Aby móc mówić o rozwoju osobowości trzeba najpierw wyjaśnić dokładnie, co oznacza to pojęcie. Rozwój rozumie się najczęściej, jako długotrwały proces, w trakcie, którego dokonują się ukierunkowane, prawidłowo następujące po sobie zmiany, prowadzące do stopniowego przechodzenia od form, czy stanów niższych lub prostszych do bardziej złożonych, wyższych.
Osobowość natomiast według „Słownika Encyklopedycznego Edukacji Obywatelskiej” to:
1) zbiór względnie stałych, charakterystycznych dla danej jednostki cech i właściwości, które wyznaczają jej zachowania i pozwalają odróżnić ją od innych;
2) zespół warunków wewnętrznych wpływających na sposób, w jaki człowiek przystosowuje się do otoczenia;
3) zespół psychologicznych mechanizmów: np. tożsamość, mentalność, potrzeby, postawy, inteligencja, uznawane wartości, które powodują, że człowiek jest zdolny do kierowania własnym życiem, a jego zachowania są zorganizowane i względnie stałe.
W różnych etapach życia człowieka (dzieciństwo, dorosłość, starość) rozwój osobowości przebiega w inny sposób, zachodzą inne zmiany i pod innym nasileniem.
W pierwszej epoce rozwoju – dzieciństwie rozwój osobowości jest bardzo dynamiczny i zachodzi bardzo dużo zmian. Aby je wszystkie usystematyzować podzielono dzieciństwo na kilka okresów. Ja w swojej pracy przedstawię te okresy i podam najważniejsze przykłady zmian rozwojowych człowieka. Życie dziecka rozpoczyna się od okresy noworodka, który jest bardzo trudny dla dziecka, gdyż musi ono przyzwyczaić się do życia po za łonem matki. Jego egzystencja polega głównie na wrażeniach, które z czasem przerodzą w spostrzeżenia. Jak twierdzi M. Kielar -Turska w swojej książce1odbieranie przez noworodka wrażeń od samego początku jest sensowna i polega na identyfikacji bodźców ważnych dla niego by istnieć w danym otoczeniu, co umożliwia mu rozumienie i przewidywanie odbieranych sygnałów. Dziecko na początku swego życia polega tylko na odruchach bezwarunkowych (np. połykanie ziewanie, zaciskanie rączki na przedmiocie, itp.), jednak bardzo szybko uczy się nowych odruchów warunkowych(np. ułożenie dziecka w pozycji do karmienia wywołuje odruch ssania, itp.). Ruch noworodka także polega na odruchach bezwarunkowych. Rusza ono rączkami i nóżkami chaotycznie, a piąstki ma bardzo często zaciśnięte. Emocje u noworodka są związane z zaspokojeniem lub nie zaspokojeniem jego potrzeb. Jest ono albo zadowolone, wtedy leży sobie spokojnie i gaworzy lud śpi, jak również może czuć złość, którą sygnalizuje poprzez swoje miny, krzyk, płacz, gesty). Duże dla noworodka znaczenie ma atmosfera, która go otacza. Jak pisze w swojej książce D. Becelewska2 powołując się na M. Hoffana noworodek już odczuwa empatię. Można to zauważyć, gdy dziecko słyszy płacz innych dzieci to na niego reaguje, Hoffman3 na zywa to empatią globalną. To właśnie od rozwoju moralnego noworodka zależy czy dziecko w następnych okresach życia będzie potrafiło nawiązać więzi emocjonalne. Noworodek jeszcze nie wyodrębnia własnego ja. Okres noworodka kończy się wraz z pierwszym miesiącem życia, następnym okresem jest okres niemowlęcy i jest on bardzo ważnym okresem życia człowieka. W tym okresie mały człowiek bardzo szybko rośnie (waga się potraja, a wzrost się podwaja). Również u niemowlęcia wyżynają się pierwsze zęby, które pozwalają dziecku gryźć kawałki zwykłego jedzenia. W okresie niemowlęcym dziecko robi bardzo duże postępy w rozwoju motorycznym.
M. Kielar – Turska M, (2000), Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia, Psychologia t 1, Gdańsk, GWP.↩
D. Becelewska, (2006), Repetytorium z rozwoju człowieka, Jelenia Góra, RWKK.↩
M. Hoffman, (1990), Empatia a aktywność prospołeczna, Indywidualne i społeczne wyznaczniki wartościowania, Wrocław, Zakład im. Ossolińskich,.↩