NIETRZYMANIE MOCZU
Nietrzymanie moczu
Definicja: terminem nietrzymania moczu określa się każdy stan niekontrolowanego, mimowolnego wyciekania moczu
Częściej dotyczy kobiet
Według różnych statystyk problem dotyka 10- 60% populacji kobiet
Choroba o charakterze społecznym; często stanowi wstydliwy problem- powód nie zgłaszania się do lekarza
Obniża samoocenę chorych, unikanie kontaktów z ludźmi, spadek aktywności
Wpływ na jakość życia
Utrata wiary w siebie, zachowanie polegające na unikaniu, strach przed odrzuceniem
Często destrukcyjny wpływ na życie płciowe
Utrwalenie przekonania iż jest to naturalny proces związany ze starzeniem
Trudności z przebywaniem poza domem związane z koniecznością częstego korzystania z toalety, jej bliskością, częstą zmianą wkładek, trudności z zachowaniem higieny- przykry zapach moczu
Czynniki ryzyka
Wiek- tym większa częstość im bardziej zaawansowany wiek- u kobiet szczyt zachorowań przypada na okres okołomenopauzalny, u mężczyzn po 65 roku życia
Płeć – żeńska- kobiety chorują 2-5 razy częściej niż mężczyźni
Otyłość -sprzyja pojawieniu się i nasilaniu nietrzymania moczu. Zależność wprostproporcjonalna
Ciąża- może pojawiać się u kobiet w ciąży, zwykle ma charakter samoograniczający, jednak kobiety te są bardziej predysponowane w przyszłości
Porody – związek z porodem drogami natury, w szczególności typ wysiłkowy NM
Operacje w obrębie miednicy mniejszej- ma związek z uszkodzeniem struktur nerwowo- mięśniowych w trakcie zabiegu
Zaburzenia hormonalne- niedobór estrogenów- u kobiet po przedwczesnym usunięciu jajników większy odsetek NM
Stany zapalne dróg moczowych- ostre i przewlekłe
Zaparcia
Używki ( papierosy i alkohol)
Upośledzenie funkcji ruchowych i poznawczych
Czynniki socjalne( np. utrudniony dostęp do toalety)
inne
Podział
Klasyfikacja ICS:
1. wysiłkowe nietrzymanie moczu
2. naglące nietrzymanie moczu
3. nietrzymanie z wypływem moczu z przepełnionego pęcherza
4. nietrzymanie moczu pozazwieraczowe
5. nietrzymanie moczu o etiologii mieszanej
Wysiłkowe nietrzymanie moczu
Wyciek moczu w chwili nagłego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej jak kichanie, kaszel, śmiech, schylanie się,podnoszenie ciężarów, podskoki. Jest to postać najczęstsza- 50-70% pacjentów. Przyczyną jest osłabienie mięśni dna miednicy z powodu licznych porodów, obniżenia narządów miednicy małej, operacjami, urazami, niedoborem hormonów.
Wyróżniamy trzy stopnie zaawansowania- 1- wyciek moczu przy znacznym i nagłym wzroście ciśnienia w jamie brzusznej (kaszel, śmiech) 2- wyciek moczu przy umiarkowanym wzroście ciśnienia (wstawanie, chodzenie) 3- wyciek moczu w pozycji leżącej
Naglące nietrzymanie moczu
Nagła niepowstrzymana potrzeba oddana moczu, której towarzyszą mimowolne skurcze pęcherza. Chory uświadamia sobie potrzebę oddania moczu na chwilę przed mikcją po czym może oddać dużą ilość moczu. Inne objawy to częste oddawanie moczu w nocy i moczenie nocne. Związane jest to z nieprawidłową funkcją mięśnia wypieracza pęcherza- hiperaktywność lub niestabilność.Może być to objaw uszkodzenia ukł. Nerwowego, cukrzycy, nowotworów, kamicy moczowej, infekcji i innych
Nietrzymanie moczu z wypływem z przepełnionego pęcherza
Następstwo nadmiernego rozciągnięcia ścian pęcherza wskutek upośledzenia funkcji mięśnia wypieracza- tzw. pęcherz atoniczny. Gdy dojdzie do przepełnienia pęcherza mocz zaczyna wypływać w sposób niekontrolowany. Podczas mikcji mocz wypływa cienkim strumieniem
Nietrzymanie moczu pozazwieraczowe
Gdy mocz wypływa inną drogą niż cewka. Występuje na skutek zaburzeń anatomicznych jak ektopia moczowodów, przetoki pęcherzowo- pochwowe i inne. Często ma charakter wrodzony. Leczenie jast operacyjne
Nietrzymanie moczu o etiologii mieszanej
Skojarzenie objawów wysiłkowego i naglącego nietrzymania moczu
U 40% chorych
Najczęściej u kobiet w podeszłym wieku
Nietrzymanie moczu o charakterze przejściowym
Majaczenie
Infekcje
Atrofia pochwy i cewki moczowej
Stosowane leki
Czynniki psychologiczne
Nadmierne wydalanie moczu
Unieruchomienie
Przewlekłe zaparcia
diagnostyka
Wywiad
Objawy nietrzymania moczu
Przebyte choroby, urazy
Przebyte zabiegi chirurgiczne
Stosowane leki
Czynniki środowiskowe i społeczne
Badanie fizykalne
Badanie internistyczne
Badanie neurologiczne
Badanie ginekologiczne
Badanie urologiczne
Ocena stanu psychicznego pacjenta
Dzienniczek mikcji
Testy podpaskowe- godzinowy > wagi o 1g/godz, i 24-48 godzinny > wagi o 10g/dobę
Badanie ogólne moczu z posiewem
Pomiar objętości moczu zalegającego po mikcji
Leczenie
Zachowawcze -
Zmiana trybu życia i eliminacja czynników ryzyka
Leczenie farmakologiczne
Fizjoterapia
Środki mechaniczne
Leczenie uzdrowiskowe
Tryb życia i eliminacja czynników ryzyka
Metody fizykoterapeutyczne
Cwiczenia mięśni przepony moczowo- płciowej
Terapia behawioralna- trening pęcherza moczowego, biofeedback
Elektrostymulacja
Masaż madyczny
Ćwiczenia mięśni dna miednicy
Najczęściej w leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu, u kobiet po operacjach ukł. moczowo- płciowego
Warunkiem skuteczności jest motywacja, cierpliwość, wytrwałość i sumienność w wykonywaniu ćwiczeń
Jeśli pacjent stosuje się do zaleceń, ćwiczenia niwelują nietrzymanie moczu u 60% pacjentek
Idea polega na wykonywaniu regularnych sesji terapeutycznych polegających na prowokowaniu skurczów dna miednicy.
Podczas każdej sesji pacjentka stara się ok. 10 razy zacisnąć mięśnie krocza
W miarę treningu wydłuża się czas trwania skurczu i jego siła
Prawidłowość ćwiczenia można zbadać wprowadzając palec do pochwy i zlecić pacjentce wykonanie kilku skurczów- ocena wg skali Brinka; lub wykorzystując perineometr Kegela
Skala Brinka-ocenia się trzy parametry; 1- napięcie podczas skurczu, 2- czas trwania, 3- przemieszczenie w płaszczyźnie czołowej;
1pkt -1-niewyczuwalne na wprowadzonym palcu 2-niezauważalny 3-niezauważalne
2pkt -1-słaby nacisk w kilku punktach, ale nie wokół całego palca 2-<1 sekundy 3- przesunięcie opuszki palca w kierunku szczytu pochwy
3pkt -1-średni nacisk wokół palca -2- 1-3 sekundy -3- przesunięcie całego palca w kierunku szczytu pochwy
4pkt -1-silny,gwałtowny nacisk wyczuwalny wokół palca -2- > 3 sekundy -3- przesunięcie i wciągnięcie całego palca .. po uzyskaniu zadowalających efektów(3 serie dziennie po 8-12 maxymalnych skurczów) należy stosować 2-3 razy w tygodniu
Terapia behawioralna
Obejmuje zakres działań mających na celu świadome wytworzenie u pacjenta zachowań i reakcji pozwalających kontrolować i modyfikować mechanizmy związane z utrzymywaniem moczu
Trening pęcherza-polega na oddawaniu moczu o określonych porach a nie w razie potrzeby. Prowadzi to do korowej kontroli nad funkcją pęcherza
Zastosowanie w dysfunkcji mięśnia wypieracza, mniej w wysiłkowym nietrzymaniu moczu
Skuteczność- do 90%, nawrót u 40%
Elektrostymulacja
Zabieg fizykoterapeutyczny, polegający na wywołaniu mimowolnego skurczu mięśni pod wpływem bodźca elektrycznego. Działa przez bezpośrednią stymulację włókien wstępujących nerwu sromowego i aktywację łuku odruchowego, którego skutkiem jest pobudzanie mięśni dna miednicy
Elektrostymulację prowadzi się przy pomocy sondy dopochwowej, doodbytniczej lub umieszczonej na skórze krocza
Badania udowodniły możliwość uzyskania wzrostu siły mięśni o 50% w okresie trzech tygodni przy min. 20-30 minutowej stymulacji
Skuteczna w wysiłkowym nietrzymaniu moczu, pęcherzu nadreaktywnym i postaciach mieszanych
Masaż medyczny
Celem metody jest reedukacja zwieraczy pęcherza moczowego i niedopuszczenie do mimowolnej mikcji. W przebiegu masażu dochodzi do normalizacji napięcia aparatu więzadłowego w okolicy pęcherza, przywrócenia prawidłowej dystrybucji krwi żylnej i chłonki i poprawy funkcji zwieraczy
Każdy zabieg masażu powinien trwaćokoło 30 min. i być wykonywany co najmniej 3x w tygodniu przez 6 tyg.
Ćwiczenia z ciężarkami dopochwowymi
Ciężarki mają kształt stożków, które umieszcza się w pochwie i przez 20 minut należy wykonywać normalne czynności domowe, tak aby stożek nie wypadł z pochwy
Działanie na zasadzie czuciowego biofeedbacku- czując że stożek się wysuwa pacjentka kurczy mięśnie tak aby go utrzymać
Lub pacjentka próbuje wyciągnąć stożek z pochwy i jednocześnie kurczy mięśnie aby go utrzymać- ćwiczenie powtarza się 8-12x w 3 seriach dziennie
Leczenie nietrzymania moczu w zależności od typu- rekomendacje
Wysiłkowe nietrzymanie moczu
Ćwiczenia mięśni dna miednicy
Estrogeny w okresie klimakterium
Środki mechaniczne- pessaria
Naglące nietrzymanie moczu
Leki antycholinergiczne
Trening pęcherza moczowego
Elektrostymulacja
Estrogeny ...
Środki mechaniczne
Leczenie nietrzymania moczu w zależności od typu
Mieszana postać nietrzymania moczu
Ćwiczenia mięśni dna miednicy
Leki antycholinergiczne
Trening pęcherza moczowego
Elektrostymulacja
Estrogeny
Środki mechaniczne