Filozofia egzystencjalna zapoczątkowana przez Kierkegaarda [nazywany Sokratesem Północy, duński pisarz, XIX w.], blisko po 100 latach stała się znów aktualna. Wznowił ją około 1930 w Niemczech Heidegger [niemiecki filozof, zajmował się ontologią – przełom XIX I XX]. Rozpowszechniła się natomiast we Francji podczas II wojny światowej poprzez Sartre’a [20wiek, francuski zdobywca nagrody Nobla w kat. Literatura, wypowiadał się w dziełach filozoficznych ale także dziełach scenicznych]. Pociągnął nawet tych, co się nigdy filozofia\ nie interesowali. Stal się kierunkiem literackim tak samo jak filozoficznym. Po wojnie stałą się wyrazem sceptycznych, irracjonalistycznych, pesymistycznych nastrojów chwili.

INICJATORZY

Heidegger – pisał dziwacznie, odrażająco, także jego egzystencjalizm wydał się zagadkowy, wiec wzbudzał bardziej ciekawość niż uznanie. Zmieniło się to, kiedy czołowy nurt egzystencjalizmu się przeniósł do Francji i stało za nim tam nazwisko Sartre.

Karl Jaspers [w Niemczech był też przedstawicielem, XIX / XXw] – profesor psychiatrii i filozofii, dał temu kierunkowi bardziej przystępną postać. We Francji był też Marcel, który stworzył odrębne katolickie skrzydło kierunku.

POPRZEDNICY

Właściwym twórcą był Kierkegaard – dał ogólną koncepcję filozofii i zasadnicze pojęcia, terminologię i uczuciową postawę – pesymizm. Twierdził, że najgłębsza rzeczywistość nie da się zdefiniować.

Motywy istnienia egzystencjalizmu:

- motyw humanizmu: istnienie ludzkie jest właściwym tematem filozofii [Sokrates]

- motyw infinityzmu: człowiek skończony styka się w swym istnieniu z nieskończonością [Platon]

- motyw tragizmu: istnienie ludzkie jest wypełnione troską i grozą śmierci [ Pascal]

- motyw pesymizmu: człowieka otacza nicość, nie ma nic na czym mógłby się oprzeć [ten motyw pojawia się dopiero w XX wieku]

POGLĄDY

1. Punkt wyjścia egzystencjalizmu

Podważenie przez egzystencjalistów poglądu, że to, jakie są rzeczy wynika z ich istoty. Wg nich istota nie stanowi o egzystencji, bo istota nie wyprzedza egzystencji. Oczywiście są takie przypadki, np. kiedy stolarz robi stół, najpierw ma jakąś koncepcję, ale inaczej jest w świecie przyrody, a już na pewno jeśli chodzi o człowieka. Dla egzystencjalistów egzystencja odnosi się do bytu ludzkiego i to właśnie ona jest przedmiotem filozofii jako byt konkretny a nie abstrakcyjny.

1. Istnienie ludzkie i pozaludzkie

Właściwości ludzkiej egzystencji: nie ma nic przed nią [żadnej koncepcji, idei]; jest bytem istot świadomych i mających pewien stosunek do swej egzystencji; byt dbający o własny byt; istnieje w świecie z innymi ludźmi; nie tylko żyje w świecie ale też ponaje go.

Właściwości nieludzkiej egzystencji: rzeczy nie są świadome więc nie jest to byt dla siebie a w sobie.

1. Troska. Trwoga i śmierć

To, że człowiek żyje w świecie powoduje że żyje on w wiecznym zagrożeniu . Świat jest ogromny i nie baczy na niego, może go od razu zniszczyć. Musimy więc przeciwdziałać swojemu kruchemu istnieniu poprzez działanie i troskę o coś. Cechą istnienia jest też trwoga – przed niebezpieczeństwami ale też samym życiem. Trwoga pogrąża nas w smutku, troskach, bo mamy świadomość , że musimy umrzeć, aż w końcu sami do tego dążymy skoro i tak to się stanie. Śmierć to przejście do innego świata ale też jednak końcem istnienia. Z drugiej strony jednak to nas motywuje do szukania ratunku i wysiłku.

1. Prawdziwe i nieprawdziwe istnienie

Inne istnienia wpływają na nasze działania, robimy tak jak inni robią, a przez to staje się nieprawdziwy i nienaturalny. Również mowa przekształca człowieka – używa on słów aby wyrazić istnienie i je przekształca. Codzienność sprawia, że wszystko wydaje mu się swoje, naturalne, a tak nie jest i tylko niezwykły bieg zdarzeń może go z tej codzienności wyrwać a wtedy zobaczy jak bardzo to co go otaczało było nienaturalne i obce .

1. Nicość

Poza doczesnym istnieniem z jego troską, trwogą i grozą śmierci nie ma już nic. Tylko to istnienie jest prawdziwą rzeczywistością, wszystko inne to abstrakcja, fikcja, ludzki wymysł. Wszystko co trwałe jest fikcją, bo przecież człowiek umiera, więc po co mu np. Bóg, wieczne idee, wieczna materia. A wieczność jego własnej egzystencji jest niemożliwa. Ludzkie istnienie z nicości powstało i zapadnie w nicość.

1. Opuszczenie i wolność

Skoro jest nicość to żadna pomoc człowiekowi nic nie da. Chciałby wiedzieć jak ma żyć, jak rozumieć sens istnienia, ale nikt mu tego nie wyjawi.

1. Sartre: człowiek jest pozostawiony samemu sobie, nie ma żadnego Boga, a człowiek po prostu jest i koniec, nie potrzebuje żadnej racji.

2. W sobie samym człowiek nie znajduje nic na czym mógłby się oprzeć, będzie taki jakim samego siebie zrobi, zawsze są te same warunki, że trzeba pracować, obcować z innymi, umrzeć. Nie ma żadnego sensu wyższego, sens jest taki jaki sam sobie nada. Człowiek jest skazany na wolność, musi sam decydować itp. A skutki ponosi sam.

1. Etyka egzystencjalizmu

Człowiek musi wybierać, decydować w każdej sytuacji, a byłoby absurdem poddawać się bezwolnie sytuacjom bo jednak ma tę wolną wolę. Skoro człowiek jest taki jakim siebie stworzy, to zawsze może być czymś więcej, dlatego jest to jego jedyne zadanie – niech będzie czymś lepszym, więcej, poza samym sobą. Można porównać egzystencjalizm z chrześcijaństwem – tu i tu jest przekonanie o znikomości istnienia. Ale w chrześcijanizmie istnienie jest momentem w wieczności, a w egzystencjalizmie momentem w nicości.

NIE NAPISAŁAM O IDEOEGZYSTENCAJLIZMIE I RÓŻNICACH W EGZYSTENCJALIZMIE – DOPYTAMY CZY TO TEŻ TRZEBA.