KONCEPCJE AKSJOLOGICZNE

Koncepcje aksjologiczne odrzucają pogląd, jakoby wszystkie wartości, w tym etyczne i estetyczne, miały charakter względny, utylitarny i instrumentalny. Uznają, iż część wartości ma charakter bezwzględny, absolutny i obiektywny, a więc niezależny od zapatrywań ludzi, ich gustów i potrzeb. Najczęściej w tych koncepcjach mówi się o wartościach Dobra, Piękna i Prawdy. To właśnie poprzez realizację tych wartości, albo przynajmniej próbę ich realizacji, człowiek nabiera sensu życia i staje się człowiekiem w pełnym tego słowa znaczeniu. Można powiedzieć, więc, poprzez realizację wartości bezwzględnych, człowiek realizuje kulturę.

Główne koncepcje aksjologii:

1. Stanowisko skrajnie negatywne, odrzycające każdą koncepcje aksjologi jako nauki, wyraża sie w poglądzie, że wartości wogólne nie istnieją. Aksjologia zatem jako nauka pozbawiona swego przedmiotu nie może być żadną dyscypliną badawczą. Wszelkie aksjologiczne kwalifikacje rzeczy tworzących świat uznaje się za fikcje czy hipotezy

2. Wartości wprawdzie istnieją, ale są czymś subiektywnym i indiwidualnie uwarunkowanym. Uważa się je wówczas za szczególnego rodzaju treści lub własciwości naszych aktów psyhicznych, sądów, mniemań, odczuć, ocen. Dopuszcza sie tu istnienie pewnego typu nauki związanej z wartościami, lecz pojmowanej jako opis ludzkich mniemań i poglądów, pośrednio i bezpośrednio dotyczących wartości.

3. Przedmiot analiz dotyczących wartości jest w swoistym sensie obiektywny. Wartości istnieją obiektywnie w świecie przedmiotowym lecz są całkowicie zrelatywizowane do człowieka lub grupy społecznej, do epoki historyczno-kulturowej itp.

4. Kolejna grupa stanowisk przyznaje wartością, obiektywną rzeczywistość, lecz odrzuca ich ontyczną różność od świata rzeczy, a tym samym od przedmiotów badania innycj nauk, w szczególności nauk przyrodniczych. Aksjologia w tym ujęciu jest jedną z wielu nauk o rzeczywistości obiektywnej, badającą wartościowość świata.

5. Wartości są w świecie nie tylko czymś obiektywnym i niezrelatywizowanym do świadomości ludzkiej, lecz ponadto czymś swoistym i pełniącym w strukturach bytu istotną role, nadającym mu szczególny aspekt aksjologiczny.

6. Jeszcze inną grupę koncepcji stanowią poglądy, które oprócz wartości w świecie realnym przyjmują również wartości jako pewne istności idealne. Świat warości dzieli sie wówczas na dwie odrębne dziedziny: realną i idealną.

7. Koncepcja wartości jako przedmiotów wyłącznie idealnych. Aksjologia byłaby wówczas jedyną z nauk o tym, co idealne, należałaby do grupy nauk filozoficznych, które nie zajmują sie realną rzeczywistością faktycznych przedmiotów jednostkowych.