Wymiary procesu kształtowania się człowieka jako jednostki ludzkiej rozpatrywanej w aspekcie pedagogicznym:

- Autokreacja – jednostka bierze aktywny udział we współtworzeniu własnej drogi życiowej i własnym rozwoju.
- socjokreacja – wpływ skomplikowanych poza jednostkowych różnych środowisk społecznych na kształtowanie się drogi życiowej i rozwoju dziecka.
- enkulturacja – proces wzrastania jednostki w kulturę społeczeństwa i nabywanie kompetencji kulturowej, czyli umiejętności zachowania się zgodnie z kulturowo ukształtowanymi wzorami oraz stawanie się nosicielem kultury.
- wpływ przyrody- dotyczą zależności człowieka i zbiorowości, w których egzystuje od zjawisk towarzyszących istnieniu tworów przyrody ożywionej i nieożywionej oraz warunków kreowanych przez przyrodę w toku jej odwiecznego rozwoju, prowadzących do zmian w człowieku i zbiorowościach ludzkich stanowiących efekty wpływów przyrodniczych.

Role rodzicielskie

Elementy efektywności pełnienia ról rodzicielskich (Maria ziemska):

- Przeświadczenie o ważności roli rodzicielskiej
- stopień identyfikacji z rolą
- treść motywacji współżycia w rodzinie a jakość pełnienia roli rodzicielskiej
- role rodzicielskie <>charakter komplementarny

Cztery strategie realizacji ról rodzicielskich i rodzinnych (Anna Kwak)

- dzielenie ról (role-sharing)
- cykliczność ról (role-cycling)
- zastępowanie ról
- uwalnianie się od ról (role-disengagement)

Rola macierzyństwa

Matka jest podstawowym źródłem emocjonalnego rozwoju dziecka (Dorota Kornas-Biela).

Rola ojcowska

„ojcostwo jest stosunkiem do dziecka, odbieranym przez intelekt, stosunkiem, którego nie postrzegają zmysły”(A.Stępniak-Łuczywek)

Biologiczny aspekt ojcostwa

Dwie drogi wpływu ojca na rozwój dziecka:

Pierwsza droga > pośrednia przez matkę > Ojcostwo tworzy się niejako „wewnętrznie”, dzięki macierzyństwu kobiety.

Druga droga > wypełniania funkcji ojcowskiej > bezpośredni udział ojca w codziennych zabiegach opiekuńczych wobec dziecka oraz osobiste kontakty z dzieckiem.