MARKETING EKOLOGICZNY

Biotrem - biodegradowalne tworzywo nowej generacji

Młyn Przemysłowo – Handlowy Jerzego Wysockiego

Postęp w przemyśle spożywczym może być wyrażony wzrastającym udziałem żywności przetworzonej a także związanym z tym zwiększonym zapotrzebowaniem na opakowania. Analiza rynku produktów spożywczych wskazuje na znaczny udział opakowań i nie biodegradowalnych polimerów np. polistyrenu lub polipropylenu. Większość surowców niezbędnych do ich produkcji otrzymuje się z frakcji ropy naftowej metodami syntezy chemicznej. Opakowania takie są jednak zbyt kłopotliwe w utylizacji.

Opakowania biodegradowalne są osobną grupą sztucznych opakowań do produkcji których stosuje się dodatki, zwłaszcza polisacharydy. Ulegają one rozkładowi pod wpływem czynników środowiska takiego jak tlen, wilgoć, światło, drobnoustroje. Opakowania tego rodzaju stosuje się coraz częściej ze względu na obowiązujące w niektórych krajach europejskich przepisy ograniczające produkcję lub nakładające podatki na producentów opakowań tradycyjnych.

Młyn Przemysłowo – Handlowy Jerzego Wysockiego przyczynił się do badań dotyczących opakowań biodegradowalnych. Tradycja młynarska rodziny Wysockich sięga początków dwudziestego wieku, kiedy to w miejscowości Mężenin Romuald Wysocki uruchomił pierwszy młyn wodny. W okresie wojennym działalność Młynun została jednak zawieszona.

Po wojnie rozpoczęto budowę kolejnego młyna: we wsi Gać. Przez kilkadziesiąt lat funkcjonował on z wielkim powodzeniem pod kierownictwem Fabiana Wysockiego. W chwili obecnej obiekt całkowicie odrestaurowany i unowocześniony należy do nielicznej grupy nadal funkcjonujących młynów wodnych.

Lata dziewięćdziesiąte przyniosły dalszy dynamiczny rozwój firmy, związany z budową i rozbudową młynów w Zambrowie i Giżycku. Ich właścicielem zgodnie z tradycją młynarską Wysockich jest syn Fabiana - Jerzy. Tak oto powstało przedsiębiorstwo - Młyny Przemysłowo - Handlowe Jerzy Wysocki, obejmujące swoim zasięgiem czysty ekologicznie region Polski północno – wschodniej. Łączny potencjał produkcyjny przekracza 250 ton wyrobów gotowych na dobę, a wchodzące w jego skład zakłady zostały wzniesione według standardów europejskich. Młyn został wyposarzony w nowoczesne urządzenia produkcyjne oraz zatrudniają wysoko wykwalifikowaną załogę. Dzisiejszy Młyn to: tradycja, wieloletnie doświadczenia i wiedza – „okupione - zgodną z rytmem czterech pór roku i zwyczajami natury pracą przy produkcji mąki”. „Otręby, jako produkt uboczny, były zawsze problemem. Właściciel wielokrotnie zastanawiał się, co zrobić z nimi użytecznego i dochodowego. Podpowiedzią były styropianowe i papierowe naczynia. Ale od pomysłu do produkcji minęły prawie trzy lata. Jerzy Wysocki metodą wielokrotnych prób i błędów oraz udoskonaleń opracowywał technologię i linię produkcyjną. Ciągłe ulepszanie produkcji i dostosowywanie urządzeń było najtrudniejszym okresem. Nie miał się na kim wzorować, bo do tej pory nikt w Polsce, ani nikt na Zachodzie, nie produkuje takich jednorazowych naczyń, z których można jeść i które można spożywać.”¹

Młyn Przemysłowo – Handlowy Jerzego Wysockiego był pomysłodawcą BIOTREMU – biodegradowalnych opakowań jednorazowego użytku z otrąb pszennych.

BIOTREM = PRODUKT PRZETWÓRSTWA ZBÓŻ – OTRĘBY + NISKIE KOSZTY PRODUKCJI

Surowce wykorzystywane do produkcji wyrobów BIOTREM pochodzą z działalności rolniczej. Pozyskiwanie ich nie powoduje dodatkowych zagrożeń dla środowiska. Ekologiczne metody uprawiania ziemi eliminują całkowicie jakiekolwiek zagrożenia. Samo tworzywo, które wraca do źródeł powoduje zmniejszenie zużycia np. nawozów sztucznych.

Surowce używane do produkcji tworzywa są produktami głównymi bądź ubocznymi przemysłu rolno-spożywczego i pozyskanie ich jako takich nie powoduje skażenia wody, gleby i powietrza.

Baza surowcowa - zaopatrzenie w otręby i mąki stanowi należący do Pana Jerzego Wysockiego nowoczesny młyn w Giżycku. Na jego terenie uruchomiana jest produkcja opakowań BIOTREM. Obiekt ten został oddany do użytku na początku 1997r., wyposażony w najnowocześniejsze technologie przerobu zbóż, spełnia wszelkie europejskie standardy. Wysokokwalifikowana załoga, surowiec wysokiej jakości pochodzący z czystych ekologicznie terenów Polski północno-wschodniej oraz rygorystyczne kontrole wewnątrzzakładowe to tylko niektóre czynniki pozwalające produkować wyroby najwyższej jakości, a także zapewniają dogodne zaplecze surowcowe (pozwala to zredukować w znacznej mierze koszty).

W produkcji przemysłowej opakowań jednorazowego użytku z otrąb pszennych BIOTREM stosuje się zabiegi technologiczne wykorzystując metody mechanicznych oraz barotermiczne. Są to między innymi prasowanie, ekspandowanie oraz ekstruzja. Opis technologii produkcji daje lektura zastrzeżenia patentowego dokonanego przez Pana Jerzego Wysockiego. :

Początek nie był jednak łatwy. Pierwsze prototypowe naczynia z otrąb były lepione ręcznie (szef Młyna wspomina nieporadny wygląd swoich dzieł – „Przypominały co prawda plastikowe jednorazówki, ale nie udało się wyprodukować dwóch identycznych egzemplarzy”). Jednym z ciekawszych efektów pierwszych prób było zrobienie otrębowych paluszków (dodając odrobinę soli i czosnku powstała doskonała zakąska do piwa), które z naczyniami nie miały jednak nic wspólnego. Jerzy Wysocki w wywiadzie dla Kuriera Porannego z 10 marca 2000 roku wspomina:

- Pomyślałem wtedy, że chociaż cały czas jest coś nie tak, to musi być jakaś metoda na wyprodukowanie opakowań z otrąb. Więc próbowaliśmy. Pracowaliśmy i w laboratorium, i w warsztacie, sporządziliśmy nawet specjalną prasę z podnośnika samochodowego. W końcu doszedłem do wniosku, że to nie ta epoka - przy takich metodach tacka musiałaby kosztować ze dwadzieścia złotych.

(...)

-Zacząłem się zastanawiać, co zrobić, by otrzymać wyroby powtarzalne, produkowane automatycznie - opowiada. - I w końcu się udało. Przy pomocy urządzeń własnej konstrukcji. Powstawały naczynia jednakowe i trwałe. Nie miały już nic wspólnego z metodą: woda, otręby, wałek, lepienie... To była nasza własna metoda. Powiedziałem sobie wtedy: „Eureka! Będę robił opakowania z otrąb”.

Sposób według wynalazku polega na przygotowaniu mieszanki z otrąb przez ich mieszanie, również w zależności od potrzeb z dodatkami, a następnie oddziaływaniu na nią temperaturą. Charakteryzuje się tym, że znanym sposobem wyselekcjonowuje się z suchych otrąb frakcje o wielkości od 0,01 do 2,8 mm, z których, przygotowuje się mieszankę mieszając je na sucho z dodanymi do nich w razie potrzeby suchymi dodatkami. Określoną ilość tak przygotowanej mieszanki odmierza się i umieszcza w ogrzanej formie. Następnie oddziałowuje się na mieszankę temperaturą w zakresie od 20 do 450C i ciśnieniem w zakresie od 5 do 450 kg/cm². Mieszankę odciąża się, po czym co najmniej jeden raz poddaje się ją ciśnieniu w zakresie od 5 do 450 kg/cm².

W korzystnym wariancie realizacji sposobu, mieszankę, po jej przygotowaniu, a przed jej umieszczeniem w formie, poddaje się w czasie od 1 do 20 sek. oddziaływaniu temperatury w zakresie od 20 do 450C i ciśnieniu w zakresie od 5 do 450 kg/cm² po czym mieszanką pod ciśnieniem wypełnia się ogrzaną formę. Sposób eliminuje potrzebę wypiekania kształtek wyrobów i umożliwia ich wytwarzanie z samych otrąb w krótkim okresie czasu.

Technika ekstruzji² materiałów termoplastycznych, powszechna w przemyśle tworzyw sztucznych, znajduje w ostatnich latach coraz szersze zastosowanie w przemyśle rolno-spożywczym. Stosuje się ja zarówno do produkcji artykułów żywnościowych, jak i pasz. Proces ten realizowany jest w urządzeniach zwanych ekstruderami, których głównym organem roboczym jest ślimak umieszczony w obudowie, przeciskający materiał przez specjalną matrycę umieszczoną na jego końcu. Obecnie metodą ekstruzji otrzymuje się różnego rodzaju galanterię spożywczą, jak np. grzanki, prażynki, analogi mięsa, karmę dla zwierząt domowych i ryb oraz białko zastępcze w paszach, np. mocznikowe dla przeżuwaczy.

Ekstruzja daje szansę wykorzystania surowców nie mających dotychczas większego znaczenia gospodarczego (np. bobik) lub wręcz odpadowych. W ten sposób krajowy rynek może być wzbogacony o produkty nowego typu, a przede wszystkim wysokiej jakości substytuty wciąż deficytowego białka zwierzęcego. Istotnym z punktu widzenia praktyki jest fakt, że proces ten może być bardzo łatwo wdrożony, nie wymaga wysokich nakładów finansowych, aparaty są bardzo łatwe w obsłudze oraz mają wielorakie zastosowanie.

BIOTREM to opakowania jednorazowe przyjazne dla środowiska. Składnikiem surowcowym są otręby pszenne konsumpcyjne w 100%. Typowymi składnikami są

0. białko - max 16 %

1. tłuszcz - max 5 %

2. węglowodany - max 62 %

3. błonnik - max 42 %

Wartość żywieniową otrąb doceniono niedawno, bo dopiero około 1960-1970 r., gdy zbadano dokładnie ich wartość i działanie. Stały się odtąd nie tylko lekarstwem, ale także lekiem pomocniczym i profilaktycznym przeciw tzw. schorzeniom cywilizacji (choroba wieńcowa, dolegliwości jelit, cukrzyca, otyłość, żylaki, kamica żółciowa, nowotwory i wiele innych).

Podczas wywiadu dla Wieści Zambrowskich (miesięcznika samorządowego) Jerzy Wysocki podsumowując nadzwyczajność swojego dzieła stwierdził:

...są trwałe jako naczynia nawet do wysokich temperatur potraw, pachnące i co najważniejsze, można je po prostu najzwyczajniej w świecie ...zjeść. Otręby, z których są robione można kupić w sklepach spożywczych.

Młyn Przemysłowo – Handlowy Jerzego Wysockiego produkuje dwie odmiany biodegradowalnego opakowania jednorazowego użytku z otrąb pszennych:

1. powierzchni naturalnej FN, o różnych kształtach (np. tacka jednorazowego użytku BIOTREM FN, miska jednorazowego użytku BIOTREM FN), służące do przechowywania materiałów o konsystencji suchej – odporne na działanie wysokich temperatur,

2. powierzchni powlekanej LN, o różnych kształtach (np. tacka jednorazowego użytku BIOTREM LN, miska jednorazowego użytku BIOTREM LN), służące do przechowywania materiałów wilgotnych – odporne na działanie wysokich temperatur.

Centralny Ośrodek Badawczo – Rozwojowy Opakowań analizował produkty BIOTREM pod względem czasu nasiąkliwości dla wody i oleju, odporności na nacisk osiowy a także badając odporność sensoryczną. Wyniki badań nasiąkliwości wody i oleju zestawiono w tab.1., w tab. 2 wyniki odporności na nacisk osiowy i oceną sensoryczną.

Ocena Wystawiona przez Centralny Ośrodek Badawczo - Rozwojowy

Tabela 1

Lp.	Rodzaj badania	Czas	Obserwacja
1.	Nasiąkliwość wody o temp 20°C	Po upływie 3 min	Pęcznienie warstwy będącej w kontakcie z wodą, oddzielanie się pojedynczych otrąb od powierzchni
		Po upływie 12 min	Rozwłóknienie całej powierzchni opakowania stykającej się z wodą
		Po upływie 30 min	Następuje dalsze rozwłóknianie powierzchni, bez śladów wycieku
		Po upływie 70 min	Na bibule widać ślady wycieków, woda przenika przez opakowanie
2.	Nasiąkliwość wody o temp 80°C	Po upływie 1 min	Pęcznienie warstwy będącej w kontakcie z wodą, oddzielanie się pojedynczych otrąb od powierzchni
		Po upływie 2 min	Rozwłóknienie całej powierzchni opakowania stykającej się z wodą
		Po upływie 3 min	Następuje dalsze rozwłóknianie powierzchni, bez śladów wycieku
		Po upływie 5 min	Na bibule widać ślady wycieków, woda przenika przez opakowanie
3.	Nasiąkliwość oleju o temp 20°C	Przez 60 min	Nie obserwowano zmian w strukturze materiału
		Po upływie 60 min	Na bibule widać ślady wycieków, olej przenika przez opakowanie

Źródło: CENTRALNY OŚRODEK BADAWCZO - ROZWOJOWY OPAKOWAŃ (SPRAWOZDANIE Z BADAŃ Nr DOJ-L/EB-42/00)

Tabela 2

Lp.	Rodzaj badania	Jednostka	Wartość średnia
1.	Oznaczanie wytrzymałości na nacisk osiowy	N	359 ±78
2.	Ocena sensoryczna dla wzorca - cukier puder	zmiany badanych cech wzorca: - bardzo wyraźnie wyczuwalny smak i zapach otrąb
3.	Ocena sensoryczna dla wzorca - mąka	zmiany badanych cech wzorca: - wyraźnie wyczuwalny smak i zapach otrąb

Źródło: CENTRALNY OŚRODEK BADAWCZO - ROZWOJOWY OPAKOWAŃ (SPRAWOZDANIE Z BADAŃ Nr DOJ-L/EB-42/00)

BIOTREM – PRODUKT EKOLOGICZNY

W Polsce ilość wykorzystywanych opakowań jest kilkakrotnie niższa nią w krajach zachodnich. Jednak ilość produkowanych i importowanych opakowań ciągle wzrasta i są to najczęściej opakowań wytworzone z tworzyw sztucznych (jak dotychczas - w przeciwieństwie do krajów zachodnich, które obecnie wycofują je z rynku - nie stworzono skutecznego systemu mającego na celu unieszkodliwianie bądź ponowne wykorzystywanie tych odpadów). Zużyte opakowania w Polsce z reguły jako odpady komunalne trafiają na wysypiska lub swobodnie zaśmiecają otoczenie powodując duże i długoletnie obciążenie ekosystemu. W odpadach komunalnych zużyte opakowania, a szczególnie opakowania jednorazowego użycia są głównym składnikiem. Ich udział określany jest wagowo na około 30%, a w ujęciu objętościowym jest znacznie większy i wynosi 50%.

Dane dowodzą o ogromie zagrożenia środowiska naturalnego przez opakowania. Oprócz uszczerbku w zasobach naturalnych powodują one ekologiczne, sanitarne i estetyczne szkody. Taka sytuacja nie jest konieczna. Poprzez wprowadzenie do użytkowania opakowań BIOTREM osiągnięte zostaną następujące efekty rzeczowe:

• ograniczenie masy odpadów poużytkowych z tworzyw sztucznych, głównie polistyrenu i polipropylenu;

• ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza oraz wód powstałych w wyniku procesów technologicznych wytwarzania surowców i półsurowców używanych do produkcji opakowań z tworzyw sztucznych oraz przy samym procesie wytwarzania opakowań;

• radykalne zmniejszenie uciążliwości odpadów na składowiskach i wysypiskach śmieci przemysłowych i komunalnych;

• zmniejszenie i ograniczenie obecności opakowań porzuconych na terenach otwartych (leśnych, polnych, wodnych) na wsi i w mieście, powstałych po użyciu tradycyjnych opakowań;

• użytkowanie opakowań będzie niosło pozytywny wpływ na środowisko naturalne głównie na obszarach szczególnej troski ekologicznej, obszarach cennych przyrodniczo, lasach, terenach rekreacyjno - wypoczynkowych, szpitalach, sanatoriach, szkołach.

Cykl życia opakowań BIOTREM

SUROWCE



UPRAWY ROŚLIN



PRZEMYSŁ ROLNO-SPOŻYWCZY



PRODUKCJA I DYSTRYBUCJA OPAKOWAŃ



UŻYTKOWANIE OPAKOWAŃ



RECYCLING



KOMPOST^3

Podsumowując można stwierdzić że BIOTREM, w przeciwieństwie do plastiku i styropianu nie zanieczyszcza środowiska – wyrzucone na śmietnik rozkładają się całkowicie w ciągu najwyżej trzech miesięcy. Po użyciu naczyń wyprodukowanych przez Jerzego Wysockiego mogą one trafić na kompost bądź też mogą zostać przerobione na paszę dla zwierząt.

Nowe tworzywo jest substancją organiczną pochodzenia roślinnego, jego skład w 100 % wchodzą otręby pszenne, oraz jako substancje powlekające – naturalne lub syntetyczne powłoki pochodzenia roślinnego oraz zwierzęcego.

Tworzywo to może stanowić podstawę do produkcji opakowań dla:

• restauracji typu Fast – food, cateringu, vendingu, gastronomii - kubki, tacki, flaczarki, talerze;

• przemysłu spożywczego - do produktów o dowolnym okresie przechowywania;

• farmacji.

BIOTREM podczas swojej krótkiej historii został nagrodzony już dwukrotnie:

• za działalność na rzecz ekorozwoju „Zielonych Płuc Polski”;

• za najlepszy produkt na targach „Zielone Płuca Polski XXI Wieku”.

Próby stworzenia opakowań biodegrowalnych podejmowano już wcześniej. „Na zachodzie pracują nad tym sztaby naukowców, a sukcesów nie ma. Na przykład we Włoszech eksperymentowano z naczyniami produkowanymi na bazie pochodnych ropy, ale to chyba nie o to chodzi...W Lillehammer na olimpiadzie Norwegowie zażyczyli sobie, by wyprodukowano specjalne ekologiczne naczynia. Powstały, okazały się nietrwałe, niepraktyczne i właściwie nieprzydatne. A ponieważ na pomysł ten wydano kilka milionów dolarów, wszystko skończyło się wielką aferą.”⁴ Ponadto Szwedzi próbowali stworzyć opakowania biodegrowalne z wytłoków jabłczanych, skórek bananowych i pomarańczowych, obierek ziemniaczanych a Austria innych owocowo – warzywnych odpadków..

Produkcja biodegradowalnych opakowań jednorazowego użytku z otrąb pszennych „BIOTREM” jest rozwiązaniem całkowicie nowatorskim, które nie było i nie jest stosowane przez żadną firmę na świecie. Przy dzisiejszym stanie wiedzy technicznej żaden podmiot z wyjątkiem przedsiębiorstwa Pana Jerzego Wysockiego nie jest w posiadaniu gotowego rozwiązania technologicznego, które pozwoliłyby na tego typu produkcję.

BIOTREM jest produktem zaspokajającym potrzeby, których powstanie związane jest z odkryciem przez ludzi faktu, że najcenniejszym „surowcem” umożliwiającym wszelkie funkcjonowanie jest Wielki Ekosystem Ziemi.

Opakowania z jadalnych otrąb pszennych mogą okazać się bezkonkurencyjne, jeśli będą chroniły artykuły żywnościowe przed procesami starzenia i utratą właściwości konsumpcyjnych, a jednocześnie, co już wiadomo, po zużyciu nie obciążą środowiska.

1 http://www.biotrem.com.pl/prasa-smamiski.html

2 Ekstruzja surowców pochodzenia roślinnego to w ogólnym zarysie wytłaczanie materiału sypkiego pod dużym ciśnieniem i przy dużej temperaturze. Wywołuje to w nim istotne zmiany fizykochemiczne, a więc i jakościowe.

3 Kompostowanie - przerabianie substancji organicznych pochodzenia biologicznego zawartych w odpadach na kompost tzn. nawóz zbliżony swoimi właściwościami do próchnicy glebowej zawierającej do 50% substancji organicznej, składniki pokarmowe dla roślin oraz mikroorganizmy, które wzbogacają mikroflorę i mikrofaunę w glebie.

4 www.biotrem.com.pl/prasa-kp-potentat.html