Ustawodawca poszerza stronę podmiotą bierną o osoby trzecie. Wprowadza kazuistyczne regulacje dotyczące osób trzecich, a dotyczące pewnych stanów faktycznych i prawnych. Uznał, bowiem że w tych konkretnych sytuacjach osoby trzecie będą obciążone podatkiem.
Omówienie tych sytuacji:
1.Kwestia odpowiedzialności małżonków. Co najmniej dwie regulacje wyrażone w ordynacji podatkowej. Odpowiedzialność solidarna współmałżonków, kiedy mają wspólność majątkową. Udziały małżonków w majątku wspólnym są równe (po 50 %). To jest istotne o tyle że ustawodawca w przypadkach odpowiedzialności za zobowiązania małżonka ogranicza ją do wysokości udziału. Małżonkowie odpowiadają solidarnie za zobowiązania podatkowe.
Istotne są art. 29 i 110, a także 107 i 110. Art. 30 ordynacja podatkowa reguluje odpowiedzialność całym majątkiem płatnika i podatnika - odpowiadają oni za podatek nie pobrany lub pobrany a nie wpłacony. Art. 108 § 2 i § 4 - Musi być pewność, ze strony organów podatkowych, że podatnik nie zapłacił podatku, wtedy dopiero jest możliwe wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
Art. 29 – typowy stosunek majątkowy małżeński – ustawowa wspólność majątkowa. Zobowiązania podatkowe, które ciążą na jednym małżonku (np. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej) to odpowiada on majątkiem osobistym jak i udziałem z majątku wspólnego. Charakterystyczne jest to, że zakres odpowiedzialności małżonków jest dwuelementowy, z osobistego majątku małżonka, oraz z 50 % majątku wspólnego. Ważny jest też art. 29. § 2 i 3.
Art. 110 - sytuacja jest odmienna, bo małżonkowie rozwiązali stosunek małżeński (także separacja i unieważnienie). Jednak to rozwiązanie może być krzywdzące dla małżonka rozwiedzionego. Ustawodawca wyszedł z założenia, że skoro to zobowiązanie powstało w trakcie trwania związku małżeńskiego, kiedy to współmałżonkowie odpowiadali solidarnie to mimo zakończenia małżeństwa nadal wspólnie za nie odpowiadają. Rozwiedziony małżonek ponosi odpowiedzialność, całym swoim majątkiem, jednak do wysokości jego udziału w majątku wspólnym.
2. Odpowiedzialność rodziny z art. 111. Szereg przesłanek, które muszą być spełnione łącznie. Członek rodziny odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie za zobowiązania podatnika prowadzącego działalność gospodarczą, związanego z tą działalnością, w okresie, w którym stale (kwestia ocenna) współpracował z podatnikiem oraz osiągał korzyści z tej działalności (orzecznictwo korzyści określiło jako każdą korzyść: pieniądze, świadczenie rzeczowe). Ustawodawca zakreślił krąg podmiotów, które uznawane są za członków rodziny.
3. Zatajenie działalności gospodarczej art.113. Osoba fizyczna udostępnia swoją firmę (imię i nazwisko) innej osobie, która prowadzi działalność gospodarczą na szerszą skale niż to wynika z jego rozliczenia, w rzeczywistości osiągając większe dochody. Musi być udowodniona zgoda tej osoby trzeciej na to, że inny podmiot używał firmy w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej.
4. Odpowiedzialność dzierżawcy 114 i 114a. Kwestia uregulowana m.in. po to by usprawnić system wpływów do budżetów jednostek samorządu terytorialnego z tytułu podatku od nieruchomości.
5. Odpowiedzialność wspólników. Ustawodawca, kiedy chodzi o odpowiedzialność związaną ze spółkami, przyjmuje regulacje dwojakiego rodzaju to znaczy, kiedy chodzi o spółki osobowe to art. 115, a gdy o spółki kapitałowe art. 116 ( spółka z o.o., spółka z o.o. w organizacji oraz spółka akcyjna lub akcyjna w organizacji) i 166a. Zakres tych odpowiedzialnych jest różny. Odpowiedzialność wspólników spółki osobowej (jawnej, cywilnej, partnerskiej oraz komplementariusze spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej) oznacza, że odpowiadają oni całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki i wspólników (jeśli wiążą się z działalnością gospodarczą spółki). W przypadku osób prawnych z art. 116 zasadą jest, że odpowiedzialność ponoszą członkowie zarządu w czasie sprawowania zarządu. Dalsze przesłanki: jeżeli członek zarządu nie wykazał, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości, postępowania układowego lub jeżeli nie wykaże, że nie zgłoszenie wniosku nastąpiło bez jego winy. Ponadto nie wskazał mienia spółki, z którego możliwa byłaby egzekucja (spółka nie ma żadnego majątku).
Art. 31 – obowiązek osoby prawnej do wskazania osób, które będą zobligowane do pełnienia czynności płatnika lub inkasenta.
6. Kwestia odpowiedzialności gwaranta i poręczyciela – art. 33. §1 - organ jest przekonany, że podatnik nie chce się wywiązać ze zobowiązania podatkowego, może ustanowić zabezpieczenie (kiedy po stronie podatnika mają miejsce zdarzenia uprawdapadabniające, że zobowiązanie nie zostanie uregulowane). Art. 33d - ten przepis pozwala tym osobom zobowiązanym, zaproponować inną formę zabezpieczenia, ale organ nie musi się zgodzić (depozyt pieniężny, gwarancja bankowa, poręczenie). Art. 117a – odpowiedzialność gwaranta i poręczyciela. Przepis art. 117 uzupełnia sytuacje z art. 112 o nabywcy przedsiębiorstwa.
Zasady przedawnienia odpowiedzialności – art. 118. Kwestia terminu płatności i terminu przedawnienia w związku z art. 47 i art.68.
Termin płatności podatku 14 dni od daty doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Inaczej niż w obrocie cywilnoprawnym liczy się moment obciążenia rachunku podatnika, a nie data wpływu pieniędzy na rachunek wierzyciela. Termin jest zachowany, jeżeli wpłata nastąpi w ostatnim dniu terminu.
Przedawnienie - zasadą jest art. 68 § 1 - (w zw. z art. 21 §1 pkt 2) nie powstaje, jeżeli decyzja została doręczona po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym ten obowiązek podatkowy nastąpił.
art. 70 – zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.