Przedmiot badań humanistyki
Humanistyka bada podmiotowość człowieka ( człowiek jako autor, sprawca tego co robimy)
Jest autorem swojego życia (j. Mizińska). Jest cielesno-duchowy- ma swoją duszę, swoje „ja” i jest niepowtarzalny ( każda osoba jest inna, ma swoje miejsce w świecie, swój sens np. każdy z nas kocha inaczej, na swój sposób). Tkwi w bycie aksjologicznym- egzystencja ludzka rozpięta jest między dobrem a złem. Jest tajemnicą dla siebie i innych (duchowość) [transcendecja- nie poznamy siebie do końca]. Humanistyka bada więc to, że człowiek staje się podmiotem, jest w akcie tworzenia. Metody nauk przyrodniczych nie ujmują zaś duchowości człowieka. Zajmuje się człowiekiem, twórczym indywiduum, duchem objawiającym się w wytworach kulturowych. W humanistyce liczy się indywidualizm, odrębność.
Wg B. Skargi Humanistyka to autorefleksja na temat tego co ludzkie w człowieku, pytanie o samego siebie. Odpowiedź na pytanie co sprawia, że jesteśmy ludźmi.
Humanistyka myśli o rzeczywistości, o tym co ważne w świecie ludzkim. Bada człowieka w aspekcie racji i uwarunkowań jego decyzji. Działań oraz ich skutków.
Sytuacja humanistyki we współczesnym świecie
Barbara Skarga – „O nieutylitarności humanistyki”:
Zadaje pytanie: co się dzieje z humanistyką we współczesnym świecie.
Humaniści nie doceniają humanistyki.
Dzisiaj wiedza jest oceniana wg użyteczności, świat lubi konkrety.
Wiedza teoretyczna nie daje rozwiązań więc jest nieużyteczna.
Obywatel Kaligan nie rozumie humanistyki więc uważa ją za głupią. Nie zastanawia się nad wychowaniem tylko np. co ma zrobić z dziećmi którymi się opiekuje.
Kłopot który świat ma z humanistyką polega na tym, że humanistyka nie daje nam narzędzi aby zapanować nad otoczeniem a świat chce kontroli nad otoczeniem, nad wychowaniem.
Każdy chce mieć własne życie ale podporządkowuje się, musi być taki jak reszta chce.
H.G. Gadamer:
Nauka kojarzy się z przyrodniczymi naukami. Jest wzorcem. Ludzie przenoszą to na życie ludzkie że wszystko się mierzy, waży, obserwuje, liczy.
To co najważniejsze to idea kształcenia, nie metoda.
Dzisiaj żeby zbadać trzeba mieć sposób, utartą metodę i dochodzi się wtedy do wniosku.
Humanista jest lepszy gdy jest artystą niż gdy stosuje metody. Co my możemy zrobić z informacją zależy od podejścia.
Wpływ romantyzmu na humanistykę był największy dlatego w XVIII wieku się odrodziła.
Grunt humanistyczny nie jest pewny dlatego też nie jest w cenie.
ODO MARQUARD
Stawia tezę, że im bardziej świat się unowocześnia tym bardziej potrzebna jest humanistyka. (odwrotność do Skargi i Gadamera). Teza pozornie sprzeczna, inaczej przedstawiają.
Nauki przyrodnicze są starsze. Termin nauki przyrodnicze powszechny od początku XVIII w. Termin nauk humanistycznych to II połowa XIX w. Rozwój badań podobnie, nauki przyrodnicze wcześniej niż humanistyczne.
Pozytywizm metodologiczny
Wg Kołakowskiego pozytywizm to rodzaj ucieczki od życia w jego ludzkim wymiarze
August Comte chciał, żeby ludzie myśleli, że wiedzą naukową jest tylko ta, którą da się zastosować w praktyce. Chciał żeby nauka zajmowała się tylko faktami, tym co da się zarejestrować, co utylitarne.
Twórca 3 stadiów rozwoju metodologicznego
Teologiczna- jak ludzie czegoś nie rozumieli to tłumaczyli to bogami i duchami.
Metafizyczna- przez abstrakcyjne pojęcie filozoficzne.
Badanie faktów- nie ma miejsca na religię i filozofię ( empiria)
Cechy pozytywizmu:
Empiryzm- źródłem poznania ludzkiego są wyłącznie bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewn.
Scjentyzm- prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości dostarczają jedynie nauki przyrodnicze.
Pozytywistyczne reguły poznania:
Fenomenalizm- nie ma różnicy pomiędzy „ istotą” a „zjawiskiem”, trzeba rejestrować co dobre w doświadczeniu, a o utajonym istnieniu zapomnieć.
Nominalizm- pojęcia ogólne mają w rzeczywistości odpowiedniki tylko w przedmiotach konkretnych.
Wykluczenie ocen- nauka nie ma wartościować, na mówić jak jest, a nie jakie to jest.
Monizm metodologiczny- we wszystkich dziedzinach sposób zdobywania wiedzy jest jednakowy.
Przełom antypozytywistyczny Przedstawiciele przełomu: Dilthey, Bergson, Windelbald, Rickert, Croce, Markowski i Husser
1883r – Wilhelm Dilthey – „ wprowadzenie do nauk humanistycznych” zapowiedział ten przełom.
Świat ludzki rózni się od świata przyrody, zwierzęcego, bo składa się z etyki, uczuć, poczucia winy.
Nauki przyrodnicze zajmują się poznaniem świata (poszukują praw rządzących przyrodą), zaś humanista- rozumieniem świata ( ujmowanie sensu rzeczywistości).
Główne założenia:
Oddzielenie nauk humanistycznych od przyrodniczych
Nauki nomotetyczne- „nomos”- prawo
Nauki idiograficzne- zajmują się tym, co jest powtarzalne. Zadaniem ich jest opis indywidualizujący konkretnych przedmiotów i zjawisk oraz wyjaśnienie genetyczne i przyczynowe ich pojawienia się i funkcjonowania.
Odejście od myślenia, że do świata ludzkiego można zastosować te same metody, co do badania natury.
W. Windelband- chciał uzasadnić nauki humanistyczne przez metodę badawczą.
metody metody
nomotetyczne idiograficzne
( prawa rządzące ( opisywanie tego
światem) co niepowtarzalne)H. Rickert – podzielał myślenie Diltheya i Windelband’a ( nauki indywidualizujące i generalizujące -> o naturze i o kulturze)
Modele racjonalności:
- ontologiczny – rozum własnością świata ( arche) – racjonalne to co zgodne z istotą rzeczy
- epistemologiczny - właściwe posługiwanie się rozumem, zgodne z charakterem rozumu, ze standardami poznania
- metodologiczne – poparte racjami, dowodami np. logiczne, osadzone w tradycji, metodyczne
- instrumentalny- dobór środka do celu – skuteczne = to co racjonalne
- praktyczny (hermeneutyczny, aksjologiczny ) – zrozumienie sytuacji, jej znaczenia, dobór wartości, godnych realizacji, racjonalne to co uwzględnia sens i wartość, odwołuje się do ludzkiego sposobu i istnienia
- emancypacyjny- uwalnianie się od blokad, szukanie alternatyw
- komunikacyjny – realizowanie interesów instrumentalnych, praktycznych, emancypacyjnych z zachowaniem więzi (dialogu, negocjowania sytuacji).SPÓR O RACJONALNOŚĆ NAUKOWĄ:
Konwencjonalizm – nauka nie poznaje świata, a tworzy symboliczne obrazy. Teoria nie zależy od empirii tylko woli uczonych. Dowolną teorię można bronić w nieskończoność.
Neopozytywizm – Koło Wiedeńskie- nie ma żadnej teorii bez doświadczenia. Walka z tym co nie jest empiryczne.
Falsyfikacjonizm – Nie ma doświadczenia bez teorii (żeby obserwować trzeba już coś wiedzieć) Najpierw mamy teorię a potem szukamy obaleń, trzeba sfalsyfikować teorię. Uważał że każdą da się potwierdzić bo zawsze coś będzie pasowało i to jest złe. Trzeba robić odwrotnie.
Teoria rewolucji naukowych – Nowe sposoby rozumienia nauk. Naukowiec nie może cały czas obalać paradygmatów, to są okulary przez które patrzy, gdy cały czas obala teorie, to w końcu przestaje widzieć.
Anarchizm – trzeba bronić swoich teorii, metod badania. Pluralizm metodologiczny.
ZWROT KULTUROWY – ZWROT JĘZYKOWY = system języka między człowiekiem a światem.
Zwroty polegają na tym, że zmienia się perspektywa patrzenia na świat. Obiekty to perspektywa na całość świata – pytanie o sens..
Nazwa „zwrot językowy” Jest to wzmożone zainteresowanie tekstem, narracja opowieścią, słowami, dyskursem. Cały świat jawi się jako tekst. Źródłem zwrotu był strukturalizm.ZWROT ETYCZNY – lata 90 te XX w. Mowa prócz znaczenia ma charakter etyczny. Kształtuje rzeczywistość. Założyciele koncentrowali się na wytworach świata (kultury). Zwrot ten jest przekonaniem, że w ostatecznym czasie, kreujący jakiś aksjologiczny świat; bez wartości nie ma nic. Zwroty dają nam nowy słownik.
Instrumentarium badawcze humanisty
H.G. Gadamer: Instrumentarium nie można kupić. Podstawowym narzędziem badawczym humanisty jest odwołanie do autorytetu. Trzeba słuchać autorytetu bo widzą dalej niż my. Słuchać mądrzejszych od nas.
Co humanista musi w sobie wykształcić :
- dobra pamięć o faktach kulturowych
-wyobraźnia
-rozumienie i zdolność generowania symboli kulturowych
-wrażliwość: finezyjne badanie kontekstu sprawy, całej złożoności sprawy
Hermeneutyka
Hermeneutyka (dzisiaj tak określa się humanistykę) – pochodzi od greckiego „hermenein” – odkrywać, czynić cos zrozumiałym. Rozumienie jako sztuka interpretacji. Relacja między rozumieniem a interpretacją.
Typy interpretacji:
AUTORA ( to co chciał nam przekazać, jednak my tego nie wiemy do końca, jest to tajemnica)
CZYTELNIKA ( podchodzenie do tekstu z pewnymi założeniami)
TEKSTU ( to, co tekst mówi sam o sobie swoim językiem)
Kierunki metody naukowej wg. Hessena
Hessen uważał, że każdy uczeń powinien nauczyć się posługiwania metodą naukowego myślenia. Miały mu w tym pomóc odpowiednie przedmioty: nauki przyrodnicze, ponieważ pozwalają wyjaśniać rzeczywistość; nauki o kulturze, których opanowanie czyni tę rzeczywistość zrozumiałą, a ponadto matematyka, filologia i filozofia, dzięki którym uczniowie opanowują dialektykę.
Hessen za główne zadanie szkoły uważał wdrożenie uczniów do - jak to nazywał - posługiwania się "metodą naukowego myślenia". Jakie przedmioty nauki szkolnej najbardziej temu służą? Hessen był przekonany, że w grę powinny wchodzić nauki przyrodnicze, ponieważ pozwalają wyjaśniać rzeczywistość, nauki o kulturze, których opanowanie czyni tę rzeczywistość zrozumiałą oraz matematyka, filologia i filozofia, dzięki którym uczniowie opanowują dialektykę w rozumieniu heglowskim.
Nauki nomotetyczne i idiograficzne
Nomotetyczne nauki, nauki przyrodnicze zajmujące się prawidłowościami i związkami zachodzącymi między rzeczami, aby na ich podstawie dochodzić do praw ogólnych i niezmiennych, w przeciwieństwie do nauk idiograficznych, opisujących fakty jako niezależne od siebie i ze sobą nie powiązane.
Idiograficzne nauki, zgodnie z twierdzeniem zajmują się tym, co jest powtarzalne. Zadaniem ich jest opis indywidualizujący konkretnych przedmiotów i zjawisk oraz wyjaśnienie genetyczne i przyczynowe ich pojawienia się i funkcjonowania.
W zbliżony sposób dzieli się nauki na idiograficzne, czyli takie, które opisują jakieś zjawiska i procesy, nie dążąc do ich wyjaśniania i nomotetyczne, które próbują wyjaśniać zjawiska poprzez tworzenie praw i teorii.
Humanistyka jako poznanie i jako terapia
Jako terapia miała zachwiać potężnie życiem ludzkości i spowodować zakłocenia wewnątrz osobowości
Terapie Eladego polegała na przezwyciężeniu nie tylko historyzmu ale i historii samej
Postawowa działalność humanistyki terapeutycznej to nauka obcowania z własnym wnętrzem
Humanistykę traktujemy jako poznanie naukowe
Terapią są również opowieśći
Uwrażliwiające – odczarowanie świata
Zachowujące- zachowanie swoistości świata
Orientujące- zapotrzebowanie na sen, który ożywi naszą tradycję