cwiczenia, pschologia rozwoju

okres noworodkowy i niemowlęcy
1. charakterystyka:
- ok. 3, 5kg, 50 cm

- duża głowa i brzuch
- niedojrzałość tkanek i narządów
- w układzie nerwowym: śladowa mielinizacja, nieliczne połączenia synaptyczne, niski stopień zróżniowania komórek
- następuje mineralizacja kości
- umiejętnośći: płakanie, ssanie
- 2 rodzaje aktywności: odruchy niespecyficzne (niezależne od bodźca; np. wymachiwanie nóżkami przy silnym bodźcu), odruchy specyficzne (dostosowane do
bodźca; np. ssanie, czy chwytanie palca)
- procesy poznawcze i kierunkowe: (u dorosłego- odbiór wrażeń-> spostrzeganie->myśl->pamięć) u niemowlęcia: odbiór wrażeń-> brak procesów kierunkowych,
takich jak emocje czy motywacje-> działająca pamięć; jedyną emocją jest niezadowolenie, dziecko nie potrafi rozróżnić jego powodu, więc na każdy reaguje płaczem;
gdy wszystko jest z nim w porządku śpi

2. podstawowe odruchy bezwarunkowe:

- obserwacja takich odruchów pozwala stwierdzić nieprawidłowości w rozwoju; pozwala też stwierdzić, czy działa kora nerwowa i układ nerwowy

- receptor -> ośrodek odruchu-> efektor-> odruch bezwarunkowy
- ośrodki nie mieszczą się w korze, a pod nią, ponieważ zmniejsza to odległość i przyspiesza reakcję

- podział odruchów bezwarunkowych:

> obecne u noworodka i trwające całe życie (kaszel)

> obecne u noworodka i przekształcające się (ssanie-> gryzienie)
> obecne u noworodka i zanikające (chwytanie)
- Vasta, Haith, Miller "zorganizowany noworodek"- nauka diagnozy odruchów

- odruchy: źrenicowy, mrugania, moro, poszukiwania piersi, pływania, babińskiego, toniczno-szyjny, marszu automatycznego, chwytny

3. 4czynnikowa teoria rozwoju:

- uwarunkowania biologczne
- oddziaływania środowiska
- wychowanie

- aktywność własna

okres poniemowlęcy, wczesne dzieciństwo 1-3

1. motoryka mała (manipulacyjna) i duża (lokomocyjna)

- pierwszą sprawnością ruchową jest utrzymywanie głowy w pionie (ok. 1 m.ż.), następnie pełzanie (6m) i raczkowanie (8m)
- 1 prawo: rozwój fizyczny i związany z nim rozwój ruchowy idzie od głowy poprzeż rączki aż do stóp (prawo CEFALOKAUDALNE)

- 2 prawo: najpierw występuje dojrzewanie i mineralizacja kości bliżej kręgosłupa, później oddalonych (prawo PROXIMODYSTALNE)

- w motoryce dużej: dziecko ok. 1 roku potrafi chodzić, ale na sztywnych nogach i całych stopach, później doskonali chód, bieg, koordynację, chodzenie po schodach,
by pod koniec okresu móc już biegać i skakać (sposób chodzenia jest dość specyficzny- nie podnoszenie wysoko nóg, mocne stąpanie, inaczej ustawiony środek
ciężkości, sposób chodzenia staje się podobny do sposobu dorosłego dopiero w ok. 7 r.ż.)

- w motoryce małej: ok. 1 roku dziecko posługuje się chwytem pęsetkowym, w którym ćwiczy odpowiedni nacisk, doskonali precyzję; odkrywa pisaki i wchodzi w etap
bazgrołów; 3 latek umie już odwzorować koło; uczy się samodzielności i samoobsługi; bawi się klockami poznaje społeczne funkcje przedmiotów;
zakres samodzielności dziecka: czesanie grzebieniem, trzymanie kubka, jedzenie rękoma i łyżką, zdejmowanie i zakładanie spodenek

- podział manipulacji:

> manipulacja specyficzna- jest zależna od funkcji przedmiotu, wielkości, kształtu, tworzywa z jakiego jest wykonany

> manipulacja niespecyficzna- oznacza posługiwanie się przedmiotami niezależnie od ich funkcji np. turlanie buta.

- drewniane klocki- najlepsza zabawka dzięki której dziecko zaczyna układać klocki:

>1 rok- wyjmowanie i wkładanie z i do pudełka

> 1,5 r.- 2 lata – wieża z 3/6 klocków

> 2 r.ż- budowle poziome

> 2,5 r.ż- ustawianie klocków z pewną wizją przestrzenną, budowle typu most

- malowanie/ rysowanie:

> zygzaki, mazaje- łokiec, bark

> pętelki- odkrywanie ruchu nadgarstkiem

> stadium bazgroł- koniec 2/3 r.ż.

2. rozwój myślenia

- związane głównie z tym, co dziecko widzi lub robi

- od senoryczno-motorycznego, poprzez synpraktyczne (sytuacyjne) do wyobrażeniowo-konkretnego
- pojawia się intencjonalność działania
- dziecko przewiduje skutki działań
- umie planować działania <- ostatnie 3 świadczą o odkryciu własnej mocy sprawczej
- odkrycie własnej odrębności psychicznej
- dziecko rozumie już proste nakazy i zakazy

- pojawia się interioryzacja

- pojawia się przypominanie i naśladowanie odroczone, co można zobaczyć po zabawach w odtwarzanie

3. komunikcja i mowa:

- pojedyncze słowa

- wskazywanie, gesty

- mimika twarzy- komunikacja niewerbalna (większa rola niż werbalna)

- dziecko zwraca baczną uwagę na ton wypowiedzi

- posługiwanie się molofrazą, czyli czymś więcej niż słowo, ale mniej niż zdanie (słowo i gest)

- po skończeniu roku pojawiają się zlepki słów np. mama, tata

- początek stadium zdania przed 2 r.ż. (około 1,9 r.ż "daj dzidzi" itp -zdania bardzo proste)

- słownik czynny- słowa, którymi dzieci posługują się we własnych wypowiedziach

słownik bierny- słowa, które dzieci rozumieją, ale nie wypowiadają ich

- 3latek zna już 1000/1500 słów i posługuje się nimi

- przekształcanie się mowy sytuacyjnej w mowę kontekstową

mowa sytuacyjna > komentarz do sytuacji, w której znajduje się dziecko

mowa kontekstowa > wypowiedź, którą można zrozumieć bez patrzenia na daną sytuację

4. życie emocjonalno-społeczne

- w 1 r.ż. dziecko odczuwa już 6 emocji: zaskoczenie, strach, radość, złość, wstręt, smutek
- powyżej roku kształtuje się przywiązanie
- do 3 r.ż. atrakcyjny jest dorosły, nie inne dziecko
- następuje przejście z zabawy samotnej do równoległej

- później kształtuje się bukiet emocji społecznych takich jak np. współczucie

- bardzo duża jest siła i intensywność emocji, które z reguły nie są dostosowane do sytuacji
- zauważa się labilność (chwiejność emocjonalna), np. śmiech przez łzy

- emocje są krótkotrwałe
- zabawa: obojetna- 1 rok, samotna-2, równoległa-3

okres przedszkolny, średnie dzieciństwo 3-7

1. rozwój poznawczy:
- na początku okresu dziecko odkrywa własną odrębność psychiczną
- nauka i pamięć na początku mają charakter mimowolny, w połowie 6r.ż. są już zamierzone i mimowolne (w pełni dowolne są w okresie dorastania)
- zaczyna się spostrzeganie synkretyczno-logiczne

- myślenie jest zinterioryzowane, konkretno-wyobrażeniowe, w stadium przedoperacyjnym
- to wiek pytań i neologizmów

- analityczno- syntetyczny charakter spostrzegania (pokazywanie zwierzątek na obrazku)

+ utrwalenie czynności codziennych, co prowadzi do ich automatyzacji; znajomość ok. 5000 słów, przejście z mowy sytuacyjej w kontekstową, obecne są formy gramatyczne

2. rozwój emocjonalno- społeczy:

- zabawy ze swoją płcią

- nie ma stałych grupek, a 2-3 osobowe związki na czas trwania zabawy

- od zabawy równoległej, przez zbiorową do zespołowej

- początki przestrzegania reguł

- w II fazie możliwe jest już współdziałanie, czyli wspólne realizowanie celu

- początek panowania nad emocjami ok 5-6 r.ż.
- świadomość ponoszenia konsekwencji czynu (jeśli się obrażę, to nie będę się mógł z nimi bawić)

- dziecko jest świadome emocji, które odczuwa
- można dziecku polecić zadania
- początki własnych opinii

3. dojrzałość szkolna:

- samodzielność
- kompetencje społeczne

- dojrzałość emocjonalna
- dojrzałość spostrzegania
- pewien poziom rozwoju <- różne w zależności od tego, do jakiej szkoły idzie

4. zaburzona lateralizacja:

- lateralizacja- przewaga funkcjonalna 1 półkuli nad 2 i przewagą przeciwległej części ciała
- powinna ukształtować się do 5-6r.ż.
- typy lateralizacji:

> lateralizacja skrzyżowana- brak jednej dominującej półkuli

> jednorodna- jedna z półkul dominuje

> nieustalona- nic nie dominuje, nic nie jest więc w pełni sprawne

- z reguły ważniejsza jest lewa półkula, czyli prawa połowa ciała; nie powinno się przestawiać lateralizacji (chyba, że OP, UP, NP, RL)
- diagnozowanie lateralizacji:

> oczy: kalejdoskop, kartka a5 z dziurka, rzecz w nieprzezroczystej butelce
> ucho: stoi tyłem, mówimy coś, przez które ramię się odwróci, ręce za plecami i słuchawki na stole, szklanka do podłogi
> nogi: gol, skakanie na 1 i powrót na 2, klasy, wejście po schodach na 1
> ręce: łapanie piłki obiema i odrzut jedną, wkręcanie żarówki, rysunek domku i ślimaka, próba kreskowania

5. dysleksja rozwojowa:

- to niemożność opanowania pisania i czytania w przewidzianym czasie, mimo normalnej inteligencji, wystarczających warunków środowiskowych i stosowania
poprawnych metod nauczania
> dysortografia- kłopoty z ortografią i popełnianie różnych błędów
> dysleksja- kłopoty z czytaniem
> dysgrafia- kłopoty z wyraźnym pisaniem (nie może odczytać nawet autor)
- przyczyny: zakłócone działanie analizatora słuchowego lub wzrokowego/ skrzyżowana lateralizacja (w zależności od przyczyn stosuje się różne ćwiczenia)

Młodszy wiek szkolny, późne dzieciństwo 7-11
1. zmiany związane z pójściem do szkoły:

- pojawienie się obowiązku chodzenia do szkoły każdego dnia

- główna forma aktywności zmienia się z zabawy w naukę
- pojawiają się inne obowiązki jak np. prace domowe, odrabianie lekcji
- znaczny wzrost wymagań co do samodzielności

- rozpoczyna się styczność z prawdziwym ocenianiem

2. osiągnięty poziom rozwoju poznawczego:

w procesach poznawczych:

- dowolny (zamierzony) charakter procesów poznawczych (myślenie, uwaga, wyobraźnia)

- spostrzeganie staje się coraz bardziej analityczno- logiczne, tj. uporządkowane, czasem wybiórcze
- nauka celowej obserwacji

- zaczyna się pamięć dowolna, logiczna (docelowy zakres pamięci krótkotrwałej 7 el. koło 14 r.ż.; w tym czasie ok 5-6 elementów)

w myśleniu:

- konkretno-wyobrażeniowe, zdarza się pojęciowe
- operacyjne

- stadium operacji konkretnych

w mowie:

- poprawna gramatyzacja

- metajęzyk
- nauka pisania i czytania; wzrost l. nowych słów (4- 7tys.)
- całkowita poprawność artykulacji

- nauka mówienia w momencie, kiedy wolno

3. rozwój emocjonalny i społeczny:

- dokonanie interioryzacji

- początek świadomej kontroli emocji
- początek świadomości samego siebie
- złoty okres- dziecko żyje w zgodzie ze sobą i ze światem, autorytetami są rodzice i nauczyciele
- przewaga emocji pozytywnych
- "wyjście dziecka z domu", czyli wzrost roli grupy rówieśniczej

4. relacje rówieśnicze:

- dwa typy relacji:
> poziome- egalitarne, z ludźmi o tym samym statusie, czyli rówieśnikami; powoduja przystosowanie do życia w grupie (staranie się o nawiązanie i podtrzymanie
relacji wpływa na rozwój emocjonalny i społeczny; nauka radzenia sobie z konfliktami, rywalizacji, podporządkowania)
> pionowe- komplementarne, relacja między ludźmi, w której zasób wiedzy, władzy, kompetencji, odpowiedzialności jest nierówny
- wpływ dorosłych na relacje rówieśnicze:
> bezpośredni: zapisanie na konkretne zajęcia, do konkretnych szkół- wpływ na to, z jakimi dziećmi nasze będzie się stykać
> pośredni: poprzez wychowanie, wpajanie zasad, kształtowanie charakteru itd.

- wpływ relacji rówieśniczych na rozwój:

> grupa rówieśnicza wpaja nam normy, zasady, system wartości

> dzieci uczą się od rówieśników szybciej i trwalej niż od dorosłych (następuje rozwój aktywności intelektualnej)- efekt synergii
> wpływa na poczucie tożsamości (jeśli inni mnie lubią to znaczy, że jestem fajny)
- miejsce dziecka z strukturze nieformalnej grupy i jego konsekwencje
> każda grupa ma hierarchiczną strukturę
> najgorzej, jeśli jest w hierarchii osoba odrzucona
> metody, które umożliwiają poznanie hierarchii to metody socjometryczne (np. dla dzieci plebiscyt życzliwości i niechęci- oparte na stawianiu plusów, minusów i zer
przy nazwiskach, u dorosłych metoda Moreno- z kim chcesz, z kim nie chcesz)
* osoba odrzucana- bez plusów
* lekceważona- same zera
* popularna- duża ilość plusów
* gwiazda- ma największą ilość plusów

* kontrowersyjna- tyle samo plusów i minusów
* przeciętne- plusy od kilku osób