Wykład II - Podatki

Podatki są zaliczane do danin publicznych, stanowią element dochodów publicznych. Odgrywają bardzo istotna rolę. Art. 111 Ustawy o finansach publicznych - wykaz podatkowych i nie podatkowych dochodów państwa.

Ustawa z 2003 r. dzieli w niej dochody na trzy kategorie:

- Dochody własne (przede wszystkim dochody o charakterze podatkowym; na szczeblu samorządowym największe znaczenie fiskalne ma podatek od nieruchomości i środków transportowych. Uważa się, że w tym przypadku mamy do czynienia z ograniczonym władztwem (podatkowym) organów samorządów terytorialnych.

- Subwencje.

- Dotacje celowe.

Zobowiązania podatkowe, podatek jako świadczenie, zobowiązanie pojawiło się już w starożytności. Biblia – Noe, Grecja – po raz pierwszy podatek od spadku, Egipt – zobowiązanie podatkowe nie zawsze występowało tu w postaci świadczenia pieniężnego, Rzym – reforma administracji Augusta. W łacinie pojawiło się słowo fiskus (pierwotnie oznaczał urzędnika, który zbierał świadczenia do koszyczka od ludzi na rzecz państwa). Świadczenia podatkowe ewoluowały w średniowieczu – 1215 rok - Wielka Karta Swobód - panujący nie może nakładać nowych podatków bez zgody baronów.

W naszym systemie prawnym nie można mówić o systemie podatkowym. System powinien być wewnętrznie spójny, bezsprzeczny. U nas ustawodawca tego nie osiągnął. Powinno się posługiwać terminem ‘prawo podatkowe’. Ustawodawca zdefiniował Podatek w Ordynacji Podatkowej.

Nazwa ordynacja podatkowa to powrót do terminologii prawnej głownie z okresu międzywojennego. Ordynacja podatkowa obowiązywała w 1934 roku, a w 1997 roku odnieśliśmy się do tej nazwy. W międzyczasie obowiązywała ustawa o zobowiązaniach podatkowych.

Zwrócić uwagę na Art. 3! Słowniczek ustawowy

Art. 6 OrdPodU - podatek - ta definicja została opracowana w oparciu o doświadczenia, wiedzę, postulaty nauki. Ustawodawca pominął dwa zasadnicze elementy podatku: cecha ogólności i przewłaszczenia..

Podatek jest publicznoprawnym, nieodpłatnym, przymusowym, oraz bezzwrotnym świadczeniem pieniężnym, na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikającym z ustawy podatkowej.

Często podatek w ustawodawstwie określa się opłatą by nie nazywać rzeczy po imieniu.. Na przykład do roku 2000 obowiązywała "opłata skarbowa". Dotyczyła różnych czynności cywilno prawnych np. od wystawienie weksla, zaświadczeń etc. Po 2000 roku podzielono te czynności na dwie kategorie, które objęto albo opłatą od określonych czynności organu administracyjnego albo podatkiem od czynności cywilno prawnym, które wywołują skutki określone w prawie cywilnym.

W chwili obecnej wciąż istnieją wątpliwości dotyczące niektórych opłat. W ustawie z 1991 o podatkach lokalnych, są dwie opłaty "miejscowa" i "uzdrowiskowa", które mają konstrukcję quasi-podatkową.

Podatek musi posiadać wszystkie opisane cechy łącznie z art.6..

Podatek jako świadczenie publicznoprawne - regulowane przez normy o charakterze administracyjno prawnym. Obowiązek ten nakłada tylko parlament na organ państwowy, który jest zobowiązany do ściągania podatku. Jednak w źródłach prawa Konstytucji RP są też ratyfikowane umowy międzynarodowe, dlatego też w związku z tym pojawia się podejrzenie, że na przykład w obliczu kryzysu w strefie euro, UE może nałożyć na państwa członkowskie podatek.

Obowiązek jednostronnie nakładany przez państwo - podatnik nie negocjuje z państwem tego obowiązku.

Podatek jako świadczenie przymusowe - kiedy pojawia się przymus podatkowy? Nie od razu. Chodzi oczywiście o przymus o charakterze egzekucyjnym. Podatnikowi daje się szansę by uregulował swój obowiązek podatkowy zgodnie z prawem. Dopiero, kiedy go nie dopełni, dopiero wówczas organy państwowe podejmują interwencję, czyli wszczynają postępowanie wyjaśniające i ewentualną egzekucję. Przymus pojawiać się może także w realizacji zobowiązań cywilnoprawnych, tu również element dobrowolności w wykonaniu.

Podatek jako świadczenie nieodpłatne – podatek nie jest świadczeniem wzajemnym. To nie to samo, co świadczenie ekwiwalentne ma gruncie cywilnoprawnym. Podatnik nie otrzymuje świadczenia ekwiwalentnego. Ekonomiści twierdzą, że mamy tu do czynienia z "Ogólna odpłatność". Związane jest to z zasadą jedności materialnej budżetu. Zasada ‘jednego worka’, z którego państwo realizuję konkretne wydatki publiczne w tym podatnika. Odpłatność nie występująca wprost. Prawnik jednak wchodząc w szczegóły widzi, że są takie podmioty (ograniczmy się na przykład do osób fizycznych), które korzystają ze wszystkich tych dobrodziejstw, a nie płacą podatku. Są też i takie podmioty (spółka zagraniczna lokująca kapitał), która nie ma fizycznie szans na uzyskanie ekwiwalentności. Wreszcie istnieją też podmioty, które płacą ogromne podatki i także nie dostają nic w zamian. Dlatego większość prawników nie jest skłonna zaakceptować tej koncepcji.

Podatek jest świadczeniem bezzwrotnym - podatek raz wpłacony nie podlega zwrotowi, przepada jak kamień w wodę - to jest zasada, ale są wyjątki. W prawie podatkowym są sytuacje, kiedy organ może, a czasami nawet musi zwrócić podatek. Np. zarachowanie wpłaty na poczet świadczeń podatkowych: czasami ktoś wpłaci za dużo (traktowane jest to jako świadczenie nienależne i w tym przypadku obowiązują przepisy o zarachowaniu, czyli nadpłata będzie polegać zwrotowi albo zarachuje się ją na to, co jest już wymagalne lub zaległe). Ponadto, gdy ktoś zapłacił podatek od czynności cywilnoprawnej, która okazała się nieważna, to wtedy organ zobowiązany jest do zwrotu podatku.

Świadczenie pieniężne – bezdyskusyjne. Znak pieniężny. Pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy. Mogą pojawić się kiedyś takie zobowiązania wobec państwa, które będą miały wszystkie cechy podatku oprócz tej cechy świadczenia pieniężnego. Jednak je wszystkie można przeliczyć na pieniądz, w związku z czym są podatkiem.

Na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gmin - każdy podatek nawet w najmniejszej wysokości, będzie zasilał skarb państwa, gminę, powiat lub województwo.

Tylko ustawodawca może nadawać podatek. Wynikają z ustawy podatkowej.

Ustawa podatkowa a przepisy prawa podatkowego to nie to samo. Art. 3 OrdPodU

Ustawa podatkowa to jest taki akt ustawowy, który dotyczy podatków, ale nie tylko. Także opłat i nie podatkowych należności budżetowych, przy czym ta ustawa podatkowa powinna określać podmiot, przedmiot opodatkowania, powstanie obowiązku podatkowego i podstawę opodatkowania, stawki podatkowe, regulować prawa i obowiązku organów podatkowych, ale także określać prawa i obowiązki podatników, płatników, inkasentów oraz osób trzecich. Te elementy powinny znajdować się w ustawach podatkowych.

Przepisy prawa podatkowego - przepisy ustaw podatkowych oraz przepisy wydane na podstawie tych ustaw. Przepisy niższego rzędu praktycznie rzecz biorąc są to rozporządzenia Rady Ministrów i Ministra Finansów.

Cecha ogólności - ustawodawca nie wymienia wprost. Podatek to świadczenie o charakterze ogólnym. Nie mylić ze świadczeniem powszechnym - bo nie ma podatku, który dotyczy dokładnie wszystkich, a taki powinien być podatek powszechny. Ogólny, bo odnosi się do nieokreślonego kręgu podmiotów, które są w równym stopniu zobowiązane do jego uiszczenia. Wszystkie podmioty są zobowiązane do świadczenia podatkowego jednakowo.

Można na potrzeby eksperymentu akademickiego wymyślić podatek, który niby jest ogólny, ale tak na prawdę istnieje tylko jeden podatnik, który będzie go płacił.