I Wykład - Sygnalizacja tego, co było w poprzednim semestrze.
Kwestie źródeł dochodów budżetu:
- podatki daninowe, podstawowe informacje z ordynacji podatkowej, co to jest podatek, a na ćwiczeniach wykładnia ustaw.
- inne niż podatki źródła dochodu - katalog w ustawie jest otwarty. np. opłata skarbowa (była traktowana w pewnej części jako świadczenie podatkowe) - cel jest taki, żeby wpłynęło do budżetu, świadczenie o charakterze przymusowym. Ustawodawca tworzy opłaty, które w swej konstrukcji bardzo przypominają podatki.
Informacje dotyczące zagadnień egzaminacyjnych (przypomnienie):
Nie ma szczegółowych pytań na egzaminie, bardziej ogólna konstrukcja instytucji prawnych, powiązanie pewnych rozwiązań prawnych, zamysł ustawodawcy, zasady.
1. Pojęcia podstawowe: Finanse publiczne, finanse prywatne, środki publiczne, dług publiczny, dług skarbu państwa, nadpłata i deficyt budżetowy, potrzeby pożyczkowe budżetu państwa.
2. Formy jednostek sektora finansów publicznych.
3. Zasady gospodarki (w stosunku do jednostek sektora finansów publicznych jak i w stosunku do budżetu państwa), wykonanie budżetu, procedura budżetowa (pięcioelementowa, już 5 faz a nie 4 [wieloletnie plany budżetowe też]) Istotna faza wykonania budżetu.
4. Budżet: definicje, procedura budżetowa (wieloletnie planowanie budżetu efektem prób dostosowania się do warunków w zachodnich państwach). Terminy związane z budżetem i skutki niedotrzymania. Zasady związane z wykonywaniem budżetu, [Zasada jawności i zasada przejrzystości, które do tej pory funkcjonowały jako postulaty nauki w odniesieniu do budżetu, a aktualnie zostały zapisane w ustawie jako zasady rządzące całym systemem finansów publicznych. Ponadto zasada powszechności, jedność budżetu (formalnej, materialnej) równowagi budżetowej, roczności, uprzedniości]. Umiejscowienie źródeł dochodów.
5. Dyscyplina finansów publicznych (dążenie ustawodawcy do związania odpowiedzialności z konkretnymi podmiotami, które ją naruszyły. Tu szczególna rola kierownika jednostki sektora finansów publicznych, który z jednej strony może odpowiadać za naruszenie jako wykonawca ustawy, a z drugiej jako podmiot nadzorujący pracowników, podwładnych – niejako podwójna odpowiedzialność za przestrzeganie dyscypliny).
6. Dochody jednostek samorządu terytorialnego: Ustawa z 2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (zasadnicze źródła, relacje wzajemne między nimi); Ustawa o RIO; Terminy.
Główny przedmiot wykładu, czyli strona dochodowa budżetu:
- daniny publiczne, tj. podatki.
Podatki mogą być nakładane tylko na podstawie ustawy. Wynika to z Konstytucji RP. Wyjątek od reguły, czyli instytucja samoopodatkowania (wynika z woli mieszkańców społeczności lokalnej, a nie z władztwa państwa), ale tylko na szczeblu gminy (ustawa o samorządzie gminy), poprzez referendum. W odróżnieniu od podatku mieszkańcy wiedzą, na jaki cel przeznaczone zostaną ich pieniądze, a nie idą one do "wspólnego worka" jak przy jedności materialna budżetu.
Klasyfikacja dochodów według kryteriów ekonomicznych:
Ze względu na źródło pochodzenia dochodów: pochodzące od własności państwowej (spółki państwowe, przedsiębiorstwa państwowe – obecnie ok. 850) oraz niepaństwowej (spółdzielcza i indywidualna).
Dochody pierwotne (zasilają bezpośrednio budżet) i wtórne
Dochody transferowe (dochody przelewowe) związane z ich przepływem między jednostkami.
Klasyfikacja dochodów w oparciu o kryteria prawne i quasi prawne:
Podział ze względu na podmiot, od którego są pobierane tj. od osób fizycznych i osób nie będących osobami fizycznymi (tj. osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej).
Podział ze względu na to, gdzie te dochody trafiają. Zasilają państwo, czy budżety jednostek samorządu terytorialnego. Ale pojawiają się odstępstwa, które dotyczą państwowych funduszy celowych – szczegółowa regulacja prawna.
Podział tworzony ze względu na przeznaczenie, charakter dochodów: na dochody o charakterze zasadniczym i dochody o charakterze ubocznym. Te pierwsze stawiają sobie za cel przede wszystkim realizację celu fiskalnego (dążące do gromadzenia środków na realizację celów publicznych) - głównie dochody o charakterze daninowym (podatki, cła, opłaty). Te drugie to cele inne niż cele fiskalne, np. cele prewencyjne, represyjne, w formie kar pieniężnych, mandatów, grzywn.
Kryterium ostatecznego poboru dochodu: zwrotne (kredyty, pożyczki, emitowanie papierów wartościowych) i bezzwrotne (podatki, [art. 6 OP}, opłata, cła).
Kryterium odpłatności. Czy jest świadczenie wzajemne czy też go nie ma? O charakterze nieodpłatnym – podatek, który nie jest świadczeniem wzajemnym, aczkolwiek różnie się na to patrzy. Niektórzy mówią o "odpłatności ogólnej" czyli zwracają uwagę na finansowanie potrzeb społecznych ze zgromadzonych w ten sposób środków. O charakterze odpłatnym – opłaty, które z założenia noszą w sobie konieczność przekazania świadczącemu świadczenia wzajemnego, co nie znaczy, że ekwiwalentnego. W praktyce często w zamian nie pojawia się żadne świadczenie wzajemne.
Dochody o charakterze przymusowym i o charakterze dobrowolnym. Dominują te przymusowe. Raczej nie jest to przymus bezpośredni, ale zdarzają się wyjątki od tej ogólnej reguły np. przypadki użycia przymusu egzekucyjnego. Charakter dobrowolny przy darowiznach.
Dochody obligatoryjne i fakultatywne. Pierwsze państwo nakłada na podatników, a świadczenie tych drugich wynika z aktów szczególnych. Fakultatywne są jednak rzadko spotykane czysto teoretyczne.
Dochody zwyczajne (podatek dochodowy) i nadzwyczajne (np. podatek z 1946 od wzbogacenia wojennego, ściągany tylko raz) w zależności od okoliczności, które rodzą obowiązek świadczenia.
Kryterium częstotliwość pobierania: dochody ciągłe i sporadyczne.
Dochody własne (źródła dochodów, które z mocy prawa przypisane są określonym podmiotom) i dochody zasilające, uzupełniające (np. subwencje i dotacje dla j.s.t. - reguluje je ustawa o dochodach j.s.t. z 2003).
Subwencja – świadczenie o charakterze zewnętrznym, nieodpłatnym bezzwrotnym, konieczność rozliczenia odróżnia ją jednak od dotacji.
Majątkowe i osobowe