Geron to starzec, logos – nauka, najkrócej zatem gerontologia to nauka o starości.

Dąży do poznania złożonej istoty starości w wymiarach: biologicznych, psychicznym i społecznym.

Gerontologia dzieli się na takie oto działy:

• Gerontologię społeczną – zajmująca się procesami i zjawiskami społecznymi, psychologicznymi, ekonomicznymi i demograficznymi, które są przyczynami lub następstwami starzenia się poszczególnych ludzi i całych społeczeństw.

• Gerontologię doświadczalną, czyli część nauk biologicznych zajmująca się mechanizmami procesów starzenia się organizmów żywych i człowieka. Jej przedstawi ciele prowadzą badania podstawowe, są autorami teorii dotyczących biologicznych mechanizmów starzenia się.

• Geriatrię czyli część medycyny, naukę ściśle związana z gerontologią doświadczalną. W jej ramach prowadzi się badania kliniczne służące diagnozowaniu, profilaktyce i eczeniu schorzeń somatycznych i psychicznych występujących w starości.

Według amerykańskiego gerontologa Clarka Tibbitisa gerontologia to: „nauka, która stara się z jednej strony zrozumieć, jak związane z wiekiem zmiany biologiczne i psychologiczne wpływają na rozwój osobowości i zachowania ludzi starszych, na ich role, status i zachowanie w kolektywie. Równoległym jej celem jest zrozumienie procesu starzenia się jako zjawiska społecznego i zachodzących zmian społecznych, demografii starzenia się i wpływu osób starszych na ekonomiczną, społeczną i polityczną strukturę, instytucje i funkcje społeczeństwa.”

Kiedy zaczęto zajmować się gerontologią?

1. Wkład Hipokratesa: stwierdził, że starość sprzyja chorobom. Sama nią nie jest, jest za to zjawiskiem całkowicie naturalnym i nieodwracalnym.

2. Ilija Miecznikow, rosyjski mikrobiolog, w 1903 r. badania nad starością i starzeniem się określił jako gerontologię, w 1909 r. zaczęto mówić o geriatrii.

3. Właściwy rozwój dyscypliny nastąpił w drugiej połowie XX wieku. Zaczęły powstawać wtedy placówki gerontologiczne w wielu krajach, zaczęto wydawać gerontologiczne czasopisma naukowe, coraz większa liczba uczonych zaczęła zajmować się problematyką starości i stworzyli oni zwarte środowisko naukowe.

Kalendarium rozwój gerontologii

• 1928: powstaje pierwszy instytut gerontologiczny w Stanach Zjednoczonych w Stanford University w Kalifornii,

• 1946: w Stanach Zjednoczonych ukazuje się pierwsze naukowe czasopismo gerontologiczne „Journal of Gerontology”,

• 1950: pierwszy międzynarodowy kongres gerontologiczny i powstanie Międzynarodowego Towarzystwa Gerontologicznego,

• 1974: utworzenie w Stanach Zjednoczonych Narodowego Instytutu Gerontologicznego kontynuującego działalność placówek badawczych utworzonych bezpośrednio po II wojnie światowej,

• 1975: powstanie AIUTA Międzynarodowego Stowarzyszenia Uniwersytetów Trzeciego Wieku,

• 1959: ukazanie się książki E. Rosseta „Proces starzenia się ludności. Studium demograficzne.” To pionierska publikacja zakresu demografii gerontologicznej,

• 1960: pierwsze ogólnopolskie gerontologiczne badanie ankietowe „Sprawy ludzi w wieku emerytalnym” (OBOP. Warszawa),

• 1966-1968: ogólnopolskie badania na temat sytuacji społeczno-ekonomicznej i zdrowotnej ludzi starszych w Polsce przeprowadzono pod kierunkiem naukowym prof. Jerzego Piotrowskiego przez zespół badawczy Instytutu Gospodarstwa Społecznego SGPiS,

• 1972: powstanie Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego (PTG) przewodniczącym zostaje J. Piotrowski,

• 1974: I Zjazd Naukowy TG materiał ze zjazdu opublikowano w książce „Starzenie się i starość w badaniach gerontologicznych w Polsce”.

• 1999: Rok Seniora. Wydano publikację (GUS) dotyczącą różnych sfer życia seniorów,

• 2002: badanie sytuacji polskich seniorów w Polsce: społeczno-ekonomicznej i zdrowotnej. Praca pod redakcją B. Synaka,

• Od roku 2008 prowadzono badania na robie 5100 polskich seniorów w wieku 65 do 90 i więcej lat. Projekt pod nazwą POLSEnior.

W gerontologii można wyróżnić trzy rodzaje refleksji:

• Egzystencjalną: dotyczącą istoty życia, śmierci i starości: czy długie życie jest wartością samą w sobie, czy może liczy się raczej jakość życia, czy szacunek należy się starości samej w sobie, czy też konkretnym ludziom, którzy całym swoim życiem na ten szacunek pracowali, czy starość w nieunikniony sposób łączy się ze słabością i cierpieniem;

• Kolektywną: rozwinęła się w rezultacie wydłużającego się trwania życia ludzkiego, poprawie warunków bytu, rozwojowi zabezpieczenia społecznego. Stara się odpowiedzieć na pytania dotyczące zmian w funkcjonowaniu systemu polityki społecznej, ochrony zdrowia, edukacji, zmian dokonujących się w strukturach społecznych itp.;

Jakie są w związku z tym podstawowe działy gerontologii społecznej? Co jest przedmiotem analizy w publikacjach gerontologicznych?

• Ogólna charakterystyka starości jako fazy życia: psychologiczne koncepcje starości, określenie starości jako pewnej części w cyklu życia człowieka, problem przystosowania się do starości, style życia seniorów.

• Charakterystyka kryzysów rozwojowych występujących w fazie starości: określenie tych kryzysów i możliwości wychodzenia z nich, bilans życia jako metoda rozwiązywania kryzysu.

• Sytuacja człowieka starszego w rodzinie: czynniki demograficzne kształtujące tę sytuację, charakterystyka więzi międzypokoleniowych w rodzinie, role rodzinne i ich przemiany, formy życia rodzinnego ludzi starszych, problem samotności i osamotnienia.

• Sytuacja ekonomiczna ludzi starszych: człowiek starszy jako konsument (style konsumpcji w życiu ludzi starszych, rynki dóbr i usług dla seniorów, poziom do chodów gospodarstw domowych, sytuacja mieszkaniowa i wyposażenie gospodarstw domowych, aktywność ekonomiczna ludzi starszych na rynku pracy oraz zadania polityki społecznej w tym obszarze.

• Aktywność społeczna i edukacyjna w fazie starości: uczenie się seniorów, Uniwersytety Trzeciego Wieku i inne instytucje aktywności społeczno-edukacyjnej seniorów, wolontariat, sposoby przygotowania się do starości.

• Praca socjalna z ludźmi starszymi: w środowisku ich zamieszkania i instytucjach, rola pracownika socjalnego w pracy z seniorem, formy wsparcia i pomoc dla osób starszych, praca socjalna w instytucjach pomocy społecznej.

• Charakterystyka zbiorowości ludzi starszych w społeczeństwie: ludzie starsi jako pokolenie kulturowe, ludzie starsi w stratyfikacji społecznej czyli charakterystyka ich udziału w podziale dóbr (np. wykształcenie, dochód, czy np. korzystanie z systemu opieki zdrowotnej).

• Starość jako zadanie dla państw: ekonomiczne skutki starzenia się społeczeństw w postaci zmiany w sposobie dystrybucji wydatków społecznych, bezpieczeństwo socjalne i zabezpieczenie społeczne, ochrona zdrowia, polityka społeczna wobec ludzi starych na poziomie lokalnym i makro.

• Analiza demograficzna starzenia się ludności: przyczyny procesu starzenia się społeczeństwa, skale starości demograficznej, konsekwencje starzenia się ludności dla struktury społecznej: rodziny, społeczności lokalnej, poziomu makro.

Demograficzne starzenie się społeczeństw polega na wzroście odsetka ludności w wieku starszym. Proces ten obserwuje się przede wszystkim w Europie. Na przykład w Polsce jeszcze w roku 1990 odsetek osób w wieku 65 lat i więcej wynosił 10,2%, podczas gdy w roku 2003 osiągnął 12,8%, a w 2013 – 14,7%. Prognozy: 2020 – 18,9%, 2035 – 24,5%, 2050 – 32,5% (www.stat.gov.pl).

Co wpływa na proces:

• Spadek liczby urodzin powodujący zmniejszenie udziału młodszej części społeczeństwa w ludności ogółem.

• Spadek umieralności zwłaszcza w młodszych grupach wieku.

• Wydłużenie okresu ludzkiego życia i bezpośrednio stąd wynikający wzrost bezwzględnej liczby starszej wiekiem ludności.

• Procesy migracyjne, prowadzące na niektórych obszarach do znacznego zmniejszenia odsetka ludzi młodych w społeczności tam zamieszkującej.

Zmiany długości życia ludzkiego na przestrzeni dziejów.

W ciągu ostatniego stulecia dokonał się znaczny wzrost w zakresie oczekiwanej dalszej długości trwania życia ludzkiego.

Jest to wynik poprawy warunków bytowych i higienicznych, a także w rozwoju medycyny.

Największe zmiany dokonały się w najbogatszych krajach świata. Przykładowo w 1900 r. oczekiwana długość trwania życia dla noworodka w USA była równa około 47 lat, podczas gdy obecnie jest to około 79 lat. W Indiach w połowie XX w. wynosiła ok. 32 lata, a w roku 2000 osiągnęła 64 lata.

Polacy nadal jednak żyją krócej niż Europejczycy z krajów zachodnich. Mężczyźni o 8 lat, a kobiety 4-5 lat. Wśród 43 krajów jesteśmy w 3 dziesiątce: mężczyźni na 29 miejscu, a kobiety na 24. Najdłużej żyją ludzie w Europie Zachodniej i krajach skandynawskich – o kilka lat dłużej w porównaniu do Polski, a o kilkanaście w porównaniu do Europy Wschodniej. Najdłużej żyją mężczyźni w Islandii – 80 lat, najkrócej w Rosji – 62 lata. Kobiety podobnie – we Francji, Hiszpanii i Włoszech ponad 84 lata. Zaś w Mołdawii, Rosji i na Ukrainie poniżej 75 lat.

Tam, gdzie długość życia jest stosunkowo krótka, różnice między płciami są duże. Największa rozpiętość występuje w krajach byłego ZSRR – ok. 10 lat.

Rosja 12,4, Białoruś 12,1. W Polsce z kolei 8,7, a na Węgrzech 8,3. Dla porównania w Niderlandach i Szwecji 4,2 lata.

Najdłużej żyją Japonki – 86 lat, o rok dłużej niż Europejki. Najkrócej ludzie w Afryce. W 2010 roku w Sierra Leone mężczyźni żyli średnio 39 lat, a kobiety 42, w Nigerii i Zambii mężczyźni 42 lata, a kobiety 43. W Azji Środkowej mężczyźni i kobiety żyli podobnie długo jak w krajach afrykańskich: w Afganistanie mężczyźni 42 lata, a kobiety 43.

Przeciętne dalsze trwanie życia po ukończeniu 60 lat w Polsce w roku 2009.

Dyspozycja	Mężczyźni	Kobiety
Ogółem	17,9	23,2
Miasta – region o najwyższej długości życia	18,2 – wschodnia część Polski 18,6	23,1 – wschodnia część Polski – 23,7
Wsie – region o najwyższej długości życia	17,5 – południowa część Polski 18,2	23,2 – wschodnia część

Stopa starości

Obliczona jako udział ludności w wieku 60 lat i więcej w całości populacji ludności.

W Polsce w latach 1900 – 2050 wartość wskaźnika została oznaczona lub jest prognozowana następująco:

1900 – 6,3%

1950 – 8,5%

1975 – 13,7%

2000 – 16,7%

2020 – 24,4%

2030 – 26,7%

2050 – 33,4%

Stopa późnej starości

Obliczana jako liczba w wieku 80 lat i więcej przypadająca na 100 osób w wieku 60 lat i więcej.

1950 – 8,6

1975 – 8,9

2000 – 12,1

Udział ludności w wieku 65 lat i więcej.

Wskaźnik ten zaproponował Stefan Klonowicz na podstawie obliczenia udziału odsetka osób wieku 65 lat i więcej w ogólnej liczbie ludności.

Według wspomnianego autora:

• Do 4% społeczeństwo jest młode;

• 4-7% zaczyna się wczesna faza przejściowa między młodością, a starością demograficzną;

• 7-10% - późna faza przejściowa,

• 10-13% - właściwa starość, ponad 13% stan zaawansowanej starości demograficznej.

Jak kształtował się ten wskaźnik w latach 1900 – 2050?

• 1900 – 3,6%

• 1950 – 8,5%

• 1975 – 13,7%

• 2000 – 16,7%

• 2020 – 24,4%

• 2030 – 26,7%

• 2050 – 33,4%

Udział ludności w wieku 80 lat i więcej:

1950 – 0,7%

1975 – 1,2%

2000 – 2,0%

2030 – 2,2%

Udział ludności w wieku poprodukcyjnym

Kobiety w wieku pow. 60 lat, mężczyźni w wieku pow. 65 lat:

1950 – 7,0%

1975 – 15,7%

2000 – 14,8%

2020 – 22,9%

2030 – 26,9%

Współczynnik obciążeń demograficznych:

Obciążenie ludności w wieku produkcyjnym ludnością w wieku poprodukcyjnym:

1950 – 12,1

1975 – 20,0

2000 – 24,0

2020 – 36,0

2030 – 41,0

Współczynnik starości A. Sauvy

Liczba osób w wieku 60 lat i więcej przypadająca na 100 osób w wieku 0-17 lat.

1950 – 28,6

1975 – 46,3

2000 – 69,0

2020 – 123,0

Wskaźnik potencjalnego wsparcia

Ilość dorosłych dzieci i wnuków (15-64 lata) przypadająca na osobę w wieku 65 lat i więcej.

1950 – 12,0

1975 – 6,9

2000 – 5,7

2020 – 3,4

2030 – 2,6

2050 – 2,0

Definicja

• Stan rozwoju, cz też degradacji fizycznej ciała. Termin stosowany do opisu stanu ciała człowieka. Stosuje się szczegółowe wzorce.

Wiek anatomiczny – uwzględnia gęstość struktury kostnej, budowa ciała itp.

Wiek nadgarstkowy - stan kości nadgarstka.

Wiek fizjologiczny – stan procesów fizjologicznych np. tempo metabolizmu.

Definicja prorozwojowa Bromley’a: starość jest wtedy gdy wszystkie latentne (ukryte) zdolności do rozwoju zostały zrealizowane, pozostały jedynie późno działające możliwości degradacji.

Śmierć i regeneracja komórki

• Przez 7 lat wszystkie komórki giną i są zastępowane przez nowe (kontrowersje dotyczą układu nerwowego, którego ginące komórki są niezastępowane, choć są już dowody na dolność regeneracji niektórych neuronów).

Mechanizm programowanej śmierci komórki:

• Dowodem na potwierdzenie tej tezy jest to, że komórka może być zastąpiona inną ograniczoną liczbę razy.

Zjawisko Hayfllicka:

• Żyjące komórki pobrane z ciała i hodowane in vitro będą się odnawiać ograniczoną liczbę razy (limit Hayflicka), a im starsze ciało z którego są pobierane, tym mniej powstaje kopii komórki przed śmiercią.

Tłumaczenie: gdy komórka się odnawia, tworząc swoją kopię, fragment jej DNA zwanej telomerem skraca się. Gdy ten nie może się już bardziej skracać komórka nie może się już dalej odnawiać i umiera. Potwierdzenie tezy może dostarczyć odkrycie, że reaktywacja telomerów wydłuża życie komórki znaczeni ponad limit Hayflika.

Inne prawdopodobne przyczyny starzenia się komórek:

• Nieprawidłowa akumulacja DNA w obrębie jąderka.

Teoria mutacji somatycznych

• Zastępujące komórki nie stanowią wiernych replik komórek macierzystych, gdyż zawierają błędy (uzupełnieniem jest teoria katastroficznego błędu – doszukująca się przyczyny w wadliwej replikacji białek). Wadliwą replikację mogą nasilić: zanieczyszczone środowisko, niewłaściwa dieta.

Teoria systemu autoimmunologicznego:

Starzenie się jest wadą w/w:

1. Zmniejsza się zdolność zwalczania infekcji.

2. W konsekwencji nieprawidłowej identyfikacji własne komórki organiczne są postrzegane jako czynniki infekcyjne i są atakowane.

Teoria odpadów komórkowych:

Starzenie się jest wywołane przez toksyny pojawiające się jako produkty uboczne w normalnej aktywności komórkowej. Należą do nich wolne rodniki.

Wnioski:

Każda z tych teorii może mieć udział w procesach starzenia się. Starzenie się stanowi proces komunikacji tych wszystkich procesów, ich wpływ rośnie gdy one wszystkie pojawiają się równocześnie – sumują się. Są silniejsze gdy się je łączy, nie rozdziela.

Początki zmian

Wczesna dorosłość – ok. 30 roku życia. Większość układów wykazuje ubytki ok. 0,8-1,0 % rocznie.

Starość jako konsekwencja chorób

Wiele zmian to konsekwencje chorób przebytych, nie wieku jako takiego. Trudno wykluczyć, że starzenie jest kumulacją negatywnych procesów jakich doświadczył organizm na skutek przebytych infekcji. Dokumentują to badania starych mężczyzn cieszących się pełnym zdrowiem i tych po przebyciu ciężkich chorób. Stan tych ostatnich (psychofizyczny np. EEG – rytmy fal mózgowych) był gorszy.

Inne teorie starzenia

• Teoria zaprogramowanego starzenia się

• Teoria wyczerpania reprodukcyjnego

Starzenie się ciała:

Teoria krzyżowych połączeń - ↓ elastyczności tkanek skóry i mięśni na poziomie komórkowym - ↓ wydolności mitochondrialnej (zdolność do wytwarzania ATP w komórce).

Starzenie się wybranych układów

• Układ moczowy – działa wolniej, mniej wydajnie usuwa toksyny i inne odpady.

• Układ pokarmowy - ↓ efektywne wchłanianie substancji pokarmowych.

• ↓ masy mięśniowej – siły mięśniowej

• ↓ absorpcji tlenu – układ oddechowy

• Układ krwionośny – osłabienie serca, spadek grubości i elastyczności tętnic podnosi zużycie energii potrzebnej do cyrkulacji powietrza w organizmie.

Wpływ starczych zmian na mózg

• ↓ wydolności układu oddechowego i krwionośnego - ↓ ilości tlenu i energii potrzebnej do aktywności mózgu.

• Udar mózgu – przerwanie ukrwienia pewnej partii mózgu skutkiem czego jest śmierć tkanki nerwowej mózgu w pewnej partii mózgu.

• Inne objawy niedotlenienia – zasypianie przy posiłku (energia potrzebna do wykorzystania jedzenia nie starcza na utrzymanie świadomości).

• Degradacja układu moczowego – zaleganie toksyn – zaburzenia w układzie nerwowym.

• Zaburzenia układu pokarmowego - ↓ apetytu – niedożywienie → brak wit.B12 koniecznej do prawidłowej pracy mózgu – objawy demencji.

Przewartościowanie stosunku do życia (większa ostrożność, depresja, aktywność).

Wzrok

Ponad 1/3 osób powyżej 65 roku życia cierpi na choroby oczu.

• ↓ akomodacji prowadzi o niedowidzenia starczego (dalekowzroczność). Przyczyna: starzenie soczewek, czyli tracenie przez nie elastyczności – możliwości ogniskowania.

Ważny problem to utrata ostrości widzenia 80% ludzi starszych potrzebuje okularów (badanie możliwości kontrastu – szersze i bardziej kontrastowe linie są bardziej widoczne.

Podwyższa się prób widzenia (najsłabsze dostrzegalne światło) za przyczyną zmniejszającej się źrenicy i słabszego metabolizmu w komórkach receptorowych.

↓ zdolności widzenia przy słabym świetle

↓ percepcji widzenia przy słabym świetle

↓ percepcji kolorów – świat jest bardziej żółty (lepiej widzą czerwony, pomarańczowy, żółty). Tłumaczy się to żółknięciem soczewek w późnej dorosłości i zmianami zachodzącymi w systemie nerwowym.

Bodźce wzrokowe są dłużej przetwarzane stąd musi być dłuższa ekspozycja na obraz. Spowolnienie zauważalne jest na etapie percepcji przetwarzania.

• Zmniejsza się pole widzenia – niemożność intensywnego ruszania gałkami ocznymi w górę i w dół i na boki (szerokość pola).

Około 8% ludzi między 65, a 74 rokiem życia i 16% powyżej 75 roku życia jest niewidocznych lub niedowidzących.

Katarakta (mętnienie soczewek), jaskra (nadmiar płynu w gałce ocznej i ↑ ciśnienia nieodwracalnie uszkadza nerw i komórki receptorowe. Zwyrodnienie plamki żółtej (plamka żółta na siatkówce umożliwia ostre widzenie). Retinopatia cukrzycowa – uszkodzenie siatkówki na skutek cukrzycy.

Słuch

Około 32% 70 latków-80 latków cierpi na poważne zaburzenia słuchu, potem odsetek systematycznie rośnie. Wpływa na to nie tylko starzenie się, ale też brak wit.B12, warunki środowiskowe, praca w przemyśle ciężkim, stres. Mężczyźni mają większy ubytek słuchu (uwarunkowanie genetyczne).

Z wiekiem płatki uszu stają się dłuższe – brak dowodów na jakość słuchu, kanał słuchowy ludzi starszych łatwiej blokuje woskowina.

Zmiany anatomiczne w uchu środkowym

• Kości ucha środkowego – młoteczek, kowadełko, strzemiączko sztywnieją z wiekiem w wyniku zapalenia stawu lub zwyrodnienia, a to z kolei wpływa na ból przy słyszeniu wysokich dźwięków.

Rodzaje defektów starczych związanych ze słuchem

• Niedosłyszenie starcze czyli większy ubytek słyszalności dźwięków wysokich niż niskich – pokręcanie głośników.

• Wysokie dźwięki odbierane są jako głośniejsze niż są naprawdę, a ich percepcja bywa bolesna i zniekształcona.

Inne defekty:

• Pogorszenie zdolności różnic w wysokości dźwięku, lokalizacji źródła, dostrzegania właściwości czasowych informacji.

• Szum w uszach,

• Poza omówionymi przyczynami związane z dysfunkcją narządu słuchu następuje ograniczenie nerwu słuchowego na skutek rozrastania się kości w uchu.

Smak

↓ wrażliwości na smaki ale ↑ wzrost wrażliwości na smak gorzki, spada rozpoznawanie smaku słodkiego, pozostałe względnie nie zmienione.

Zapach

Nie odnotowano znaczących ubytków, jedynie zanotowano, że u ludzi chorych na Alzheimera pogorsza się zmysł pragnienia.

Dotyk

Wyższy próg odczuwania bólu, ↓ wrażliwości na dotyk, ↓ ilości receptorów na skórze. Jeżeli zmiany w skórze są kontrolowane to i tak występują zmiany związane z wiekiem, tzn. zmiany zależą od zmian w nerwach.

Ból

Wzrost progu bólu, ↓ liczby receptorów czuciowych, poza tym emocjonalne nastawienie do bólu też zmienia się z wiekiem.

Mózg

Pień mózgu odpowiada za ciągłość mechanizmów podtrzymujących życie: kontrola ciśnienia krwi, oddychania, trawienia.

Poza tym otrzymuje informację od zmysłów, które przekazuje dalej do wyższych struktur mózgu.

Móżdżek – otrzymuje informacje z ciała i z tzw. układów półkolistych (zmysł równowagi zlokalizowany w uchu wewnętrznym). Odpowiada za koordynację ruchową.

Międzymózgowie: z kilku elementów:

1. Wzgórze – koordynuje i przesyła informacje sensoryczne ze zmysłów i motoryczne (ręce, nogi). Jego uszkodzenie prowadzi do Parkinsona.

2. Podwzgórze – odpowiada za kontrolowanie potrzeb organizmu takich jak: głód, sytość, popęd seksualny i gniew.

3. Hipokamp – kontroluje procesy emocjonalne i odgrywa dużą rolę w funkcjonowaniu pamięci. Pacjenci z uszkodzonym hipokampem nie potrafią zapamiętać żadnych nowych informacji dłużej niż 2 minuty. Hipokamp odpowiada za pamięć długotrwałą.

ZMANY W SFERACH PERCEPCYJNO – MOTORYCZNEJ, PAMIĘCI, INTELIGENCJI

- w odniesieniu do procesów uwagi, tylko nieliczne badania pokazały osłabienie selektywności uwagi zdolności jej koncentracji

- wydłuża się czas reakcji na bodźce wzrokowe i słuchowe oraz czas wykonywania czynności

- spowolnienie czasu reakcji to najważniejszy psychofizyczny wskaźnik starzenia się

- spowolnienie czasu reakcji, wydłużaniu tempa wykonywanych czynności postępuje ogólne obniżenie sprawności psychomotorycznej

- obniża się zdolność zapamiętywania – szczególnie w przypadku pamięci bezpośredniej i mechanicznej, pamięć długotrwała mimo, że ulega osłabieniu pozostaje na lepszym poziomie niż pozostałe rodzaje – szczególnie gdy zapamiętywanie dotyczy treści ważnych dla osoby lub interesujących ją

- właściwości pamięci bezpośredniej – im dłużej trwa ekspozycja materiału pamięciowego oraz im bardziej treść materiału wiąże się z realiami życia (materiał sensowny) tym lepsze wyniki zapamiętywania

- osoby po 75 r.ż. podanie umiejętności korzystania z mnemotechnik, zdolne są do znacznego poprawienia wyników zapamiętywania

www.blsa.pl

- streszczają tekst w sposób bardziej uporządkowany, nadają mu strukturę hierarchiczną, odchodzą od szczegółów, a zwracają uwagę na tematy ogólne, wskazywały na wspólnie różniące się elementy

- odtwarzali rekonstruując nie reprodukując

Zmiany dotyczą:

- inteligencji ogólnej;

- relacji między zdolnościami składającymi się na inteligencję ogólną

- myślenia formalno – operacyjnego

-relacji między podstawowymi typami funkcjonowania

Sprawności mierzone standardowymi testami ulegają spadkowi. Około 60 roku życia obniża się iloraz inteligencji. Ale z jednej strony obniżają się: myślenie indukcyjne, wyobraźnia przestrzenna, koordynacja wzrokowo – ruchowa, z drugie nie wykazują ubytków: rozumowanie arytmetyczne, kompetencje słowno – pojęciowe oraz nabyte w ciągu życia wiadomości

- pogarsza się inteligencja płynna: wrodzona, zdeterminowana cechami biologicznymi, decydującymi o przetwarzaniu informacji i stanowiąca podstawę nowych sprawności)

- inteligencja skrystalizowana – czyli społeczna, nabyta w toku uczenia się i gromadzenia doświadczenia, wykazuje tendencję do wzrostu i utrzymywania się na stałym poziomie

- poziom wykształcenia, charakter aktywności, rodzaj rozwiązywanych problemów, typ osobowości, poziom aspiracji i celów życiowych

- sprawność intelektualną można poprawić trenując – wile możliwości intelektualnych ma charakter latentny

- obniżenie inteligencji płynnej tłumaczy się nieraz zmianą stylu życia

- efekt generacyjny: procesy poznawcze ludzi z danego pokolenia są zależne od specyficznego doświadczenia pokolenia (kohorty) oraz warunków społeczno – kulturowych charakterystycznych dla pokolenia

- istotny zanik dotychczasowych zdolności można zaobserwować dopiero po 70-tym roku życia

- rodzaj rozwiązywanych problemów. Jeśli treść rozwiązywanych problemów wiąże się z realiami życia i stanowi element doświadczenia indywidualnego jego rozwiązywanie nie nastręcza tylu problemów, co zadania abstrakcyjne

- zdolność rozumowania dedukcyjnego utrzymuje się do późnej starości

- ludzie starsi gorzej rozwiązują problemy, które dostarczają im silnych emocji

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

http://polsenior.iimcb.gov.pl/sites/polsenior.iimcb.gov.pl/files/file/monografia/rodzialy/III.8.pdf
SYTUACJA MIESZKANIOWA

http://polsenior.iimcb.gov.pl/sites/polsenior.iimcb.gov.pl/files/file/monografia/rodzialy/III.7.pdf

RODZINA http://polsenior.iimcb.gov.pl/sites/polsenior.iimcb.gov.pl/files/file/monografia/rodzialy/III.3.pdf