Jerzy Witkowski
Gospodarka przestrzenna
IV/VII
nr indeksu:
Temat 1: Na podstawie dostępnej literatury przedmiotu wyjaśnij pojęcie „dobra publicznego”.
Dobra publiczne są takie, z których może korzystać jednocześnie wiele osób
Dobra publiczne to takie, które nie w pełni podlegają regulacji rynkowej tzn. nie zawsze wyceniane są pewne koszty produkcji i nie są przedmiotem obrotu.
Przez dobra publiczne należy rozumieć tylko te dobra, które z przyczyn naturalnych (cechy fizyczne) mogą służyć zbiorowości lokalnej lub całemu społeczeństwu. Dobra są konsumowane egalitarnie przez wszystkich członków danej zbiorowości.
Najczęściej stosowanymi kryteriami decydującymi o tym, czy dobro ma charakter publiczny, czy prywatny, są:
kryterium użyteczności (społeczne) – według niego występuje zasadnicza różnica między korzyściami, które daje dobro prywatne, a korzyściami osiąganymi z dóbr publicznych. Korzyści z dobra prywatnego ograniczają się najczęściej do jednej osoby i jeśli ona używa dobra prywatnego (np. samochodu), to jest ono niedostępne dla innych osób. W dostępie do dóbr prywatnych występuje zjawisko rywalizacji między użytkownikami danego dobra. W przypadku dóbr publicznych rywalizacja nie istnieje, bo fakt korzystania 1 człowieka z danego dobra umożliwia korzystanie z niego także innym (np. parki, jeziora);
kryterium odpłatności (ekonomiczne) – o charakterze dobra decyduje źródło odpłatności. Dobrami publicznymi są te dobra (towary, usługi), które są finansowane przez budżet państwa, budżety samorządowe i inne fundusze publiczne. Dobra publiczne tworzą konsumpcję zbiorową społeczeństwa, która jest finansowana z funduszy publicznych. Są one dostarczane do odbiorców bezpłatnie lub za częściową odpłatnością.
Samorząd terytorialny w Polsce
Artykuł 163 Konstytucji RP stanowi, że "Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych".Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce trójszczeblowa struktura samorządu terytorialnego:
samorząd gminny
samorząd powiatowy
samorząd województwa
Konstytucyjna regulacja samorządu terytorialnego
Kwestię samorządu terytorialnego reguluje Konstytucja z 02.IV.1997 r w rozdziale VII. W myśl Konstytucji podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest Gmina, na czele z Radą Gminy i Zarządem.
I jak określa to ustawa samorząd terytorialny stanowi:
Powiat – z radą Powiatu; Zarząd z przewodniczącym Starostą;
Województwo – Z Sejmikiem Wojewódzkim; Zarząd z Marszałkiem Sejmiku.
Samorząd terytorialny stanowi wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej.
Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne (jako zadania własne) służące zaspakajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej.
Ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych.
Jednostki samorządu terytorialnego maja osobowość prawną, przysługuje im: prawo własności i inne prawa majątkowe.
Samodzielność jednostki samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.
Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.
Samorząd terytorialny w ujęciu prawnym i ekonomicznym
Ujęcie prawne samorządu – jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną, przysługuje im prawo własności i prawo majątkowe, a ich samodzielność podlega ochronie sądowej.
Ujęcie ekonomiczne samorządu – jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do ich zadań, natomiast zmiany w zakresie zadań i kompetencji następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych, przy czym dochody jednostek samorządu terytorialnego składają się z dochodów własnych oraz subwencji i dotacji. W zakresie ustalonym ustawą jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych
Dobra i usługi publiczne
Zadania publiczne
Organizacja
Zasoby
Źródła zasobów
Zmiany legislacyjne rozpoczęto od uchwalenia w dniu 8 marca 1990 r. ustaw: o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, o samorządzie terytorialnym, zwanej “ustawą o samorządzie gminnym , ordynacja wyborcza do rad gmin
Przywrócenie od 1 stycznia 1999 r. powiatów oraz utworzenie samorządu powiatowego i samorządu województwa wymagało wydania wielu aktów normatywnych .
Samorząd dokonuje regulacji prawnej głównie w drodze statutów. Podstawowy jest statut gminy, uchwalany przez radę gminy. Uchwalenie statutu gminy należy do wyłącznej właściwości rady gminy.
Uchwalenie statutu gminy liczącej powyżej 300 000 mieszkańców wymaga uzgodnienia z Prezesem RM.Ustawy o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa także przewidują uchwalenie statutu powiatu oraz statutu województwa, które stanowią najważniejsze akty prawa miejscowego powiatu lub województwa.
Wg, ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. (Dz. U. z dnia 5 lutego 1997 r.) mowa jest o :
Art. 1a.
Ilekroć w ustawie jest mowa o jednostkach samorządu terytorialnego - należy przez to rozumieć:
a) gminę lub
b) powiat lub
c) województwo.
Art. 2.
Gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach samorządowego zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego.
Art. 3.
1. Jednostki samorządu terytorialnego w drodze umowy mogą powierzać wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, w trybie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym albo na zasadach ogólnych.
2.Jeżeli do prowadzenia danego rodzaju działalności na podstawie innych ustaw jest wymagane uzyskanie zezwolenia, jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzyć wykonywanie zadań wyłącznie podmiotowi posiadającemu wymagane zezwolenie.
BIBLIOGRAFIA:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, wyd. 5, Warszawa 2006
Konstytucja RP z 2 IV 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm., art. 15-16 i rozdz. VII
Ustawa z 21 XI 2008 r. o pracownikach samorządowych, Dz.U. Nr 223, poz. 1458 z późn. zm. (ustawa ta dotyczy wyłącznie wykładu na kierunku prawo)
Ustawa z 20 XII 1996 r. o gospodarce komunalnej, tekst jedn. Dz.U. 2011, Nr 45, poz. 236
Małgorzata Molęda-Zdziech, Komunikowanie w perspektywie ekonomicznej i społecznej. , Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2001,
prof. Zbigniew Ofiarski, Prawo finansowe, C.H. Beck