System Waluty złotej (1880-1994)

- Międzynarodowy system walutowy z obiegiem pieniężnym opartym na złocie.

- złoto pełniło funkcje: miernika wartości, środka płatniczego, środka cyrkulacji, środka gromadzenia rezerw.

- Oparty na zasadach:

a) wyznaczania wartośći jednostki walutowej w złocie, jego wagowej zawartości w nim (parytet złota)

b) Stały kurs walutowy oparty na parytecie złota, wahający się granicach ,tzw. punktach złota (+/- koszty ubezpieczenia i transportu złota)

c) Zobowiązanie BC do kupna i sprzedaży złota po stałej cenie (parytetowej).

d) Swoboda wywozu i przywozu złota z zagranicy.

- podmioty decydujące o działaniu systemu: BC, banki komercyjne, przedsiębiorstwa, konsumenci

a) BC – emitował banknoty i ustalał stopę dyskontową

b) banki komercyjne – udzielanie kredytów pozostałym podmiotom

c) przedsiębiorstwa – korzystały z kredytów

d) konsumenci – bilans płatniczy kraju ostatecznie wpływał na ich dochody osobiste.

- składał się z faz:

a) ożywienia: inicjowany przez napływ kruszczu do kraju (co jest następstwem nadwyżki bilansu), co doprowadzało do zwiększenia emisji banknotów oraz zmiejszenia stopy dyskontowej. BK oferowały tańsze kredyty co aktywizowało przedsiębiorców do inwestowania. Zwiększało to import, zmiejszało eksport, doprowadzało to do deficytu w bilansie co było równoważone odpływem złota.

b) osłabienia: zaczynał odpływ rezerw złota co doprowadzalo do deficytu w bilansie. BC ograniczał emisje banknotów, podwyzszał stope dyskontową. Dochodziło do recesji co sprawiało że towary krajowe stawały się tańsze za granicą co zwiększało eksport poprawiajac stan gospodarki , z czas zwiększajac rezerw złota i wracjac do pierwszej fazy ożywienia.

- funkcjonował dopóki BC zabezpieczal wymienialnośc banknotów na złoto. System ten opierał się na zaufaniu iż nie zostanie zawieszona wymienialność banknotów na złoto i nie zostanie wstrzymany międzynarodowy transfer złota. Stało się to niestety wraz z wybuchem I WŚ.

- funkcjonowanie systemu waluty złotej w trójkącie krajów:

wyroby przemysłowe

Europa zachodnia USA

surowce i żywność

wyroby przemysłowe żywność i uzywki

Pozostałe kraje

Podsystem waluty sztabowo-złotej

- róznił się od systemu waluty złotej tym że dopuszczona była wyłącznie wymiana banknotów umozliwiających otrzymanie sztaby złota, co miało na celu ogranicznenie dostępu do złota i ochrone przed nerwowym reagowaniem konsumentów na złe nowiny (np. zawieszenie wymienialności na złoto)

- Nie towarzyszył mu niestety rozwój eksportu w takim stopniu który gwarantowałby zwiekszenie zasobów złota w BC.

Podsystem waluty dewizowo-złotej

Polegał na tym że najpierw trzeba było uzyskać za granicę dewizy,aby za nie kupić sztabę złota. Miało to skłonić krajowych producentów do rozwoju produkcji na eksport i zapewnić w ten sposób nadwyżke na bilanse i napływ złota z zagranicy. Nie zmienilo to jednak sytuacji, złoto napływało dalej wyłącznie do krajów najbardziej rozwiniętych gospodarczo

Oba podsystemy zwiększyły chaos na rynku międzynarodowym czego efektem był wielki kryzys gospodarczy (1929-1933).

System waluty papierowej (Bretton Woods)

- przestał istnieć bezpośredni związek między kursem walutowym a parytetem złota i mógl być on bardziej kształtowan

- z obiegu wycofano złote monety, pozostały tylko banknoty i monety z kruszców nieszlachetnych.

- zawieszona została wymienialność banknotów na złoto (można je było kupić po cenie komercyjnej)

- złoto przestało być środkiem wyrównywania sald bilansu pomiędzy krajami.

- umozliwił swobodę prowadzenia polityki kursu walutowego, czego wyrazem była dewaluacja walut i płynne kursy walutowe.

- doprowadził do anarchizacji życia gospodarczego i zakłóceń w wymianie międzynarodowej.

- zapoczątkował ucieczke kapitałów krótkoterminowych do USA z większości krajów Europy zach

Podsystem wymienialnej waluty papierowej

Kraje które utrzymały wymienialność walut na zagraniczne miały ułatwione rozliczenia międzynarodowe. Odziaływanie państwa w tych krajach odbywać się mogło nie przez zmiane kursu walutowego a poprzez ożywienie koniunktury (zwiększanie wydatków budżetowych) w gospodarce wewnętrznej. Rozliczenia międzynarodowe odbywały się przy pomocy dewiz (zagranicznych należności pieniężnych krótkoterminowych) i odbywało się to przy założeniu zaufania walucie zagranicznej.

Podsystem niewymienialnej waluty papierowej

- państwo kontrolowało obroty z zagranicą regulując je w zalezności od sytuacji gospodarczej

a) dewalucja waluty wewnętrznej – taniały towary krajowe za granicą i drożały importowane w kraju
- waluty tych państw były tylko wewnetrzne, eksporterzy musieli odsprzedawać zarobione dewizy państwu, a importerzy musieli dostawać zgodę na zakup dewiz potrzebnych do zapłacenia za import.

- wymiana odbywała się na zasadzie barteru lub dwustronnych i wielostronnych kompensat towarowych (równoległe transakcje polegające na zawarciu dwóch kontraktów kupna i sprzedaży rozliczanych oddzielnie)

System waluty kierowanej

Międzynarodowy system walutowy kierowany i nadzorowny przez instytucję miedzynarodową w celu zapewnienia równowagi płatniczej w stosunkach handlowych między krajami.

Podsystem waluty kierowanej oparty na stałych kursach walutowych

- Utworzony podczas konferencji w Bretton Woods w 1944.

- Skupia się na zapewnieniu międzynarodowej równowagi płatniczej bez potrzeby zmiany kursu walutowego bądź transferu złota do kraju wierzyciela wykorzystując do tego pożyczki udzielane przez międzynarodo instytucję kierującą.

- stworzony został parytet okreslony w złocie i w USD. Parytet w złocie stanowił podstawę kursów walutowych pieniądza narodowego, zaś parytet dolarowy stanowił podstawę kursu centralnego wyznaczana przez kraje wobec USD.
- Miał na celu stabilizację kursów walutowych.

- Dolar wymienialny na złoto sprzedawany był cenie 35USD za uncję złota stał się walutą rezerwową.

- kursy rynkowe walut narodowych mogły się różnic o +/-1% od kursów parytetowych, w przypadku większej rożnicy rzady miały obowiązek interweniować na rynku walutowych w celu dopasowania kursu rynkowego do parytetowego.

- Stabilizacja kursu walutowego oznaczała koniecznośc prowadzenia przez kraje polityki antyinflacyjnej.

- Działał dopóki USA nie zaczeło emitować dolarów w nadwyżkowych ilościach.

- Przestał funkcjonować pod koniec lat 60. XXw ,co doprowadziło do zawieszenia zewnętrznej wymienialności dolara na złoto.

- Po rezygnacji ze stałych kursów walutowych większość krajów wprowadziło ograniczone kursy płynne, co wpłynneło na anarchizacje międzynarodowego systemu walutowego.

Podsystem waluty kierowanej oparty na zmiennych kursach walutowych

System walutowy który do zapewnienia międzynarodowej równowagi płatniczej wykorzystuje pieniądz rozrachunkowy specjalnie kreowany przez miedzynarodową instytucję dopuszczając zmiennośc kursów walut narodowych.

- Pracę nad nim zaczęto w 1974 w ramach MFW.

- międzynarodowa waluta rozrachunkowa jest formą kredytu udzielanego krajom-członkom MFW

- zwykłe prawa ciągnienia przysługują członkom MFW pozwalając im na korzystanie z kredytów okreslonego przez ich kwoty udziałowe.

- specjalne prawa ciągnienia (SDR) – pozwalają krajom członkom MFW zaciągnąć kredyt w proporcji do udziału w funduszu rezerwowym an cele zrównważenia bilansu płatniczego bądz dokonania transakcji wyrównawczych. Są one wykorzystanie w rozliczeniach między bankami centralnymi. Ich przydziały są bezwrotne lecz wymagają wykupu w walutach narodowych.

- Waluta rozrachunkował nie służyła jako środek płatności w transakcjach komercyjnych.

Jednostką tej waluty poczatkowo był USD, następnie zależała ona od koszyku paru walut.

- zrezygnowano z ustalania w złocie parytetu walut na rzecz koszyku walut.

- poprzedni podsystem zobowiązywał kraj do obrony kursów swojej waluty, ten pozwala go dopasowywać do stanu bilansu płatniczego.

- Rozróżniono trzy systemy kursów płynnych:

a) kurs nieograniczony płynny – powinien ukształtować się na rynku bezs interwencji władz monetarnych. BC nie wyznacza poziomu kursu lecz ogranicza tylko jego nadmierne wahania.

b) kurs kierowany płynny – ograniczenie płynności kursu poprzez wpływanie na niego przez BC w sposób nie rzucający się w oczy.

c) kurs stały (centralny) – BC często interweniuje na rynku walutowym nierzadko dokonując transakcji wyrównawczych.

Europejski podsystem walutowy

Zasady polityki monetarnej i kursowej na terenie UE.

Ewolucja:

- etap pierwszy (do 1972): przygotowawczy, wstępny. Doprowadzano do zewnętrznej wymienialności walut narodowych oraz wprowadzenia rozliczeń wielostronnych.

- etap drugi (do 1978): obowiązywały w nim zasady europejskiego mechanizmu kursowego (wąż walutowy). Skupiono się na stabilizacji relacji między kursami walut narodowych ograniczając ich wahania do 4,5% w stosunku do dolara amerykańskiego.

- etap trzeci (do 1999): w tym czasie obowiązywały zasady Europejskiego systemu walutowego składającego się na:

a) europejską jednostkę walutową (ECU): środek płatniczy w rozliczeniach między BC krajów EWG, podobny do SDR

b) mechanizm kursów walutowych: zawężenie wahań kursów do 2,25% w stosunku do dolara amerykańskiego

c) system kredytowy: udzielanie pomocy kredytowej krajom członkowskim

- etap czwarty: trwający od wprowadzenia euro (pieniądza międzynarodowego pełniącego jego wszystkie funkcje, zastepując tym ECU). Kraje chcące wstąpić do unii walutowej musiały spełnić warunki konwerengecji:

a) długookresowa stopa procentowa nie więcej o 2 pkt % średniej stopy oprocentowania w trzech krajach o najniższej stopie

b) stopa inflacji nie większa niż o 1,5 pkt % od 3 krajów o najniższej stopie

c) deficyt budżetowy nie wiekszy niz 3% PKB.

d) Dług publiczny nie większy niż 60% PKB

e) utrzymanie kursu walutowego własnej waluty przez 2 lata w przedziale 2,25%

Zalety euro:

a) wyeliminowanie ryzyka kursowego i jego kosztów

b) przejrzyste porównywanie cen pomiędzy krajami, co polepsza warunki konkurencji między przedsiębiorcami

c) pozytywny wpływ na przepływ czynników produkcji w skali międzynarodowej (zmiejszenie kosztów, wieksze bezpieczeństwo lokat kapitałowych)

Wady euro:

a) ograniczenie wplywu pastw na rozwój gospodarczy za pomocą polityki walutowej

b) Ryzyko jednej stopy procentowej dla wszystkich krajów, bez względu na faze koniunktury w którym się znajdują.

c) kraje nie mogą wpływać na tempo wzrostu PKB, bezrobocie i wiele innych zjawisk gospodarczych i spolecznych.