Amfetamina, mity – rzeczywistość.
Praca zaliczeniowa z Kryminologii.
Nałogi towarzyszyły ludzkości od zarania dziejów, odnajdywane są bowiem dowody, że narkotyki używane były już przed naszą erą. Na papirusach z 1550r. p.n.e. odnaleziono wzmiankę o właściwościach opium, które zdolne było powstrzymać silny płacz dziecka. Z kolie Indiańska legenda głosi, że liście koki zostały podarowane ludziom przez bóstwo by dać mu siłę, radość i zapomnienie trosk, były one używane podczas obrzędów religijnych. Natomiast w Chinach jako środek znieczulający stosowano haszysz. Każdy nowo odkryty środek odurzający początkowo fascynował środowisko medyczne, był lekarstwem przeciwko cierpieniom ludzkim. Taką właśnie popularnością cieszyły się morfina, heroina, kokaina czy LSD-25.
Istnieją różne rodzaje narkotyków, możemy je podzielić na grupy:
Opiaty – uzależniają fizycznie i psychicznie.
Do grupy tej należą: opium, morfina, kodeina, heroina, kompot. Są to narkotyki pochodzenia naturalnego, opium wytwarza się z maku, występuje w postaci tabletek. Morfina pochodzi z opium, jest składnikiem leków przeciwbólowych. Kodeina uzyskiwana jest z morfiny, stosowana jest u osób chorych na ciężkie choroby płuc. Heroina jest pochodną morfiny, występuje w postaci białego proszku lub brązowych bryłek. Kompot zwany też „polską heroiną” otrzymywany jest ze słomy makowej wraz z dodatkiem odczynów chemicznych, występuje w postaci płynu. Ludzie zażywający opiaty narażeni są na bardzo szybkie uzależnienie. Na początku zażywanie jest przyjemne, później narkotyk nie daje już takiego „kopa” a jego zażywanie jest konieczne by móc normalnie funkcjonować.
Konopie indyjskie i ich pochodne
Są to narkotyki pochodzenia naturalnego, do tej grupy zaliczamy marihuanę, haszysz, olej haszyszowy. Haszysz występuje w postaci kulek lub kostek. Olej haszyszowy to zielono-brązowy płyn o konsystencji oleju. Marihuana podnosi ciśnienie krwi, zwiększa się akcja serca, naczynia krwionośne rozszerzają się. Pod wpływem marihuany człowiek staje się wesoły, rozluźniony, szczęśliwy a świat postrzega przyjaźnie, narkotyk pomaga ludziom otworzyć się i nawiązywać nowe kontakty, obniża się poziom stresu. Pochodne konopi nie uzależniają fizycznie, uzależniają natomiast psychicznie.
Halucynogenne
Narkotyki z tej grupy zmieniają sposób postrzegania rzeczywistości, zalicza się do nich LSD, grzyby halucynogenne, ecstasy. LSD to narkotyk pochodzenia syntetycznego, występuje w postaci kwadratowych papierków nasączonych kwasem, kapsułek, tabletek oraz proszku. „Grzybki” zbiera się i zjada np.: z jajecznicą lub suszy. Z suchych grzybków można też zrobić herbatkę. Doznania po tych narkotykach nie zawsze są przyjemne; zdarzają się koszmarne wizje, mdłości, kłopoty ze snem, drżenie mięśni, zawroty głowy. Ecstasy to narkotyk pochodzenia syntetycznego, występuje w tabletkach. Jest bardzo popularny na dyskotekach gdyż usuwa zmęczenie i pozwala szaleć przez wiele godzin, kiedy jednak przestaje działać znika optymizm i radość życia, pojawia się smutek i przygnębienie. Narkotyk ten jest bardzo toksyczny; powoduje uszkodzenie komórek nerwowych.
Wziewne
Do tej grupy należą różnego rodzaju rozpuszczalniki chemiczne, kleje np.: terpentyna, nafta, benzen, lakiery, benzyna, wywabiacze plam, eter, butapren, autovidol, zmywacz do paznokci, rozpuszczalniki do farb oraz dezodoranty, spraye do włosów i wiele innych. Nie są to w ścisłym sensie narkotyki, mają jednak podobne działanie odurzające oraz halucynogenne. Są to środki syntetyczne, używanie ich może prowadzić do uzależnienia psychicznego (Cekiera 1994 s.51).
Leki nasenne i uspokajające
Środki nasenne i uspokajające to inaczej barbiturany i trankwilizatory. Barbiturany stosuje się do znieczuleń w zabiegach chirurgicznych, w stanach lękowych, w bezsenności i innych, obniżają aktywność CUN i redukują napięcia psychiczne. Nadużywanie tych środków może prowadzić do zaburzeń i chorób psychicznych. Przyjmując duże dawki szybko można uzależnić się fizycznie (Cekiera 1994 s.60). Trankwilizatory zaś, usuwają napięcia, uwalniają od niepokojów, lęków. Po kilku miesiącach przyjmowania trankwilizatorów następuje uzależnienie fizyczne. Systematyczne zażywanie powoduje wzrost tolerancji czyli potrzebę zwiększenia dawek (Cekiera 1994 s.64).
Psychostymulujące
Są to środki pobudzające, usuwające zmęczenie, wyostrzające zmysły; należą do nich amfetamina, kokaina, krak. Kokaina pochodzi z krzewów koki, występuje w postaci białego proszku. Również krak jest pochodzenia naturalnego, otrzymywany jest z sody oczyszczonej i pasty z liści koki, występuje w postaci białych kryształków. Zaś amfetamina jest syntetykiem w postaci białego proszku lub tabletki, uzależnia psychicznie ale nie fizycznie.
Jak widzimy istnieje wiele różnych rodzajów narkotyków, występują w różnej postaci i wyrządzają ogromne szkody osobom, które je zażywają. Ponadto w społeczeństwie krąży wiele mitów dotyczących narkotyków. Bardzo popularnym mitem jest ten, że amfetamina to niegroźny proszek pomagający w nauce. Nie jest to prawdą, amfetamina to środek podstępny; człowiek po zażyciu jej wydaje się sobie inteligentniejszy, bardziej atrakcyjny. Jeżeli jednak będąc pod wpływem amfetaminy, spisze ma kartce wszystkie swoje mądrości a przeczyta je gdy działanie amfetaminy już minie okaże się, że jest autorem banałów. Amfetamina jest bardzo modna wśród studentów, którzy przygotowują się do egzaminów, gdyż pozwala ona zwalczyć zmęczenie oraz zredukować potrzebę snu. Człowiek staje się otępiały umysłowo, choć tego nie odczuwa, i nie rozprasza uwagi na inne rzeczy, koncentruje się na jednej rzeczy np.: nauce. Po ustąpieniu działania narkotyku wszystko się zapomina, i tylko wzięcie kolejnej dawki sprawia że można jakoś zdać egzamin. Efekty działania mijają szybko a w ich miejsce pojawiają się zły nastrój oraz zmęczenie. Osoby, u których narkotyk przestaje działać zazwyczaj długo śpią, nawet 30, 40 godzin.
Amfetaminy to cała grupa środków psychostymulujących pochodnych fenylopropylanu. Występują w postaci pigułek, tabletek, kapsułek, kostek o wyglądzie parafiny, kryształków lub w postaci proszku. Środki te miały różnorakie zastosowanie np.: w medycynie, poprzez stosowanie ich jako środki odchudzające; rozpowszechnione były też wśród sportowców jako tzw. koks (doping); obecnie pozostają środkami odurzającymi stosowanymi przez narkomanów. Historia amfetaminy ma swój początek w 1887r., kiedy to w USA po raz pierwszy uzyskano tan środek, dokonał tego chemik L. Edeleano (Cekiera 1994 s.69). Medyczne zastosowanie znalazł on od 1910r., kiedy to Baker i Dale opisali amfetaminę i zaliczyli ja do środków pobudzających współczulny układ nerwowy. W ciągu następnych kilku lat wyprodukowano wiele środków należących do grupy amfetamin. W 1927r. amerykański farmakolog Alles zsyntetyzował siarczan amfetaminy, który został wprowadzony do produkcji masowej pod nazwą Benzedrine. Amfetamina zyskała miano „narkotyku walki”, gdyż była powszechnie stosowana w czasie II Wojny Światowej. Najpopularniejsza była wśród żołnierzy niemieckich ale stosowały ją również inne armie np.: brytyjskie, japońskie. Rola amfetaminy polegała na podniesieniu poziomu energii, czujności, pewności siebie, pozwalała na większy poziom agresji. W okresie wojennym amfetamina wykorzystywana była przez rządy wielu krajów do celów zwiększenia produkcji w zakładach zbrojeniowych. Dając ją robotnikom można było liczyć na lepszą i wydajniejszą pracę, gdyż pozwalała ona zwalczyć zmęczenie i ograniczyć potrzebę snu. Po wojnie amfetamina była dość powszechnym lekiem na otyłość oraz na depresję. Stosowano ją również przy zaburzeniach snu, w chorobie Parkinsona, nadreaktywności u dzieci oraz wielu innych schorzeniach (Cekiera 1994 s.71). Nałóg często zaczyna się od przyjmowania amfetaminy jako leku. Wszystkie rodzaje amfetamin (Benzedrine, Fenmetrazine, Dexedrine, Methedrine, Metamfetamine i inne), dają podobny efekt, chociaż różnią się nieco strukturą chemiczną. Jest to ogromny przypływ energii i wyraźne podwyższenie nastroju. Osoby pod wpływem amfetaminy przeżywają intensywne poczucie mocy oraz brak krytycyzmu wobec własnego postępowania; wykazują wzmożoną aktywność, której towarzyszy bezsenność. Zażywaniu amfetaminy towarzyszy brak łaknienia, stąd zastosowanie jej w walce z otyłością. A także przyśpieszona akcja serca, rozszerzone źrenice, podwyższenie ciśnienia krwi oraz zwiększone wydalanie moczu, u mężczyzn zmniejszenie potencji z równoczesnym wzrostem pożądania, a u kobiet zahamowanie owulacji i miesiączki. Długotrwałe zażywanie amfetaminy może prowadzić do powstania psychozy amfetaminowej, zaburzenia podobnego do schizofrenii. U dzieci może nastąpić opóźnienie w rozwoju oraz dysfunkcja w pracy kory mózgowej (Cekiera 1994 s.70). przedawkowanie amfetaminy wiąże się ze znacznym pobudzeniem ruchowym, dochodzi do zaburzeń rytmu serca, biegunek, wymiotów. Do rzadkości natomiast należy śmierć z powodu przedawkowania, bezpośrednią przyczyną śmierci jest raczej krwotok lub zator naczyń mózgowych, ostra niewydolność krążenia, itp. Zależność psychiczna, czyli przymus brania leku rozwija się stosunkowo szybko; wywołuje ją atrakcyjny i euforyczny przebieg działania specyfiku, wzmacniany z kolei przez przykre dolegliwości związane z jego odstawieniem, tj. złe samopoczucie, spowolnienie psychiczne, uczucie zmęczenia, apatii; dolegliwości te obserwuje się już po 12 godzinach od zażycia amfetaminy (Cekiera 1994 s.70).
Amfetamina jest bezbarwną cieczą, słabo rozpuszczalną w wodzie, dobrze w etanolu, chloroformie, eterze a także kwasach. Ponieważ chemiczna synteza amfetaminy jest stosunkowo prosta, związek ten stał się dość szybko łatwo dostępnym „narkotykiem ulicznym”. Wielu narkomanów traktuje amfetaminę jako ekonomiczną alternatywę kokainy, gdyż jest łatwiej dostępna i zdecydowanie tańsza, a efekty zażywania są podobne i trwają dłużej niż po zażyciu kokainy. Dostęp narkomanów do otrzymywanej legalnie amfetaminy jest znacznie utrudniony więc korzystają, dlatego korzystają oni z narkotyku produkowanego w nielegalnych laboratoriach, których powstaje coraz więcej i są trudno wykrywalne, gdyż są instalowane nawet w przyczepach transportowych. Urządzenia do produkcji narkotyku można łatwo i szybko rozmontować co utrudnia wykrycie laboratoriów. Duża skala produkcji przyczyniła się do wzrostu dostępności narkotyku na rynku. Ostatnio na czarnym rynku pojawiła się metamfetamina produkt tych właśnie laboratoriów, pod względem chemicznym jest zbliżona do amfetaminy lecz jej pobudzające działanie na układ nerwowy jest silniejsze. Metamfetamina jest białym, bezwonnym proszkiem o gorzkim smaku, łatwo rozpuszczalna w wodzie i etanolu. Może być stosowana dożylnie, doustnie, wdychana przez nos oraz palona w szklanych fajkach. Metamfetamina wywołuje zwiększoną aktywność fizyczną, przyśpieszenie oddychania, obniżenie łaknienia, ale także drażliwość a niekiedy drgawki i hipertermię, negatywnie działa na układ krążenia. Może też powodować zmiany w drobnych naczyniach mózgowych, prowadzące do udaru mózgu. Skutki długotrwałego stosowania metamfetaminy mogą przypominać objawy schizofrenii: paranoję, halucynacje, itd. Mogą pojawić się myśli samobójcze. Objawy odstawienia to: bóle głowy, duszność, skurcze jelit, senność, silne łaknienie i głęboka depresja.
Oprócz amfetaminy i metamfetaminy na nielegalnym rynku narkotyków występuje szereg ich psychoaktywnych analogów strukturalnych tzw. „narkotyków zmodyfikowanych”. Są to nowe substancje psychoaktywne będące wynikiem chemicznej modyfikacji znanych narkotyków, są one na ogół tańsze i silniejsze niż ich związki macierzyste, zaś stosowanie ich skrajnie niebezpieczne. Do narkotyków zmodyfikowanych należą tzw. entaktogeny, wśród których na szczególną uwagę zasługuje MDMA czyli Ecstasy. Najczęściej występuje w postaci tabletek lub drażetek z wytłoczonymi na nich symbolami. Ostatnio narkotyk ten zagościł na stałe na rynku narkotykowym, bywa zażywany w domu, indywidualnie lub znacznie częściej w warunkach towarzyskich w grupie rówieśników, na dyskotekach. Intensyfikuje on funkcje percepcyjne, sprzyja nawiązywaniu kontaktów, przełamuje opory, ułatwia taniec. Jednakże cena jaką przyjdzie zapłacić za chwilową poprawę nastroju jest bardzo wysoka, bowiem przyjmowaniu MDMA towarzyszy szereg objawów świadczących o toksyczności związku np.: szczękościsk, mdłości, zawroty głowy, poty, suchość w ustach i gardle, utrata apetytu, niemiarowość serca, ból w klatce piersiowej, tachykardia; może też wystąpić nagły wzrost ciśnienia z krwotokami domózgowymi, toksyczne zapalenie wątroby, drgawki, hipertermia, ostra niewydolność nerek, psychoza paranoidalna i upośledzenie pamięci. Objawy te mogą się rozwinąć kilka godzin po przyjęciu narkotyku i wymagają szybkiego leczenia szpitalnego. Przedawkowanie może prowadzić do śmierci w wyniku tzw. „złośliwego zespołu neuroleptycznego”, na który składają się rozszerzone źrenice, drgawki, spadek ciśnienia krwi, wzrost temperatury ciała i śpiączka.
Z powyższych danych wynika, że stosowanie narkotyków przynosi więcej szkody niż pożytku. Chociaż początkowe zażywanie amfetaminy zwiększa odporność na stres oraz wydolność intelektualną, to przedłużające się jej zażywanie prowadzi do wyniszczenia organizmu. Amfetamina niszczy najpierw psychikę człowieka a potem jego ciało, prowadzi do przedwczesnej śmierci. Śmiertelną dawkę stanowi ok. 1 gram dla osób dorosłych, zaś u dzieci ok. 0,1 gram, oczywiście nie dotyczy to osób uzależnionych, u których organizm przyzwyczaił się już do większej dawki.
Współcześnie amfetamina stosowana jest w medycynie kilku krajów tylko w leczeniu niektórych schorzeń. Jedno z kontrowersyjnych zastosowań to leczenie nadpobudliwości u małych dzieci, z niezrozumiałych przyczyn, amfetamina obniża poziom niepokoju u tych dzieci, uspokaja je i pozwala im się skoncentrować. W Polsce amfetamina i jej wszystkie pochodne są zupełnie wykreślone z lekospisu; nie używa się jej nawet w zastosowaniach medycznych.
W ostatnich latach Polska stała się istotnym producentem i eksporterem amfetaminy, narkotyki eksportowane są głównie do Niemiec i krajów skandynawskich, szacuje się, że ok. 20 nawet do 50% amfetaminy na czarnym rynku pochodzi właśnie z polskiej produkcji (Błachut, Gaberle, Krajewski 2001 s.391).
Współczesny świat cechuje gwałtowny rozwój cywilizacji. Postęp następuje w każdej dziedzinie. Wszystko to dzieje się w zawrotnym tempie i pośpiechu, takie życie sprzyja zaburzeniom prawidłowego funkcjonowania rodziny. Często zapracowani rodzice nie okazują dziecku tyle miłości ile ono potrzebuje, nierzadko też bardzo wysoko podnoszą poprzeczkę wymagań i obowiązków. Niedojrzały organizm pod wpływem tych obowiązków rodzi stres. Stres z kolei sprzyja sięganiu po narkotyki czy inne substancje psychoaktywne. Młody organizm jest szczególnie podatny na działanie narkotyków; człowiek sięga po nie zupełnie nie zdając sobie sprawy, że narkotyki nie rozwiążą jego problemów, mogą tylko stworzyć nowe, które jeszcze bardziej skomplikują jego życie.
Bibliografia:
Błachut J. Gaberle A. Krajewski K. Kryminologia. Arche Gdańsk 2001
Cekiera C. Ryzyko uzależnień. KUL Lublin 1994
Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Tom 1 Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1997
Internet: www.republika.pl