciężarnych
- zwykle dotyczy kobiet w III trymestrze, na skutek spożycia skażonej żywności
- czas inkubacji od 1 dnia do kilku miesięcy
- u matki objawy grypopodobne, przebiegające dość łagodnie, poważne konsekwencje dla płodu, możliwe poronienia, urodzenia martwe, zapalenie opon mózgowych
Infekcja odzwierzęca
- czas inkubacji 1-2 dni
- zlokalizowane zmiany skórne, które same ustępują

Listerioza nie powiązana z ciążą
- może być bezobjawowa
- czas inkubacji od 1 dnia do kilku miesięcy
- pierwsze objawy są grypopodobne( gorączka, bole mięśniowe), towarzysza im zaburzenia żołądkowo- jelitowe takie jak nudności, wymioty i biegunka. Mogą one poprzedzać poważniejsze formy listeriozy lecz mogą być również jedynymi jej objawami
- u około 10^% pacjentów patogen atakuje mięsień sercowy, przy czym prawdopodobnie zjadliwość zależy tu od szczepu a nie od wrażliwości pacjenta
-u osób z upośledzoną odpornością starszych dzieci, główne objawy to sepsa, zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, zapalenie płuc
Listerioza noworodków
- dziecko zaraża się podczas porodu lub przez łożysko
- jeśli przetrwa matczyna listerioze może cierpieć z powodu upośledzenia fizycznego, ziemniakowatość( granulomatosis infantiseptica), obejmującej całe ciało, zapalenie opon mózgowych, które może doprowadzić do śmierci.

Listerioza
- czas wystąpienia objawów poważnych form listeriozy nie jest dokładnie znany, ale może wahać się od kilku dni do kilku miesięcy, co utrudnia wykrycie ogniska zakażenia. Podejrzewa się ze czas po jakim dolegliwości ze strony układu pokarmowego nie przekracza 12 godzin

- dawka infekcyjna L. monocytogene zależy od szczepu i podatności organizmu u waha się od 100 do 1000 komórek. Zakłada się ze w przypadku surowego mleka do wywołania choroby u osoby wrażliwej wystarczy mniej niż 1000 bakterii
- mogę ona wnikać do nabłonka jelit a następnie zasiedlając makrofagi, monocyty lub granulocyty przedostają się do krwi (sepsa), z którą są roznoszone po całym organizmie. Obecność bakterii wewnątrz komórek fagocytujacych sprawia, iż mogą się przedostawać do mózgu oraz prawdopodobnie przenikać poprzez łożysko do płodu kobiety ciężarnej
Patogeneza Listeria monocytogenes opiera się głównie o zdolność bakterii do przetrwania i namnażania się w komórkach fagocytarnych gospodarza

!!! Egzamin

Patogeneza listeriozy
Adherrencja i inwazja
Listeria może przyłączać się i wnikać do komórek ssaków:
- reszty D- galakotozy na powierzchni bakterii łączą się z receptorami D- galaktozy na komórkach nabłonka jelitowego gospodarza
- bakteria jest wychwytywana przez komórki gospodarza ( także nie fagocytujace) w procesie indukowanej fagocytozy. Jest ona zależna od białka błonowego internaliny. Receptor dopełniacza na makrofagach jest także receptorem internaliny
- makrofagi mają na swojej powierzchni receptory wiążące mannozę, łączą się z polisacharydami ( napowierzchni bakterii), które są zakończone mannozą, co także indukuje fagocytozę

Patogeneza Listeriozy !!
Po pochłonięciu przez kom fagocytujaca bakteria wytwarza toksynę- listeriolizyne O. Listeriozyna (LLO) jest aktywowana przez tiole cytolizyną formującą pory i wiążącą cholesterol.
Od pozostałych toksyn z tej rodziny( streptolizyna, pneumolizyna) różni się tym, że jej aktywność cytolityczna jest najwyższa w pH 5,5. Dzięki temu jest wybiórczo aktywowana w kwaśnych fagosomach komórek, które sfagocytowały komórki Listeria monocytogenes. Na terenie bardziej zasadowej cytoplazmy toksyna ma obniżoną aktywność
- etap lizy fagosomów jest kluczowy dla ucieczki bakterii z fagosomu do cytoplazmy komórki gospodarza, bez uszkodzenia błony komórkowej zainfekowanej komórki
- w ten sposób bakteria może się namnażać wewnątrzkomórkowo i jest chroniona przez zewnątrzkomórkowym działaniem układu odpornościowego ( układ dopełniacza, przeciwciała)
- Listeria może przeżyć nawet w fagolizosomie, dzięki zdolności wytwarzania katalazy i dysmutazy ponadtlenkowej, enzymów które neutralizują efekt wybuchu tlenowego fagocytów

-L. monocytogenes zawiera gen acta, który koduje białko Act A promujące polimeryzacje aktyny, składnika cytoszkieletu w kom gospodarza
- w środowisku komórki gospodarza, bakteria otoczona włókienkami aktyny może pozostawać przez długi czas i namnażać się. Rosnące filamenty aktynowe działają jak siła napędowa, która przemiesza bakterie w stronę powierzchni komórki. Następnie komórka gospodarza wytwarza długie wypustki zawierające żywe bakterie. Są one otaczane i wchłaniane przez sąsiadujące komórki …………………..
- poprzez taki mechanizm, bezpośrednio z komórki do komórki, Listeria może się rozprzestrzeniać po tkankach bez stadium zewnątrzkomórkowego (tu?)

Fosfoilipaza C
zygolipaza?

	Minimum	maksimum
Temperatura	-0,4	45
pH	4,39	9,4
Water activity	0,92	-

4. Produkujące enterotoksyny

Rodzaj Shigella
- kolejna ważna grupa patogenów należąca do rodziny Enterobacteriacea
- Shigella jest czasami uważana za nieaktywny biochemicznie wariant E. coli ( nieruchliwa, nie fermentuje laktozy, produkuje toksyny podobne do EHEC)
- 4 gatunki zróżnicowane pod względem serologicznym i biochemicznym:
-Shigella flexneri ( najpowszechniejsza w krajach rozwijających się)
- Shigella sonnei ( powszechna w krajach uprzemysłowionych)

-Shigella boydu

-Shigella dysenteriae

Shigelloza – biegunka bakteryjna!!
- niska dawka infekcyjna 1-10⁴ komórek
- człowiek jest głównym(jedynym) rezerwuarem
- transmisja bezpośrednio człowiek człowiek lub poprzez skażoną żywność, wodę, drogą fekalno- oralna (choroba brudnych rak)
- czas wylegania 15-20 godzin
- objawy : bóle brzucha, wodnista biegunka z gorączką przechodząca w dyzenterie ( częste biegunki z charakterystyczna obecnością krwi, śluzu, kom. zapalnych)
- jedna z podstawowych przyczyn bakteryjnych biegunek u dzieci (1-10 lat), z epidemiami głownie w krajach o słabej higienie, w skupiskach ( szpitale, przedszkola, żłobki itd.)

Shigelloza- biegunka bakteryjna
- czas trwania 3-4 dni, ale może trwać do 2 tygodni
- śmiertelne powikłania u dorosłych rzadkie, bakteriemia głownie u osób <16 lat lub o obniżonej odporności ( 50 % śmiertelności)
- Sh. Dysenteriae zawsze daje pełnoobjawową czerwonkę, Sh. Boydu i Sh. Flexneri mogą dawać podobne objawy, ale zwykle są mniej poważne i- jak ………….

-po wyleczeniu z infekcji może minąć kilka miesięcy zanim przewód pokarmowy wróci „do normy”

-ok. 2% chorych (predyspozycja genetyczna) a shigellozę może mieć powikłania w postaci bólów i stanu zapalnego stawów (nawet kilka lat)

Patogeneza
* czynniki wirulencji
-adherencja( preferencyjnie łączy się z komórkami M w kępkach Peyera)
- internalizacja ( na drodze endocytozy pośredniczonej receptorami) ze złożoną kontrolą genetyczną
- wytwarzanie toksyny Shiga
- liza fagosomu, przeżywanie i namnażanie wewnątrzkomórkowe
- podobnie jak u Listeria filamnety aktynowe umożliwiają przenikanie bezpośrednio z komórki do komórki, dzięki czemu bakteria unika mechanizmów odporności humoralnej( przeciwciał)

Toksyna Shiga( Stx)- działanie
- enterotoksyczne ( blokuje wychwyt elektrolitów, glukozy i aminokwasów ze światła jelita, działa odwrotnie niż toksyna cholery)
- neurotoksyczne ( gorączka, skurcze brzucha)
- cytotoksyczne ( nieodwracalna inaktywacja podjednostki 60S rybosomu zahamowanie syntezy białek, śmierć komórki, uszkodzenia mikrokrążenia w jelicie i krwotok, krew i leukocyty w kale).

Shiga- like toksyny
- toksyna Shiga jest wytwarzana przez inwazyjne szczepy Sh. Dysenteriae typ 1
- niektóre szczepy Sh. Sonnei i Sh. Flexneri a także niektóre szczepy E.coli mogą wytwarzać tzw.Shiga- like toksyny 1 i 2( SLT-1 i SLT-2 lub Stx-1 i Stx-2) o podobnym działaniu do toksyny shiga

-Stx-1 różni się….

Shigelloza
- zapobieganie nowym ogniskom choroby polega na zachowaniu higieny podczas przygotowywania i podawania posiłków, unikanie kontaktu żywności ( i wody) z fekaliami
- rezerwuar to gł. człowiek, czyli nie skażonych surowców, wyj. Woda skażona fekaliami
- nie ma wyraźnych oznak ( smak, zapach) że żywność jest skażona
- możliwość „ złapania” infekcji podczas kąpieli w basenie z którego korzysta osoba chora, picie skażonej wody, stosunki homoseksualne
- Shigella może przetrwać w stanie zamrożeniowym!!!
- każdy produkt jest potencjalnym nośnikiem patogenu …

Staphylococcus

- gramdodatnie komórki o kształcie kulistym ( ziarenkowce) połączone w grupy przypominające winogrona
- komórki są małe ok. 1 um , kolonie często zabarwione, np. S. aureus wytwarza złoto- żółty barwnik
- katalozododatnie, S. aureus jest także koagulazododatni i beta- hemolizujący
- nieruchliwe
- względne beztlenowce, choć wykazują wzrost w obecności tlenu
- wzrost w temp 7-46st.C (opt.37st.C) i pH 4,2-9

Test na obecność koagulazy
Test na koagulaze pozwala na rozróżnienie miedzy koagulazododatnim Staphylococcus aureus a niepatogennymi koagulazoujemnymi innymi gronkowcami. Posiadanie koagulazy umożliwia drobnoustrojowi wykrzepianie osocza wokół komórki, co sprawia, że taka komórka jest odporna na fagocytozę. Test polega na inokulacji osocza króliczego..

Typy hemolizy
Polega na ocenie zmian w krwinkach czerwonych, dodanych do podłoża, pod wpływem toksyn bakteryjnych
hemoliza alfa- toksyny bakteryjne powodują redukcję hemoglobiny do methemoglobiny, co uwidacznia się żółto- zielonkawymi obwódkami wokół kolonii
hemoliza beta- toksyny bakteryjne rozpuszczają erytrocyty, powstaje strefa przejaśnienia wokół kolonii (S. aureus)
hemoliza gamma- toksyny bakteryjne nie oddziałują na erytrocyty

Rodzaj Staphylococcus
- gronkowce występują na powierzchni ciała ludzi i zwierząt, na błonach śluzowych, w nosogardzieli, stanowią normalną mikroflorę u ok.30% ludzkiej populacji, występują także w glebie i wodzie
- zatrucie pokarmowe gronkowcem ( intoksykacja gronkowcowa) wynika ze spożycia żywności zawierającej enterotoksyny wytwarzane przez gronkowce
- toksyny wytwarzane są przede wszystkim przez chorobotwórczy gatunek Staphylococcus ureus (gronkowiec złocisty, optymalna temp. 37st.C), który oprócz intoksykacji, wywołuje ropnie skóry, anginy, zapalenie płuc i opon mózgowo-rdzeniowych, nieżyt błon śluzowych i ucha środkowego, u krów ostre lub przewlekłe zapalenie wymienia

Warunki wytwarzania enterotoksyn !!!
- enterotoksyny gronkowcowe są wytwarzane w żywności przez bakterie głownie w fazie logarytmicznego wzrostu- intensywny wzrost bakterii jest wymagany do wytworzenia toksyny
- warunki niezbędne do wytworzenia enterotoksyn!!
- temp. mniejsza lub równa 12 st C
- aktywność wodna a_w większa bądź równa 0,90
- pH większe bądź równe 4,6, warunki beztlenowe
- stężenie NaCl <12%
- mała konkurencja ze strony innych organizmów
- glukoza hamuje wydzielanie SE

Enterotoskyny gronkowcowe
- Ponad 95% zatruć pokarmowych wywołanych przez gronkowce jest spowodowana typami SEA oraz SED.
- SE są grupą ciepłoopornych, rozpuszczalnych w wodzie heterogennych jednołańcuchowych białek globularnych o masach cząsteczkowych od 24-35 kDa. Sekwencja aminokwasowa jest wysoce homologiczna

Objawy intoksykacji
- Po okresie uśpienia od 1-6 godzin, toksyny wywołują poważne zaburzenia żołądkowo- jelitowe, objawiające się nudnościami, wymiotami, skurczami jelit, rzadziej biegunką, bólami głowy, zaburzeniami widzenia, gorączką. Możliwe odwodnienie
- wyzdrowienie osiąga się po 24-48 godzinach
- antybiotyki nie skutkują gdyż czynnikiem wywołującym objawy są toksyny a nie drobnoustrój!!!

Mechanizm działania SE
Eneterotoksyny gronkowcowe nie działa bezpośrednio na komórki jelitowe, różniąc się tym samym od klasycznych enterotoksyn np. .toksyny cholery
Sposób działania przypomina neurotoksyny, aktywowany toksyną receptor w jamie brzusznej wytwarza impulsy, które wędrują nerwem błędnym i aferentnymi włóknami współczulnymi do ośrodka wymiotów w mózgu
- wyj. SEB- reakcja pseudoalergiczna
- minimalna dawka przez wiele lat była szacowana na 1 µg (lub mniej), ostatnie infekcje wykazują, że u dzieci wystarcza nawet <100nh

Czynniki ryzyka
- żywność obrabiana i przechowywana w warunkach sprzyjających wzrostowi i namnażania bakterii (temp. >15 st. C, brak konkurencji innych mikroorganizmów, dużo białka, mało glukozy)
- żywność „faworyzujaca”
- żywność fermentowana ( niskie pH) jest nieodpowiednim środowiskiem do produkcji toksyn, chyba ze fermentacja jest powolna i przed odpowiednim obniżeniem pH bakterie się namnożą i wytworzą toksyny

Zapobieganie intoksykacji
-zapobieganie namnażaniu bakterii w żywności i wytworzeniu toksyny przed usunięciem bakterii ( toksyna nie jest wytwarzana w temp <10st C i pH 4,5)
- S. aureus może rosnąć w modyfikowanej atmosferze i warunkach próżniowych

Alfa- toksyna gronkowcowa
- S. aureus wytwarza jeszcze toksynę alfa- toksynę z rodziny aerolizyny o właściwościach hemolitycznych ( alfa- hemolizyn) i dermonekrotycznych- oddziałuje na liczne komórki i tkanki ( rodzina aerolizyny)
- białko rozpuszczalne w wodzie..

-alfa-toksyna jest jednym z wielu biologicznie aktywnych białek produkowanych przez staphylococcus ureus

-nie można wykryć obecności alfa-toksyny w żywności na podstawie jej wyglądu, smaku czy zapachu

Yersinia
- gramujemne, oksydazoujemne, katalazododatnie, względnie beztlenowe bakterie z grupy Enterobacteriacea, jednak mocno różniące się od jej typowych przedstawicieli
- komórki zwykle w kształcie pałeczek ale czasami mają morfologię ziarniaków
- w przeciwieństwie do większości innych członków tej rodziny mogą rosnąć i wytwarza termostabilna enterotoksyny już w 4 st. C
- Do tego rodzaju należą organizmy bytujące w środowisku, patogeny oportunistyczne oraz 3 patogeny człowieka:

• Yersinia enterocolitica – przyczyna siniozy

• Yersinia pseudotuberulosis, w niektórych warunkach może być obecna w żywności, wywołuje gruźlicę rzekomą (rodencjozę)

• Yersinia pestis, organizm wywołujący dżumę

Yersina Enterocolitica
Temp. inkubacji wpływa na fenotyp bakterii szczególnie w temp. 25st C i 37 st C !!!

13.11.14

YERSINIA

- poszczególne szczepy pałeczek Y. enterocolitica i Y. pseudotuberculosis różnią się pomiędzy sobą właściwościami biochemicznymi à podział gatunków na poszczególne biotypy. Obecnie stosowany podział wyróżnia następujące biotypy: 1A, 1B, 2, 3, 4, 5, 6

- dodatkowo, opierając się na różnicy w budowie antygenu somatycznego O, wyróżniono w obrębie gatunku grupy serologiczne: Y. enterocolitica ponad 70 grup serologicznych (oznaczonych literą O i cyfrą arabską); Y. pseudotuberculosis 6 grup i 4 podgrupy (oznaczone cyframi rzymskimi I-VI)

- gatunek Y. enterocolitica podlega również typowaniu bakteriofagowemu, co wykorzystywane jest w dochodzeniach epidemiologicznych.

SEROGRUPY YERSINIA

Patogenne dla człowieka szczepy Y. enterocoltitica należą głównie do biotypu 2, 3 i 4 oraz grupy serologicznych O:3 i O:9 (w Europie)

Patogenne szczepy Y. pseudotuberculosis należą do serogrupy I (wywołuje 80% przypadków) oraz serogrupy III.

PATOMECHANIZM JERSINIOZY

- pałeczki Yersinia wnikają do organizmu wraz z pokarmem, namnażają się w świetle przewodu pokarmowego i przylegają do śluzówki jelita

- W temp. 37*C na powierzchni bakterii pojawiają się białka powierzchniowe umożliwiające bakteriom wniknięcie do komórek M w śluzówce (fagocytoza)

- bakteria jest przenoszona na drugą stronę komórki M i wnika do grudki chłonnej, a w niej do makrofagów.

PATOGENNOŚĆ YERSINIA

- dzięki specjalnym białkom działającym destrukcyjnie na cytoszkielet oraz wewnątrzkomórkowy przekaz sygnałów, Yersinia może przeżywać i dzielić się wewnątrz makrofagów

- naczyniami chłonnymi bakterie mogą trafić do węzłów chłonnych i krwi

- pałeczki Yersinia są wewnątrzkomórkowymi pasożytami, których chorobotwórczość związana jest z właściwościami inwazyjnymi, zdolnością do rozmnażania się w organizmie gospodarza oraz wytwarzaniem toksyn (LPS i enterotoksyna).

YERSINIA – toksykoinfekcja

- Jersinioza jest ostrą, podostrą, rzadziej przewlekłą odzwierzęcą chorobą zakaźną (antropozoonoza)

- do zakażenia dochodzi zwykle w wyniku spożycia pokarmu lub wody zanieczyszczonych pierwotnie lub wtórnie pałeczka Yersinia

- bakterie te pochodzą z kału chorych zwierząt i ludzi lub nosicieli. Możliwe jest też zakażenie bezpośrednie od chorego lub zwierzęcia (niedostateczna higiena)

- najczęściej do zakażenia dochodzi w wyniku spożycia niedogotowanej wieprzowiny zanieczyszczonej odchodami podczas uboju lub surowego mleka i wody zanieczyszczonych wydalinami chorych zwierząt lub ludzi. Opisano również zachorowania w wyniku przetoczenia skażonej bakteriami krwi (jatrogenne) lub użycia skażonych płynów dializacyjnych

YERSINIA – intoksykacja

Zatrucie pokarmowe może też być związane z obecnością w żywności toksyny wytwarzanej przez Yersinia enterocolitica

Termostabilna enterotoksyna Y-ST, w przeciwieństwo do komórek bakterii, nie ulega rozkładowi podczas gotowania.

Gotowanie à śmierć bakterii, zostaje toksyna à intoksykacja, a nie toksykoinfekcja

Oddziałuje ona na komórki błony śluzowej jelita i zwiększa stężenie cGMP, co prowadzi do wydzielania zwiększonej ilości wody do światła jelita à biegunka

JERSINIOZA – OBJAWY

- 2-3dni po zakażeniu, ból brzucha i biegunka, podwyższona temperatura, wtórnym objawem mogą być wymioty. Ból może mieć różne natężenia i przypomina ból wyrostka robaczkowego

- objawy nie związane z układem pokarmowym mogą występować niezależnie, bez poprzedzenia bólami i biegunką. Układowe rozprzestrzenienie się bakterii ma miejsce szczególnie podczas zakażenia inwazyjnym serotypem O8 (Am. Płn.) i objawia się sepsą (u starszych, z chorobami układu krwiotwórczego, śmiertelność do 30%) i infekcjami tkanek miękkich, m.in. zapalenie gardła, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropnie wątroby i śledziony, zapalenie stawów, zapalenie kości i szpiku, zmiany zapalne skóry, zakażenia układu moczowego

- długoterminowe powikłania mają podłoże immunologiczne i najczęściej obejmują rumień guzowaty i reaktywne zapalenie stawów.

YERSINIA – RYZYKO

- szczególnie podatne na infekcję są dzieci poniżej 1 r.ż. oraz osoby z chorobami wątroby i nadmiernym gromadzeniem żelaza w organizmie

- zwiększone ryzyko u osób kontaktujących się ze zwierzętami oraz żyjących w niehigienicznych warunkach, o niskim statusie ekonomicznym

- najbardziej wirulentne serotypy O8 i O21 są prawdopodobnie przenoszoną przez pchły z gryzoni.

Produkujące enterotoksyny…

RODZAJ VIBRIO

- G-, oksydazo dodatnie, względne beztlenowe pałeczki, często zakrzywione (w kształcie przecinka), ruchliwe z wicią na jednym biegunie

- żyją w temp. 10-30*C (na medium do 37*C), pH 7-9

- występują gł. W ujściach rzek lub wodach morskich, gdyż większość wymaga dostępności jonów Na+, Vibrio cholerae, może występować w wodzie słodkiej

- Enteropatogenne gatunki Vibrio występują w większych ilościach w wodach ciepłych i wykazują sezonowe fluktuacje zależne od temp

- przedstawiciele tego gatunku mogą przechodzić w stadium viable but nonculturable (VBNC), tzw. uśpione, co komplikuje badania epidemiologiczne zakażeń.

STAN VBNC

Stan charakterystyczny dla żywych, ale niehodowanych komórek, które są wykrywane przy zastosowaniu technik bezpośredniego oznaczania liczebności. Przechodzenie w stan VBNC może stanowić genetycznie zaprogramowaną odpowiedź bakterii zapewniającą przetrwanie niekorzystnych warunków środowiska przez dłuższy okres czasu. Zmniejszają swoją objętość

zależenie od zawartości substratów w środowisku od 15-300 razy, pałeczki mogą przybierać formy ziarniakopodobne, a średnia masa komórki zmniejsza się wówczas parokrotnie (przechodzą przez filtry 0,45mikrom). Zmiany w metabolizmie obejmują m.in. stabilizację ściany i błony komórkowej, syntezę białek głodowych i cha peronów, zmniejszenie ilości lipidów, wzrost gęstości cytoplazmy. W pewnych przypadkach stwierdzono również spadek zawartości kwasów nukleinowych i rybosomów.

Stwierdzono również, że bakterie w stanie VBNC są wirulentne. Takie zmiany obserwowano w przypadku przecinkowców Vibrio cholerae, Vibrio vulnificus, pałeczek Campylobacter jejuni oraz Yersinia, E.coli, Campylobacter jejuni, Legionella spp.

PATOEGNNE GATUNKI VIBRIO

Rodzaj Vibrio obejmuje liczne gatunki ,z których 12 jest powiązanych z chorobami przewodu pokarmowego i innymi występującymi u człowieka.

W odniesieniu do żywotności największe znaczenie mają Vibrio cholerae, V. parahaemolyticus i V. vulnificus.

Głównym „nośnikiem” dla zatruć pokarmowych Vibrio są owoce morza, choć w przypadku V. cholerae znaczenie ma też woda. Vibrio vulnificus jest także ważną przyczyną infekcji ran.

Zatrucia pokarmowe wywołane przecinkowcami Vibrio są najczęstsze w Azji, w Europie są rzadkie i zwykle powiązane z żywotnością importowaną, bądź występują u turystów, którzy wrócili z regionów dotkniętych.

RODZAJ VIBRIO

Na podstawie antygenu somatycznego O wydzielono ok. 200 serogrup. Oprócz tego są jeszcze biotypy i serotypy.

VIBRIO CHOLERAE

Wywołuje poważną chorobę – tzw. klasyczną cholerę („azjatycką”). Cholera jest chorobą endemiczną w Azji i tak zaczynają się pandemie. Było już 7 pandemii, począwszy od 1817 roku (rozwój transportu).

Klasyczna cholera jest chorobą przenoszoną drogą wodną, ale żywność też może być nośnikiem patogenu, szczególnie w krajach z wybrzeżem morskim. Rezerwuarem patogenu są owoce morza i bezobjawowi nosiciele.

Klasyczna jest wywoływana jedynie przez szczepy V. cholerae należące do serogrupy O1 i O139 (jak dotąd na podstawie antygenu somatycznego O wydzielono ok. 200 serogrup), które wytwarzają toksynę cholery (CT)

Serogrupa O1 dzieli się na:

- 2 biotypy (klasyczny i El Tor)

- 2 lub 3 serotypy: Ogawa, Inaba (niektórzy także Hikojima)

OSTATNIE PANDEMIE CHOLERY

VII pandemia

- V. cholerae O1 biotyp El Tor

- zaczęła się w Azji w 1961r. rozprzestrzeniała się na inne kontynenty w latach 70-tych i 80-tych, trafiła do Peru w 1991r. i stąd do Ameryki Południowej i Środkowej, USA i Kanady

- do 1995r. w obu Amerykach było ponad milion przypadków, w tym 10 000 zgonów à epidemia „przyspiesza”

VIII pandemia (???)

- V. cholerae O139 Bengal jest pierwszym nie-O1 szczepem zdolnym do wywołania epidemii cholery

- zaczęła się w Indiach w 1992 (> 30 000 przypadków) i rozprzestrzeniła się po Azji, Europie i USA

- chorują także osoby wcześniej zainfekowane szczepem O1, nie ma odporności krzyżowej, szczep szybko mutuje

- początkowo wyparła szczep O1, ale ten znów powrócił do Azji

Wg. WHO na cholerę (niezależnie od serogrupy) co roku choruje 3-5mln ludzi i umiera 100 tysięcy.

CHOLERA – OBJAWY

- dawka infekcyjna wysoka: > 10^8 komórek (ale u osób z niską ilością kwasu w żołądku niższa, 10^3-10^5)

- czas inkubacji: 6h do 3 dni

- objawy: początkowo łagodne, potem gwałtownie pojawia się obfita biegunka (stolce tzw. woda ryżowa, bezbarwne, bez zapachu, bez białka, z plamkami śluzu) prowadząca do szybkiej utraty płynów (1 L/h) i elektrolitów, gł. potasu, sodu, dwuwęglanów à hipokaletriamia, arytmia, uszkodzenie nerek. Odwodnienie, zbyt małą ilość płynów krążących w ciele..

Śmiertleność 60% nieleczona, poniżej 1% leczona.

VIBRIO CHOLERAE

Inne choroby powodowane są przez pozostałe serotypy V. cholerae (nie O1 i O 139(, które nie wytwarzają toksyny CT. Objawy są zwykle łagodniejsze, obejmują nieżyt żołądka i jelit, któremu towarzyszy biegunka (krwawa w 25% przypadków), bóle brzucha, gorączka (ok. 20% przypadków).

V.cholerae potrafi przetrwać w wodzie słodkiej 7-10 dni, w morskiej znacznie dłużej. Szczególnie w wysokie temp. (<25*C) i niezbyt dużym zasoleniu.

Nie zaleca się połowu ryb i owoców morza gdy temp. Wody przekracza te wartości, albo należy je poddawać obróbce termicznej.

CZYNNIKI WIRULENCJI VIBRIO CHOLERAE

- Toksyna cholery (CT) – nadmierne wydzielanie elektrolitów i wody

- Fimbrie i adhezyna – adherencja do komórek śluzówki

- Mucynaza (proteinza hemaglutynacji) – indukcja zapalenia w jelicie, degradacja połączeń komórkowych

- Siderofory – sekwestracja żelaza

- Neuraminidaza – zwiększenie liczby receptorów dla toksyny.

TOKSYNA CHOLERY (CT)

Toksyna wykazuje aktywność ADP-rybozylotransferazy, która przenosi pojedynczą cząsteczkę ADP-rybozy z NAD na argininę w podjednostce alfa regulatorowego białka Gs à stała stymulacja cyklazy adenylowej à wzrost poziomu cAMP à zwiększone wydzielanie jonów z krwi do jelita, za jonami podąża woda (gradient osmotyczny) dając objawy obfitej biegunki, odwodnienia i utraty równowagi elektrolitowej.

VIBRIO CHOLERAE – inne toksyny

Enterotoksyna termostabilna (ST)

Enterotoksyna termolabilna (LT)

Cytotoksyna Shiga-like

Hemolizyna – podobna do tej u V.parahaemolyticus

- Endotoksyna – wytwarzana w większych ilościach przez szczepy nietoksynogenne.

CHOLERA – czynniki ryzyka

- cholera jest chorobą atakujących ludzi żyjących w ubóstwie, źle odżywionych, bardzo młodych i bardzo starych

- bardziej wrażliwe są osoby z grupą krwi 0, niedokwaśnością w żołądku

- głównym źródłem zakażenia jest woda, żywność, która miała kontakt ze skażoną wodą (np. chłodzenie potraw bezpośrednio w wodzie morskiej) oraz ryby i owoce morza (szczególnie surowe lub niedogotowane)

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA AEROMONAS

- podobnie jak Vibrio G-, oksydazo pozytywne, względnie beztlenowe pałeczki, nieruchliwe lub ruchliwe, z jedną polarną wicią

- występują w wodach słodkich i słonawych

- rosną w temp. 0-42*C

- od Vibrio różnią się niewrażliwością na vibriostatic agent O/129, nie wymagają jonów Na+, podczas fermentacji cukrów wytwarzają gaz

- duże zróżnicowanie fenotypowe Aeuromonas

Podział na 2 grupy:

- ruchliwe, mezofile gatunki, w tym 8 patogenów człowieka ( najważniejsze A. hydrophila HG 1, A. caviae HG 4 oraz A. veronii biotyp sobria HG8, HG – hybridization group)

- nieruchliwe, psychrofilne gatunki wywołujące choroby tylko u ryb.

AEROMONAS

Szczepy różnią się patogennością, nieżyty żołądka i jelit mogą przybierać postać od łagodnej biegunki po zagrażającą życiu chorobę podobną do cholery.

Czas wylęgania – nieznany

Dawka infekcyjna – nieznana, raczej duża (10^7 – 10^10 kom.). zwykle do rozwinięcia infekcji potrzebne osłabienie organizmu.

Opisano 2 schematy:

- pierwszy, stanowi 2/3 przypadków, z wodnistą biegunką, niewielką gorączką, nudnościami, bólem brzucha. Infekcja zwykle samouleczalna, wyzdrowienie po 1-7 dniach.

- drugi – przypominający dyzenterię, charakteryzują krwawe i śluzowe stolce. Infekcja trwa miesiąc albo i dłużej, konieczne leczenie.

AEROMONAS

- Aeromonas, oprócz objawów ze strony układu pokarmowego, mogą być powiązane z licznymi chorobami innych tkanek i układów, najczęściej sepsa i stany zapalne tkanek łącznych. Rzadziej infekcje oczy, kości, woreczka żółciowego, owrzodzenia skóry itd. W tych jednotaktach chorobowych śmiertelność może osiągnąć 60%.

- Aeromonas sa zdolne do kolonizacji jelita i inwazji do komórek nabłonka. Rozprzestrzenienie się po ustroju jest możliwe u osób o obniżonej odporności

- Zapobieganie polega na odpowiednim uzdatnianiu wody oraz unikaniu pokarmów, w których bakterie mogą występować (drób, ryby, mięso, krewetki)

CZYNNIKI WIRULENCJI AEROMONAS

Bakterie te wytwarzają liczne proteazy i toksyny:

- hemolizyny

- hemolityczną enterotoksynę

- cytotoniczną enterotoksynę

- cytotoksyczną enterotoksynę

BATKTERIE SPIRALNE Z RODZAJÓW: CAMPYLOBACTER, ARCOBACTER, HELICOBACTER

CAMPYLOBACTER I ARCOBACTER

Typ Protobacteria – Klasa Epsilonproteobacteria

- podział bakterii na podstawie podobieństwa sekwencji rRNA, wydzielono m.in. rząd Campylobacterales:

- Campylobacter

- Arcobacter

- Helicobacter

- G-, mikroaerofilne, heliakalne (spiralne lub zakrzywione)

- pleomorfizm ( w długotrwałej hodowli lub po ekspozycji na tlen komórki przybierają kształt ziarniaków)

- nie fermentują i nie utleniają węglowodanów

- cechy umożliwiające penetrację i kolonizację środowiska błony śluzowej (np. ruch za pomocą polarnej wici, kształt „korkociągu”)

CAMPYLOBACTER

- Campylobacter jejuni subsp. jejuni (C. jejuni) uważany jest za główną przyczynę bakteryjnych zatruć pokarmowych w krajach rozwiniętych i odpowiada za 80-90% kampylobakterioz

- Campylobacter jejuni jest powiązany z ciepłokrwistymi zwierzętami (zoonoza). Campylobacter stanowi składnik normalnej mikroflory jelitowej wielu dzikich i domowych zwierząt, w szczególności drobiu

- jest wrażliwy na warunki środowiska, słabo przeżywa w żywności, słabo lub wcale nie przeżywa poza gospodarzem, w związku z czym jest łatwy do kontrolowania. Zatrucia pokarmowe są zwykle wynikiem spożycia pokarmu wtórnie zanieczyszczonego po przygotowaniu (ugotowaniu) bądź spożywaniem żywności pochodzenia zwierzęcego, która jest niedostatecznie ugotowana.

CAMPYLOBACTER

- G-, mikroaerofilne, oksydazo pozytywne, katalazo dodatnie, nieprzetrwalnikujące pałeczki

- komórki zakrzywione (spiralne) o tendencji do pleomorfizmu

- bardzo małe

- mają zdolność do tzw. ruchu odrzutowego. Pojedyncza wić na jednym lub obu biegunach. Większość redukuje azotany i azotyny. Nie fermentują ani nie utleniają cukrów

- Campylobacter jejuni jest najważniejszym (80% kampylobakterioz) z 4 Termofilnych gatunków (C.oli, C. upsaliensis and C. lari) i jednym z 20 gatunków w obrębie rodzaju Campylobacter

- gatunki termofilne charakteryzują się zdolnością do wzrostu w temp. 37-42*C, nie rosną w 25*C

Poznano ponad 60 różnych ciepłoopornych i ponad 100 ciepłolabilnych serotypów

Różnice dotyczą zdolności adherencyjnych, właściwości inwazyjnych, produkcji toksyn, odporności na surowicę, potencjału antyoksydacyjnego oraz tolerancji na tlen i temp.

To zróżnicowanie tłumaczy się naturalną zdolnością Campylobacter do wychwytywania DNA (pochodzącego od innych gatunków, serotypów)

Campylobacter jejuni jest zdolny do wytworzenia komórek VBNC (viable but non-culturable).

20.11.2014
Campylobacter jejuni- przeżywalność
- poza układem pokarmowym słabo przeżywa
- jest wrażliwy na suszenie, zamrażanie, niskie pH( pH mniejsze lub równe 3,6). Nie rośnie w obecności 2% NaCl.
- w temp 37st przezywa kilka godzin, w 4st kilka dni. Campylobacter może przetrwać kilka tygodni w wodach gruntowych, w szczególności w obecności innych mikroorganizmów i biofilmu.
- przeżywalność w roztworach HCl przy pH 3,0 słaba natomiast bardzo dobra przy pH>3,6
- ochrona przed kwasem żołądkowym może zapewnić spożycie z żywnością o właściwościach buforujących ( np. mleko) lub z woda, która szybko przepływa do dalszych odcinków przewodu pokarmowego
- chlorowanie wody jest skutecznym sposobem na inaktywacje Campylobacter w wodzie
- czas decymalnej redukcji w 55st wynosi ok 1min

Campylobacter- epidemiologia
- Kampylobakteriozy są zoonozami, rezerwuarem są głownie ptaki, inne zwierzęta, Campylobacter stanowi ich naturalna mikroflorę
- i zwierząt nosicielstwo zwykle bezobjawowe ( czasami spontaniczne poronienia u owiec, świń, bydła)
- człowiek zaraza się spożywając skażony drób( 50% przypadków w krajach rozwiniętych), mięso, niepasteryzowane mleko, nieuzdatnioną wodę. Możliwe zakażenie przez kontakt ze zwierzętami, a także droga fekalno- oralną
- dawka infekcyjna dość niska, dodatkowo zredukowana przez pokarm neutralizujące kwas żołądkowy, np. mleko
- chorują głównie małe dzieci(od roku, mleko) oraz młode 18-24 lata

Campylobacter- identyfikacja
- wzrost w 25, 37 lub 42-43 stopniach
- hydroliza hipurynaniu ( C. jejuni dodatni)
- wrażliwość na kwas nalidyksowy oraz oporność na cefalotynę

( oporny na cefalotyne)

Kampylobakterioza!!
- ostre, samoustępujące zapalenie jelita z wodnistą ( rzadziej krwawą) biegunką, trwające ok 7 dni, zwykle poprzedzone objawowymi zwiastunowymi: gorączką, bólem głowy i mięśni, złym samopoczuciem
- czas wylęgania: średnio 24-72 h, może wydłużać się do 7 dni
- dawka infekcyjna niska od <500 komórek do 10⁶
- powikłania, zwykle spowodowane niesprawnym układem immunologicznym, obejmuje: posocznicę, stany zapalne stawów, zapalenie otrzewne, wątroby i pęcherzyka żółciowego, dróg moczowych, zespół Gyilliana-Barre’a. Mogą być śmiertelne
- leczenie erytromycyną

Zespół Guillain- Barre’a
- u 1 na 1000 przypadków powikłanie po infekcji Campylobacter rozwija się zespół Guillain- Barre’a ( ostre, okresowe porażenie mięśni szkieletowych)
- zespół Guillain’ Barre’a jest zwykle powiązany z infekcją konkretnymi serotypami ( O:19, O:4, O:5, O:41, O:2 lub O:1) zdolnymi wytwarzać struktury ( epitopy) które naśladują gangliozyd na neuronach …
- Większość pacjentów (80%) całkowicie powraca do zdrowia, mimo że wielu z nich spędza w szpitalu trzy miesiące bądź więcej, a powrót do zdrowia zajmuje im około roku. Przypadki śmiertelne 5% częściej zdarzają się u osób w podeszłym wieku i cierpiących dodatkowo na inne schorzenia serca, płuc, nerek. SA raczej konsekwencją komplikacji, rzadziej samego zespołu GB

Acrobacter
- w 1992 roku z rodzaju Campylobacet wydzielono nowy rodzaj Arcobacter
- komórki w kształcie łuku ( stąd nazwa), poruszają się dzięki 1 wici na biegunie, ruch odrzutowy lub jak korkociąg
- rośnie w niższej temp. od 15-37 st (C. jejuni nie rośnie w 25)

- Bardziej odporny niż Campylobacter

-Zakres pH 5,5-9,5

-Może rosnąć tlenowo w 30C

Helicobacter
W 1899roku Walery Jaworski zaobserwował charakterystyczne spiralne bakterie i nazwał je Vibrio rugula. Jako pierwszy zasugerował także, że mogą one powodować schorzenia żołądka, ale swoje obserwacje opublikował jedynie po polsku, w książce „Podręcznik chorób żołądka” i przeszły one niezauważone.
1982 r- po raz pierwszy udało się je wyhodować, nazwano je Campylobacter pylordis (1984)

Helicobacter pylori
To patogen obecny na całym świecie, głownie w krajach rozwijających się.
Kolonizuje tkankę nabłonkową i warstwę śluzową żołądka!!! Jest powiązany z zapaleniem żołądka, jest też główna przyczyna wrzodów dwunastnicy, wrzodów żołądka, odpowiada za powstawanie raka żołądka oraz chłoniaka MALT( Malt lymphoma)
Szacuje się ze na świecie zainfekowanych H. pylori jest:
- 20% osób poniżej 40 r ż.

50% osób po 60 r.ż.

Ale:

>80% osób jest zakażonych krajach o niższym statusie ekonomicznym ( w Azji, Afryce)

Zakładając, że liczba wykrytych ( zdiagnozowanych) infekcji H. pylon wynosi 100%.
- u blisko 100% rozwinie się chroniczne zapalenie żołądka ( gastritis), często bezobjawowe
- u 40% z nich wystąpią objawy dyspeptyczne ( zaburzenia trawienia, wzdęcia, zgaga, długotrwałe bóle w nadbrzuszu, nudności, wymioty, odbijanie itp.)
- 15% rozwinie chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy
-2% przejdzie w raka żołądka


Uwaga: wiele osób jest nosicielem H.pulori BEZ OBJAWÓW ze strony przewodu pokarmowego

H. pylori odpowiada za powstanie:
- 90% wrzodów dwunastnicy
- 70% wrzodów żołądka ( na II miejscu są NSAID)
Kolonizacja trzonu żołądka ( wzrost pH, wzrost wydzielania gastryny) predysponuje do rozwoju choroby wrzodowej lub nowotworowej żołądka.
Kolonizacja części odźwiernikowej ( spadek pH, wzrost wydzielania gastryny)-> choroby dwunastnicy
Infekcja H. pylori jest wykrywana w ponad 90% przypadków chłoniaka MALT-> wysoka skuteczność leczenia antybiotykiem, u 70-80% osób możliwa jest całkowita regresja chłoniaka po erdaykacji bakterii jest chłoniak ograniczony jest do żołądka. !!!!

Charakterystyka Helicobacter
- Gramujemne, helikalne ( spiralne lub zakrzywione) pałeczki z 4-6 wiciami na jednym biegunie (H. pylori) lub z 1 wicią na biegunie ( H. fennellae & H cinaedi)
- małe komórki 0,5-1.0 um x 2,5-5.0um
- pleomorfizm ( pałeczki lub ziarniaki w starszych hodowlach)
- wytwarza ureazę, mucynazę, katalazę
- gładka ściana komórkowa z niespotykanymi kwasami tłuszczowymi
- H. fennellae & H. cinaedi występują u gryzoni i u ludzi, przenoszone podczas kontaktów homoseksualnych mężczyzn

-H.pylori głównie patogen człowieka, człowiek jest jednym znanym rezerwuarem, zakażeniem człowiek-człowiek, drogą pokarmową, brudne ręce

H.pylori – czynniki wirulencji !!!!!

Cechy bakterii, które pozwalają jej przełamywać naturalne systemy obronne organizmu, np. przeżycie w żołądku
Treść żołądkowa ma odczyn kwaśny i posiada wyjątkowo niskie pH 2-4 które jest zabójcze dla większości bakterii.
Helicobacter pylori przeżywa dzięki:
- wytwarzaniu arginazy ( przekształca argininę do ornityny i mocznika)
- Treść żołądka ma odczyn kwaśny i posiada wyjątkowo niskie pH 2-4 , które jest zabójcze dla większości bakterii.
- wytwarzaniu dużej ilości UREAZY

Czynniki wirulencji – UREAZA
Ureaza katalizuje reakcję rozkładu mocznika do amoniaku i CO₂. Amoniak neutralizuje kwas solny w żołądku co zwiększa pH w bezpośrednim otoczeniu bakterii. Najmniejsze pH przy którym obserwowany jest jeszcze wzrost bakterii in vitro wynosi 4,5; jeżeli jednak do podłoża zostanie dodany mocz( zawierający mocznik) wzrost widoczny jest nawet przy pH 3,5.

Ureaza stymuluje chemotaksję neutrofili i monocytów, stymuluje produkcję cytokin prozapalnych lokalny stan zapalny

C=O(NH2)2 + H+ + H20 HCO3- + 2 (NH4+)

Mocznik wodorowęglan jony amonowe

HCO3- CO2 + OH-

Czynniki wirulencji- WICI i LPS
Sześć rozmieszczonych biegunowo wici umożliwia poruszanie się ( ruch typu korkociąg) i wnikanie pod warstwę śluzową. Dzięki nim bakteria jest bardzo ruchliwa. Charakterystyczne włókna wici pokryte osłonką składają się z dwóch współpolimeryzowanych flagelin: FlaA i FlaB.
Jak każda bakteria gramujemna w swojej ścianie komórkowej ma LPS, który stymuluje odpowiedź układu immunologicznego.
Antygen O lipopolisacharydu może podlegać fukozylacji i przypominać antygeny grupowe typu Lewisa znajdujące się na nabłonku żołądkowym 9 ułatwienie adhezję)

Czynniki wirulencji- Białka
- adhezyny- odpowiadające za przyleganie do nabłonka żołądka
- poryny- białka na powierzchni komórki mogące indukować szereg reakcji łańcuchowych od lokalnego stanu zapalnego po szeroką odpowiedź immunologiczną

Dehydrogenaza alkoholowa- uszkadza śluzówkę

• Fosfolipazy- uszkadzają błony komórkowe

• Białko szoku cieplnego HspB- zwiększenie ekspresje ureazy

• Mucynaza ( glikosulfataza)- umożliwia lokalne rozrzedzeni śluzu, przez co bakteria wnika pod warstwę śluzową i osiąga bezpośrednio dostęp do komórek błony żołądka, jest też chroniona przez śluz przed kwasem żołądkowym. Ubytki w warstwie śluzu zwiększają podatność komórek żołądka na uszkodzenie przez HCL wrzody

• Poryny- białka na powierzchni komórki mogące indukować szereg reakcji łańcuchowych od lokalnego stanu zapalnego po szeroką odpowiedź immunologiczną

• Toksyna cytotoksyczna (cagA) zaburza cytoszkielet komórek nabłonkowych, niszczy połączenia komórkowe , zwiększa adhezję bakterii do tak uszkodzonego nabłonku, zaburza proliferację i różnicowanie komórek, indukuje syntetazę IL-8 ( prozapalna), czynników wzrostu i inhibitorów Apoptoza

• Toksyna wakuolizująca (vacA) powoduje w komórkach nabłonkowych zlanie endosomów z lizosomami i sprzyja tworzeniu ogromnych wakuoli. Ułatwia ponadto swobodny przepływ mocznika do światła żołądka, indukuje stan zapalny, zaburza sygnał w komórce.

Czynnik wirulencji- toksyny
Cytotoksyny- kodowane w genach vacA ( 50% szczepów) i cagA( 70% szczepów)
Toksyna wakuolizująca (vacA) powoduje w komórkach nabłonkowych zlanie endosomów z lizosomami i sprzyja tworzeniu ogromnych wakuoli. Ułatwia ponadto swobodny przepływ mocznika do światła żołądka, indukuj stan zapalny, zaburza przekaz sygnału w komórce.
Toksyna cytotoksyczna(cagA) zaburza cytoszkielet komórek nabłonkowych, niszczy połączenia …

Czynniki wirulencji- antyoksydanty
Układ antyoksydacyjny umożliwia neutralizację wolnych rodników wytwarzanych przez neutrofile:
katalaza- enzym
dysmutaza ponadtlenkowa(SOD)- enzym oraz
anytoksydacyjne białka MdaB oraz NapA ( Neutrophil- activating protein)
bardzo sprawny system naprawiający uszkodzenia DNA

Helicobater- ryzyko
Kolonizację przez HP zwiększają m.in.:
- dieta bogata w sól
- niski poziom antyoksydantów
- ciąża
- pochodzenie ( Chińczycy, Hindusi, Polinezyjczycy)
- odpowiedź typu Th1
- wysoki poziom gastryny( H. pylori zwiększa uwalnianie hormonu gastryny, który powoduje wzrost wydzielania kwasu solnego) gastryna jest czynnikiem wzrostu dla HP)
Kolonizację hamują m.in.:
- duże spożycie witaminy C, niektórych przypraw(ostrych), brokułów
- pochodzenie (Europejczycy)
- odpowiedź typu Th2
- probiotyki
- inhibitory ureazy

Helicobatr- eradykacja
Zwykle stosuje się terapię potrójną
- leczenie 2 antybiotykami (7-dniowa kuracja, zalecane wydłużenie do 10 dni) z puli: klarytromycyna, amoksycylina, metronidazol, rzadziej tetracyklina, tynidazol, w przypadku szczepów odpornych na klarytromycynę- lewofloksacyna
- inhibitor pompy protonowej (IBP)- zwiększa pH w żołądku, bakterie szybciej się mnożą, są bardziej podatne na działanie leków( omeprazol, pantoprazol itd.)
- czasami dołącza się sole bizmutu

Kuracje domowe: sulforafan- aktywny składnik m.in. brokułów, kapusty hamuje wzrost HP

Bakterie wytwarzające przetrwalniki- Bacillus i Clostridium

Clostridium

Gramdodatnie, katalazoujemne, beztlenowe laseczki wytwarzające przetrwalniki
4 Główne typy patogenezy

1. Grupa histotksyczna- infekcje tkanek, np. Clostridium perfringens typu A, C. septicum

2. Grupa enterotoksygenna- choroby przewodu pokarmowego, C. perfringens typ A, C. perfringens typ C, C. difficile.

3.Tężec ( neurotoksyna C.tetani)

4.Botulizm ( neurotoksyny C.botulinium)

Clostridium perfringens
- bezwzględny beztlenowiec , choć bardziej odporny na tlen od innych gatunków z tego rodzaju ( szczególnie w obecności krwi w podłożu), spory wytwarza rzadko, nieruchliwy
- optimum temp. 43-45st
- w warunkach optymalnych jedna z najszybciej mnożących się bakterii( czas generacji 8-10min)

- Zjedzone bakterie produkują w jelicie toksyny

Clostridum perifrinens
- w USA i Stanach Zjednoczonych 3-cia z kolei przyczyn zatruć wywołanych spożyciem skażonej żywności
- występuje w ziemi, kurzu, ściekach, jelitach zwierząt i człowieka
- zakażenie człowiek- człowiek, spożycie żywności z bakteriami lub sporami, spory są obecne w powietrzu ( gł. Szpitale, pościel, kurz)
- w żywności niewłaściwie gotowanej, wolno i zbyt krótko ogrzewanej ( zdążą się wytworzyć spory, mogą przetrwać blisko 1h w 100st), wolno chłodzonej lub przechowywanej w temp 20-60 st C ( spory kiełkują i bakterie się namnażają)
- szczególnie żywność bogata w białko lub skrobię (mięso, fasola, groch, tłuste zupy, sosy)

C. perfingens – czynniki wirulencji
- 4 główne toksyny letalne: alfa, beta, epsilon, jota
- enterotoksyna (CPE)
- 6 pozostałych toksyn : delta, theta= perfringolizyna O (PFO), kappa, lambda, mi, ni)
- neuroamidaza
Na podstawie wytwarzanych głównych toksyn letalnych C. perfringens podzielano na 5 typów (A-E)

toksyna alfa- lecytynaza; zwiększa przepuszczalność błon; hemolizyna; aktywność nekrotyczna
toksyna beta- toksyna nekrotyczna, uwolnienie katecholaminy; wywołuje nadciśnienie
toksyna epsilon- permeaza, białko tworzące pory; powoduje wyciek potasu i płynu z komórek
toksyna jota- aktywność nekrotyczna; rybozylacja dwufosforanu adenozyny (ADP)

C. perfingens- objawy
- C. perfingens Typ A ( wytwarza tylko 1 toksynę letalną alfa) odpowiada za histotoksyczne i enterotoksyczne infekcje u ludzi
- typ C powoduje martwicze zapalenie jelita
- zakażenie zwykle jest skutkiem braku higieny ( droga fekalno- oralna) lub połknięcia przetrwalników, które mogą kiełkować w jelicie ( z żywnością, powietrzem)
- Leczenie objawowe

-Dawka infekcyjna duża od 10 do 6 do 10 do 8 komórek wegetatywnych

-U osób mozliwei odwodnienie, śmiertelność niska

-U osób zainfekowanyc C.perfringens po 6-24h od spożycia zakażonego pokarmu rozwija się wodnista biegunka i bóle brzucha. Choroba zaczyna się gwałtownie i trwa krócej niż 24h zwykle nie ma gorączki ani wymiotów

Clostridium Difficle
- gramdodatnie, beztlenowe, ruchliwe, przetrwalnikujące laseczki
- jest naturalnym członkiem mikroflory jelitowej u około 3% dorosłych i 66% dzieci
- najczęstsza przyczyna rzekomobłoniastego zapalenia jelit, wywołanego nadmiernym namnożeniem się C. difficile w świetle jelita grubego (obecność bakterii u 95% chorych)
- Niekontrolowana proliferacja jest skutkiem wyniszczenia naturalnej mikroflory jelita przez antybiotyk lub leki

C. difficle- czynniki wirulencji
- toksyna A( enterotksyna)- działa chemotaktycznie, stymuluję produkcję cytokin, działa nekrotycznie, powodując krwotoki, odpowiada ze biegunki antybiotyko- zależne
- Toksyna B ( cytotoksyna) wykazuje silną cytotoksyczność względem komórek eukariotycznych, indukuje depolimeryzację aktyny i zniszczenie cytoszkieletu komórki

Obie toksyny przeprowadzają UDP- glukozylację. Poprzez przeniesienie cząsteczki glukozy z UDP- glukozy na treoninę w białku Rho inaktywują białka regulatorowe Rho inaktywują białka regulatorowe RHO. Prowadzi to do wzrostu przepuszczalności ścian jelita i stymulacji wydzielania jonów chlorkowych.

Inne clostridium
C. septicum
C. sordellii
C. histolyticum
C. novyi

Neurotoksyny clostridium
- neurotoksyny wytwarzają C. tetani oraz C. botulinum przy czym głównie to C. botulinum jest powiązany z żywnością
-C. botulinum wytwarza kilka neurotoksyn (BoNTs) z czego typu A, B, E, F, G są toksyczne dla ludzi
- NoNTs działają jako swoiste metaloproteinazy. Dawka LD₅₀ dla człowieka wynosi 1ng/kg. BoNTs są niszczone podczas obróbki termicznej (80st przez 30 min lub 100st przez 10min), ale nie są inaktywowane przez pH i enzymy przewodu pokarmowego
- Botulizm jest spowodowany przez spożycie żywności zawierającej neurotoksyny botulinowe ( botulizm klasyczny). Spożycie samych komórek lub przetrwalników. C. botulinum nie stanowi ryzyka dla osobnika zdrowego, ze względu na dobry stan immunologiczny gospodarza lub z powodu obecności odpowiedniej mikroflory jelitowej. Wyjątek od tej reguły stanowią 3 sytuacje: botulizm niemowląt( dziecięcy), botulizm przyranny oraz botulizm dorosłych.

Botulizm
- spożyte toksyny botulinowe są transportowane do połączeń nerwowo- mięśniowych i blokują wydzielanie neurotransmitera acetylocholiny, na skutek selektywnej hydrolizy białek SNARE.
- zdegradowane białka SNARE powodują brak fuzji pęcherzyka synaptycznego z błoną presynaptyczną w połączeniu nerwowo- mięśniowym
- zablokowanie przenoszenia acetylocholiny w zakończeniach synaptycznych-> porażenie nerwowo- mięśniowe
- przypadki zatrucia toksyną botulinową są często spowodowane niewłaściwym przechowywaniem produktów żywnościowych

Bacillus
- ok. 60 gatunków gramdodatnich, tlenowych laseczek, katalazododatnich, przetrwalnikujących
- powszechne w środowisku ( woda, gleba, kurz), szerokie optimum temperatury i pH
- Główne gatunki patogenne:
B. anthracis
B. cereus
B.mycoides
B. thuringesis
( ostatnie 3- ruchliwe, beta-hemoliza, hydroliza żelatyny)

Bacillus cereus
* czynniki wirulencji
- ciepłostabilna enterotoksyna
- ciepłolabilna enterotoksyna
- endospory zdolne przetrwać w glebie
- cytotoksyczne enzymy uszkadzające tkanki ( cereolizyny i fosfolipaza C)
* główne źródła pokarmowe bakterii:
- ryż, mięso, warzywa
- zakażenia ran, mechaniczne uszkodzenia oka
* Zakażenie objawia się wymiotami ( postać emetyczna intoksykacja) lub nieżytem jelita ( z biegunka)

* Postać oczna lub infekcje oportunistyczne- wymagają usunięcia ciała obcego i antybiotykoterapii

Bacillus anthracis
* czynniki wirulencji:
- otoczka zewnętrzna z poli-D- glutaminianu
- antygen ochronny(PA), czynnik letalny (LF) i czynnik obrzęku (EF), które łącznie tworzą toksyny LT ( powoduje śmierć) i ET ( obrzęk tkanek)
-endospory zdolne przetrwać w glebie latami ( broń biologiczna)

-Postać jelitowa: silny ból brzucha, gorączka, biegunka, często krwista, czasami wymioty, niekiedy krwawa, postępująca choroba prowadzi do wodobrzusza lub perforacji jelita. Stan chorobowego jest ciężki po 2-3 dniach często kończy się śmiercią

- Formy choroby: skórna-najczęściej; płuca-najbardziej śmiertelna; jelitowa; rzadka, zwykle śmiertelna

-Człowiek zaraża się na skutek kontaktu ze skóra lub wełna zwierząt

27.11.2014

Czas inkubacji
Od zakażenia do wywołania objawów choroby może być mierzony w:
- godzinach- Salmonella
- dniach-Shigella
-tygodniach- Hepatitis A
- miesiącach- wścieklizna ( nie przenoszona drogą pokarmową)
- latach- priony oraz nie przenoszone drogą pokarmową- trą i HCV
Wirusy jelitowe
* dawka infekcyjna
- teoretycznie 1 cząstka ale jest to mało prawdopodobne
- zawartość w kale:>10⁸ cząstek/ g
10mg zakażonego kału(1000 cząstek) jest wysoko infekcyjna
niemal niemożliwy do wykrycia poziom w 100g żywności

Przegląd ważniejszych wirusów

Wirusowe zapalenie wątroby
Na świecie każdego roku odnotowuje się:
- 1,4 mln przypadków zachorowań na wirusowe zapalenie wirusowe zapalenie wątroby typu A
- 400 mln zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B
- 300 mln zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C ( choć szacuje się, że są to wartości zaniżone, ze względu na bezobjawowy przebieg choroby w początkowym stadium).

Wirusowe zapalenie wątroby(Hepatitis)

• Klasyfikacja
  - typ A,B,C,D,E i G [1995] (oparte na różnicach serologicznych i innych)
  - wszystkie infekują wątrobę
  - typy A i E przenoszone drogą pokarmową
  - typ A praktycznie rozpowszechniony na całym świecie
  - Typ E: głównie Azja, Afryka, Ameryka Łacińska

• Kształt i wielkość:
  - sferyczny
  - Hepatitis A: 28nm, gładka powierzchnia
  - Heptatitis E: 32 nm, wklęsłości na powierzchni

Hepatits A
- RNA wirus
- wirus występuje w kale chorego ( przeżywalność: suszony kał- 1 miesiąc, pH 1,0/38stC- 90minut), więc źródłem zakażenia są produkty spożywcze i woda zanieczyszczona odchodami- choroba „brudnych rąk”

- choroba trwa od 6 dni do 2 miesięcy, bardzo rzadko przechodzi w postać przewlekłą
- zapobieganie: przestrzeganie higieny w trakcie jedzenia i picia oraz higieny ciała, przygotowywanie posiłków ( Stosunkowo odporny na: chlor-1:11 rozcieńczenie w domowym wybielaczy/ 1 minuta ( mniej odporny w wodzie), promieniowanie gamma). Możliwe szczepienia.

Hepatitis A
*Epidemie:
- zanotowano ich setki począwszy od pierwszego wybuchu w 1943
- USA- szacuje się: 4,800-35,00 przypadków rocznie
*Nośniki infekcji
-Surowe mięczaki( małże) ze skażonej fekaliami wody
1955 Szwecja: 629 przypadków ( ostrygi)
1988 Chiny: 30,000 przypadków (małże)
1988/1989 Włochy: 38 przypadków ( omułki jadalne)

-Żywność zakażona przez obsługę baru
1962 Missouri: 28 przypadków- rozmrożony sok pomarańczowy
1978 Arkansas/Texas: 140 przypadków- kanapki i sałatki wegetariańskie
1989 Anglia: 50 przypadków- piekarnia
1990 Missouri: 110 przypadków- sałata

Zapobieganie: najważniejsze!
Zapobieganie:
- mycie rąk oraz stosowanie pozostałych podstawowych zasad higieny

Hepatisis A i E- porównanie
* klinicznie trudne do rozróżnienia
- Hepatitis A: częstsza u dzieci niż typ E, często asymptotyczna u małych dzieci w przeciwieństwie do nastolatków i dorosłych
- Heptatitis E: poważniejsza u kobiet w ciąży (17-33% śmiertelności )
* Czas inkubacji
- Hepatitis A: 15-50 dni- wydalanie z kałem 10-14 dni przed pojawieniem się objawów
- Hepatitis E: 22-60 dni
* Diagnoza
- pojawienie się przeciwciał IgM przeciwko wirusowi we krwi – komercyjne testy

Hepatitis B
- DNA wirus
- zakażenie głownie przez krew chorego, ale też uszkodzenie skóry, do których dostanie się zakażona ślina, mocz, stolec, nasienie, krew, śluz z pochwy. Stąd duże ryzyko zakażenia podczas stosunków płciowych, zabiegu chirurgicznego, wizyty u stomatologa, fryzjera, kosmetyczki, porodu.
- choroba trwa około 6 miesięcy, konieczna hospitalizacja, często przechodzi w stan przewlekły trwający wiele lat. Liczne powikłania, np. marskość wątroby, mogące prowadzić do śmierci.
- szczepienia ochronne, szczególnie przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi

Wirusowe zapalenie wątroby
Wirus typu B jest 100-krotnie bardziej zakaźny nić HIV, a 25% bezobjawowych nosicieli umiera z powodu chorób wątroby.

Hepatitis C
- RNA wirus
- zakażenie: głównie poprzez krew, rzadziej przez kontakt płciowy oraz z matki na dziecko
- infekcja często przez wiele lat przebiega bezobjawowo. Przewlekłe zakażenie prowadzi do marskości wątroby, rozwoju nowotworu i zwykle śmierci
- systematyczne badania krwiodawców, właściwa sterylizacja narzędzi w szpitalach i przychodniach
hepatitis- kolos

Wirus Norwalk
- pierwszy raz wykryty w kale osób, które zachorowały podczas epidemii gastroenteritis w 1968 w Norwalk, Ohio
- zwany też norowirusem
- pojedynczy łańcuch RNA/(+) ss RNA/
- mały(~ 30nm), okrągły, nieotoczkowy wirion
- należy do Calciviridiae
-zakażenia:
* skażona( fekaliami) woda lub żywność
* z osoby na osobę przy braku higieny

- najwięcej przypadków wirusowego zapalenia żołądkowo- jelitowego w Stanach Zjednoczonych i Anglii (>90% przypadków)
- wiele przypadków nieewidencjonowanych:
* zmienny czas inkubacji : 10-60h (24-48h)
* czas trwania objawów: 24-48h
*symptomy: mdłości, wymioty, biegunka
- brak możliwości namnażania w zwierzętach laboratoryjnych ( rezerwuarem jest jedynie człowiek).

Stabilność w żywności- wyznaczona na podstawie badań żywieniowych człowieka
- pH 2.7 / temperatura pokojowa- 3 godziny
- egzystuje w żywności fermentowanej, w zalewie solnej i peklowanej
Temperatura
- pozostaje zjadliwy po ochłodzeniu i zamrożeniu
- 60st C/ pH 7- 1 godzina
- generalnie eliminowany podczas prawidłowego przygotowywania żywności
Środowisko
- przeżywa dobrze na powierzchni materii nieożywionej
- inaktywowany przez środki chlorowe (10mg/litr)

Wirus grypy
* Zaliczany jest do rodziny ortomyksowirusów
Ortomyxoviridiae
* Cechy charakterystyczne:
- symetria helikalna, ale kształt całego wirionu, ze względu na obecność otoczki, może być bardzo zmienny
- otoczka lipidowa: istnieje i zawiera liczne wypustki( są to głównie antygeny tych wirusów), pod osłonką znajduje się warstwa białka M, która otacza helikalnie nawinięty na szkielet białkowy genom.

- kwas nukleinowy: segmentowany ssRNA
- wielkość: 80-120 nm (togotowirus nawet do 300nm)
- enzym neuroamidaza NA umożliwia strawienie błony komórkowej nabłonka żywiciela i upłynnienie śluzu ochronnego
- wirusy grypy zawierają hemaglutyniny HA

Systematyka:
Cztery rodzaje:
* Rodzina : Orthomyxoviridiae ( Ortomyksowirusy)
- Rodzaj: Influenza A virus (FLUAV), zwyczajowo wirus grypy A
- Rodzaj: Influenza B virus(FLUBV), zwyczajowo wirus grypy B
- Rodzaj: Influenza C virus (FLUCV), zwyczajowo wirus grypy C
- Rodzaj: Thogovirus
Najniebezpieczniejszy jest wirus A- przyczyna epidemii i pandemii. Wirus B powoduje zwykle chorobę o łagodnym przebiegu bez powikłań, natomiast wirus C najczęściej zakażenia bezobjawowe.

Pandemie grypy
- największe pandemie grypy, które nawiedziły świat w XX wieku, to:
* grypa „hiszpanka” w 1918 roku (szacuje się, że chorowało 500 mln, a zmarło 20-40 mln ludzi)
* grypa azjatycka w 1957 roku
* grypa Hong – Kong w roku 1968
*grypa rosyjska
*typ A/H1N1 grypa meksykańska „świńska grypa”

Objawy grypy:
- początkowo stan zapalny błony śluzowej dróg oddechowych ( przekrwienie, nacieki, wybroczyny)
- od razu ostre objawy 3-4 dni: dreszcze, bóle stawów i mięśni, ból głowy, uczucie rozbicia, bóle gałek ocznych, zaburzenia wzrokowe przy schylaniu się i wstawaniu, zawroty głowy, ostra gorączka, ból gardła, brak apetytu, utrata poczucia smaku i powonienia, suchy, męczący kaszel, krwawienie z nosa
katar nie jest typowy dla grypy, ale może wystąpić
- czasami grypa objawia się bólami brzucha, nudnościami, gorączka, zaczerwieniem twarzy, biegunka i wymiotami. Zaobserwować można zwolnienie pracy serca, niemiarowość, kłucie w sercu, przyspieszenie oddychania. Tętno spada do ok 40-48 uderzeń na minutę. Gorączka trwa 3-4 dni. Śledziona jest powiększona.

4.12.14

Powikłania grypy
- zapalenie zatok obocznych nos
-zapalenie ucha środkowego
- zapalenie płuc typu zachłystowo- nieodmowego
- zapalenie mięśnia sercowego
- zapalenie mózgu i opon mózgowo- rdzeniowych
- zapalenie nerwów obwodowych
- zapalenie rdzenia kręgowego

Ptasia grypa /ciekawostka/
* wirus ptasiej grypy
- sporadycznie powoduje zakażenia u ludzi
- gdy do tego dojdzie, to choroba przebiega o wiele ciężej od „klasycznej” ludzkiej grypy
- przebieg choroby: gorączka, ból gardła, kaszel
- następnie może wystąpić wirusowe zapalenie płuc, w wyniku którego dochodzi do ostrej niewydolności oddechowej

-zakazić się można jedynie przez kontakt z zarażonym ptactwem
- szczególnie niebezpieczny jest szczep H5N1, które wykazuje wyjątkowo wysoką łatwość w przekraczaniu barier gatunkowych

* epidemiolodzy najbardziej obawiają się sytuacji, której ten sam człowiek będzie zarażony oboma typami wirusa( ludzkim i ptasim). Wtedy może dojść do rekombinacji wirusa, który będzie mógł przenosić się drogą kropelkową z człowieka na człowieka.
* prawdopodobieństwo takiego połączenia jest niewielkie, ale nie można go wykluczyć. Z uwagi na kropelkowe rozprzestrzenianie się wirusa ludzkiego łatwo o zakażenie i dalsze szerzenie zmutowanego, groźnego wirusa. Tego mechanizmu najbardziej obawiają się naukowcy.

„Świńska” grypa /ciekawostka/
- zakaźna choroba układu oddechowego świń
- wirusy grypy typu A lub typu C
- świńską grypą nazywa się również chorobę wywoływaną przez tzw. nowy wirus grypy północnoamerykańskiej ( wirusem grypy meksykańskiej)
- u świń wirusy grypy wywołują liczne zachorowania, śmiertelność jest niska
- wirus grypy świń typu A/H1N1 wyizolowany po raz pierwszy u świń w 1930 roku

Grypa leczenie
- dwie grupy leków w leczeniu „ogólnej” grypy:
* inhibitory neuroaminidazy – wybiórczo hamują neuroamidazę, enzym obecny na powierzchni wirusów grypy typ A i B
oseltamiwir( Tamiflu®) i zanamiwir(Relenza®)
*Leki oddziałujące na białko M2 niezbędne w procesie replikacji wirusa grypy typu A
amantadyna (Symmetrel®) i rymantadyna( Flumadine®)

W tych koleczkach ma być r a nie kropka :p ale nie umiem tego zrobić!!

Świńska grupa- szczepionki
* Focetria®- szczepionka przeciw grypie meksykańskiej
- zatwierdzona do stosowania u ludzi w wyjątkowych okolicznościach

Adenowirusy
- zakażenia dróg oddechowych u dzieci
- choroby jelit- występują u niemowląt
- ostre zapalenie pęcherza moczowego- u niemowląt

Reowirusy
Rodzina: Reoviridiae Reovirusy
Rodzaj: Rotavirus Rotawirusy
* Rotavirus A (RV-A)
* Rotavirus B( RV-B)
Rodzaj Colitivirus
* Colorado thick fever virus (CTFV) wirus gorączki kleszczowej Kolorado

Choroby prionowe

Priony- białka działające jako czynnik zakaźny.

Priony- budowa
- termin „prion” został wprowadzony do literatury w 1982 roku na łamach Science przez Stanleya Prusinera
- w tym samym roku wykryto białko prionu (PrP) i stwierdzono korelację między ilością białka a infekcyjnością materiału zakaźnego
- określenie sekwencji biała PrP poprzedziło zidentyfikowanie genu kodującego PrP ( u człowieka ma nazwę PRNP)

- priony(ang. prion, od proteinaceous infectious particle)- zakaźne białka
- występują w każdym organizmie i całkowicie niegroźne
- dopiero przy zmianie naturalnej konformacji stają się białkiem prionowym infekcyjnym.

Za badania nad prionami i sformułowanie rewolucyjnej teorii, że białka miałyby mieć charakter infekcyjny, profesor Stanley Prusiner otrzymał w 1997 roku Nagroda Nobla z dziedziny medycyny.

Priony- budowa
- zbudowane z samego białka
- nie posiadają DNA ani RNA
- prawidłowe białko występujące w mózgu to PrPc a forma zmutowana to PrPSc

-białko(sialoglikoproteina)
- 2 izoformy:
PrP^c- izoforma komórkowa( prawidłowa)
PrP^Sc- izoforma „scrapie” ( infekcyjna)
- wszechobecna w świecie zwierząt
- gen kodujący= PRNP( u człowieka), chr. 20

PrPc- helisa
PrPsc- beta- harmonijka

Priony
- priony PrpSc( zmutowane) są niepodatne na działanie enzymu- proteazy
- na działanie tego enzymu jest podatne białko prionowe PrPc, które występuje w mózgu każdego człowieka
- w wyniku zakażenia prionami PrPSc dochodzi do tego, ze zwykle białko prionowe PrPc powstające w mózgu przekształca się w priony PrPSc, które na zasadzie reakcji łańcuchowej stopniowo gromadzą się w komórkach nerwowych i je niszczą, prowadząc do narastających objawów choroby kończącej się zgonem.
- trzęsawka owiec i kóz( scrapie)
- gąbczaste zwyrodnienie mózgu bydła(BSE- bovine spongiform encephalophaty)
- choroba kuru- do końca lat 50-tych kuru zabijało kobiety i dzieci plemienia Fore na wyspie Papua Nowa Gwinea, które z powodów rytualnych jadłu mózgi pobrane ze zwłok zmarłego krewnego. Ludzie urodzeni po wprowadzeniu zakazu kanibalizmu- tj. po 1959 r.- już nie chorują na kuru

Choroby prionowe
- Choroba Creutzfeldta- Jakoba( CJD)- może mieć podłoże genetyczne ( wynikające z odziedziczenia zmutowanej formy genu PrPc) ale może być również spowodowana samoistną mutacją genu PrPc komórki somatycznej.

- Jatrogegnny wariant choroby Creutzfeldta(JCJD)- Jakoba(E!)- jest związany z leczeniem i zabiegami leczniczymi. Do tej pory zmarło 110 osób leczonych hormonami pozyskanymi z gruczołów przysadkowych pobranych ze zwłok ludzkich oraz 70 osób, którym przeszczepiono oponę twardą również pobraną ze zwłok ludzi, którzy byli bezobjawowymi nosicielami prionów. Rozpatrywane jest ryzyko zakażenia pacjentów pobierających krew i preparaty krwiopochodne.

- nowy wariant choroby Creutzfeldta-Jakoba(nvCJD)- w 1996 r, minister zdrowia Wielkiej Brytanii ogłosił, że nowy wariant choroby CJ może wiązać się z narażeniem na czynnik wywołujący gąbczaste zwyrodnienie mózgu bydła
choroba ta występuje u młodych i bardzo młodych osób
pierwszy przypadek został opisany przez Creutzfeldta w latach 1920-21 i dotyczył osoby zmarłej we Wrocławiu w wieku 23 lat z objawami klinicznymi zmianami neurologicznymi zgodnymi z obecną definicją nowego wariantu choroby CJ.
Nie jest znany okres wylęgania choroby u człowieka ( czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów)
od pojawienia się pierwszych objawów( lęk, depresja, zamknięcie w sobie, utrata pamięci, otępienie, narastające zmiany zachowania) do zgonu upływa przeciętnie około roku, niekiedy znacznie dłużej.

!! Badania laboratoryjne wykazały, że zakażenie może być przeniesione z zakażonego bydła( przez wstrzyknięcie lub z pokarmem) przez mózg, rdzeń kręgowy i siatkówkę. W przypadku pozostałych tkanek i wydzielin możliwości tej nie wykazano. W szczególności nie stwierdzono przenoszenia zakażenia przez mięso i mleko zakażonych krów.

Choroba sporadyczna	Choroba rodzinna	Choroba przepasażowana
		Choroba Creutzfeldta –Jakoba, postacie przepasażowane- jatrogenna (iCJD) i nowy wariant (vCJD)
		Kuru- nie występuje

Choroby pasożytnicze

Parazytologia
( z gr. Parasitos- współbiesiadnik, logos- nauka)- nauka zajmująca się badaniem pasożytów o pasożytnictwa w przyrodzie
Choroby pasożytnicze (parazytozy)- choroba ludzi i zwierząt wywoływane przez pasożyty

- pasożytnictwo to sytuacja biologiczna w której jeden organizm żyje i rozwija się wykorzystując inny organizm jako środowisko do życia i własnego rozwoju
- organizm w którym żyją pasożyty mając możliwość swobodnego bytowania i żywienia nazywany jest powszechnie żywicielem lub gospodarzem.

- pasożyt jest istotą która nie potrafi istnieć samodzielnie przez dłuższy czas( odżywia się substancjami przeznaczonymi dla żywiciela lub jego krwią lub innymi tkankami- powodując szkody i wyniszczenie organizmu gospodarza)

11.12.14

CHOROBY PASOŻYTNICZE

* pasożyt – jest istotą, która nie potrafi istnieć samodzielnie przez dłuższy czas (odżywia się substancjami przeznaczonymi dla żywiciela lub jego krwią lub innymi tkankami – szkody i wyniszczenie organizmu gospodarza)

* produkty przemiany materii pasożyta, jego wydzieliny i wydaliny, mogą wywierać toksyczny wpływ na organizm żywiciela i w ten sposób dawać bardzo przykre objawy

* pasożyty samą swoją obecnością i ruchliwością mogą mechanicznie drażnić narządy, w których przebywają i wyzwalać różne dolegliwości chorobowe.

* wiele gatunków pasożytów wymaga w swoim cyklu rozwojowym dwóch lub więcej żywicieli

* żeby powstała forma dojrzała pasożyta w organizmie człowieka niezbędny jest żywiciel pośredni, w którym to dokonują się wcześniejsze przeobrażenia rozwojowe pasożyta

* organizm ludzki może być żywicielem ostatecznym lub pośrednim dla ok. 60 gatunków pasożytniczych należących do różnych przedstawicieli świata zwierzęcego.

* wśród tych gatunków możemy wyróżnić: pierwotniaki, tasiemce, nicienie, przywry, pajęczaki, owady.

* choroby odzwierzęce – 1/3 wszystkich chorób zakaźnych

* mogą je wywoływać bakterie, wirusy, pierwotniaki i robaki

* zakażenie poprzez spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego lub przez kontakt z żywym zwierzęciem.

Wiciowce

- jedna lub więcej wici lub błona falująca

- bytują w jelitach i układzie moczowo-płciowym oraz we krwi i tkankach

Orzęski:

- grupa pierwotniaków o złożonej budowie

- zaopatrzone w rzęski (rzędy lub skupiska)

- dwa różne jądra w komórce każdego osobnika

PASOŻYTY CZŁOWIEKA

GIARDIA LAMBLIA

- ogoniastek jelitowy, wielkouściec jelitowy (Lambia intestinalis, Giardia lambia)

- jedyny pierwotniak często wykrywany w dwunastnicy i jelicie czczym człowieka

- wywołuje lambliozę

- występuje na całym świecie

- wypicie zanieczyszczonej wody (odchody)

- spożycie pokarmów zanieczyszczonych cystami

- możliwość zarażenia od zwierząt (gryzonie, zwierzyna płowa, bydło, owce, konie, zwierzęta domowe) – zakażenia odzwierzęce

- występuje w postaci trofozoitu i cysty

- trofozoit – dwustronnie symetryczny

- 2 jądra i 4 pary wici wychodzących z ciałek podstawowych pomiędzy jądrami

- dwukrotnie większy od krwinki czerwonej

- rozmnażanie się bezpłciowo, podział podłużny

- spłaszczony i ma wklęsłą przyssawkę brzuszną, używaną do przyczepiania się do powierzchni jelitowych komórek nabłonkowych

- człowiek zwykle jest nosicielem

- duże ilości pasożytów przytwierdzonych do jelita mogą wywołać podrażnienie i niezbyt nasilony stan zapalny błony śluzowej dwunastnicy i jelita czczego z biegunką ostrą lub przewlekłą

- stolce wodniste, półpłynne, maziste, obfite i silnie cuchnące

OBJAWY:

- osłabienie

- złe samopoczucie

- utrata masy ciała

- kurczowe bóle brzucha

-rozdęcie i wzdęcie

- stwierdzane częściej u dzieci

- objawy utrzymują się długi czas

- najczęściej zakażenie przebiega bezobjawowo

- objawy ostrego zakażenia występują po 1-3tyg

- są niejednoznaczne

- zależą od: wieku, stanu wydolności układu odpornościowego, rodzaju szczepu Lamblii

- obecność pasożytów – przyczyna pojawiania się dolegliwości na tle alergicznym lub ich nasilania

- nie należy leczyć samej alergii czy astmy alergicznej

- określenie przyczyn i oczyszczenie organizmu z pasożytów i przywrócenie prawidłowej mikroflory

- kuracji muszą się poddać wszyscy członkowie najbliższej rodziny chorego dziecka oraz domowe zwierzęta.

ROZPOZNANIE

- cysty w kale uformowanym

- cysty i trofozoidy w stolcu płynnym

- badanie treści dwunastnicy (drogi żółciowe)

- aspiracja dwunastnicy

- technika kapsułki dwunastniczej – Entero-Test

- wykrywanie antygenów

- kwasowość krwi

- badania mikroskopowe – wiele próbek przez okres 8-10dni (czysty wydalane okresowo)

- treść dwunastnicza – badania mikroskopowe (gastroskopia, gastrofiberoskopia)

- badanie serologiczne: różne testy immunoenzymatyczne, przeciwciała monoklonalne znakowane barwnikami fluorescencyjnymi

- niechęć przyjmowania przez rodziców i samych chorych zlecenia na badanie kału

- niedokładne wykonywanie badań przez laboratoria

- zbyt krótki okres czasu w jakim przeprowadzane są badania (2-3dni), podczas gdy niektóre z pasożytów aby zostały wykryte wymagają badania kału przez 8 do 10dni lub dłużej

- opór przed leczeniem pozostałych członków rodziny, potencjalnie zakażonych

- w krwi co 4-go dziecka wzrost komórek kwasochłonnych – wynik sugerujący zainfekowanie organizmu pasożytami

- profilaktyka naturalnych składników zawsze jest wskazana dla poprawy i utrzymania zdrowia na wysokim poziomie.

- w kale zarażonych (zła praca ukł. trawienia i brak końcowego trawienia prowadzącego przez „przyjazne bakterie”) – nie strawione resztki pokarmów (np. tłuscze, ziarnia, skrobi, włókna mięsa)

- jeśli pokarm nie strawiony wydalany jest prawie w całości – walka z pasożytami

ZAPOBIEGANIE: - kuracje należy powtórzyć, jeżeli wyniki badań wskazują na obecność pasożytów w kale

- wiele miesięcy po kuracji nelży stosować odpowiednią profilaktykę poprzez dietę i naturalną suplementację:

- przywrócenie prawidłowej mikroflory w jelicie

- prawidłowego środowiska

- likwidacja drożdżaków

PEŁZAKI

ENTAMOEBA HISTOLYTICA

- pełzak czerwonki

- pełzakowica – inaczej ameboza

- jelito grube człowieka, nk. Naczelnych i innych zwierząt

- wiele przypadków zarażeń bezobjawowych

- objawy u osób i zwierząt żyjących w stresie

Stadia rozwojowe:

- aktywny pełzak (trofozoit)

- nieaktywna cysta

- postać przejściowa (precysta)

Postać dojrzała:

- obecna w tkankach, w płynnych stolcach w biegunkach pełzakowatych.

- wiekjość 15-30mikrom

- cytoplazma ziarnista (mogą być erytrocyty lub bakterie – patognomoniczność)

- ruch w określonym kierunku, dość żywy

- nibynóżki palczaste i szerokie

- w stolcu przezywa kilka godzin

Cysty:

- obecne tylko w świetle okrężnicy i w stolcu

- kształ zbliżony do okrągłego

- średniaca 10-20mikrom

- ściana cysty zbudowana z hialiny (0,5mikrom)

- ostateczna postać 4 jądra

- w trkacie dojrzewania do 1-4jąder

ETAPY:

- trofozoit rozmnaża się przez podział

- powstaje z połkniętą cysty (metacysta) – aktywacja procesu ekscytacji w żołądku i dwunastnicy

- metacysta dzieli się – 4 małe postacie pełzaków (amebule)

- każda z nich dzieli się ponownie

- z jednej cysty 8 małych trofozoidów

- choroba rozwija się – atak trofozoidów na nabłonek jelitowy (10%)

- enzymy proteolityczne pełzaka działają w kryptach jelitowych

- powstają małe owrzodzenia z uniesionymi brzegami

- wydobywa się z nich śluz, komórki martwicze i pełzaki

- zmiany patologiczne powodują trofozoidy (cysty nie powstają w tkankach)

Pierwotne zakażenie

- charakterystyka butelkowate owrzodzenie – powstałe w wyniku podminowania błony śluzowej w wyniku szybkiego namnażania się ameb

- pełzaki gromadzą się pod blaszką mięśniową błony śluzowej

…

- owrzodzenie z małym otworem, wąską szyjką wiodącą przez błonę śluzową do szerszego obszaru martwicy w warstwie podśluzowej

- brak inwazji bakteryjnej

- główna zmiana patologiczna to martwica rozpływna

Rozprzestrzenianie się choroby:

- zlewanie się kolonii pełzaków

- podminowania dużych powierzchni błony śluzowej

- przenikanie trofozoitów do warstwy mięśniowej, a nawet błony surowiczej aż do jamy otrzewnej

- powiększenia się owrzodzeń

- poszarpane, zwisające brzegi

- wtórna infekcja bakteryjna

- nacieki z granulocytami obojętnochłonnymi

Wtórne uszkodzenie:

- na skutek szerzenia się zmian pierwotnych

- dotyczą jelita ślepego, wyrostka robaczkowego, sąsiadującego odcinka okrężnicy wstępującej

- pełzaki mogą rozprzestrzeniać się wstecznie – końcowy odcinek jelita krętego – zarażenie przewlekłe

- później zmiany w esicy i odbytnicy

- stan zapalny lub ziarniak pełzakowaty (amebema)

Czynniki decydujące o przebiegu inwazji:

- liczba pełzaków

- chorobotwórczość szczepu pasożyta

- stan organizmu (czynność perystaltyczna jelit, wydolność układu immunologicznego)

- obecność bakterii wzmagających rozwój pełzaków.

18.12.14

ENTAMOEBA HISTOLYTICA

Choroba:

- u większości nie rozwija się choroba – nosiciele (pełzaki w świetle jelit, cysty w kale!)

- chorzy – płynne lub półpłynne stolce z trofozoidami i cystami, śluzem i krwią

- objawy bardzo zróżnicowane i zależą od zmian w jelicie grubym

Choroba – ciężkie przypadki:

- zmiany w znacznej części jelita

- silna tkliwość brzucha

- bardzo ostra biegunka

- odwodnienie

- wyczerpanie

Choroba – mniej ciężkie przypadki:

- stopniowe nasilenie objawów

- epizodyczne biegunki

- kurczliwe bóle w obrębie jamy brzusznej

- nudności i wymioty

- napadowe nagłe parcie na stolec

- kurcze i złe samopoczucie

- utrata łaknienia

Pozajelitowe umiejscowienie:

- rzadkie przypadki

- pełzakowate zapalenie wątroby lub ropień wątroby (4%)

- ropnie pełzakowate w płucach

- ropnie pełzakowate w mózgu

- ropnie pełzakowate w śledzionie

Materiał do badań:

- płynne stolce (natychmiastowe badanie, utrwalone preparaty, po soli przeczyszczające na obecność cyst i trofozoitów)

- stolce uformowane – cysty

- zeskrobiny i materiał biopsyjny – wziernikowanie esicy

- część ropnia wątroby

- krew – badania serologiczne i liczenie elementów upostaciowionych

- trudności w rozróżnieniu pomiędzy Entamoeba hystolytica a Entamoeba coli

Epidemiologia:

- cysty spożywane z zanieczyszczoną wodą, zanieczyszczone warzywa i inne produkty spożywcze

- zarażenie mogą roznosić muchy

- bezobjawowi nosiciele – główne źródło zanieczyszczeń

- epidemie = ścieki + woda pitna (szpitale dla umysłowo, domy starców, instytucje zamknięte z dziećmi)

- dieta bogatowęglanowodanowa i ubogo białkowa

Zapobieganie:

- poprawa stanu sanitarnego środowiska i żywności

- leczenie nosicieli kontrowersyjne, ale nie powinni być dopuszczani do kontaktu żywnością.

ORZĘSKI Ciliophora

BALANTIDIUM COLI

- wywołuje balantydiozę (czerwonkę balantydiową)

- największy pasożytujący pierwotniak w jelicie człowieka

- trofozoit owalny, urzęsiony

- rozmiary 60x45 mikrom lub większy

- ruch postępowy i rotujący wokół dłuższej osi ciała

- dwa jądra – mikro- i makronukleus

- cysta ma kształt kulisty lub owalny z dwuwarstwową ścianą komórkową

PATOGENEZA:

- po wniknięciu do przewodu pokarmowego ściana cysty rozpuszcza się

- uwolnione trofozity do okrężnicy (bakterie i treść kałowa)

- trofozity namnażają się przechodzą w cysty wydalane z kałem.

- większość zarażeń bezobjawowo

- jeśli trofozoity zaatakują błonę śluzową i podśluzową jelita grubego i końcowego odcinka jelita krętego – ropnie i nieregularne owrzodzenia o nawisłych brzegach

- objaw – przewlekła nawracająca biegunka na przemian z zaparciami, lub ciężka czerwonka z krwawymi, śluzowymi stolcami, bolesnym parciem na stolec i kolka jelitowa

- niekiedy śmierć

DIAGNOSTYKA:

- wykrywanie trofozoitów w płynnych stolcach

- wykrywanie cyst w stolcach uformowanych

- wziernikowanie esicy – pobranie prób z owrzodzeń

EPIDEMIOLOGIA:

- spotykana u ludzi na całym świecie

- kilka przypadków odzwierzęcego zarażenia człowieka

- zarażenie na skutek spożycia cyst (kał ludzki, świński)

- szczep świński nie wywoływał zakażeń u ludzi (ochotników)

- zachorowania epidemiologiczne w obozach wojskowych, więzieniach i w zakładach dla psychicznie chorych

PYTANIA DO PIERWOTNIAKÓW:

Jaka choroba, czym się char, dotyczy dwunastnicy, jelita cienkie i krętego, diagnostyka, trofozoity tu a cysty tu, zapobieganie, różnice między nimi.

TASIEMCE

- płazińce – pasożyty wewnętrzne

- w ciele człowieka osiągają do 15 metrów długości

- mają złożony cykl rozwojowy (2 żywicieli)

- żywiciel pośredni – bezkręgowiec lub kręgowiec

- żywiciel ostateczny – z reguły kręgowiec (gł. przewód pokarmowy)

- w pierwszym stadium larwalnym jest onkosfera zaopatrzona w 6 haczyków embrionalnych lub orzęsiona larwa koracidium

- drugie stadium larwalne może mieć różną postać.

- długość ciała – kilkaset mikrom – kilkunastu m

- ciało składa się ze skoleksu (główki), szyjki i proglotydów tworzących tzw. strobilę

- na skoleksie występują narządy czepne w postaci bruzd przyssawkowych (u tasiemca bruzdogłowca) lub przyssawek (u tasiemców uzbrojonych i nieuzbrojonych) oraz kurczliwego ryjka opatrzonego hakami (u tasiemca uzbrojonego)

- szyjka jest strefą wzrostową – odrastają od niej nowe człony

Przykłady:

- tasiemiec bąblowcowy

- karłowaty

- nieuzbrojony, bydlęcy

- psi

- uzbrojony, świński

TASIEMIEC BĄBLOWIEC – ECHINOCOCCUS GRANULOSUS

- groźny pasożyt

- postać dojrzała w jelicie cienkim psowatych

- postać pośrednia – żywiciel pośredni człowiek, owce

- postać dojrzała mała (2,5-6mm)

- kulisty skoleks z podwójnym wieńcem 30-36 haczyków

- 3 proglotydy

PATOGENEZA:

- oderwane proglotydy wydostają się samodzielnie przez odbyt na powierzchnię skóry żywiciela ostatecznego

- jaja w sierści zwierzęcia – źródło inwazji dla żywiciela pośredniego (też człowieka)

- w żołądku lub jelicie żywiciela pośredniego z jaja wydostaje się onkosfera

- przedostaje się do krążenia i z krwią do narządów wewnętrznych (wątroba, płuca, mięśnie, kości, mózg, oko, śledziona, nerki)

- w narządzie onkosfera przekształca się w bąblowca (echinococcus).

- choroba w zależności od żywiciela: echinokokoza (żywiciel ostateczny) lub hydatidoza (żywiciel pośredni).

- choroba postępują powoli (nawet do 15 lat)

- główny objaw – torbiel jednokomorowa (E.granulosus) i wielokomorowa (E.multilocularis)

- 60% przypadków – wątroba

- torbiel – 20cm (przyrasta około 1cm na rok)

- wywołuje objawy uciskowe – cholestaza, zastoinowe zapalenie wątroby, nadciśnienie wrotne.

- pęknięcie torbieli – rozsiew pasożyta i wstrząs anafilaktyczny

- bąblowica płuc – niedodma

- bąblowica kości – zanik kości z ucisku i złamania

- zajęcie mózgu – objawy guza mózgu

- bąblowica wywoływana przez Echinococcus multilocularis u lisów rudych też w Polsce (1992-2006)

- po raz pierwszy w Polsce bąblowice wykryto w 1994r.

- u lisów w woj.pomorskim, warmińsko-mazurskim,małopolskim (Nowy Targ – 50-70%)

- w Polsce corocznie zgłasza się kilkadziesiąt przypadków bąblowicy u ludzi (Puck, Kętrzyn, Giżycko, Białowieża)

DIAGNOSTYKA:

- badania RTG lub USG, tomografia komputerowa lub MRI

- badania serologiczne krwi

- badania molekularne (DNA tasiemca)

- badanie parazytologiczne płynu torbieli

- badania histopatologiczne torbieli albo tkanek

- potwierdzenie obecności haczyków, protoskoleksów lub fragmentów pęcherza pasożyta (biopsja, operacja)

- immunoelektroforeza w żelu agarozowym albo Western blot ze swoistą frakcją antygenową 8kDa

- test nadwrażliwości skórnej wg Casoniego

- metoda PCR i RFLP

PROFILAKTYKA:

- leczenie polega na rozległej hepatektomii i następczej chemioterapii ALBENDAZOLEM przez przynajmniej 2 lata

- preparaty BENZIMIDAZOLOWE powinno się przyjmować do końca życia

- leczenie pacjentów z tą postacią choroby w ośrodkach referencyjnych

Praktyczne zalecenia w celu zapobiegania potencjalnej ekspozycji na zarażenie:

- uniemożliwianie psom łapania gryzoni

- grodzenie posesji (ogródka, warzywnika) – przed lisami i innymi dzikimi drapieżnikami

- niespożywanie owoców leśnych zbieranych z podłoża.

- jagody, poziomki i borówki należy przed zjedzeniem umyć strumieniem ciepłej, bieżącej wody

- w czasie pobytu w lesie stały dozór na dziećmi – pilnowanie, aby nie podnosiły niczego do ust

- dokładnie mycie rąk (także dzieciom) po powrocie z grzybobrania lub leśnej wędrówki.

- z zasady mycie zakupionych lub zebranych owoców i warzyw, zwłaszcza z działek, do których dostęp mogą mieć drapieżniki

- nieużywanie do mycia owoców i warzyw ani do spożycia wody ze zbiorników dostępnych dla zwierząt.

- regularnie odrobaczanie psów i kotów (dotyczy to zwłaszcza zwierząt gospodarskich, hodowanych na wsi)

- w uzasadnionych przypadkach regularne odrobaczenie psów, przebywających na stałe czy też czasowo na terenach endemicznych, za pomocą PRAZYKWANTELU

08.01.2015

TASIEMIEC NIEUZBROJONY – TAENIA SAGINATA

- pasożyt człowieka i bydła

- składa się z 2000 proglotydów

- człowiek to żywiciel ostateczny – rozmnażanie

- najczęstszy tasiemiec w Polsce (u 0,5 do 1% ludzi)

- jelito cienkie człowieka.

- 4-12m długości, 8-10mm średnicy

- 4 przyssawki na skoleksie (przytwierdzenie do jelita)

- zamrażanie mięsa do -10*C zabija larwy po ok. 5 dniach

- wytrzymuje temperaturę nawet 45*C

Cykl życiowy:

- zapłodnione jaja w macicy

- z nich kuliste larwy pierwszego stadium – onkosfery

- wypełnione jajami człony tasiemca wydalane z kałem (człowiek)

- jaja zjadane przez żywiciela pośredniego (bydło)

- w jelicie krowy onkosfery uwalniają się i wnikają do błony śluzowej jelita.

- larwy przedostają się do krwi i do mięśni, rzadziej wątroby, płuc, nerek lub opon mózgowych

- onkosfera przekształca się w wągry – następne stadium larwalne (pęcherzyk z wpuklonym do wnętrza skoleksem tasiemca); skoleks przyjmuje kształt tasiemca nieuzbrojonego i rośnie do 10mm

- zjedzenie zarażonego mięsa – wągry wynicowują się w jelicie czczym i przekształcają się w postaci dojrzałe (u człowieka żyje z reguły tylko jeden osobnik).

Objawy chorobowe tasiemczycy:

- ból brzucha szczególnie gdy jesteśmy głodni

- mdłości

- zwiększone łaknienie

- wymioty

- chudnięcie

- duża nadwaga.

Zapobieganie zakażeniu:

- spożywanie mięsa pochodzącego z pewnego źródła (zbadanego przez służbę sanitarno-weterynaryjną)

- nie spożywać półsurowego mięsa (steki krwiste, niedopieszczone szaszłyki itp.)

- polepszanie warunków hodowli bydła i warunków sanitarnych na wsi (zapobieganie zanieczyszczaniu fekaliami ludzkimi wody i gleby)

Profilaktyka i leczenie:

- kuracja odrobaczania powinna trwać minimum kilka miesięcy (za pierwszym razem nie zawsze udaje się usunąć całego robaka)

- często usunięte człony bez główki – odrastanie tasiemca (3-4 miesiące)

- w każdej chwili naszego życia jesteśmy narażeni na infestacje pasożytami, należy przynajmniej 2-3 razy w roku systematycznie dokonywać profilaktyki oczyszczania organizmu z pasożytów oraz odtruwania z toksyn.

TASIEMIEC UZBROJONY – TAENIA SOLIUM

- pasożyt przewodu pokarmowego kręgowców (świnia, człowieka) – 4m długości

- posiada on haczyki i przyssawki, za pomocą których przytwierdza się do ściany jelita cienkiego

- może się pojawiać w innych częściach ciała.

- każdy segment tasiemca jest kompletną maszyną rozrodczą, wyposażoną w narządy męskie i żeńskie, produkującą do 100tys. Jaj

- skomplikowany cykl rozwojowy pasożyta

- proglotydy – maciczne, zawierają dojrzałe jaja

- oderwane wraz z kałem na zewnątrz żywiciela ostatecznego

Cykl rozwojowy:

- jest prawie taki sam jak u tasiemca nieuzbrojonego z tym wyjątkiem, że żywicielem pośrednim tasiemca uzbrojonego jest świnia i jego larwa cysticerkus posiada na skoleksie dodatkowo wieniec haczyków

- można się zarazić zjadając niedogotowaną wieprzowinę, pochodzącą od zakażonej świni

- może się osadzić w mięśniach i narządach wewnętrznych człowieka jako larwa wągier.

Objawy:

- w mózgu – objawy podobne do padaczki oraz bóle głowy, nudności i zaburzenia zachowania

- w oku – ślepota

- choroby wywoływane przez tasiemca uzbrojonego: tenioza (zarażenie wągrami), cysticerkoza (jaja inwazyjne.

- u osób dorosłych zarażenie się tasiemcem uzbrojonym przebiega najczęściej w sposób bezobjawowy

Czasami pojawia się:

- niedokrwistość (anemia)

- awitaminoza

- uczucie ogólnego osłabienia

- bóle brzucha

- biegunka lub zaparcia

- nadmierna pobudliwość albo apatia

- pobolewanie i zawroty głowy

- utrata apetytu

- nudności

- chudnięcie.

Wągrzyca:

- wągry w mięśniach szkieletowych, w sercu, tkance podskórne, w oku lub mózgu

- rosnące wągry w tkankach powodują różne objawy chorobowe typu zapalenie, zwyrodnienie lub zanik mięśnie, przewlekłe bóle głowy, utrata wzroku, szkodzenie układu nerwowego.

- okres wylęgania choroby trwa czasem kilka lat

- objawy wągrzycy mózgu mają zmienne natężenie i są związane z zajęciem przez larwy OUN powodując „krótkie spięcia” i dlatego pojawiają się m.in. drgawki, bóle głowy, wymioty, zaburzenia widzenia, zaburzenia psychiczne, halucynacje, spowolnienie, apatia, amnezja, demencja, zaburzenia emocjonalne.

Zapobieganie zarażeniom:

- dokładne badanie weterynaryjne mięsa wieprzowego i pełna likwidacja tuszek, w których stwierdzono obecność wągrów

- przestrzeganie odpowiedniego poziomu sanitarnego w obejściu gospodarskim, zwłaszcza na wsi i tam, gdzie hoduje się trzodę chlewną oraz podstawowych zasad higieny osobistej i weterynaryjnej

- unikanie spożywania surowego mięsa świni domowej lub dzikiej.

PRZYWRY

- pasożytnicze płazińce o ciele płaskim

- nieczłonowane

- dwie przyssawki gębowa i brzuszna

- mają skomplikowany cykl życiowy (ślimak i drugi żywiciel pośredni oraz żywiciel ostateczny_

- obupłciowe

- ich obecność w różnych narządach może być znaczącą przyczyną zachorowań na nowotwory tych narządów.

MOTYLICA WĄTROBOWA - Fasciola hepatica

- złożony cykl życiowy

- forma dojrzała pasożytuje w przewodach żółciowych wątroby roślinożerców (bydła, owiec, kóz oraz niekiedy człowieka, który jest żywicielem ostatecznym)

- zarażenie latem i jesienią

- wywołuje chorobę fasciolozę

- pasożyt bezwarunkowy – nie może występować w formie wolno żyjącej, jedynie w ciele swojego żywiciela.

Motylica wątrobowa - CYKL ŻYCIOWY:

- żywiciel pośredni – ślimak – błotniarka moczarowa

- żywiciel ostateczny – bydło

- jaja – przewód pokarmowy żywiciela ostatecznego

- wraz z żółcią wydalane razem z kałem

- poza organizmem żywiciela żywotność od 2 do 6 miesięcy

- w zbiornikach wodnych wylęga się z nich pierwsze pokolenie larwalne miracydium (dziwadełko)

- aktywnie wnika do ciała wodnego ślimaka larwa sporocysta

- kolejne stadium larwalne – redia (rozmnażanie bezpłciowe)

- następnie w cerkarię

- cykl proces trwa ok. 2 miesiące i prowadzi do wytworzenia do 2000 cerkarii z jednego jaja

- cerkarie aktywnie opuszczają ślimaka

- jeżeli w ciągu doby nie zostaną połknięte przez żywiciela ostatecznego – przymocowują się do roślin wodnych – cysta i postać inwazyjna metacerkaria (pół roku w temp. poniżej -15*C)

- żywiciel ostateczny zjada metacerkerię

- przewód pokarmowy – w jelicie roślinożercy cysta otaczająca meta cerkarię zostaje strawiona

- larwa przebija ścianę jelita i wraz z krwią dostaję do przewodów żółciowych, gdzie dorasta i osiąga dojrzałość płciową.

FASCIOLOZA

- przewody żółciowe wątroby – formy dojrzałe płciowo

- młode motylice – miąższ wątroby, drążąc w nim kanały

- niekiedy w płucach węzłach chłonnych, śledzionie, tkance podskórnej (nietypowi żywiciele)

- w płucach u bydła, czasami u koni i owiec

- ogólne zaburzenia trawienia, funkcje wątroby, nieprawidłowe wydzielanie żółci, czasem żółtaczka.

DIAGNOSTYKA

- objawy są mało patogenomoniczne (mało specyficzne)

- przyżyciowe rozpoznawanie – polega na badaniach kału metodą sedymentacji i stwierdzaniu obecności charakterystycznych jaj

- można stwierdzić przewlekłą inwazję pasożyta

- postać ostra (wędrówka młodego pasożyta przez miąższ wątroby) diagnozowanie metodami sekcyjnymi.

PROFILAKTYKA I LECZENIE:

- nie należy pić wody ze zbiorników, w których mogą istnieć przywry (stawy itp.)

- nie brać do ust trwa ani roślin wodnych, na których mogą przebywać larwy

16.01.2015r.

Na egzaminie – diagnostyka, profilaktyka (bez leków i epidemiologii)

20 pytań testowych, 4 otwarte

NICIENIE

- robaki spotykane najczęściej

- pasożyty jelita, krwi i narządów

- diagnostyka na podstawie jaj lub larw w próbkach kału

GLISTA LUDZKA

Ascaris lumbricoides

- rozdzielnopłciowe

- samice mogą mieć do 40 cm długości

- samce 10-32 cm

- wywołują glistnicę

- pasożyt monokseniczny (występuje tylko u jednego żywiciela), kolejnym żywicielem jest również człowiek

- dorosłe samice – jelito cienkie

- dziennie do 200 tysięcy jaj z kałem na zewnątrz

- w jajach po kilku tygodniach rozwijają się larwy – połknięcie przez żywiciela

- w jelicie larwy wydostają się z komórek jajowych

- larwy przez ścianki jelita do naczyń krwionośnych i do płuc (do rozwoju potrzebują tlenu)

- po osiągnięciu 2 mm długości zaczynają wędrówkę w górę przez oskrzeliki, oskrzela, krtań do tchawicy skąd odruchowo połknięte dostają się do żołądka i stąd do jelita – tu dorastają

- po około 2 miesiącach od zakażenia zaczynają w jelicie rozmnażać się płciowo

Objawy:

- ogólne osłabienie

- zawroty głowy

- obrzęk tchawicy

- kaszel

- nadmierna potliwość

- reakcje alergiczne

- gdy zakażenie jest masowe, może dochodzić do całkowitego braku drożności jelit

Zakazić się można jedząc niedomyte warzywa, które były nawożone skażonymi fekaliami lub pijąc zanieczyszczoną wodę (np. w czasie kąpieli w jeziorze)

Epidemiologia:

- najczęstsza na świecie robacznica przewodu pokarmowego (około 1 mld ludzi zakażonych)

- intensywne inwazje i powikłania – do 20 tysięcy zgonów rocznie na świecie

- najczęściej inwazje występują w krajach z nierozwiniętym problemem kanalizacji (południowo-wschodnia Azja ponad 80%, Afryka 34% populacji). W Europie glistnicę stwierdza się sporadycznie

OWSIK LUDZKI

- Enterobius vermicularis, syn. Oxyuris vermicularis

- okres oświecenia – rupie

- samica około 1 cm, samiec 3 mm

- pasożyt człowieka – jelito grube, wyrostek robaczkowy, końcowy odcinek jelita cienkiego

- samica żyje około 4 tygodni, samiec ginie zaraz po zapłodnieniu

W końcowym okresie życia w okolicy okołoodbytniczej samica składa 8000-12000 jaj, zawierających larwy pasożyta.

- w ciągu 4-8 godzin larwy osiągają zdolność inwazyjną

- wywołuje owsicę

- połknięcie lub wdychanie jaj

- do jelita grubego

- droga retroinwazji (reinwazji) – aktywne wniknięcie larw (krótko po złożeniu) przez odbytnicę do jelita grubego

- robaki dojrzewają po 2-4 tygodni, a żyją do 2 miesięcy

- jaja są składane poza organizmem człowieka, aby zapewnić odpowiednią wilgotność oraz temperaturę 30-36^oC

Objawy:

- około 1/3 zakażeń – przebieg subkliniczny

- świąd odbytu

- utrata łaknienia

- nerwowość (prawdopodobnie produkty metabolizmu owsików drażnią zakończenia nerwowe)

- niepokój i podniecenie (zgrzytanie zębów)

- czasem niedokrwistość

- ból – wtórne zakażenia bakteryjne i martwica śluzówki odsłaniająca jej zakończenia nerwowe

- na skórze okołoodbytniczej i krocza można zaobserwować twory barwy szarobiałej (są to samice owsika ludzkiego)

- zakażenia ektopiczne, gdy pasożyty znajdą się w nietypowych miejscach przewodu pokarmowego – często zasiedlany jest wyrostek robaczkowy

- rzadko drogi moczowo-płciowe

- rzadko powikłania: przewlekłe zapalenie jelita grubego, zapalenie wyrostka robaczkowego (to ostatnie prawdopodobne, ale nie udowodnione).

Rozpoznanie:

- badanie kału na obecność jaj, w ciężkich przypadkach samic pasożyta

- test taśmy celofanowej polega na dotknięciu lepką stroną taśmy celofanowej okolic odbytu, co powoduje przywarcie do niej jaj

- próbki należy zebrać rano przed kąpielą i skorzystaniem z toalety. Test jest ujemny, gdy otrzymuje się kolejno 3 do 4 wyników ujemnych

Leczenie:

- podanie jednorazowej dawki mebendazolu, albendazolu lub pyrantelu

Epidemiologia:

- rozpowszechniona (ponad miliard zachorowań na świecie w ciągu roku)

- najwięcej w przedziale pomiędzy 5 a 6 rokiem życia

- sprzyjają jej żłobki, przedszkola, szkoły, internaty i domy dziecka

- wśród zarażonych dzieci 30-40% należy do rasy białej a 10-15% czarnej

- dorośli są mniej podatni na zarażenia, co tłumaczy się wzrostem odporności z wiekiem

WŁOSIEŃ KRĘTY

Trichinella spiralis

- choroba włośnica – bardzo niebezpieczna

- zakażenie poprzez zjedzenie zakażonego mięsa

- odpowiednio długie gotowanie mięsa lub właściwa obróbka chroni przed zarażeniem

- nie jest możliwe zarażenie od drugiej osoby

- larwy osiągają u człowieka dojrzałość w jelicie cienkim, samice rodzą żywe larwy, które drogą krwionośną trafiają do mięśni gdzie ulegają otorbieniu (powstają cysty)

Objawy:

- zależne od stopnia inwazji

- wysoka gorączka, bolesność mięśni, bóle brzucha, biegunka, charakterystyczny dla ludzi obrzęk twarzy (reakcja alergiczna)

- wysoka leukocytoza lub eozynofilia

- choroba może być śmiertelna

- możliwe ciężkie powikłania – zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia płuc

Sposoby zapobiegania włośnicy:

- badanie trichinoskopowe metodą kompresorową

- badanie trichinoskopowe metodą wytrawiania

- staranne gotowanie lub smażenie mięsa

- naświetlanie promieniowaniem X

- zamrażanie mięsa

CHOROBY GRZYBOWE

- grzybice naskórkowe (dermatofity) oraz chorobotwórcze szczepy Candida są przenoszone z człowieka na człowieka

Drożdżaki – Candida albicans

- częsty patogen oportunistyczny

- inne gatunki prowadzą do infekcji (C.tropicalis, C.glabrata, C.krusei)

- niektóre są odporne na większość leków przeciwgrzybiczych

Diagnostyka:

- wstępna identyfikacja w próbach mikrobiologicznych

- ładny wzrost na zubożonych podłożach (48-72h)

- podłoża agarowe chromogenne pozwalają na rozmnożenie różnych gatunków Candida

- test filamentacji w surowicy krwi – C.albicans (ang. germ tube test, przez 2-3h w temp. 37^oC) – inne gatunki nie wykazują tej cechy

- identyfikacja innych gatunków Candida – testy biochemiczne

- nie wykonuje się rutynowo badań nad wrażliwością co leki przeciwgrzybicze in vitro

- niektóre infekcje z głęboką lub inwazyjną kandydozą (we C.albicans) są imidazolooporne

Grzybice skóry (dermatofitozy):

- głowy

- brody

- paznokci

- stóp

- pachwin

Grzybice głębokie, narządowe – grupa chorób oportunistycznych, często przebiegających w AIDS. Dotyczą przede wszystkim płuc:

- przebiegające z fungemią

- przebiegające bez fungemii

Podział ze względu na nazwę naukową:

- aspergilloza

- blastomykoza

- chromomikoza

- dermatofitozy

- drożdżyca (blastomykoza)

- histoplazmoza

- kandydoza

- kokcydioidomikoza

- kryptokokoza

- kryptosporydioza

- maduromykoza

- mukormykoza

- sporotrychoza

Podział według pochodzenia zakażenia:

- endogenne – wywołane przez saprofity, np. Candida albicans, Geotrichum candidum

- egzogenne – wywołane przez grzyby pochodzące z otoczenia, nie będące naturalną florą człowieka

- pośrednie endo- i egzogenne – Aspergillus fumigatus, Cryptococcus neoformans i rodzaj Mucor

TĘGORYJEC DWUNASTNICY
Ancylostoma duodenale

- dorosły osobnik ma 2 cm długości, ciało jasnoróżowego koloru

- żyje w dwunastnicy

- do zakażenia dochodzi przez połknięcie jaj znajdujących się w zanieczyszczonej wodzie lub na niedomytych owocach i warzywach

- larwy mogą aktywnie wwiercać się przez skórę do naczyń krwionośnych, np. przez skórę stóp osób chodzących boso

- żywi się nabłonkiem dwunastnicy i wysysaną ze ściany dwunastnicy krwią

- wywołuje niedokrwistość

- przy długotrwałym i znacznym zarażeniu może powodować śmierć

- występuje w strefie subtropikalnej, bardzo rzadko w południowej Europie

- choroba to ancylostomoza

- dawniej choroba często dotykała górników, stąd czasem używana nazwa choroby: "choroba górników" lub " blednica egipska"

Etiologia:

- człowiek zaraża się larwami tęgoryjca przez kontakt z ziemią zanieczyszczoną larwami

- larwy wnikają przez nieuszkodzoną skórę i z prądem krwi dostają się do błony śluzowej przewodu pokarmowego

Objawy:

- krwawienia do przewodu pokarmowego

- niedokrwistość

- rzadziej zaburzenia trawienne

WĘGOREK JELITOWY

Strongyloides stercoralis

- larwy mogą żyć w glebie jako larwy filariopodobne

- do organizmu człowieka mogą wnikać poprzez skórę lub błony śluzowe

- drogą krwi przedostają się do płuc, następnie przez oskrzela do jamy ustnej

- po połknięciu przedostają się do jelita cienkiego, gdzie dojrzewają

- samice wytwarzają na drodze partenogenezy jaja, z których powstają larwy rabditopodobne, które bądź zostają wydalone z kałem na zewnątrz lub przez błonę śluzową okrężnicy lub skórę okolicy odbytu, mogą ponownie przedostać się do krwi i powtórzyć swój cykl życiowy

Epidemiologia:

- występuje w strefie tropikalnej, szczególnie na obszarach Azji Południowo-Wschodniej, Afryki subsaharyjskiej i Brazylii

Objawy:

- przebieg bezobjawowy lub przebiega z bólami brzucha i objawami

- w przypadkach powikłanych występują: biegunka, wymioty, nudności, zapalenie jelita grubego, objawy krwawienia z przewodu pokarmowego

- mogą prowadzić do utraty masy ciała i wyniszczenia

- objawy ze strony układu oddechowego są rzadkie

- u osób z obniżoną odpornością może doprowadzić do śmierci

Rozpoznanie:

- jeśli nie obserwuje się objawów skórnych na obszarze endemicznym, podejrzenie choroby może sugerować występowanie znacznej eozynofilii

- ostateczne rozpoznanie może postawić po stwierdzeniu larw (jaja nie występują wskutek wewnątrzjelitowego rozwoju larw rabditopodobnych) w kale

- larwy filariopodobne mogą być stwierdzone w bioptatach z dwunastnicy lub jelit, a w przypadku masywnych infekcji, także w ślinie, popłuczynach oskrzelowo-pęcherzykowych

- istnieją też metody immunoenzymatyczne wykrywające przeciwciała przeciwko antygenom węgorka

Leczenie:

- tiabendazol

- albendazol

- obowiązuje leczenie nawet bezobjawowych postaci choroby

WŁOSOGŁÓWKA

Trichuris trichiura syn. Trichocephalus trichiurus

- pasożyt jelita ślepego, rzadziej grubego

- nitkowate ciało długości około 3–5 cm

- przednia część ciała znacznie cieńsza od tylnej

- jaja włosogłówki opatrzone są czopami na obu końcach

- żywi się głównie krwią, wnikając w śluzówkę jelita przednią częścią

- może wywoływać anemie

- zakażenie tak samo jak w przypadku glisty ludzkiej, poprzez wypicie zanieczyszczonej wody, w której mogą znajdować się jego jaja, zjedzenie niedomytych owoców lub warzyw

Epidemiologia:

- zarażenia włosogłówką są częste na całym świecie, zwłaszcza w krajach ciepłych i tropikalnych (na Karaibach, w południowej Afryce i Malezji)

Objawy:

- wrzodziejące zapalenie jelita grubego z częstymi, luźnymi, krwisto-śluzowymi stolcami i niedokrwistością

Rozpoznanie:

- na podstawie badania koproskopowego

- jaja pasożyta wydalane są począwszy od 3 miesiąca po zarażeniu

- określenie liczby jaj włosogłówki w 1 gramie kału metodą Kato i Miury; wynik poniżej 1000/g odpowiada lekkiej inwazji, wynik powyżej 10 000/g ciężkiej

Leczenie:

- albendazol lub mebendazol