UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W BADANIACH DIAGNOSTYCZNYCH

1. Badania radiologiczne

2. Badania endoskopowe

3. Badanie ultrasonograficzne

4. Badania komputerowe.

Badanie radiologiczne

polega na przenikaniu przez część ciała badanego określonych dawek promieni rentgenowskich (promieni X) oraz ich rzutowaniu na płaszczyznę prostopadłą z detektorem tych promieni.

Źródłem promieni X są najczęściej lampy rentgenowskie, ustawione od badanego w odległości 2 metrów.

• Detektorem - odbiorcą promieni X - może być klisza rentgenowska, ekran luminescencyjny, przetwarzający obraz promieniowania rentgenowskiego na obraz światła widzialnego.

• Promienie X przed dotarciem do detektora są częściowo pochłaniane przez przeszkody. Stopień pochłaniania zależy od rodzaju i spoistości naświetlanych tkanek. Kaseta zawierająca kliszę rentgenowską jest układana jak najbliżej ciała osoby badanej.

• Wśród badań radiologicznych wyróżnia się:

  • Zdjęcia rentgenowskie (radiofotografie).

  • Prześwietlenia (radioskopie, skopie).

  • Scyntygrafie.

  • Zdjęcia warstwowe (tomografia) Tomografię komputerową.

  • Rezonans magnetyczny

• Przeciwwskazaniami do wykonania badań radiologicznych (niezależnie od ich rodzaju) są ciąża oraz II faza cyklu miesiączkowemu - z uwagi na istniejące prawdopodobieństwo zapłodnienia u kobiet prowadzących współżycie płciowe i niestosujących środków antykoncepcyjnych.

• U kobiet obowiązuje „zasada 10 dni" – badania powinny być wykonywane u kobiet miesiączkujących w pierwszych dniach cyklu.

• Jednym z najczęściej wykonywanych badań radiologicznych jest radiofotografia płuc.

• Radiofotografia płuc, czyli zdjęcie rentgenowskie płuc, może wykonywana metodą małoobrazkową i pełnoobrazową (standardową).

• Małoobrazkowe zdjęcie płuc polega na wykonaniu zdjęcia płuc aparatem małoobrazkowym z wykorzystaniem wysokich dawek promieniowania. Należy ono do badań przesiewowych chorób płuc, w tym także zmian o charakterze nowotworowym.

• Pełnoobrazowe (standardowe) zdjęcie klatki piersiowej wykonuje się w pozycji tylno-przedniej, rzadziej bocznej i skośnej.

Wskazania do wykonania radiofotografii klatki piersiowej:

• choroby w obrębie klatki piersiowej;

• urazy klatki piersiowej;

• badanie przed- i pooperacyjne klatki piersiowej;

• badania okresowe - wykonywane co 2 lata lub co roku (osoby ze zwiększonym ryzykiem chorób płuc wynikającym z rodzaju wykonywanej pracy), po ukończeniu 18 roku życia.

• Od 1 stycznia 2003 roku zgodnie z nowymi przepisami (tzw. Prawo Atomowe) każdy pacjent powinien posiadać skierowanie na badanie od lekarza.

• Sposób przygotowania do badania: nie ma specjalnych zaleceń co do przygotowania pacjenta do badania.

Postępowanie w czasie badania:

• Zdjęcie przez badanego odzieży z górnej części ciała (do pasa).

• Zdjęcie z szyi biżuterii, np. łańcuszka.

• Ustawienie się w pozycji stojącej, z kończynami górnymi ułożonymi wzdłuż tułowia w lekkim odwiedzeniu, głowa odchylona do tyłu, oparta brodą na podpórce, przednia powierzchnia klatki piersiowej przylega do kasety rentgenowskiej.

• Wykonanie przez pacjenta głębokiego wdechu, zatrzymanie powietrza (na prośbę osoby wykonującej badanie) - w tym czasie odbywa się naświetlenie klatki piersiowej promieniami rentgenowskimi.

• Czas jednego naświetlania trwa kilka milisekund. W przypadku wykonywania zdjęć bocznych i skośnych odmienne jest ustawienie pacjenta, ale postępowanie podczas badania jest takie samo. Jeżeli wskazane jest uwidocznienie na zdjęciu rentgenowskim przełyku, należy podać pacjentowi do wypicia 250 ml papki barytowej (siarczan baru).

• U pacjentów ciężko chorych (leżących) zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej wykonuje się w łóżku w pozycji leżącej lub siedzącej (zdjęcia rentgenowskie przyłóżkowe) z użyciem przenośnego aparatu rentgenowskiego.

Postępowanie po badaniu:

• Pomoc pacjentowi w założeniu ubrania.

• Poinformowanie o terminie otrzymania wyniku badania (w przypadku zdjęć wykonywanych ambulatoryjnie).

• Badanie nazywane jest tomografią rezonansu magnetycznego (MR).

• Polega na umieszczeniu pacjenta w komorze aparatu, w stałym polu magnetycznym o wysokiej energii. Linie pola magnetycznego, jąder atomów w organizmie człowieka, ustawiają się równolegle do kierunku wytworzonego pola magnetycznego.

• Aparat emituje także fale radiowe, które docierają do tkanek pacjenta, wzbudzając w nich powstawanie podobnych fal (zjawisko rezonansu).

• Na ekranie komputera obsługiwanego przez operatora widoczny jest obraz struktur anatomicznych danego narządu w dowolnie wybranej płaszczyźnie.

• Obrazy te specjalną kamerą naświetlane są na folię rentgenowską. Badanie umożliwia w nieinwazyjny sposób ocenę struktur anatomicznych oraz występujących zmian patologicznych.

• W niektórych sytuacjach do pełniejszej oceny konieczne jest podanie dożylnego środka cieniującego, np. Magnevist, Dolarem, Omniscan.

Wskazania do wykonania rezonansu magnetycznego:

• diagnozowanie zaburzeń ze strony różnych narządów i układów.

Przeciwwskazania do wykonania badania:

• osoby z metalowymi sztucznymi, zastawkami serca;

• wszczepione płytki ortopedyczne;

• wszczepiony rozrusznik serca;

• metalowe klipsy na tętniakach w mózgowiu.

Przygotowanie pacjenta do badania:

Poinformowanie pacjenta, że na 6 godzin przed badaniem musi pozostać na czczo,

Pacjent przed wejściem do pomieszczenia, w którym znajduj' : się aparat, zdejmuje wszystkie metalowe przedmioty, np. biżuterię, ozdoby (niebezpieczeństwo uszkodzenia aparatu lub urazu pacjenta), nie wchodzi z kartami magnetycznymi (mogą ula rozmagnesowaniu), informuje, iż posiada metalowe przedmioty w organizmie.

Przygotowanie pacjenta do badania:

• U pacjentów nieprzytomnych należy również ustalić takie informacje, np. zebrać je od rodziny, opiekunów, potwierdzić oględzinami lub badaniem.

• W przypadku badania jamy brzusznej pielęgniarka uwzględnia podanie wcześniej środków hamujących perystaltykę jelit, np Buscopan.

• Kobiety powinny zmyć makijaż (obecność drobin metali kolorowych w kosmetykach).

Postępowanie w czasie badania:

• Pacjent do badania nie rozbiera się, jest układany na ruchomym j stole wsuwanym do wnętrza aparatu- gantry.

• Podczas badania pacjent leży spokojnie i nie porusza się, gdyż może to utrudnić odczytanie obrazu. Pacjent dzięki wyposażeniu gantry i ma możliwość kontaktowania się z lekarzem wykonującym badanie.

• W sytuacji wystąpienia jakichkolwiek dolegliwości (duszność, zawroty głowy, nudności, lęk) chory powinien poinformować o tym lekarza.

• Prowadzona jest obserwacja pacjenta (zachowanie się,

zabarwienie skóry). Badanie trwa około godziny.

Postępowanie po badaniu:

• Zapewnienie pacjentowi odpoczynku.

• Wynik badania rezonansu magnetycznego zawiera opis z dołączonymi zdjęciami rentgenowskimi.

Radiologiczne badanie przewodu pokarmowego

stosuje się w diagnostyce chorób tego układu.

Pozwala ono na ocenę zmian chorobowych narządów jamy brzusznej, a także przełyku. Znaczne poszerzenie możliwości diagnostyki uzyskano w ostatnich kilkunastu latach dzięki zastosowaniu teleradiologii, tzn. możliwości

obserwacji określonych narządów w czasie prześwietlania na ekranie monitora telewizyjnego.

Do najczęściej wykonywanych badań radiologicznych układu pokarmowego należą:

• zdjęcia przeglądowe jamy brzusznej;

• badania radiologiczne z użyciem środków cieniujących.

Wskazania do przeglądowego zdjęcia jamy brzusznej:

• nagłe, silne bóle w jamie brzusznej;

• podejrzenie perforacji wrzodu żołądka;

• wątpliwości diagnostyczne przy utrzymujących się bólach w obrębie jamy brzusznej (jako pierwsze badanie diagnostyczne). Badanie przeglądowe jamy brzusznej często wykonuje się u chorych z objawami tzw. „ostrego brzucha" i właściwe przygotowanie do niego jest niemożliwe.

Przygotowanie do badania

(jeżeli jest ono wykonywane w sposób planowy):

1. Podanie pacjentowi przez pielęgniarkę, na zlecenie lekarza (wieczorem, w przeddzień badania) środków farmakologicznych ułatwiających odgazowanie jelit, np. Esputicon.

2. Nie podawanie pacjentowi kolacji.

3. Wykonanie przez pielęgniarkę lewatywy lub podanie doustnych środków przeczyszczających, np. Bisacodyl.

4. W dniu badania pacjent pozostaje na czczo.

Postępowanie w czasie badania:

1. Pomaganie pacjentowi w odsłonięciu okolicy jamy brzusznej.

2. Wykonanie badania w dwóch pozycjach: stojącej i leżącej. Zdjęcia wykonane w pozycji leżącej obejmują obszar od poziomu jedenastego kręgu piersiowego do dolnego brzegu spojenia łonowego.

3. Na zdjęciu przeglądowym jamy brzusznej można stwierdzić między innymi: złogi w pęcherzyku żółciowym i w drogach moczowych bądź zwapnienia towarzyszące przewlekłemu zapaleniu trzustki. Niekiedy zdjęcia przeglądowe brzucha wykonuje się w pozycji stojącej, np. w sytuacji perforacji przewodu pokarmowego. W tym przypadku charakterystycznym objawem jest powietrze pod kopułami (zwłaszcza prawą).

Postępowanie po badaniu:

1. Pielęgniarka pomaga pacjentowi w założeniu ubrania

2. Podaje posiłek i zlecone leki.

Badania radiologiczne z użyciem środków cieniujących (kontrastu):

• Możliwości diagnostyczne znacznie poszerzają badania z użyciem środków cieniujących, tzw. „kontrastu".

• Jako środki cieniujące stosuje się:

  • środki cieniujące niezawierające jodu - siarczan barytu, nazywany papką barytową, podawany doustnie lub we wlewie doodbytniczym;

  • środki cieniujące zawierające jod - jodowe środki cieniujące;

  • jonowe (wysokoosmolarne) środki cieniujące, np. Uropolina,

  • niejonowe środki cieniujące (niskoosmolarne), np. Ultravist, Omnipaque, Isovist, Visipaque.

  • Najczęściej stosowane preparaty cieniujące mają budowę opartą na pierścieniu benzenowym połączonym z cząsteczkami jodu.

• Modyfikacji ulega liczba atomów jodu, grupy boczne pierścienia i monomeryczna lub dimeryczna struktura związku. Wszystkie preparaty są rozpuszczalne w wodzie, dysocjują na jony dodatnie i ujemne lub zachowują obojętność elektryczną. Uwzględniając cechy budowy, wodne jodowe środki cieniujące dzieli się na jonowe lub niejonowe, monomery i dimery.

Niskoosmolalne

• preparaty, zwłaszcza bezjonowe, są lepiej tolerowane przez pacjentów i znacznie rzadziej powodują ogólnoustrojowe reakcje niepożądane. Stosowanie tych środków pozwala kilkakrotnie zmniejszyć liczbę zagrażających powikłań. W znacznej części krajów nie są one jednak powszechnie dostępne ze względu na cenę.

• Niepożądane reakcje występujące po podaniu jonowych i niejonowych środków cieniujących pojawiają się najczęściej w ciągu pierwszych 20 min po wstrzyknięciu preparatu. Tylko w niektórych, rzadkich przypadkach dochodzi do nich w 24-48 h po wstrzyknięciu.

• Reakcje mogą się pojawiać zarówno po pojedynczym, jak i po kolejnym podaniu. W praktyce groźne dla życia powikłania wymagają intensywnego leczenia w ciągu pierwszego kwadransa od wstrzyknięcia środka cieniującego. Na ich ciężkość może wpływać ilość, sposób i szybkość podania. Większość odczynów to reakcje niewielkie o miernym natężeniu. Postępowanie lecznicze ogranicza się wówczas do aktywnej obserwacji pacjenta.

• Badanie radiologiczne górnego odcinka przewodu pokarmowego

• badanie kontrastowe przełyku, żołądka i dwunastnicy jest wykonywane w celu uwidocznienia wymienionych odcinków przewodu pokarmowego po doustnym podaniu siarczanu baru, który pochłania promieniowanie rentgenowskie.

Uzyskany obraz jest „odlewem" kształtu zakontrastowanego przewodu pokarmowego, uwidacznia na serii zdjęć radiologicznych zmiany zarysów (ubył ki i naddatki cieniowe) oraz sztywność ścian.

• Badanie rtg pozwala na stwierdzenie charakterystycznych „ubytków cienia", które mogą sygnalizować zmiany przerostowe, np. polipy lub zmiany

nowotworowe oraz „naddatki cienia", np. w przypadku niszy wrzodowej.

Dzięki stosowanej aparaturze obraz radiologiczny może być zamieniany na sygnał wizyjny obserwowany na ekranie monitora (badanie radioskopowe).

Wskazania do wykonania badania:

• istniejące przeciwwskazania do wykonania badania endoskopowego oraz istniejące objawy patologiczne;

• uzupełnienie badania endoskopowego;

• podejrzenie chorób jelita cienkiego.

• Przygotowanie pacjenta do badania:

  • W przeddzień badania pacjent nie spożywa kolacji.

  • W dniu badania pozostaje na czczo i nie powinien palić papierosów (nikotyna przyspiesza perystaltykę jelit).

• Postępowanie w czasie badania:

  • Pomoc pacjentowi w zdjęciu ubrania (od pasa w górę).

  • Wypicie przez pacjenta 50 ml zawiesiny barytu.

  • Wykonywanie zdjęć w pozycji leżącej i stojącej.

  • W przypadku wystąpienia nagłych dolegliwości, np. bólu, pacjent powinien poinformować o tym osobę prowadzącą badanie.

  • Czas badania - kilkanaście minut.

• Postępowanie po badaniu:

  • Pielęgniarka pomaga pacjentowi w założeniu ubrania, podaje posiłek.

• Wynik badania zawiera opis z dołączonymi zdjęciami radiologicznymi.

• Badanie polega na wprowadzeniu, drogą doodbytniczą, do jelita grubego środka cieniującego- siarczanu baru, wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich oraz obserwowaniu obrazu na ekranie monitora ( radioskpia).

• Dokumentacja zdjęciowa może być zapisana na płycie CD lub DVD.

• Wskazania do wykonania badania:

• choroby zapalne jelita grubego;

• niedrożność jelita grubego;

• uchyłkowatość jelita;

• podejrzenie procesu nowotworowego.

Wskazania do wykonania badania:

• choroby zapalne jelita grubego;

• niedrożność jelita grubego;

• uchyłkowatość jelita;

• podejrzenie procesu nowotworowego.

Przygotowanie pacjenta do badania:

1. Poinformowanie pacjenta o konieczności oczyszczenia jelita grubego (wybór sposobu oczyszczenia jelita grubego zależy od procedur przyjętych na oddziale):

• przez 3 doby przed zabiegiem należy stosować dietę płynną, bezcukrową). Wieczorem przed badaniem pacjent powinien wypić 25 ml oleju rycynowego lub płynnej parafiny. W czasie 3-4 godzin przed badaniem wykonuje się lewatywę tyle razy, aż wydalona woda jest „czysta";

• przez 24 godziny przed badaniem pacjent przyjmuje wyłącznie płyny. Rano i wieczorem w przeddzień badania otrzymuje doustnie 125 ml roztworu siarczanu magnezu. Rano w dniu badania wykonuje się lewatywę;

w czasie kilkunastu godzin pacjent przyjmuje wyłącznie płyny, rozpoczynając od wypicia

około 200 ml Sorbitolu (działanie przeczyszczające). Po stwierdzeniu, że wydalana treść z odbytnicy zawiera masy kałowe wykonuje się lewatywy do czasu, aż wydalana woda będzie „czysta";

przez 2 dni przed badaniem - dieta z galaretek owocowych i soków, należy wypić 9 szklanek wody mineralnej niegazowanej (co godzinę jedna szklanka), w południe pacjent przyjmuje 2 drażetki Bisacodylu doustnie w celu przeczyszczającym, a wieczorem czopek Bisacodyl.

• Rano w dniu badania wykonuje się lewatywę, powtarzaną do czasu aż wypływająca woda będzie „czysta".

• W czasie zabiegów oczyszczania jelita przy użyciu doustnych środków przeczyszczających pacjent powinien pić płyny, w ilości uzupełniającej powstałe straty w organizmie.

• W dniu badania pacjent nie powinien jeść i pić oraz palić papierosów.

• Poinformowanie pacjenta, że jeśli będzie odczuwał podczas badania dolegliwości np. ból brzucha, powinien zgłosić je osobie prowadzącej badanie.

Postępowanie w czasie badania:

• Pielęgniarka w pracowni rentgenowskiej wykonuje pacjentowi wlew doodbytniczy z 2 litrów zawiesiny barytowej (pacjent wstrzymuje jak najdłużej wprowadzany we wlewie środek).

• Zdjęcia rentgenowskie wykonywane są w dwóch fazach: przy pełnym wypełnieniu jelita środkiem cieniującym; po całkowitym wypróżnieniu.

• Podczas badania pielęgniarka pomaga pacjentowi obracać się na boki, aby uzyskać wypełnienie kontrastem całego jelita grubego, lekarz informuje, kiedy badany powinien opróżnić jelito (oddać stolec - kontrast w toalecie).

Postępowanie po badaniu:

• Po badaniu pacjent powinien odpocząć i otrzymać posiłek.

• Wynik badania zawiera opis z dołączonymi zdjęciami radiologicznymi.

• Należy do badań radiologicznych dróg żółciowych (cholangiografia) i pęcherzyka żółciowego (cholecystografia) z użyciem jodowego środka cieniującego jonowego - Bilipolina 30%, lub niejonowego - Ultravist.

• Niejonowe środki cieniujące rzadziej wywierają działania niepożądane. Za pomocą tego badania można określić wielkość, kształt, obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym i drogach żółciowych.

Wskazania do wykonania badania:

• kamica pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych;

• podejrzenie przetoki pęcherzykowo-jelitowej;

• cholangiografia śródoperacyjna;

• wady wrodzone dróg żółciowych.

• Przygotowanie pacjenta do badania:

  • Poinformowanie pacjenta o spożyciu beztłuszczowej kolacji (warunek wypełnienia pęcherzyka żółciowego żółcią).

  • Ustalenie, czy chory nie jest uczulony na jod (przy stosowaniu środka cieniującego zawierającego jod). U pacjentów uczulonych na jod badania nie wykonuje się z uwagi na ryzyko wystąpienia wstrząsu uczuleniowego.

  • Dokonanie przez pielęgniarkę pomiaru masy ciała pacjenta w celu obliczenia dawki środka cieniującego.

• W dniu badania pacjent powinien być na czczo; pielęgniarki) wykonuje lewatywę (obecność gazów i mas kałowych utrudnia badanie).

• Postępowanie w czasie badania:

  • Przed wykonaniem zdjęć rentgenowskich podanie pacjentowi przez pielęgniarkę w kroplowym wlewie dożylnym Bilipoliny 30% (w zależności od masy ciała badanego) lub niejonowego środka (Ultravist). Podawanie Bilipoliny odbywa się w obecności lekarza i z użyciem przygotowanego zestawu przeciwstrząsowego.

  • W czasie podawania kontrastu dokonanie przez pielęgniarkę pomiaru tętna, ciśnienia tętniczego krwi, obserwowanie oddechu chorego: badany informuje o swoim samopoczuciu (duszność, dreszcze, pocenie się). Pojawienie się tachykardii, obniżenie ciśnienia tętniczego, duszność stanowią wskazania do zaprzestania podawania Bilipoliny 30%.

  • Po podaniu środka cieniującego i wykonaniu pierwszych zdjęć rentgenowskich spożycie przez pacjenta tłuszczowego posiłku w celu obkurczenia pęcherzyka żółciowego i ponowne wykonanie zdjęć rentgenowskich.

• Postępowanie po badaniu:

• Pacjent po badaniu powinien odpocząć i otrzymać posiłek.

• Wynik badania zawiera opis z dołączonymi zdjęciami radiologicznymi.

• Niekiedy wykonuje się cholangiografię śródoperacyjną, która polega na podaniu kontrastu bezpośrednio do przewodu żółciowego wspólnego przez kikut przewodu pęcherzykowego lub przez założony

dren T- Kehra, w czasie zabiegu operacyjnego usunięcia pęcherzyka żółciowego, w celu wykluczenia obecności złogów w przewodzie żółciowym wspólnym.

• We wczesnym okresie pooperacyjnym wykonywana jest cholangiografia przez założony do przewodu żółciowego wspólnego dren T- Kehra.

• Badanie ma na celu ocenę drożności dróg żółciowych.

• Pielęgniarka, przygotowując pacjenta, zwraca uwagę, aby był on w dniu badania na czczo.

• Środek cieniujący podawany jest do drenu powoli, aby nie powodować bólu przy gwałtownym rozciąganiu dróg żółciowych.

• Następnie dren zaciska się kleszczykami i wykonuje zdjęcia rentgenowskie.

• Po zakończeniu badania należy zwolnić ucisk drenu i połączyć go ze zbiornikiem na żółć, aby środek cieniujący swobodnie wypłynął.

• Po wykonaniu badania pielęgniarka obserwuje pacjenta pod kątem wystąpienia reakcji alergicznej na zastosowany kontrast.

• Jest badaniem radiologicznym nerek i dróg moczowych związanym z wprowadzeniem do organizmu środka cieniującego i wydzielania go przez nerki.

• Za pomocą urografii można określić wielkość, kształt, położenie, nerek, ocenić prawidłowość układu kielichowo-miedniczkowego potwierdzić obecność kamieni w układzie kielichowo-miedniczkowym, w drogach moczowych lub pęcherzu moczowym, stwierdzić obecność torbieli lub guzów.

Wskazania do wykonania urografii:

• kamica nerkowa;

• torbiele i guzy nerek;

• choroby gruczołu krokowego;

• choroby pęcherza moczowego;

• urazy nerek;

• nadciśnienie tętnicze;

• przygotowanie do biopsji nerki.

Przeciwwskazania do wykonania badania:

• szpiczak mnogi;

• przeciwwskazania do badań radiologicznych.

Przygotowanie pacjenta do badania:

• Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie spożycie przez pacjenta lekkostrawnej kolacji i picie napojów; podanie choremu doustnych środków przeczyszczających, np. Bisacodyl drażetki (obecność gazów i mas kałowych w jelicie grubym utrudnia badanie).

  • Ustalenie, czy chory nie jest uczulony na jod (składnik środka cieniującego jonowego - Uropoliny 60%).

  • U pacjentów uczulonych na jod mogą być stosowane niejonowe środki cieniujące nowej generacji, np. Sohexol, Sopamiro, Ultravist, które są dobrze tolerowane przez chorych.

  • Dokonanie przez pielęgniarkę pomiaru masy ciała pacjent.1 w celu obliczenia dawki środka cieniującego.

  • W dniu badania pacjent powinien pozostawać na czczo.

  • U pacjentów odwodnionych w przeddzień lub w dniu badania podaje się dodatkowe ilości płynów w postaci kroplowych wic wów dożylnych.

Postępowanie w czasie badania:

• 1. Pielęgniarka pomaga pacjentowi odsłonić górną część tułowia i przyjąć pozycję leżącą na wznak.

• Przed podaniem kontrastu wykonuje się tzw. puste zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej.

• Następnie pielęgniarka podaje pacjentowi w kroplowym wlewie dożylnym Uropolinę 60% w dawce 0,5-1,0 ml/kg masy ciała lub inny środek.

• Podawanie Uropoliny odbywa się w obecności lekarza i z użyciem przygotowanego zestawu przeciwwstrząsowego.

• W czasie podawania kontrastu pielęgniarka dokonuje pomiaru tętna, ciśnienia tętniczego krwi, obserwuje oddech chorego a badany informuje o swoim samopoczuciu (duszność, dreszcze, pocenie się, świąd skóry).

• Pojawienie się tachykardii, obniżenie ciśnienia tętniczego, duszność są wskazaniem do zaprzestania podawania Uropoliny.

• Po podaniu środka cieniującego wykonanie kolejnych zdjęć rentgenowskich w 5., 10., 25. i 60. minucie badania.

Postępowanie po badaniu:

• Po badaniu pacjent powinien odpocząć i otrzymać posiłek.

• Pielęgniarka prowadzi obserwację pacjenta, ze zwróceniem uwagi na pojawiającą się tachykardię, obniżenie ciśnienia tętniczego, duszność.

• Wynik badania zawiera opis z dołączonymi zdjęciami radiologicznymi.

• jest kontrastowym badaniem radiologicznym, mającym na celu uwidocznienie naczyń tętniczych po zastosowaniu środka cieniującego (najczęściej jest to Uropolina 60%, Joheksol, i Ultravist).

• Środek cieniujący podaje się do dużej tętnicy po nakłuciu jej cewnikiem naczyniowym.

Wskazania do wykonania badania:

1. diagnostyczne:

• podejrzenie zwężenia naczyń tętniczych;

• podejrzenie zmian miażdżycowych w naczyniach w obrębie aorty, naczyń miednicy oraz naczyń kończyn dolnych;

• podejrzenie tętniaka aorty i dużych naczyń.

2. lecznicze:

• poszerzenie zwężonych naczyń cewnikiem;

• rozpuszczanie zatorów tętniczych przez podawanie leków;

• zamknięcie światła (embolizacja) pojedynczych naczyń. Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza, po uzyskaniu pisemnej zgody pacjenta.

Przeciwwskazania do wykonania badania:

• wole nadczynne tarczycy;

• uczulenie na jodowe środki kontrastowe;

• wysokie ciśnienie tętnicze krwi;

• skaza krwotoczna.

Przygotowanie pacjenta do badania:

• Dzień przed badaniem pobranie pacjentowi przez pielęgniarkę krwi do badań układu krzepnięcia.

• Poinformowanie pacjenta, iż na 6-8 godzin przed badaniem w obrębie jamy brzusznej, w przeddzień podaje się leki przeczyszczające, np. Bisacodyl.

• Przed badaniem (na zlecenie lekarza) pacjent otrzymuje leki uspokajające, a w przypadku pacjentów z wysokim ciśnieniem tętniczym krwi - konieczne jest podanie leków obniżających ciśnienie.

• Angiografię wykonuje się w zakładzie radiologii, w pracowni badań naczyniowych.

Postępowanie w czasie badania:

• Do badania pacjenta należy ułożyć na ruchomym stole w pozycji leżącej na plecach.

• Po dezynfekcji i miejscowym znieczuleniu miejsca nakłucia naczynia, wprowadzenie cewnika przez lekarza.

• W momencie podawania kontrastu wykonuje się zdjęcia radiologiczne, pacjenta informuje się o wstrzymaniu oddechu w czasie wykonywania zdjęć.

Postępowanie w czasie badania:

• O wystąpieniu objawów, takich jak zawroty, bóle głowy, „uderzenia gorącej fali do głowy", szum w uszach, mroczki przed oczami, pacjent powinien natychmiast poinformować werbalnie lub wg wcześniej ustalonego kodu osoby prowadzące badanie.

• Po wykonaniu badania i usunięciu cewnika założenie na miejsce wkłucia opatrunku uciskowego w celu zatamowania krwawienia po nakłutym naczyniu tętniczym.

Postępowanie po badaniu:

• Przewiezienie pacjenta z pracowni naczyniowej do sali chorych.

• Pacjent przez 24 godziny powinien leżeć w łóżku i nie wykonywać gwałtownych ruchów, szczególnie kończyną, w której dokonane było nakłucie naczyniowe w czasie badania, z powodu niebezpieczeństwa wystąpienia powikłań (krwiak, zator tętniczy, zakrzep wewnątrznaczyniowy).

• Wykonywanie przez pielęgniarkę pomiarów ciśnienia tętniczego krwi, tętna, oddechu, obserwowanie zabarwienia powłok skórnych oraz tętna na kończynie nakłuwanej w czasie badania

• Podanie pacjentowi lekkostrawnego posiłku.

• Wynik badania zawiera opis z dołączonymi zdjęciami radiologicznymi.

• jest kontrastowym badaniem radiologicznym, mającym na celu uwidocznienie układu żylnego, głównie kończyn dolnych.

• Najczęściej flebografię wykonuje się w zespole pozakrzepowym, w celu potwierdzenia niewydolności żył i oceny ich drożności.

• Pacjent zapoznawany jest z istotą i celem badania oraz wyraża pisemną zgodę na jego przeprowadzenie.

• Przed badaniem nie stosuje się ograniczeń dietetycznych, pacjent nie wymaga specyficznego przygotowania.

• Po wykonaniu badania pielęgniarka obserwuje miejsce wkłucia pod kątem wystąpienia odczynu zapalnego.

• nazywana jest również badaniem izotopowym, służy do oceny czynności narządów przez pomiar przepływu, przenikania, wchłaniania, wychwytywania, gromadzenia, wydzielania i wydalania różnych substancji promieniotwórczych.

• Najczęściej używanym radioizotopem jest technet-99m, jod-131, tal- 201, gal-67.

Ze względu na sposób przeprowadzania badań i rodzaj u zyskiwanych informacji izotopy promieniotwórcze znajdują zastosowanie w badaniach:

• statycznych, polegających na odwzorowaniu narządów lub zmian chorobowych (nowotwory, ropnie) gromadzących wprowadzone do ustroju substancje promieniotwórcze;

• dynamicznych, polegających na rejestracji szybkości przemieszczania się z prądem cieczy ustrojowych albo zmian jego stężenia lub zawartości w narządach i tkankach.

Wskazania do wykonania scyntygrafii:

• zaburzenia funkcji narządów wewnętrznych np. nerek, wątroby, gruczołu tarczowego, mięśnia sercowego.

• badanie scyntygraficzne nie jest obarczone ryzykiem wystąpienia powikłań.

Przeciwwskazania do wykonania scyntygrafii:

• ciąża;

• okres karmienia piersią;

• II połowa cyklu miesiączkowego - z uwagi na prawdopodo­bieństwo zapłodnienia u kobiet prowadzących współżycie płciowe i niestosujących środków antykoncepcyjnych.

Przygotowanie pacjenta do badania:

• Scyntygrafia z reguły nie wymaga specjalnego przygotowania.

  • Pacjent wyraża zgodę na badanie i jest informowany o istocie badania.

  • Do badania scyntygraficznego przewodu pokarmowego pacjent powinien być na czczo.

  • Należy zdjąć rzeczy zawierające metalowe części, np. paski z klamrami, spinki (uwidaczniają się na scyntygramach).

  • Zebranie od pacjenta informacji na temat przyjmowanych leków - niektóre należy odstawić przed badaniem, a w przypadku scyntygrafii tarczycy - o nawykach żywieniowych, np. spoży­waniu ryb morskich, które mogą upośledzać wychwyt izotopu przez tarczycę.

Postępowanie w czasie badania:

• Scyntygrafię wykonuje się w pracowni medycyny nuklearnej po podaniu pacjentowi izotopu promieniotwórczego dożylnie (rzadziej doustnie).

• Pomiary scyntygraficzne rozpoczyna się w różnym czasie, np.: po podaniu izotopu bezpośrednio - scyntygrafia mózgowa, po 10 minutach - badanie wątroby, po 3-4 godzinach - scyntygrafia kości, nerek.

• Pacjent od podania radioizotopu do pomiarów scyntygraficz­nych nie stosuje żadnych ograniczeń.

• Badanie wykonuje się w pozycji leżącej lub siedzącej i trwa ono - w zależności od rodzaju badanego narządu - od 5 minut do jednej godziny.

Postępowanie po wykonaniu badania:

• Po badaniu izotopowym pielęgniarka informuje pacjenta o konieczności wypłukania z organizmu resztek izotopu przez wy picie 0,5-1 litra płynów, np. wody, herbaty, soków, oraz dbania o higienę skóry (izotop wydala się z moczem i potem).

• Pomimo stosowania do badania izotopów promieniotwórczych, pacjent nie stanowi zagrożenia dla otoczenia. Jedynie po scyntygrafii tarczycy należy wystrzegać się noszenia na klatce piersiowej oraz przy szyi małych dzieci w okresie dwóch dni po badaniu.

• Wyniki badań scyntygraficznych zawierają opis z dołączonymi scyntygramami.

• Badanie nazywane jest tomografią rezonansu magnetycznego (MR).

• Polega na umieszczeniu pacjenta w komorze aparatu, w stałym polu magnetycznym o wysokiej energii. Linie pola magnetycznego, jąder atomów w organizmie człowieka, ustawiają się równolegle do kierunku wytworzonego pola magnetycznego.

• polega na diagnostycznym wziernikowaniu jam ciała lub narządów jamistych za pomocą układu optycznego (endoskopu).

• Dzięki wprowadzeniu endoskopu do jam ciała lub narządów i zastosowaniu układu optycznego możliwe jest oglądanie ich wnętrza, kontrolowane pobieranie materiału tkankowego ze ściśle określonego miejsca oraz wykonywanie drobnych zabiegów, np. wycięcie polipów, hamowanie krwawienia.

Wyróżnia się następujące rodzaje badań endoskopowych:

• ezofagoskopia - wziernikowanie przełyku;

• gastroskopia - wziernikowanie żołądka;

•  gastroduodenoskopia - wziernikowanie żołądka i

dwunastnicy

• laparoskopia - wziernikowanie jamy

otrzewnowej;

• kolonoskopia - wziernikowanie jelita

grubego;

• rektoskopia - wziernikowanie odbytnicy;

• bronchoskopia - wziernikowanie oskrzeli;

• cystoskopia - wziernikowanie pęcherza

moczowego.

• Sposób przygotowania pacjenta do badania, opieka w trakcie i po badaniu zależą od rodzaju wziernikowania.