ANDRAGOGIKA JAKO NAUKA

Andragogika: nauka prezentująca całość wiedzy o edukacji dorosłych

Jest nauką (...) o kształceniu, samokształceniu, wychowaniu i samowychowaniu dorosłych, która swoje teoretyczne uogólnienia i normatywne wskazania opiera na dwóch źródłach wiedzy: na dorobku nauk humanistycznych i społecznych oraz na własnych badaniach zachowania dorosłych w sytuacjach edukacyjnych (...).”

• nazwa „andragogiki”pochodzi z języka greckiego: aner dopełn. andros = dzielny, dorosły ago = prowadzę, po raz pierwszy pojęcia „andragogika” na określenie teorii kształcenia w wieku męskim użył filozof niemiecki Alexander Kapp w latach 30. XIX w rozpowszechnienie: dopiero w XX w Eugen Rosenstock – profesor uniwersytetu w Berlinie oraz Heinrich Hanselmann – profesora uniwersytetu w Zurichu

• W Polsce termin ten już w latach międzywojennych zaczęła stosować Helena Radlińska na oznaczenie uprawianej przez siebie teorii kształcenia dorosłych.

• Andragogika „pedagogika dorosłych”, „teoria oświaty dorosłych”, „teoria oświaty i kultury dorosłych”, „teoria kształcenia i wychowania dorosłych”, inne…

Odłączenie od pedagogiki, gdyż:

• Andragogika wskazuje na odrębność i specyfikę człowieka dorosłego jako ucznia, polegającą na posiadaniu znacznego doświadczenia życiowego, społecznego i zawodowego, większej samodzielności w kierowaniu swoim postępowaniem, wykonywaniu pracy zawodowej, aktywności społecznej, skłonności do dużej głębokiej refleksji oraz krytycyzmie w stosunku do siebie i swoich doświadczeń.

zadanie główne:

• badanie i opisywanie funkcjonowania oświaty dorosłych

Zadania andragogiki:

• szukanie odpowiedzi  na  pytanie, jak przebiegają procesy  wychowawcze w fazie życia człowieka dorosłego

•   wykrywanie związków i zależności między zjawiskami wychowawczymi i formułowanie wniosków w postaci zdań ogólnych, przedstawiających pra­widłowości przebiegu procesów wychowawczych, wyjaśnianie tych związków i zależności w celu ukazania, które zjawiska wywołują procesy wychowawcze, a które zjawiska są niepożądane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju osobowości człowieka dorosłego;

• dostarczanie wiedzy potrzebnej do racjonalnego przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionej w formie zdań wartościujących i normatywnych

• ustalanie celów i zasad edukacji dorosłych w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno-ekonomicznym społeczeństwa, wytyczanie metod realizacji celów wychowania, sprawdzanie skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej, wskazywanie możliwości i sposobów rozwiązywania problemów wychowawczych w konkretnych środowiskach wychowawczych i w odniesieniu do konkretnej sytuacji życiowej człowieka dorosłego, opracowywanie głównych założeń organizacji edukacji dorosłych, które zapewniałyby optymalną efektywność wysiłków zmierzających do osiągnięcia określonych zmian w osobowości jednostki.

Główny cel:

• podniesienie poziomu jakości kształcenia dorosłych jako ważnego i niezawodnego sposobu na optymalizację całego życia społecznego zarówno w skali lokalnej poszczególnych krajów, jak i globalnej

w skład andragogiki wchodzą

• metodologia badań andragogicznych, teoria systemu edukacji, celów (teleologia) i zadań, realizatorów i organizatorów tej edukacji, form, metod i środków kształcenia oraz wychowania, organizacji tego kształcenia, funkcji kształcenia dorosłych, ustawodawstwa oświatowego, systemu urządzeń i instytucji służących tej działalności, pozycji i rangi tego kompleksu kształceniowo-wychowawczego na tle związku z systemem edukacji dla dzieci i młodzieży

Przedmiot: proces kształcenia i wychowania ludzi dorosłych

Funkcje andragogiki:

• poznawcze: pomnażanie wiedzy i teorii kształcenia dorosłych

• utylitarne: aplikowanie swego dorobku do praktyki tzn. formułowanie i upowszechnianie sposobów wsparcia rozwoju człowieka środkami edukacyjnymi Działy andragogiki: andragogika edukacji kulturalnej, dydaktyka dorosłych , teoria wychowania dorosłych, andragogika ogólna, historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej, andragogika porównawcza

wiek uczestnika zajęć edukacyjnych

• andragogika („właściwa”)

• geragogiką (teorią kształcenia i wychowania ludzi w wieku podeszłym i starym)

- cel nauczania:

* andragogikę kształcenia,

* andragogikę dokształcania

* andragogikę doskonalenia (głównie zawodowego).

- można też mówić o andragogice specjalnej (kształcenie ludzi niepełnosprawnych) i resocjalizacyjnej (edukacja źle przystosowanych) i in.

• Teleologia andragogiczna

- Ustala treść humanistyczną i społeczną funkcjonalność celów wychowania dorosłych. Precyzuje istotę, treść, wymiary osobowościowe i społeczne konsekwencje celów wychowania. Uwzględnia zasadę jedności interesów jednostkowych i zbiorowych. Bierze pod uwagę realne psychospołeczne możliwości realizacji tych celów w warunkach danego społeczeństwa, kultury i cywilizacji.

- Istotą badań andragogicznych jest poszukiwanie zgodnych z faktami odpowiedzi wyjaśniających istotę rzeczywistości edukacji dorosłych, wykrywanie prawidłowości działań i procesów oświaty dorosłych i na tej podstawie ustalanie norm i reguł skutecznego i pożądanego działania edukacyjnego.

Metodologia andragogiki (jest nauką praktyczną i teoretyczną)zapożyczona została od nauk społecznych.

- studium indywidualnego przypadku, - sondaż diagnostyczny na niewielkiej próbie,

- metoda monograficzna - metoda biograficzna

Problemy:

• nieścisłość terminologiczna,

• nieostrość określenia przedmiotu badań,

• niewyraźnie wyodrębniona specyfika metodologiczna (na tle innych nauk społecznych),

• słabe jeszcze w wielu ośrodkach naukowych zaplecze kadrowe

Pojęcia:
Samokształcenie ( bardziej wartościowe od kształcenia) na egzaminie będzie

• Uczeń bierze we własne ręce sprawę swego kształcenia, sam wyznacza sobie cel, metodę pracy, kontroluje ją, pracując o własnych siłach.

Kształcenie Świadome oddziaływania, które mają zapewnić komuś lub sobie zdobycie określonego systemu wiadomości, umiejętności i nawyków, ukształtowanie poglądu na świat oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań poznawczych.

Samowychowanie

• Proces samowychowania zachodzi wtedy, gdy zajdą zmiany osobowości w zakresie uczuć moralnych i estetycznych, woli charakteru oraz cech fizycznych.

Wychowanie

• Proces społeczny powodujący rozwój osobowości jednostki ludzkiej oraz wprowadzenie jej w obiektywny świat społeczno -kulturowy

Będzie na egzaminie będzie ten wykres niektóre z tych nauk Interdyscyplinarność andragogiki: jej miejsce pomiędzy oraz współpraca z innymi naukami

Rozwój myśli andragogicznej

starożytność:

• - w Dialogach Sokratesa (469-399 p.n.e.)

• - w twórczości Platona (427-347 p.n.e.), utwór pt. Rzeczypospolita

• Tomasz More*a (1478-1535), najwybitniejszy przedstawiciel kultury renesansowej w Anglii, w swojej książce pt. Utopia, opublikowanej w 1516 r., przedstawił jako pierwszy koncepcję powszechnej oświaty dorosłych, którą byli objęci wszyscy mieszkańcy opisywanej wyspy Utopia.

• Tomasz Campanela (1568-1639) Państwo słońca, wydana w 1623 r. Uznaje równe prawa wszystkich ludzi do korzystania z kultury i zdobyczy gospodarczych, opierających się na wspólnej pracy i wspólnej własności.

• przywódca „braci czeskich" Jan Amos Komeński (1592-1670): „uczyć wszystkich wszystkiego"

• Gerard Winstanley (około 1609-1660) w swej pracy pt. Prawo wolności (1652) rozwijał również pogląd, iż wychowaniem powinni być objęci wszyscy obywatele republiki. Zwracał przy tym uwagę na duże znaczenie pracy kulturalno-oświatowej wśród dorosłych.

II poł. XVIII wieku, Anglia: postęp nauki i techniki rewolucja przemysłowa oświata osób dorosłych nauka obsługi maszyn

• Jan Antoni Mikołaj Condorcet (1743-1794) opracował system oświaty osób dorosłych postulował konieczność organizowania wykładów powszechnych udostępnienia wszystkim obywatelom bibliotek, muzeów , dbał o edukację , nauka przez całe życie( to jest ważne)

• książka angielskiego działacza demokratycznego Thomasa Paine'a (1737-1809), wydana w 1792 r. pt. Prawa człowieka

• Karola Fouriera (1772-1837),potrzeba wychowania młodzieży i dorosłych

• Roberta Owena (1711-1858)

• pierwsza szkoła dla dorosłych została utworzona w 1798 r. w Nottingham Anglia pionierskie państwo. Wzór dla licznych szkół robotnicy to pierwsi uczniowie (na egz)

Dania: uniwersytety ludowe

• koncepcja internatowych uczelni dla dorosłych, zw. uniwersytetami ludowymi. Twórcą tej koncepcji był Mikołaj Grundtvig.

• Paweł Bergemann (1862- 1946). Według niego wychowanie powinno być kontynuowane w wieku poszkolnym, przez uczestnictwo dorosłych w działalności instytucji kulturalno-oświatowych, stowarzyszeń i organizacji społeczno-politycznych.

• w II poł. XX w problematyka edukacji dorosłych nabrała szczególnego znaczenia w wyniku głębokich przeobrażeń społecznych, gwałtownego rozwoju nauki i techniki oraz międzynarodowej współpracy intelektualnej, zwłaszcza w ramach UNESCO. Działania bowiem UNESCO obejmują m.in. całą sferę edukacji dorosłych i myśli andragogicznej. Jedną z form działalności tej organizacji są międzynarodowe konferencje, poświęcone problematyce oświaty dorosłych. Dwie pierwsze konferencje tego rodzaju, które odbyły się w Elsinore (1949 r.) i w Montrealu (1960 r.)(na egz)

Andragodzy w świecie:

• James Robbins Kidd (1915-1982): publikacja książkowa pt. Jak uczą się dorośli wydana w 1959

• M.S. Knowlesa. Lata 50 pozaszkolna edukacja dorosłych przyczyniły się do nadania ststusu edukacyjnego andragogice

• B. Samolovcewa,

• A.W. Darińskiego,

• F, Pöggelera

• Polska myśl andragogiczna

• Szymon Marycjusz (1516-1574): uczyć się trzeba przez cale życie i lepiej późno się uczyć, niż nigdy

• Komisja Edukacji Narodowej (1773-1794), która uważała, że wychowanie dorosłych powinno być w ówczesnej sytuacji w Polsce prowadzone nie tylko równolegle i zgodnie z kierunkiem wychowania młodzieży. Zadania: to zapewnić wszystkim kształcenie i uzupełnienie wiedzy

Polska myśl andragogiczna:

Do poglądów naukowych w zakresie oświaty dorosłych, przypadających na początkowy okres XX wieku, należy zaliczyć przede wszystkim niektóre uogólnienia teoretyczne w twórczości:

• Ludwika Krzywickiego (1859-1941),koncentrował uwagę na samodoskonaleniu i samokształceniu osób dorosłych uważał że są to niezbędne czynniki w samokształtowaniu osobowości każdej jednostki ( 1902 systemy wykształcenia, głosił ze samowykształcenie i samowychowanie nie może być jednotorowe)

• Stanisława Karpowicza(1864-1921) mówił o doskonaleniu moralnym i samokształceniu opracował wskazówki dla samouków (wytyczne biogradficzne) ważna jest wszechstronna działalność zawodowa i społeczna

• Heleny Radlińskiej (1979-1954) twórczyni pedagogiki społecznej pierwszy podręcznik pedagogiki dorosłych ,,praca oświatowa jej zadania metody organizacja,, szeroko omawiała zadania oświaty dorosłych upowszechniła problematykę oświaty Mieczysław Brzeziński 1890 pierwsze badania w Polsce na temat stanu czytelnictwa wśród dorosłych

• Maria Librachowa (1878-1955), wydała książkę Dorosły a dziecko (1920) w której przedstawiła różnicę między procesem uczenia się dzieci a dorosłych uważa że dorosły ma lepsze możliwości do nauki postrzeganie dorosłych jest analityczne i obiektywne

• Florian Znaniecki (1882-1958), wybitny polski socjolog. W znanym dziele pt. Socjologia wychowania (1930) pisał, że najwyższy rozwój indywidualny nie daje się w ogóle osiągnąć przez wychowanie, tylko przez samokształcenie bez nadzoru i kierunku wychowawców, które trzeba rozpoczynać już w dzieciństwie, by w pełni mogło się zrealizować. Wazna jest praca nad sobą jaki się stanie poprzez samokształcenie i samowychowanie

Ośrodki kształcenia kadr

• Studium Pracy Społeczno-Oświatowej przy Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej (Heleny Radlińskiej). Oprócz niej działali tam również:

Sergiusz Hessen, przedstawiciel pedagogiki kultury samokształcenie determinuje wychowanie moralne

Józef Chałasiński wyróżnia osiem funkcji oświaty dorosłych:

• popularyzacyjną która dostarcza informacji o tym co dzieje się w grupie społecznej co inni robią , myślą.,

• integracyjną dotyczy wspólności zadań i ideałów do których urzeczywistnienia dąży każda grupa

• rozdzielczą polega na ułatwianiu procesu przemieszczania się jednostki w płaszczyźnie społeczno zawodowej

• adaptacyjną przystosowanie jednostki do nowych warunków stwarzaniu jej środowiska społeczno-kulturowego

• ekonomiczną dążenie jednostki do awansu społecznego oraz ukształtowanie się podaży wykfalifikowanych pracowników

• polityczną przejawia się w zabezpieczeniu równowagi sił grup w układzie państwowym

• konserwatywną wyraża się w czynnościach które mają na celu ochronę i zachowanie tradycyjnych wartości grupowych i w dążeniu do postępu.

• Uniwersytet Poznański. Naświetlały problemy dorosłych socjologicznie

Andrzej Niesiołowski dokonał próby klasyfikacji i analizy form i metod pracy oświatowej

Marian Wachowski kontynuował pracę Niesiołowskiego koncentrował uwagę na oświacie robotniczej badania sytuacji robotników rolnych

• Uniwersytet Jagielloński.

Stefana Szumana (1889-1972), kierownika Katedry Psychologii Pedagogicznej, badania rozwój psychiki osoby dorosłej i jak edukacja wpływa na psychikę dorosłych.

Maksymilian Siemieński (1905-1966), wykładowca teorii oświaty pozaszkolnej na Studium Pedagogicznym.

W rozwoju andragogiki w Polsce po drugiej wojnie światowej szczególną rolę odegrały trzy ośrodki naukowo-badawcze, mianowicie: w Łodzi Aleksander Kamiński prowadził badania na temat: problematyka socjalna, kultura i oświata ludzi pracy, zapoczątkował pedagogikę czasu wolnego w życiu człowieka dorosłego Irena Lepalczyk upowszechnianie kultury pedagogicznej, funkcjonowanie instytucji i placówek kulturalno- oświatowych , Warszawie Wroczyński Ryszard opracował systematykę form działalności oświatowo wychowawczej raz typologie pozaszkolnych środowisk wychowawczych, wskazywał aktualne problemy w kształceniu dorosłych, ważne jest kształcenie permanentne Krakowie Maksymilian Siemieński, Franciszek Urbański, Włodzimierz Szewczuk

Późniejsza praca naukowo –badawcza współcześni Andragodzy: Tadeusz Aleksander, Olga Czerniawska, Józef Skrzypczak, Józef Półturzycki, Lucjan Turos, Józef Kargul, Mieczysław Malewski.

• Współczesne badania:

• Olga Czerniawska: Rola marzeń w życiu ludzi starszych

• Maja Piotrowska: Wpływ rozwodu rodziców na dorosłe życie ich dzieci.

• Małgorzata Kozłowska: O potrzebie kształtowania kompetencji auto-kreacyjnych dorosłych

• Krzysztof Pierścieniak: Współczesne modele dydaktyki uniwersyteckiej

Wykład 4 - Rozwój człowieka dorosłego oraz kształtowanie jego tożsamości

ROZWÓJ JEDNOSTKI:

• Rozwój fizyczny (biologiczny jest zaprogramowany przez kod genetyczny nie mamy na niego wpływu, kończy się po okresie dojrzałości fizycznej 21 lat )

Zmiany w zakresie ontogenezy, polegające na rozroście i zróżnicowaniu się ciała oraz doskonalenia jego funkcji, zmiany prowadzące do osiągnięcia przez organizm dojrzałości, czyli jego formy dorosłej, zdolnej do rozrodu i opieki nad potomstwem (Wolański, 1979).

• Rozwój psychiczny (behawioralny) mamy wpływ na rozwój psychiczny i osobowości, rozwój osobowości też jest zaprogramowany genetycznie na jego rozwój my mamy wpływ praca nad sobą rozwój może zakończyć się dojrzałością osobowości

Względnie trwałe zmiany jego zachowania, które sprzyjają rozwiązywaniu wyłaniających się przed daną osobą zadań w sposób korzystny nie tylko doraźnie, lecz także z punktu widzenia pomyślnego przebiegu dalszego jej życia, jako złożonej i wielowymiarowej całości (Balters, 1980).

• Czynniki osobowotwórcze Szczególnie aktywne są w okresie dzieciństwa Mogą zaniknąć w okresie dorosłości Nie zanikną, gdy ,jesteśmy aktywni będziemy nad sobą pracować stawiać sobie nowe wyzwania mieć zapał chęci do rozwijania się

INTELIGENCJA dzieli się na skrystalizowaną: nabyte nawyki umysłowe, strategie rozwiązywania problemów, wyuczony zapas słów, rośnie z czasem doświadczenia życiowego. PŁYNNA jest wrodzona po 20 roku życia wykazuje tendencje spadkowe.

Charakterystyczne jest dla osób dorosłych tzw. myślenie „postformalne”, obejmujące:

• „relatywizm myślenia,

• sceptycyzm,

• umiejętność godzenia się ze sprzecznościami, uznawanie, że zmiana kontekstu może nadawać tym rzeczom odmienne znaczenie”

Wg Levinsona: dokonał podziału rozwoju człowieka dorosłego :

Założenia:

Życie jednostki można postrzegać jako cykl, który posiada początek, środek i zakończenie.

Główne fazy ludzkiego życia: fazy budowania podejmujemy wyzwania do realizacji robimy coś, fazy przejścia oceniamy ,planujemy, przyszłe działania, przygotowujemy się do nich . Wg Levinsona przeobrażenia następują pod wpływem niekontrolowanych zmian organizmu (choroba) i wydarzeń zewnętrznych (strata pracy) przeobrażenia następują pod wpływem decyzji i działań jednostki(podjęcie studiów, wyjście za mąż)

• Faza formowania się, niedojrzałości – do 15.-20. roku życia

• Okres wczesnej dorosłości – od 17-20 do 40-45 roku życia; jest to faza, w której dochodzimy do zawarcia małżeństwa, założenia rodziny i podjęcia aktywności zarobkowej

• Okres środkowy dorosłości – od 40-45 do 60-65 r.ż; szczytowe nasilenie osiągają wtedy intelektualne i moralne zasoby jednostki.

• Okres późnej dorosłości – ok. 60-65 roku życia; zmniejszanie się siły i zasobów.

ERA DZIECIŃSTWA I DORASTANIA (do 22 r.ż.)

• obejmuje okres dzieciństwa i adolescencji.

• tym okresem zajmowało się większość psychologów (J. Piaget, Z. Freud)

• jest to okres, w którym dokonuje się rozwój psychiczny, społeczny, moralny, psychoseksualny i interpersonalny jednostki, a to, co się dzieje po osiągnięciu stanu fizycznej dojrzałości, stanowi wyłącznie wykorzystanie efektów procesów zachodzących w okresie dzieciństwa i adolescencji.

ERA WCZESNEJ DOROSŁOŚCI ( od 17-22 do 40-45 r.ż. ) najbardziej dramatyczna w życiu człowieka era najbardziej w życiu dramatyczna: zarówno sukcesów, jak i wielkich stresów 

• OKRES PRZEJŚCIOWY (17 – 22 r.ż.)

Głównym zadaniem rozwojowym jest wówczas zdobywanie niezależności.  

• WSTĘPOWANIE W ŚWIAT DOROSŁYCH (lata 20-te)

Dwa główne zadania to:

• działalność zawodowa  koncentracja na pracy i rodzinie poprzez pracę wkracza w życie dorosłe

• zawarcie małżeństwa i utrzymanie rodziny dopasowanie się wzajemne, pojawiają się dzieci

• We wszystkich rolach jednostka występuje jako nowicjusz poznaje role społeczne

Levinson przyjmuje, że młodzi ludzie w tej fazie cyklu życiowego realizują dodatkowe zadania, związane z ich indywidualnym rozwojem:

• wytwarzają i konfrontują z rzeczywistością swoje indywidualne marzenia ,co do miejsca w świecie dorosłych obecnie i w przyszłości

• poszukują i próbują stworzyć relacje między osobą niedoświadczoną a osobą doświadczoną, która może doradzać, uczyć, wspierać, prowadzić i kierować

WCHODZENIE W LATA TRZYDZIESTE okres kryzysu

Okres przejścia przez 30 rok życia kończy fazę nowicjatu wczesnej dorosłości, jednostka staje się człowiekiem dorosłym.

KULMINACJA WCZESNEJ DOROSŁOŚCI ( 33-40 r.ż.)

• Szczytowe są w tej fazie wymagania ze strony pracy, rodziny i społeczeństwa. Wiele osób koncentruje się wtedy na jednej formie działalności. Chcemy być niezależni i nie chcemy się podporządkowywać

Levinson wyróżnił 5 typów reakcji i przeżywania w kulminacyjnym okresie życia:

• postęp w ramach stabilnej struktury i praca w kierunku osiągania swoich celów;

• doświadczenie niepowodzenia i brak sukcesów w ramach ustabilizowanego życia;

• ukształtowanie stabilnej formy życia w okresie wczesnych lat 30- tych i próby zmiany tej sytuacji poprzez wytwarzanie nowych struktur w środowiskowym i końcowym okresie lat trzydziestych;

• doświadczanie zmian wynikających z awansów i postępów na różnych polach aktywności życiowej;

• niezdolność do wytworzenia stabilności w tym okresie.

ERA WIEKU ŚREDNIEGO (40-45- 60-65 r.ż)

OKRES PRZEJŚCIOWY (40-45 r.ż.)

Główne zadania okresu przejściowego:

• Zakończenie ery wcześniejszej – dokonanie oceny przeszłości

• Większy stopień indywiduacji przez integrowanie konfliktów przeciwieństw: młody/stary, destrukcyjny/twórczy, męski/kobiecy oraz przywiązany/oddzielony.

• Kryzys wieku średniego

WSTĘPOWANIE W WIEK ŚREDNI (ok. 45 r.ż.)

Przeżycia i doświadczenia doznawane w tej fazie życia są bardziej spójne z wewnętrznym poczuciem własnego ja.

W środkowej fazie dorosłości często występuje zjawisko „pustego gniazda” 

WCHODZENIE W LATA PIĘĆDZIESIĄTE

• Rozwojowy kryzys w wieku ok. 50 lat związany jest z poczuciem niezdolności do przeprowadzania zmian w tych sferach życie, które nie są zadawalające. Wysiłki w kierunku wzbogacenia swojego życia wymagają wiele odwagi. Niektórzy godzą się na stagnację lub upadek.  

KULMINACJA WIEKU ŚREDNIEGO

• Okres wykorzystywania osiągnięć i zdobyczy. Aspiracje i nadzieje czterdziestolatków realizują się i owocują – w formie stanowisk, pozycji, ról i zasobów- dziesięć lat później.

ERA PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI (od 60-65 r.ż) okres przejściowy przygotowania do nowej roli emeryta uszczuplenie dochodów i standardu życia załamanie nawyków, zmiana rutyny dnia, zmiana zainteresowań, obniżenie poziomu życia i poczucia własnej wartości.

Fazy dorosłości wg Anny Brzezińskiej :

WCZESNA DOROSŁOŚĆ: 20 – 35 r.ż. dużo energii do życia witalności, wybór ścieżki życiowej, edukujemy się lub określamy zawodowo, decydujemy o założeniu rodziny lub nie, decydujemy czy opuszczamy dom rodzinny czy nie, kształtuje się styl życia, sposoby radzenia sobie ze stresem, przyjaźnie są w tym okresie bardziej trwałe KONFLIKTY: małżeństwo-praca, dzieci-praca, rozwój osobisty działania na rzecz innych, działania doraźne zaspokajające potrzeby i działania nastawione na przyszłe efekty, dodatkowa praca lub kontynuowanie nauki

ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ: 30/35 – 60/65 lat okres stabilizacji krystalizacji życia, zbieranie owoców z wcześniejszej dorosłości, satysfakcja jako głowa rodziny, wolność jak dzieci odejdą z domu, radość z wnuków, angażujemy się w działania lokalne, źródła stresu: utrata pracy, konflikty w pracy, niskie zasoby finansowe, słabsza kondycja fizyczna, opieka nad rodzicami

PÓŹNA DOROSŁOŚĆ: od ok. 60/65 r.ż.kto żyje pusto, będzie miał smutną starość czujemy się niepotrzebni, śmierć wśród bliskich, potrzeba opiekuna, pojawia się wielkoduszność

Tożsamość w życiu dorosłego : sens subiektywny : samoświadomość własnej odrębności spójności, ciągłości w czasie grupy do której się należy . Sens obiektywny to względna odrębność spójność ciągłość w czasie jednostki grupy postrzeganej z zewnątrz. TOŻSAMOŚĆ MA 2 WYMIARY ontologiczny: szukanie odpowiedzi na pytanie jaki jest człowiek oraz Psychologiczny w którym pytamy o postrzeganie innych analizujemy możliwości człowieka szukamy kontynuacji i negacji swoich doświadczeń i postaw

Poczucie tożsamości:

• Reguluje zachowania ludzkie

• Zaspokaja potrzebę samookreślenia, odkrycie własnego jestestwa

• Poznanie własnego „ja”

TOŻSAMOŚĆ dzieli się na:

• Narodową to utożsamianie się do danego narodu.

• Kulturową; poczucie przynależności do danej kultury słowiańskiej, studenckiej.

• Osobistą samoakceptacja, samoświadomość własnej spójności w czasie i przestrzeni w różnych okresach życia w sytuacjach społecznych i pełnionych rolach a także odrębności indywidualności.

• Społeczna: poczucie przynależności danej grupy społecznej klasa , grupa studencka pracowników, sąsiadów.

Co niszczy poczucie tożsamości? ZAGROŻENIA

• Instrumentalne traktowanie

• Negacja autoteliczności człowieka

• Człowiek- narzędziem podporządkowanym makrostrukturom

• Manipulowanie świadomością, uczuciami

• Zagrożenie tożsamości Strategia uległości (wyrzeczenie się swoich poglądów wobec siebie , poddawanie się uniformizującym wpływom i oddziaływaniom osób , środowisk i instytucji, wyrzeczenie się tożsamości Strategia uległości

• Strategia obrony próba zrozumienia czynników niszczących tożsamość i szukanie możliwości przeciwdziałań

Zadania edukacji dorosłych:

• Utrwalanie pokoju na świecie i współpracy międzynarodowej ( nauka języków obcych, uczenie się o kulturze innych krajów)

• Rozwijanie krytycznego rozumienia problemów- dzięki wiedzy konstruktywnie patrzymy na świat, dzięki rozumieniu możemy budować świat

• Rozwijanie umiejętności zdobywania wiedzy –uczymy się uczyć konstruktywnie

• Rozwijanie postaw wzbogacających tożsamość – zdobywanie wiedzy abym była bardziej ludzka, humanitarna

• Rozwijanie form wzajemnego porozumienia w domu, środ. lokalnym, zawodowym, regionalnym, międzynarodowym –szukamy porozumienia solidarności umiejętności bycia

Wykład 5 - Człowiek dorosły jako uczeń

• Koncepcja-life-span development -
  człowiek powinien rozwijać się przez całe życie

• Zaczęło wzrastać znaczenie edukacji dorosłych jako nieodłącznej części aktywności życiowej.

• Uczeń dorosły :

• Osoba, która podlega działaniu oświatowemu.

To człowiek:

• zdolny do funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych,- matka, ojciec, pracodawca, student

• nieustannie doskonalący proces uczenia się,

• uczący się tych informacji, które są niezbędne do rozwiązywania problemów życiowych,

• w procesie pracy potrafi uczyć się takich informacji i umiejętności, dzięki którym rozwija swoją osobowość i osiąga sukcesy zawodowe

• potrafi przystosować się do różnych warunków zakładu pracy.

Typologia uczniów dorosłych:

• uczniowie szkolni – osoby dorosłe, zazwyczaj pracujące zawodowe, które uczęszczają do szkół dla pracujących; - szkoły wieczorowe, studia zaoczne systematyczność

• uczniowie pozaszkolni – osoby dorosłe będące w zasięgu zorganizowanych oddziaływań oświatowych i kulturalno -wychowawczych:

1. uczestnicy kursów, seminariów, konferencji, uniwersytetów ludowych, powszechnych i trzeciego wieku, poradni, klubów zainteresowań;

2. słuchacze wykładów powszechnych, odczytów, prelekcji;

3. stali czytelnicy książek;

4. członkowie zespołów artystycznych i technicznych;

5. osoby doskonalące się drogą samokształcenia i samowychowania kursy tańca

Charakterystyka ucznia dorosłego:

Uczeń dorosły znajduje się w odmiennej od dzieci sytuacji społecznej jego rozwój fizyczny i umysłowy jest na bardziej zaawansowanym poziomie są to osoby pracujące mające większe doświadczenie, większą odporność na trudności życiowe, mają większy zakres uwagi, bardziej rozwinięty krytycyzm, umiejętności odróżniania cech trwałych ważnych i typowych, większą zdolność myślenia abstrakcyjnego, większy zasób wiadomości, mają umiejętność prowadzenia dłuższego toku rozumowania ,prowadzenia dłuższego toku rozumowania są : sumienni, obowiązkowi, konsekfentni, samodokształcają się, Mają: lepszą organizację czasu, ambicje, lecz maja także brak motywacji, przymus dokształcania.

TRZY rodzaje możliwości uczenia się ludzi dorosłych :

1. UCZENIE się sztuczne: uczenie się pamięciowe jedno z najtrudniejszych sprawdzamy wiedzę testami odtwórcze często dominuje dogmatyzm, konserwatyzm, występuje często na kursach

2. Uczenie się NATURALNE jest to uczenie się przez działanie , próby , błędy nauczyciel wytwarza sytuacje zachęca wspiera. Zapamiętywanie na dłużej, wiedzę zdobywam ja poprzez działanie ważne zdolności językowe szukam rozwiązania poprzez komunikację.

3. Uczenie się drogą poznania poprzez działanie i myślenie: my zmieniamy rzeczywistość za pomocą tego uczenia się , trwała wiedza, punktem wyjścia są rzeczywiste sytuacje.

Na egzaminie Sposoby uczenia się :

Podejście behawioralne tu opieramy się na bodźcu i reakcji warunkowanie instrumentalne, najlepsza forma uczenia się nowych zachowań nowych działów, wytwarza się trwały nawyk, ważny jest kontekst środowiskowy ( kara, nagroda)

podejście poznawcze : liczy się wiedza deklaratywna która zawiera informacje o rzeczach i zdarzeniach, wiedza proceduralna czyli obejmuje znajomość sposobów działania czarna skrzynka to umysł człowieka wszystkie procesy zachodzące w umyśle człowieka , sprawność uczenia się to nabywanie wiedzy , doskonalenie, rozwój umiejętności, kształtowanie określonych postaw , jest to wiedza poznawcza, ekspert wiedzy, efekt jaki się osiągnie jest zależny od tego jaką wiedzę, umiejętności posiada człowiek dana osoba

Podejście humanistyczne: traktujemy ucznia podmiotowo poprzez podmiotową aktywność uczeń określa przebieg sytuacji uczenia się , czynniki procesu uczenia się: poziom autonomii ucznia, swoboda w wyznaczaniu przez niego celów edukacyjnych uczeń sam rozwiązuje konflikty , poszukuje celu edukacyjnego ,uczeń wie po co się uczy, jest bardziej świadomy. Nauczyciel to przewodnik opiekun ma on służyć pomocą organizować środowisko edukacyjne uczeń ma dowolność korzystania z tego edukator powinien poznać zrozumieć i zaakceptować subiektywne cele uczestników edukacji.

Na egzaminie Z behawioralnego postrzegania procesu uczenia się wynikają co najmniej trzy wnioski dla edukatorów:

1. Uczenie się będzie przebiegało bardziej efektywnie, jeżeli człowiek pełniący rolę edukatora będzie postrzegany przez dorosłych słuchaczy jako ktoś wywodzący się z ich środowiska (będzie jednym z nich, choć o innym statusie). Edukator jest z tego samego środowiska wtedy lepiej zrozumiemy i przyswoimy wiedze wierzymy że to osiągniemy.

2. Edukator zadba o odpowiedni rozkład wzmocnień i dynamikę procesu uczenia się, zbliżoną do rzeczywistego środowiska pracy uczestników. ( dbamy żeby środowisko było tożsame z miejscem gdzie pracujemy żeby wzmocnienia były adekwatne do zawodu)

3. Proces uczenia się zostanie tak zorganizowany, aby stwarzał szansę na refleksję i zrozumienie tego co zaszło, a jednocześnie zakończył się jednoznacznymi wskazówkami dla uczestników. ( ważne jest w tym procesie zrozumienie muszę mieć czas na refleksję i zrozumienie)

W pracy edukatora w podejściu poznawczym:

1. Cały czas odwołujemy się do wiedzy uprzedniej

2. Skuteczność opanowania nowych informacji zależy od zastosowanych technik pre-edukacyjnych

3. Edukator powinien tak zaplanować aktywność edukacyjną uczniów, aby w jej wyniku, poprzez „wewnętrzne przepracowanie” powstał nowy skrypt, czyli adekwatna reakcja na jakąś typową sytuację. Warto pamiętać, że sytuacji problemowych skrypty nie opisują. (jest to wiedza poznawcza tu nie rozwiązujemy problemów tylko je poznajemy i się tego uczymy dzięki nim motywujemy , ułatwiamy uczniowi uczenie się za pomocą odwoływania się do jego uprzedniej wiedzy.

W podejściu humanistycznym (szukanie kompromisu)edukator powinien:

1. Poznać, zrozumieć i zaakceptować subiektywne cele uczestników edukacji.

2. Przygotować fakultatywne treści w programie kształcenia

3. Pozwolić uczniom na autonomiczne osiąganie celów oraz służyć radą i wsparciem.

Uczenie się dorosłych:

- rozwoju człowieka nie można podzielić jedynie na etap nauki i etap wykorzystywania tego, czego się wcześniej nauczył

- uczenie się poszczególnych osób z tej grupy może być zupełnie odmienne

- uczenie się dorosłych ma charakter ciągły i obejmuje niemal wszystkie wymiary aktywności

- uczący się dorosły korzysta z wiedzy oferowanej w procesie edukacji przez pryzmat wiedzy już posiadanej

- dorośli w sposób zindywidualizowany oceniają przydatność oferowanej im wiedzy i gdy jest im trudno przełożyć otrzymywaną wiedzę bezpośrednio na dyrektywy działania, mają tendencję do oceniania jej jako niepraktycznej, nieużytecznej, nieprzydatnej.

- osiąganiu celów edukacyjnych sprzyja przede wszystkim motywacja wewnętrzna

UTRUDNIENIA WPŁYWAJĄCE NA EFEKT UCZENIA SIĘ DOROSŁYCH

• brak czasu

• dłuższa przerwa w nauce, odwyknięcie od uczenia się, brak wprawy

• brak zainteresowania nauką lub określonymi treściami: kiedy jednostka postrzega dane treści jako całkowicie nieprzydatne będzie napotykać trudności w ich przyswojeniu

• złe nastawienie do uczenia się

• brak motywacji do nauki

UŁATWIENIA WPŁYWAJĄCE NA EFEKT UCZENIA SIĘ DOROSŁYCH

bogatsze, pełniejsze procesy poznawcze:

• spostrzegawczość – często lepsza niż u młodzieży;

• uwaga – większa stałość uwagi, pojemność, podzielność i przerzutność;

• pamięć – lepsze zapamiętywanie związków i zależności a nie faktów, zjawisk, słów;

• myślenie – bardziej abstrakcyjne;

większa dojrzałość emocjonalna; większa samodzielność w zakresie swojej edukacji, kontrola procesu uczenia się;

motywacja – praktyczno-zawodowa; użyteczność;

indywidualizacja nauczania (tempo, sposoby)

Co pomoże w uczeniu dorosłych:

• nowe treści przyswajamy pod warunkiem odniesienia się do już posiadanego doświadczenia. - Postawa edukatora, jego kompetencje oraz rozumienie własnej roli przesądzają o jego wiarygodności i autorytecie  

• Edukacja dorosłych to aktywny proces o określonej dynamice.

• W edukacji dorosłych trwały efekt gwarantuje połączenie „głowa — serce — ręka”

W tym obszarze skutecznym rozwiązaniem może być:

— wzmacnianie wartości indywidualnych doświadczeń dorosłych;

— zbudowanie przyjaznej, pełnej zaufania atmosfery;

— akcentowanie nawet drobnych sukcesów;

— wspieranie aktywności uczestników;

— posługiwanie się kodem językowym dobrze znanym uczestnikom.

• Proces dydaktyczny to nie proces karny. Dbaj o prawidłowe udzielanie informacji zwrotnych.

• Modele w edukacji dorosłych:

1. MODEL TECHNOLOGICZNY – nauczyciel jest w centrum to ekspert merytoryczny posiada monopol na ekspercką wiedzę, organizuje proces edukacyjny, wyposaża swoich uczniów w jedyną obiektywna wiedzę nauczyciel zakładnik dlatego że cały czas myśli o tym jak i w jaki sposób dotrzeć do uczniów jakimi metodami. W efekcie tego modelu mamy do czynienia z edukacją dorosłych w której obserwujemy konfornizm postaw nauczyciela dla którego wykaz zagadnień ramowego programu nauczania jest jednym drogowskazem oraz w efekcie otrzymujemy dorosłych uczniów którzy przytłoczeni atrakcyjnością formy uznają kompetencje swojego wykładowcy za profesjonalne, ale nie uzyskali od niego odpowiedzi na swoje pytania Niebezpieczeństwo: pomijanie w procesie nauczania rzeczywistych potrzeb edukacji uczniów oraz pomijanie ewaluacji procesu edukacji.

2. MODEL HUMANISTYCZNY – zadaniem nauczyciela jest poznać czego uczniowie chcą się nauczyć jakie mają potrzeby edukacyjne .Uczeń jest w centrum akcenty w procesie edukacyjnym dorosłych przesuwa się z nauczyciela na dorosłego ucznia. Główne zadanie w tym modelu jest poznanie potrzeb edukacyjnych uczniów, poszukiwanie swoistej luki oraz opracowanie takiej oferty by zakres oczekiwań odbiorców w jak największym stopniu został spełniony. Kluczowym elementem procesu dydaktycznego jest uczeń program nauczania to wspólny projekt nauczyciela i ucznia, nauczyciel jest konsultantem i doradcą a jego zadaniem jest świadczenie wszechstronnej pomocy uczącym się. ZAGROŻENIA: bazujemy na potocznej wiedzy

3. MODEL KRYTYCZNY – charakterystyczne cechy: rozumienie postrzeganie obiektywnej rangi wiedzy, która składa się na treści programu kształcenia. Wiedza jest rozumiana jako wartość obiektywna nauczyciel ma interwencyjną rolę jego zadanie to służba edukacyjna polegająca na transformacji przekaz wiedzy posiadanej poprzez doprowadzenie uczestników edukacji do analizy indywidualnej i zespołowej i własnych przekonań w zderzeniu z wiedzą obiektywną a w efekcie do redefinicji ich samoświadomości. Nauczyciel w tym modelu jest krytycznym analitykiem indywidualnych sposobów życia znawcą ludzkich osobowości to intelektualny prowokator skuteczny doradca.

Pryncypia edukacji dorosłych (równoważenie oczekiwań nauczyciela i ucznia)

• Kształcenie dorosłych to proces społeczny

• Kształcenie dorosłych to proces aktywny

- działanie,

- wykorzystywanie własnego doświadczenia,

- szeroko pojęta aktywność, w której jest miejsce nawet na próby i błędy

• Czas pomiędzy formalnymi spotkaniami edukacyjnymi powinien być czasem aktywnym edukacyjnie doczytywanie, dyskusja między sobą, jak ją powtarzamy

• Kształcenie dorosłych powinno być elastyczne

• Kształcenie dorosłych musi bazować na wzajemnym szacunku:

• Stosowny poziom napięcia emocjonalnego motywuje dorosłych do nauki

Zasady pracy z dorosłymi

1. Dostrzegaj i wykorzystuj wiedzę oraz doświadczenie uczestników zajęć, dbaj o to, aby każdy z nich miał okazję do prezentacji własnych poglądów i opinii.

2. Zapewniaj im odpowiednie warunki (społeczne, organizacyjne, techniczne), po to, aby czuli się bezpiecznie i mogli bez oporów zdobywać nową wiedzę i doświadczać nowych sytuacji.

3. Przyjmij rolę lidera —przewodnika, zadbaj o kontrakt na początku zajęć, wracaj do niego w trakcie kolejnych spotkań, pilnuj, aby przyjęte normy nie blokowały rozwoju grupy, zachęcaj wszystkich uczestników do aktywnego udziału w zajęciach.

4. Upewniaj się, czy tempo nauki jest dla nich odpowiednie (nie dla ciebie) i zawsze, gdy tylko jest to możliwe, pozwalaj każdemu uczestnikowi na uczenie się we własnym tempie.

5. Unikaj uczenia się na pamięć, staraj się, aby uczestnicy wykorzystywali na bieżąco zapamiętywane informacje, stosuj aktywne metody nauczania, wykorzystuj takie pomoce dydaktyczne, które umożliwiają odbiór informacji kanałami sensorycznymi (uwaga na wzrokowców, słuchaczy, kinestetyków).

6. Stosuj dużo ćwiczeń praktycznych.

7. Upewnij się, czy zdobywana przez uczestników wiedza i nabywane umiejętności są postrzegane przez nich jako potrzebne i bezpośrednio związane z wyznaczonymi przez nich celami. Dorośli lubią dążyć do jasno określonego, konkretnego celu, dającego się osiągnąć w niezbyt odległej przyszłości i cenią sobie dowody tego, że zbliżają się do niego.

8. Dostarczaj konstruktywnych informacji zwrotnych, pamiętaj przy tym, aby być szczerym, taktownym, wrażliwym. Warto zadbać o poczucie wartości uczestników. Strach przed porażką jest tak paraliżujący, że często nie pozwala na wchodzenie w nowe — grupowe i indywidualne — doświadczenia, a tym samym na dostrzeganie własnych osiągnięć. Oceniaj zachowania, nigdy nie oceniaj osób.

9. Staraj się tak ułożyć program, aby uczestnicy zajęć mogli odnosić sukcesy w trakcie jego realizacji.

10. Powtarzaj, streszczaj, podkreślaj związki między elementami materiału, a tam, gdzie to konieczne — podsumowuj całość.

11. Stwarzaj możliwości sprawdzania w różnej formie nabytej wiedzy i zdobytych umiejętności.

Wykład 6 Edukacja osób dorosłych

Oświata dorosłych to:

• „(...) działalność społeczna (instytucjonalna i spontaniczna) zmierzająca do doskonalenia umysłowego, ideowego i estetycznego ludzi dorosłych, a więc do podnoszenia poziomu kultury grup społecznych i jednostek w ramach społecznie przyjętego systemu wartości (...)”.

Cechy oświaty dorosłych:

• realizowanie jej przez wielu organizatorów(fundacje, osoby prywatne, związki zawodowe, stowarzyszenia, kościoły samorządy)

• organizowanie edukacji w różnych środowiskach( załogi zakładów pracy, zrzeszenia zawodowe i związkowe, struktury społeczne, grupy różnych środowisk, lokalne, regionalne ,ponadlokalne, edukacja osób młodych, pokolenia średniego i seniorów)

• wielość form(szkoły dla pracujących, środki masowego przekazu, kursy , uczelnie, przwez czytelnictwo, wystawiennictwo, działalność hobbystyczna,

• wielopoziomowość może występować co do jakości merytorycznej

• instytucjonalizacja szereg podstaw prawnych

• wielowariantowość - różnego rodzaju programów edukacyjnych dużo wersji.

• Otwartość - polega na otwartości różnych grup społecznych różnych dziedzin

• ścisły związek z interesem określonych grup społecznych i jednostek przynależących do tych grup

• brak ścisłego ukierunkowania programowego

• ścisły związek ze sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi kraju

• elastyczność

• duża dynamika rozwoju coraz więcej możliwości moda na szkolenia

Cele edukacji dorosłych:

• Cele edukacji są uzależnione od przemian politycznych, gospodarczych, społecznych, religijnych, kulturowych, np.

• w okresie zaborów: dominowały treści patriotyczne, zgodnie z hasłami „przez oświatę do wolności”,

• w latach międzywojennych: cele wychowania narodowego, społecznego solidaryzmu- treści propaństwowe, umiejętności współpracy i współdziałania z innymi grupami społecznymi, neutralizowanie wad społecznych i międzyklasowych, międzypartyjnych.

Cele edukacji dorosłych- współcześnie:

• Głębokie zainteresowanie się człowiekiem uczącym się, jego możliwościami edukacyjnymi, warunkami uczenia się, motywacją, sposobem uczenia się, stymulatorami, barierami, osiąganymi wynikami- orientacja podmiotowa Wiążą się one jak najbardziej z sytuacją gospodarczą kraju, głównie rynkiem pracy.

Cele edukacji dorosłych- współcześnie- jak realizować:

• powstawanie nowych, przeorganizowanych, ze zmienioną treścią i kierunkami działalności dydaktycznej i wychowawczej instytucji oświatowych. Główne z nich to: nowe ośrodki kształcenia ustawicznego (w różnych resortach i zawodach), szkoły nauczania języków obcych, centra edukacji ekologicznej i in. Część z nich to szkoły prywatne, o celach komercyjnych, posiadające atrakcyjne kierunki, np. szkoły modelek, biznesu, itd..

• Przeobrażenia struktury politycznej, gospodarczej, prawnej i finansowej naszego kraju w pierwszej połowie lat 90. sprawiły, że władze państwowe dążyły do przekazania większości instytucji kształcenia dorosłych samorządom. Te zaś dysponując ograniczonymi środkami z trudem realizowały działania bardziej podstawowe dla społeczności lokalnych (inwestycje na rzecz infrastruktury społecznej, ochrony zdrowia, gospodarki komunalnej, oświaty dla dzieci i młodzieży) niż edukacja dorosłych. Z pomocą w organizowaniu kształcenia dorosłych w poszczególnych środowiskach przyszły im stowarzyszenia społeczne: ogólnopolskie, regionalne i lokalne, jak również inne siły społeczne (kościół, spółki, osoby prywatne) środowiska.

• Tworzenie przez instytucje oświatowe bogatych ilościowo i atrakcyjnych w treści ofert edukacyjnych stwarzających potencjalnemu uczestnikowi możliwości wyboru. edukacja dorosłych staje się coraz bardziej zróżnicowana, zindywidualizowana i rozproszona

• nowe, formy kształcenia takie, jak: zmodernizowane kursy, studia podyplomowe, treningi interpersonalne, "mitingi", "grupy terapeutyczne", "kliniki" szybkiego czytania, kształceniowe "systemy" multimedialne, "trybuny" edukacyjne, animację, edukację spontaniczną, wystawiennictwo, konsultacje, konferencje i seminaria naukowe, doradztwo (konsultacje), spotkania z fachowcami, "praktyki" edukacyjne, "staże" zawodowe i in.

• doskonalenie programów edukacyjnych: -specjalizacja programów w jednym określonym kierunku, -eliminowanie treści infantylnych, nieaktualnych i nienowoczesnych na rzecz treści potrzebnych człowiekowi pracującemu na danym stanowisku bądź pragnącemu zmienić miejsce pracy. Wiele z instytucji oświatowych doprowadziło swe programy do perfekcji pod względem merytorycznym i formalnym.

• edukacja dorosłych to specjalna instytucja wytworzona przez społeczeństwo w toku wielu lat doświadczeń, stale nadal rozbudowywana i zmieniająca się wraz ze zmianą społeczeństwa

Kierunki edukacji dorosłych: kryterium formalnych korzyści z kształcenia się:

• kierunek kształcenia bezinteresowny uczy się dla wiedzy dla siebie popularyzacja wiedzy kursy potrzeb własnych uniwersytety III wieku

• edukacja dyplomowa chcemy mieć dokument

• Kierunki edukacji dorosłych:

kryterium: ze względu na kontakt z nauczycielem:

• kierunek bezpośredni fizyczna obecność obu stron nauczyciel-uczeń żadnych ogniw pośrednich pomiędzy uczącym się nauczycielem

• kierunek pośredni poprzez internet , media, telewizję

kryterium klasyfikacji: cel działalności kształceniowej:

• kształcenie jest to ogół czynności i procesów prowadzących u dorosłych do poznawania rozległej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, kulturze również zmierzające do ukształtowania u nich sprawności umysłowych fizycznych ubogacenia zainteresowań i zamiłowań przekonań i postaw wartości a także porządanych z punktu widzenia społecznego cech społeczno moralnych upodobań artystycznych

• Dokształcanie edukowanie się równolegle z wykonywaniem określonej pracy zgodnie z treścią aktywności zawodowej, ma ono miejsce wtedy gdy ktoś pracując bez pełnych kwalifikacji podejmuje naukę by uzupełnić swoje zawodowe przygotowanie do poziomu formalnych wymagań kwalifikacyjnych.

• Doskonalenie to proces edukacyjny realizowany przez wykfalifikowanego pracownika w okresie jego pełnej aktywności zawodowej polega na aktualnianiu wiedzy podnoszeniu wprawy i mistrzostwa w wykonywaniu określonych czynności to także rozszerzanie i pogłębianie specjalizacji.

Funkcja wdrożeniowa polega na nabywaniu nowych i nowoczesnych zarazem wiadomości i umiejętności, równolegle z wykonywaną pracą zawodową i w relacji do tej pracy i aktywności pozazawodowej człowieka, a następnie na wdrażaniu ich w życie, na postępowaniu zgodnie z nimi.

Funkcja renowacyjna natomiast jest konsekwencją powyższego procesu i polega na stałym unowocześnianiu zasobów wiedzy, umiejętności i nawyków człowieka w różnych sytuacjach.

kryterium podziału form na wyodrębnione kategorie: przyjmuje intensywność wysiłku uczącego się i społeczną rozległość (zasięg) kształcenia się:

• kierunek ekstensywny realizatorzy dążą do jak największej liczby słuchaczy wykład przekład informacji biernie przyjmują informacje

• kierunek intensywny od uczącego się wymagamy max wysiłku intelektualnego oraz sporej pracy nad sobą małe grupy

potrzeby rozwoju edukacji dorosłych:

• rozległość zasobów intelektualnych człowieka.

• fakt różnic w poziomie wykształcenia pomiędzy młodzieżą a dorosłymi

• aspiracje do wiedzy, do dalszego kształcenia się.

• pewna część ludzi w Polsce pracujących zawodowo i trudniących się różnymi zajęciami w ramach zajęć dodatkowych, musi stale przekwalifikowywać się.

• przeciwdziałanie stagnacji, dostarczenie bodźców rozwojowych człowiekowi dorosłemu, zaktywizowanie go intelektualnie, animowanie jego ogólnej inicjatywy i aktywności, dostarczanie mu nowych podniet rozwojowych i aktywizujących całą jego osobowość.

Funkcje edukacji dorosłych

Dwie koncepcje analizy funkcji kształcenia dorosłych:

• analiza tych funkcji w perspektywie stosunku do obowiązkowego ustawowo systemu szkolnego dla dzieci i młodzieży.

• ujęcie funkcji w kategoriach zmian w różnych sferach życia ludzkiego, które zaistniały pod jej wpływem lub w następstwie jej funkcjonowania.

Funkcje edukacji dorosłych

• funkcja zastępcza zdobywanie wiedzy w tym czasie w którym się nie mogło zdobyć i zdobywamy ją w późniejszym czasie

• funkcja właściwa edukacji dorosłych uczymy się programu szkoły ale dokształcam się bo potrzebuję to do mojej pracy

• funkcja ekonomiczna - zwiększam swoje kwalifikacje przyczyniam się do rozwoju gospodarki państwa i zwiększam swoje dochody

• funkcja popularyzacyjna edukacji dorosłych - np. wszyscy uczymy się obsługi komputera

• funkcja integracyjna - istotą integracji jest identyfikowanie się poszczególnych osób z ideologią tradycjami planami celami ideałami aspiracjami pragnieniami zadaniami doświadczeniami wartościami zachowaniami innych osób i grup

• funkcja adaptacyjna przystosowujemy się do warunków w których się znajdujemy

• funkcja polityczna (lub ideologiczną) podnoszenie świadomości politycznej

• funkcja konstruktywna przekształcanie na lepsze podnoszenie na wyższy poziom i grup

• funkcja eliminacyjna eliminujemy nawyki np. słowo murzyn źródła nieprawdy w historii

• przekazywanie tradycji, tego co wartościowe z przeszłości grupowe chodzi o dorobek kulturalny obyczaje poglądy przekonania normy postępowania tradycje relikty przeszłości

• funkcja profilaktyczna edukacji dorosłych zapobieganie

• funkcja terapeutyczna edukacji dorosłych leczenie różnych dolegliwości somatycznych

może być egz Kształcenie formalne dorosłych przyjmuje zazwyczaj postać kształcenia stacjonarnego w szkołach dla dorosłych różnych rodzajów i szczebli (stopnia podstawowego, ponadpodstawowego, wyższego i tzw. podyplomowego), przy czym uczniowie dorośli najczęściej łączą naukę z pracą zawodową. Może ono jednak ( także być realizowane poprzez studia zaoczne czy też zdalne formy kształcenia lub wreszcie drogą samodzielnego zdobywania wiedzy (poprzez tzw. samokształcenie), niezbędną do zdania określonego, państwowego egzaminu i uzyskania porządnego świadectwa.

Kształcenie nieformalne- każda działalność oświatową organizowana poza ustalonym systemem formalnym, funkcjonująca bądź samodzielnie, bądź jako istotny składnik szerszej działalności i zaplanowana dla określonych odbiorców i celów edukacyjnych. Dla dorosłych stanowi ona ob­szar edukacji pełnowartościowej, uwarunkowanej na ogół autentycznymi potrzebami, które wynikają z potrzeb kształcenia bezinteresownego bądź dyktowane są potrzebami zawodowymi lub warunkami życia społecznego i jest środkiem dla ich indywidualnego lub społecznego rozwoju, a także dla uzyskania swoistego poczucia bezpieczeństwa. Kształcenie nieformalne realizowane jest głównie poprzez kursy, seminaria, odczyty, kluby dyskusyjne, koła oświatowe i różne formy samokształcenia na odległość (w tym sensie pokrywa się ono znaczeniowo z pojęciem kształcenia pozaszkolnego).

Kształcenie incydentalne (informal education)- trwający przez całe życie, nie zorganizowany i niesystematyczny proces nabywania przez jednostkę wiadomości, sprawności, przekonań i postaw opartych na własnych, codziennych doświadczeniach oraz oddziaływaniu śro­dowiska: rodziny, rówieśników, sąsiadów, otoczenia społecznego, a także publikacji, dzieł sztuki i komunikatów przekazywanych przez środki masowego oddziaływania.

Proces kształcenia: to uporządkowany w czasie ciąg zdarzeń, obejmujący czynności nauczyciela i uczniów, ukierunkowane przez odpowiedni dobór celów i treści oraz uwzględniający takie warunki i środki, które służą wywoływaniu pożądanych zmian w uczniach.

W procesie kształcenia typowo szkolnym rozumianym jako proces nauczania-uczenia się można wyodrębnić następujące momenty (ogniwa):

l) uświadamianie uczniom i uświadamianie sobie przez nich potrzeby i celów nauczania-uczenia się;

2) poglądowe i werbalne opracowanie nowego materiału (dominacja myślenia re-produktywnego);

3) rozwiązywanie problemów oparte na nowym materiale, doprowadzające do opanowania pojęć i praw naukowych (myślenie produktywne);

4) systematyzacja i utrwalanie wiedzy;

5) kształtowa­nie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń opartych na poznanej przez uczniów wiedzy;

6) łączenie teorii z praktyką, czyli stosowanie nabytych wia­domości i umiejętności w nowych sytuacjach teoretycznych i praktycznych;

7) kontrola i samokontrola wraz z oceną osiągnięć uczniów.

• Dla skonstruowania procesu kształcenia konieczna jest m.in. wiedza o charakterze, rozległości i sposobach operacjonalizacji celów, których realizacji ma on służyć (po co?), o sposobach pomiaru stopnia ich osiągnięcia (z jakim skutkiem?), o sposobach doboru i organizacji treści danego kształcenia (co?), o predyspozycjach i stopniu przygotowania uczniów (do kogo?), o wymaganiach stawianych nauczycielowi (kto?), o zasadach, metodach, formach i środkach kształcenia dorosłych (jak?), o możliwościach określonej infrastruktury dydaktycznej (gdzie?) i wreszcie, o zasadach sytuowania w czasie i przestrzeni danego procesu w całym ich zbiorze odniesionym do jego podmiotu ­ucznia, a także i poszczególnych ogniw tego procesu w jego toku (kiedy?).

• Zasady nauczania

określone normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im naukowy pogląd na świat oraz wdrażać do samokształcenia. Tak rozumiane zasady nauczania służą realizacji ogólnych celów kształcenia i obowiązują w pracy szkół różnych typów i szczebli oraz w zakresie różnych przedmiotów nauczania.

• Wg Czesława Kupisiewicza wymieniamy: zasadę poglądowości, zasadę przystępności w nauczaniu, zasadę świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania-uczenia się, zasadę systematyczności, zasadę trwałości wiedzy uczniów, zasadę operatywności wiedzy uczniów oraz zasadę wiązania teorii z praktyką. Józef Skrzypczak uzupełnia: zasady wykorzystywania doświadczeń osób dorosłych, indywidualizacji i zespołowości, kształtowania umiejętności uczenia się oraz ustawiczności kształcenia.

• Metoda nauczania: zaplanowanie wszystkich celów nauczania

• to racjonalnie zaplanowana przez nauczającego forma organizacji etapów procesu uczenia się. Metoda stwarza określoną sytuację i warunki, w których uczący się podążają w jasno wyznaczonym kierunku, według wymaganych przez nauczającego założeń, by osiągnąć zamierzony cel, jakim jest pewien zasób wiedzy i umiejętności. W obszarze określonej metody nauczania można stosować różne techniki.

Technika nauczania

to określony sposób praktycznego zastosowania metody (procedura, recepta, przepis), służący nie tyle nabywaniu przez uczących się nowej wiedzy i umiejętności, co zdobywaniu sprawności posługiwania się nimi.

• Metody podające : wykład – najtrudniejsza forma prowadzenia najstarsza metoda nauczania, wykład jest dwukierunkowy, aktywny styl prowadzenia, mówimy krótkimi zdaniami dobór właściwego słownictwa, natężenie głosu, intonacja , dykcja, entuzjazm, zdecydowanie, wyrazisty wykładowca, tempo mówienia nie za szybko nie za wolno, brak zdenerwowania, kontakt wzrokowy postawa ciała prosta otwarta, wygląd fizyczny i ubiór schludny. Metoda kanapki argumenty pozytywne , negatywne, pozytywne Czynniki wiarygodność, pewność siebie, zaangażowanie, schludny wygląd

• Metody aktywizujące: DYSKUSJA bardzo skuteczne do zapamiętywania i praktyki

Cele: Kształcenie umiejętności wzajemnego słuchania, formułowania argumentów, stawiania tezy, prezentowania swojego stanowiska, wyciągania wniosków.

• Debata „za i przeciw”

• Debata panelowa

• Debata oksfordzka

• Dyskusja punktowana

• Metaplan

• Poker kryterialny

• „Sześć kapeluszy” wg de Bono

• Akwarium

WCHODZENIE W ROLĘ Cele: Uczenie się empatii — rozumienia motywów różnych zachowań, wyrażania myśli i uczuć, rozumienia różnych postaw i zachowań; doskonalenie umiejętności komunikacyjnych i umiejętności prezentacji swojego stanowiska to może być:

• Gry i zabawy dydaktyczne

• Odgrywanie scenek

• Przeprowadzanie wywiadów, ankiet i sondaży

• Symulacja

• Techniki dramy

ANALIZOWANIE I ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW Cele: Kształcenie umiejętności wnikliwej analizy sytuacji problemowej; ustalania priorytetów, poszukiwania rozwiązań, wyszukiwania i formułowania argumentów.

• Burza mózgów

• Drzewo decyzyjne

• Procedura „U”

• Ranking diamentowy

• Studium przypadku

• Analiza SWOT

• Technika grupy nominalnej

• Zalety, wady i to, co interesujące

Metody aktywizujące: UCZENIE SIĘ W MAŁYCH ZESPOŁACH Cele: Uczenie się współpracy, odpowiedzialności; doskonalenie umiejętności komunikacyjnych za pomocą:

• Puzzle (układanka ekspercka)

• Sztafeta

• Kula śnieżna

• Plakat podsumowujący treść zajęć

Metody aktywizujące: WIZUALIZACJA Kształtowanie umiejętności wydobywania kwintesencji z tekstu; wzbogacanie słownictwa, doskonalenie umiejętności zapamiętywania, kojarzenia; uczenie właściwego rozumienia i umiejętności interpretacji terminów i symboli są to:

• Mapy myśli

• Mapy skojarzeń

• Rysowanie ilustracji i komiksów

• Sporządzanie plakatów

• Układanie rebusów

• Wystawa interaktywna

• Środki dydaktyczne

• Podstawowym składnikiem każdego środka dydaktycznego, jego rdzeniem merytorycznym jest komunikat w nim zawarty, związany z treściami określonego programu nauczania. Komunikat ten jest w sensie fizycznym zespołem bodźców sensorycznych, przekazywanych w procesie nauczania-uczenia się w kierunku ucznia.

• Podręcznik- najskuteczniejszy środek dydaktyczny?

• Strategia edukacji-

• zbiór reguł określających jednoznacznie w zależności od sytuacji, która wytworzyła się w trakcie kształcenia, wybór określonego sposobu postępowania przez uczestników danego procesu kształcenia.

Strategia edukacji-

• klasowo-lekcyjna

• kursów dokształcających

• kształcenia zdalnego

• kół oświatowych

• kształcenia za pomocą żywego słowa

• kształcenia za pomocą słowa drukowanego

• doradcza

Superwizja w edukacji dorosłych

Ewaluacja to refleksja nad własnym działaniem oparta na zebranych danych, które zostały poddane analizie i na tej podstawie wyciągnięto z nich wnioski — może być znakomitym narzędziem wspomagającym jakość realizowanych przedsięwzięć oraz rozwój zawodowy edukatora.

Ewaluacja- definicja jest to proces zbierania informacji o przebiegu działania i uzyskiwanych efektach oraz ich analizowania w celu udoskonalenia przebiegu tego procesu i osiągnięcia zamierzonych efektów (A. Brzezińska)

Ewaluacja- proces, na który składają się

• zbieranie danych;

• analiza zebranych informacji;

• wyciąganie wniosków;

• formułowanie rekomendacji co do decyzji, jakie powinny być podjęte (będą one dotyczyć modyfikacji wymaganych przez obiekt ewaluacji w całości lub w części lub też zaprzestania określonych działań, czy też pozostawienia obiektu ewaluacji bez zmian).

Rodzaje ewaluacji:

• Ewaluacja czyniona przed rozpoczęciem szkolenia czy też na samym jego początku- diagnozująca , diagnostyczna

• Ewaluacja szkolenia realizowana w trakcie jego trwania- ewaluacja formatywna, kształtująca.

• Ewaluacja realizowana na zakończenie szkolenia - ewaluacja końcowa, sumatywna.

• Jest jeszcze ewaluacja odroczona, gdy dokonujemy badania po pewnym czasie, po zakończeniu szkolenia.

umiejscowienie decyzji wewnątrz lub na zewnątrz przedsięwzięcia podlegającego ewaluacji:

• Gdy edukator lub inne osoby odpowiedzialne za szkolenie dokonują ewaluacji sami dla siebie, z własnej decyzji, według własnych kryteriów i sposobów — jest to autoewaluacja.

• Gdy edukator lub inne osoby odpowiedzialne za szkolenie dokonują ewaluacji sami, ale respektując zewnętrzne kryteria przesądzające o wartości — jest to ewaluacja wewnętrzna.

• Gdy ewaluacji dokonują osoby nie związane ze szkoleniem — mówimy o ewaluacji zewnętrznej.

Ważne kwestie w fazie planowania ewaluacji:

1) uzasadnienie ewaluacji:

Kto chce, żeby przeprowadzono ewaluację?

Komu ma służyć ewaluacja?

Kto powinien otrzymać informacje?

2) strategia ewaluacji:

Jaki rodzaj ewaluacji jest możliwy ze względu na towarzyszące jej okoliczności?

Jaka forma ewaluacji będzie najlepsza z uwagi na rodzaj ewaluowanego przedsięwzięcia?

3) przedmiot ewaluacji

Co będzie ewaluowane?

Jakiego rodzaju informacji potrzebujesz?

4) ewaluator

Kto zbiera informacje?

Kto koordynuje proces ewaluacji?

Kto pisze raporty?

5) metody ewaluacji

Jakie metody należy zastosować dla uzyskania wymaganych informacji?

Czy mogą być one opracowane i zastosowane w czasie, jakim dysponujesz?

Czy metody zostaną zaakceptowane przez osoby, których dotyczy ewaluacja?

6) czas

Ile czasu można zarezerwować na ewaluację?

Czy wystarcza czasu na zebranie i analizę danych?

7) pozwolenia

Czy uzyskane zostały wszelkie pozwolenia konieczne do przeprowadzenia ewaluacji?

Czy udział w badaniach jest dobrowolny?

Kto decyduje o tym , co ma znaleźć się w raporcie?

8) wykorzystanie ewaluacji

Kto decyduje o sposobie wykorzystania ewaluacji?

W jakiej formie zostanie złożony raport?

Czy uczestnikom ewaluacji przedstawiona zostanie robocza wersja raportu?

Do jakiego audytorium będzie adresowany raport?

Czy forma raportu dostosowana jest do jego odbiorców?

Przed podjęciem ewaluacji uzgodnij z osobą zlecającą ewaluację:

• Co ewaluujesz?

• Kiedy ewaluujesz?

• Dla kogo ewaluujesz?

• Jak będzie przeprowadzana ewaluacja?

• Jaki będzie raport ewaluacyjny?

Etapy procesu projektowania ewaluacji:

• definiowanie przedmiotu ewaluacji

• sformułowanie pytań kluczowych

• określenie kryteriów ewaluacji

• dobór metod badawczych

• określenie próby badawczej

• monitorowanie danych

• określenie formy prezentacji danych ( raportu ).

Oceniając, czy ewaluacja jest jakościowa, odpowiadamy na pytania:

1. 1 Czy ewaluacja jest zaprojektowana tak, że możliwa będzie odpowiedź na pytania ewaluacyjne?

2. 2 Czy możliwe będzie jej wykonanie w granicach posiadanych zasobów?

3. 3 Czy jest zaprojektowana odpowiednio do potrzeb zamawiającego ewaluację?

Na osobie, która podejmuje się ewaluacji – ciąży moralny obowiązek zachowania obiektywizmu i etycznego podejścia do procesu ewaluacji. Bez tego cały proces przestaje być ewaluacją, a może przerodzić się w próbę manipulacji lub osiągania prywatnych celów.

Umiejętności potrzebne w toku ewaluacji:

• pisanie projektu

• precyzyjne określanie celów ewaluacji

• dobór, zorganizowanie i współpraca w zespole badawczym

• przeprowadzanie wywiadów

• konstruowanie kwestionariusza ankiety i posługiwanie się nim

• obserwacja

• posługiwanie się złożonymi systemami informacji

• analiza danych

• pisanie raportów, formułowanie rekomendacji

• zapewnienie spożytkowania wyników

• wrażliwość na kontekst polityczny

Często debatujemy nad istotą oceny pracowników, wykazując korzyści, jakie z niej wynikają, opisując metody, którymi można się posłużyć zapominając jednocześnie, że istotne są nie tylko narzędzia jakimi będziemy się wspomagać, ale również sami oceniający oraz zasady jakimi się kierują.
Oni dokonują ewaluacji pracownika oraz nierzadko decydują, jakie cele, kolejne zadania będą stawiane przed zatrudnionym. Najistotniejsza wydaje się kwestia zasad, jakimi powinni się kierować oceniający.

Zasady, którymi powinni kierować się ewaluujący pracowników:

• Zasada jawności. Osoby podlegające ocenie powinny znać system ocen oraz jej kryteria.

• Powtarzalność. Oceny nie powinny być jedynie jednorazowymi sytuacjami. Ważne jest aby pojawiały się cyklicznie, w ustalonych wcześniej terminach.

• Systematyczność. Zarówno osoba oceniająca, jak i oceniania powinny znać procedury przebiegu oceny.

• Obiektywność. Trudno być obiektywnym jeśli szef zwyczajnie nie lubi jednego ze swoich podwładnych. Powinien on jednak pamiętać o jednym, oceniana jest nie dana osoba a pracownik, który powinien wykonywać przydzielone mu obowiązki.

• Powszechność. Każda osoba zatrudniona powinna podlegać ocenie.

• Prostota, jednoznaczność. System ocen powinien być zrozumiały i prosty w zastosowaniu.

• Elastyczność. Tworząc system oceniania należy pamiętać, że sytuacja w firmie, obowiązki pracownicze czy też kryteria mogą ulec zmianie a co za tym idzie, również utworzone procedury powinny ulegać modyfikacji, tak aby były dostosowane do panujących w danym momencie realiów.

• Pozytywne nastawienie. Zarówno oceniający, jak i oceniani powinni rozumieć korzyści wynikające z ewaluacji. Ważne jest, aby byli świadomi faktu, że ocena to nie pretekst do bezzasadnej krytyki a chęć zbadania postępów rozwoju pracownika, określenia obszarów wymagających głębszej pracy.

Błędy, popełniane przez ewaluatorów:

• Niejasne kryteria oceniania.
  Zdarza się czasami, że pracownik nie ma zielonego pojęcia o tym, czego się od niego wymaga, a tym samym podąża innym torem myślenia aniżeli jego przełożony.

• Jednostronność ocen.
  Sytuacja ta mam miejsce, w momencie gdy osobą oceniającą jest bezpośredni przełożony pracownika.

• Efekt aureoli.
  Innymi słowy mówiąc: przecenianie jednego aspektu oceny a pomijanie pozostałych. Mówimy tutaj o przypadku zaistnienia u pracownika jakiegoś negatywnego bądź pozytywnego zachowania, które to rzutuje na ocenienie jego całokształtu pracy.

• Skrajne reakcje oceniającego.
  Pragnienie bycia bardzo profesjonalnym, bądź bardzo przyjacielskim oceniającym, powoduje nieracjonalność w ocenianiu i popadanie w skrajności (od bycia zbyt pobłażliwym i nieformalnym do wysoko rozwiniętej surowości).

• Tendencyjność.
  Sytuacja może jednak przyjąć zupełnie odwrotny przebieg aniżeli w punkcie poprzednim, kiedy to oceniający unika skrajnych ocen, uśrednia zachowania, czyny pracowników. Zachodzi tutaj także obawa przed wprowadzaniem swoich przekonań, uprzedzeń i poglądów w kryteria, które decydują o wystawieniu opinii o zatrudnionym.

• Projekcja zachowań.
  Zdarza się również, że osoba, która dokonuje oceny, czyni to biorąc pod uwagę wymagania jakie stawia wobec samego siebie, a dzieje się tak dlatego, iż mimowolnie lubimy ludzi podobnych do nas samych.

• Efekt pierwszego wrażenia.
  Czy chcemy tego, czy też nie, o tym co myślimy o drugim człowieku decyduje kilka pierwszych sekund spotkania. Oceniający powinien mieć to zawsze na uwadze i pilnować, aby jego opinia nie była oparta jedynie na pierwszym wrażeniu.

• Naśladownictwo, rutyna.
  I ostatnia rzecz, znowu bardzo ludzka. Przeprowadzający oceny ma zazwyczaj mnóstwo pracy, w tym inne obowiązki do wykonania. Może więc zastanawiać się nad pokusą sugerowania się wynikami ocen poprzednich oraz przenoszenia ich na teraźniejszą opinię.

Wykład 7 Edukacja osób III wieku

• Jednym z zadań edukacji dorosłych jest wychowanie do starości, przygotowanie do okresu ich życia w tzw. wieku nieprodukcyjnym, w trzecim wieku.

• A. Kamiński stwierdza

Wychowanie do starości polega właśnie na pomaganiu ludziom w nabywaniu zainteresowań i aspiracji oraz umiejętności i przyzwyczajeń, które - gdy nadejdzie czas emerytury - dopomagają w realizowaniu trybu życia sprzyjającego wydłużaniu młodości i dającej satysfakcję, aktywności (…) iż wychowanie pojmować będziemy nie tylko jako informowanie, przekonywanie, zachęcanie - lecz także jako wywołanie sytuacji sprzyjających określonemu postępowaniu. Elementami tego wychowania do starości jest rozwój zainteresowań wolnoczasowych, prace amatorskie, hobby, aktywność społeczna i polityczna, nauka zawodu rezerwowego, który można wykonywać po przejściu na emeryturę (maszynopisanie, naprawy, księgowość, itp.), nauczenie się higieny życia (ruch, gimnastyka), rozszerzenie swych nawyków kulturalnych: czytelnictwo, pisanie, gra w karty, rozmowy w klubie. Przygotowania do tego okresu należy rozpocząć wcześnie. Właściwie jest nim całe nasze dorosłe życie. Kto je przeżyje pusto, będzie miał smutną starość. Człowiek starszy zachowuje się tak, jak zachowywał się przed starością .

J. Marczak (1983) obserwując zachowania wybranej grupy emerytów - nauczycieli, ekonomistów, robotników, rzemieślników wyróżnił następujące typy zachowania:

• * Typ praktyczny.

• * Typ zewnętrzny.
  * Typ samodzielny, samotny.

W Europie w XX wieku - wyraźne wydłużenie się życia ludzkiego.

fenomen uniwersytetu trzeciego wieku

• Wyrósł on z naturalnej potrzeby zachowania u ludzi tej generacji dobrego zdrowia, zachowania u nich sprawności fizycznej i psychicznej, stworzenia im warunków do lepszego i godniejszego życia.

• W Tuluzie w 1972 r. założono pierwszy uniwersytet trzeciego wieku. Jego twórcą i organizatorem był profesor Pierre Vellas z Instytutu Nauk Społecznych.

• W Polsce pierwszy uniwersytet trzeciego wieku zorganizowany został w Warszawie przy Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Organizatorem jego była prof. Halina Szwarc.

• Dynamika rozwoju tych instytucji zachęciła ich dyrektorów do powołania do życia w 2007 r. Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń Uniwersytetu Trzeciego Wieku z siedzibą w Krakowie.

• Zadaniem Federacji jest nawiązanie współpracy między uniwersytetami celem wymiany doświadczeń i zaprowadzenia uzasadnionej niekiedy koordynacji pracy.

• Główne formy działalności:

• formy oświatowe

• formy kulturalno-artystyczne

• „odbiorcze” (przyswojenie)

• „twórcze”(tworzenie)

• „odtwórcze” (odtwarzanie)

• formy rekreacyjne i sportowe

• działalność charytatywna wobec osób starych

• działalność towarzysko-rozrywkowa

• Wielokierunkowa aktywność: edukacyjna, kulturalna i artystyczna, turystyczna i sportowa, charytatywna, towarzysko-rozrywkowa.

• Motywy uczestnictwa w U3W:

• nadzieja na kompensatę braku możliwości kształcenia się na poziomie wyższym w okresie młodości u dzisiejszych emerytów (brak wtedy możliwości studiowania) oraz konieczność odnowienia, uwspółcześnienia i pogłębienia posiadanego wykształcenia.

• nadzieja na kompensatę jednokierunkowości („ograniczenia”) w wykształceniu, zwłaszcza zawodowym oraz potrzeba nowej wiedzy dla celów praktycznych

• przeciwdziałanie poczuciu osamotnienia, szczególnie dokuczliwemu po śmierci osoby najbliższej oraz po przejściu na emeryturę i zerwania kontaktu z dotychczasowym zakładem pracy

• motywy ludyczne, a konkretnie potrzeby rozrywki i konieczności zaspokojenia potrzeb artystycznych (kontaktu ze sztuką)

• Społeczne funkcje U3W:

• funkcja afiliacyjna

• funkcja edukacyjna uniwersytetów trzeciego wieku

• funkcja integracyjna

• funkcja ekspresyjna

• funkcja profilaktyczna

Andragog – nauczycielem osób dorosłych

Zadania andragogów wynikają z ogólnych wymagań stawianych przed edukacją, które odnajdujemy np. w Raporcie UNESCO (Delorsa):

1. uczenie się zdobywania wiedzy

2. uczenie się działania

3. uczenie się harmonijnego współdziałania

4. uczenie się życia

Kompetencje andragogów:

• kompetencje przedmiotowe (wiedza) i metodyczne (jak zdobywać i przekazywać tę wiedzę)

1. wiedza przedmiotowa

a) znajomość struktur edukacji dorosłych, organizatorów i ich specyficznych funkcji, form instytucjonalnych edukacji dorosłych, certyfikatów, uwarunkowań udziału w edukacji dorosłych i możliwości ich finansowego wsparcia

b) znajomość przedmiotu nauczania

2. wiedza praktyczna

2.1 wiedza dydaktyczna

a) znajomość teorii nauczania

b) wiedza o możliwościach określonej dyscyplin nauki, umiejętnościach i postawach w ramach zajęć dydaktycznych

c) wiedza o artykulacji zajęć

d) wiedza o uczestnikach zajęć dydaktycznych

2.2 wiedza z zakresu poradnictwa

a) teoria poradnictwa

b) wiedza o petentach poradnictwa

c) wiedza na temat postępowania diagnostyczno-pedagogicznego

d) wiedza na temat metod rozumowania

2.3 wiedza z zakresu organizacji

a) teoria organizacji

b) wiedza z zakresu planowania oferty dydaktycznej

c) wiedza z zakresu prawa i ekonomii

3. Wiedza psycho-pedagogiczna

a) znajomość pedagogicznych i andragogicznych celów i zasad

b) wiedza o potrzebach edukacyjnych dorosłych

c) znajomość metod badań empirycznych

d) wiedza metaetyczna

4. Wiedza dotycząca uwarunkowań pracy andragogicznej

a) na temat adresatów i uczestników

b) społecznych uwarunkowań pracy andragogicznej.

 * kompetencje społeczno-osobowościowe,

*kompetencje menedżerskie,  

* kompetencje doradcze.

Etyka w zawodzie edukatora-andragoga

Etyka zawodowa wspomaga wykonywanie określonego zawodu, wpływa na jego prestiż, pomaga w rozwiązywaniu konfliktów, przyśpiesza podejmowanie decyzji, daje wskazówki obyczajowe i prefekcjonistyczne (związane z doskonaleniem się), zakreśla i uzasadnia granice odstępstwa od norm powszechnych, w pewnych przypadkach nakazuje traktować obowiązki nadzwyczajne jako podstawowe.

• Profesjonalizm 

• Uczciwość 

• Bezstronność i sprawiedliwość 

• Godność

• Godność człowieka

Kim jest człowiek godny w ramach kultury polskiej? Jest to ktoś, kto:

• nie zwraca uwagi na doraźne korzyści;

• nie jest podatny na przekupstwo, manipulację;

• postępuje zgodnie z systemem własnych wartości;

• umie bronić własnej tożsamości i indywidualności;

• jest wierny sobie;

• jest odpowiedzialny za podejmowane przez siebie działania;

• jest bezinteresowny;

• jest powściągliwy;

• zawsze postępuje w sposób wzbudzający szacunek ludzi godnych szacunku;

• zachowuje się w sposób nieco wzniosły, nieprzystępny i nienaganny. 

• Savoir-vivre