GEOGRAFIA – ROLNICTWO – SŁOWNIK MATURZYSTY
rolnictwo – jest to dział gospodarki obejmujący uprawę i hodowlę roślin oraz chów i hodowlę zwierząt, a także wstępną obróbkę uzyskiwanych płodów.
hodowlą – nazywamy wiedzę i zabiegi praktyczne, których celem jest ulepszenie dziedzicznych cech roślin i zwierząt poprzez właściwy dobór osobników, modyfikowanie materiału genetycznego i tworzenie nowych odmian i ras o zadanych cechach.
uprawa roślin i chów zwierząt – polegają na zapewnieniu roślinom bądź zwierzętom prawidłowego wzrostu, rozwoju i wydajności przy zachowaniu cech użytkowych
Polska Klasyfikacja Działalności –rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo dzieli na dwie sekcję;
,, Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo”
,, Rybołówstwo i rybactwo”
W zależności od stopnia rozwoju państw udział rolnictwa w tworzeniu PKB oraz zatrudnieniu wykazuje duże zróżnicowanie
TYPY ROLNICTWA
| TYPY ROLNICTWA |
|---|
| Ze względu na wielkość nakładów |
| rolnictwo ekstensywne – rolnictwo wymagające małych nakładów kapitału i małych nakładów pracy na 1ha(dająca niskie plony z hektara) |
| rolnictwo intensywne – rolnictwo wymagające dużych nakładów kapitału i dużych nakładów pracy na 1 ha (rąk ludzkich lub mechanizacji)(daje duże plony z hektara) |
| rolnictwo intensywne pracochłonne – rolnictwo w którym istnieją wysokie nakłady pracy ludzi i zwierząt. Występuje w państwach mających dużą liczbę ludności. |
| rolnictwo intensywne kapitałochłonne – cechują duże nakłady na mechanizowanie prac (umaszynowienie) oraz nawożenie, środki ochrony roślin. Występuje w państwach o małej powierzchni gruntów rolnych i użytków zielonych. |
RODZAJE GOSPODARSTW ROLNYCH
| GOSPODARSTWA RODZINNE | mają niezbyt dużą powierzchnię, rozdrobnione, pielęgnujące tradycje rodzinnego gospodarowania z wielokierunkową specjalizacją, mają znaczny udział w rolnictwie wszystkich państw Europy |
|---|---|
| FARMY | duże powierzchniowo, o wysokim stopniu mechanizacji i specjalizacji, używa się na nich środków ochrony roślin, stosuje racjonalne nawożenie, meliorację. Tworzą szachownicowy układ pól i zabudowań |
| PLANTACJE | zajmują dużą powierzchnię głównie w strefie międzyzwrotnikowej w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej, nastawione na uprawę roślin wieloletnich. Chrakterystyczne dla tego typu gospodarstw jest uprawa monokulturowa – jedna uprawa prowadzona przez wiele lat |
| LATYFUNDIA | wielkie gospodarstwa Hodowlane w Argentynie, Brazylii, Boliwii, osiągające powierzchnię kilkuset tys. hektarów |
Czynniki rozwoju rolnictwa
| Czynniki przyrodnicze (naturalne) | Czynniki pozaprzyrodnicze |
|---|---|
| --ukształtowanie powierzchni i wysokość nad poziomem morza | --melioracje |
| --warunki klimatyczne | --zasoby siły robotniczej |
| --warunki glebowe | --ustrój rolny, czyli własność ziemi a)własność prywatna b)dzierżawa c)własność państwowa d)własność spółdzielcza |
| --warunki wodne | wielkość gospodarstw |
| poziom kultury rolnej | |
polityka państwa a)liberalizm b)protekcjonizm |
|
| uwarunkowania międzynarodowe |
żyzność – zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin (bez ingerencji człowieka)
urodzajność – zdolność zaspokojenia roślin pod kątem produkcji i zysku (z ingerencją człowieka)
okres wegetacyjny – to taka część roku w której rośliny mogą się rozwijać bo mają dostateczną ilość ciepła i opadów (w PL 5*C).
,,Zielona rewolucja” – rozpoczęła się w Indiach w 1965r. Następnie objęła całą poł. – wsch. Azję, zwłaszcza kraje biedne. Polegała na zastosowaniu dobrych wysokoplennych gatunków ryżu, pszenicy, kukurydzy. Zmniejszyła problem głodu, choć nie wszędzie jednakowo się udała. Stosowano nowoczesne techniki uprawy
,, Rolnictwo zrównoważone” – jest to takie rozwijanie rolnictwa i uzyskiwanie dobrej produkcji, aby jak najmniej szkodzić środowisku naturalnemu. Bez nadmiernego nawożenia, chemizacji itd.
rośliny żywieniowe(alimentacyjne) – stanowiące pożywienie człowieka; są to gł. zboża, rośliny bulwiaste i korzeniowe, rośliny cukrodajne, strączkowe i oleiste, drzewa i krzewy owocowe, warzywa, używki i przyprawy
rośliny pastewne – będące składnikiem pasz dla zwierząt hodowlanych, rośliny motylkowe, niektóre zboża, trawy, rośliny okopowe
rośliny przemysłowe – są uprawiane w celu uzyskania surowca do produkcji przemysłowej. Należą do nich ; buraki cukrowe, tytoń, chmiel, bawełna
zboża – należą do rodziny traw, ich nasiona zawierają dużo skrobi
pszenica
ryż
kukurydza
jęczmień
owies
proso i sorgo
żyto
rośliny bulwiaste i korzeniowe – uprawiane są najczęściej w płodozmianie ze zbożami
ziemniaki
bataty(słodkie ziemniaki)
maniok jadalny (kasawa)
taro (kolokazja)
jam (ignam, pochrzyn)
rośliny cukrodajne – zawierają dużo sacharozy. Powierzchnia uprawy buraka zmniejsza się, a trzciny zwiększa się, ponieważ jej uprawa jest mniej pracochłonna
trzcina cukrowa
burak cukrowy
rośliny oleiste – są po zbożach drugą pod względem zajmowanej powierzchni grupą upraw. Powierzchnia ta ustawicznie rośnie
soja
rzepak
oliwka europejska
orzeszki ziemne (arachidowe)
słonecznik
rośliny włókniste – dostarczają włókien do wyrobu tkanin. Większość wytwarza owoce lub nasiona zawierające wiele tłuszczu, stąd bywają też wykorzystywane w przemyśle olejarskim
bawełna
len
konopie
juta
agawa (sizal)
używki – są produktami spożywczymi, które pod wpływem zawartych związków chemicznych działają pobudzająco na układ nerwowy człowieka lub mają wybitne walory smakowe
kawa
herbata
kakao
tytoń
Najwięcej owoców zbieranych jest w krajach o klimacie zwrotnikowym i podzwrotnikowym.
| W Chinach, Indiach, Brazylii i USA | cytrusy, ananasy, banany, brzoskwinie, morele, jabłka, gruszki, śliwki |
|---|---|
| Rejon Śródziemnomorski | winogrona i arbuzy |
| strefa umiarkowana | jabłka, truskawki, gruszki, śliwki, wiśnie, czereśnie, porzeczki |
| W strefie pustyń w oazach | palmy daktylowe |
| morskie wybrzeża | palmy kokosowe, drzewa cytrusowe, bananowce |
hodowla ekstensywna – wymagająca małych nakładów kapitału i małych nakładów pracy na 1sztukę hodowlaną (dająca małe zyski z 1 sztuki hodowlanej)
hodowla intensywna – hodowla wymagająca dużych nakładów na 1 sztukę hodowlaną
Pogłowie bydła i trzody chlewnej na świecie ma stałą tendencje wzrostową. Liczba hodowlanych owiec od początku lat 90. maleje
| hodowla bydła | dostarcza mięsa, mleka, skór, kości na mączki kostne, nawozu; bydło wykorzystywane jest również jako siła pociągowa |
|---|---|
| hodowla trzody chlewnej | dostarcza mięsa, tłuszczu, skór, kości na mączkę kostną |
| hodowla owiec | dostarcza głównie wełny, a także mięsa, skór, mleka, serów |
| hodowla drobiu | dostarcza głównie niskokalorycznego mięsa, jaj i pierza |
rolnictwo ekologiczne – polega na stosowaniu naturalnych metod uprawy i hodowli oraz równie naturalnych sposobów zapobiegania chorobom i szkodnikom. Glebę wzbogaca się nawozami zielonymi, zwierzęcymi, kompostem i nawozami mineralnymi występującymi w przyrodzie. Gospodarstwa ekologiczne muszą spełniać wysokie normy jakości i legitymować się odpowiednimi certyfikatami.
CELE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO
Dostarczanie zdrowej żywności o wys. walorach odżywczych
utrzymanie oraz podnoszenie żyzności gleby
max wykorzystanie odnawialnych zasobów przyrody poprzez racjonalizację produkcji rolnej
zapewnienie odpowiednich warunków zwierzętom gospodarskim
utrzymanie genetycznej różnorodności roślin i zwierząt
wielokrotne przetwarzanie i wykorzystywanie materii
wspomaganie naturalnych procesów życiowych zachodzących w systemach przyrodniczych
Żywność genetycznie zmodyfikowana (GMO—GENETICALLY MODIFIED ORGANISMS) pochodzi z roślin i zwierząt transgenicznych di których wprowadzono nowy gen. Najczęściej uprawia się zmodyfikowaną soję, kukurydzę, bawełnę i rzepak. Ulepszenie dotyczy odporności na szkodniki oraz środki chwastobójcze. Rośliny genetyczne są odporne na choroby i niekorzystne warunki klimatyczne.
| ZA I PRZECIW GMO |
|---|
| ZYSKUJEMY |
| zwierzęta i rośliny osiągają większe rozmiary i szybciej rosną |
| rośliny, które same bronią się przed szkodnikami |
| rośliny odporne na środki chwastobójcze |
| rośliny odporne na choroby |
| rośliny możliwe do uprawy w każdych warunkach |
| wolno psujące się owoce i wolno więdnące kwiaty |
| żywność wzbogaconą o witaminy, aminokwasy, mikroelementy |
| źródła nowych leków , a także innych poszukiwanych surowców |
| drobnoustroje rozkładające szkodliwe substancje |
| możliwość leczenia chorób uwarunkowanych genetycznie |
leśnictwo – dział gospodarki zajmujący się użytkowaniem i pielęgnowaniem lasów w celu pozyskiwania jego zasobów, takich jak drewno, torf, grzyby itp. oraz zachowania korzystnego wpływu kompleksów leśnych na środowisko
FUNKCJE LASÓW W GOSPODARCE I PRZYRODZIE
dostarczanie drewna, kauczuku, garbników, żywicy i runa leśnego
wytwarzanie tlenu
warunki do życia dla wielu zwierząt
regulacja obiegu wody
pochłanianie zanieczyszczeń
przeciwdziałanie erozji gleb
lesistość – procentowy udział lasów w ogólnej powierzchni obszaru lub powierzchnia lasów przypadająca na 1 mieszkańca. Średnia lesistość ziemi wynosi 32%
Kraje rozwinięte gospodarczo prowadzą gospodarkę racjonalną. Polega ona na dbaniu, by ubytki spowodowane eksploatacją były zróżnicowane przyrostem masy drzewnej
W krajach rozwijających się dominuje gospodarka rabunkowa.
grubizna – pozyskiwane okrągłe drewno użytkowe lub opałowe o odpowiedniej średnicy (7cm).
rybołówstwo – dział gospodarki obejmujący połów organizmów, głównie ryb, żyjących w morzach, jeziorach i rzekach. Według zasięgu dzielimy rybołówstwo na przybrzeżne, pełnomorskie i dalekomorskie.
| Rybołówstwo odnosi się do połowu organizmów naturalnie występujących w wodach morskich i śródlądowych | Rybactwo obejmuje hodowlę i połów wyhodowanych organizmów |
|---|
Najbogatsze w ryby są wody zasobne w plankton, czyli płytkie wody, do których docierają promienie słoneczne, a także miejsca, gdzie zimne, dobrze natlenione wody mieszają się z wodami ciepłymi obfitymi w plankton. Dzieje się tak na styku prądów ciepłych i zimnych.
Bogate w ryby są również płytkie akweny nad szelfem, przede wszystkim w strefie umiarkowanej.
akwakultura – hodowla i chów organizmów w wodach słodkich i słonych.
marikultura (forma akwakultury) – hodowla organizmów prowadzona w wodach morskich
głód utajony – jest to głód utajony spowodowany niedoborem witamin, soli mineralnych i białka w pokarmach spożywczych. Obszarami głodu na świecie jest Środkowa Afryka, Azja Południowa.
FAO --- agencja ONZ zajmująca się rolnictwem i wyżywieniem ludzkości w najuboższych krajach
1q=100kg