PROCESY POZNAWCZE

Procesy poznawcze

każda operacja stanowiąca element organizowania, kodowania
i interpretacji informacji.

Wrażenie
- każde elementarne, nie poddane wtórnemu opracowaniu odczucie, powstające w wyniku stymulacji jakiegoś receptora
lub układu receptorycznego

Spostrzeganie (percepcja) - procesy,
które nadają spójność
i jednolitość informacji sensorycznej. Rozpoczyna się od wystąpienia bodźca fizycznego, kończy na jego fenomenologicznym doświadczeniu.

Pamięć - umysłowa funkcja przechowywania informacji
o bodźcach, zdarzeniach, obrazach, ideach itp., kiedy już pierwotnie działające bodźce nie są obecne. Hipotetyczny
„system magazynujący”
te informacje
w umyśle (mózgu).

Uwaga

termin ten odnosi się do selektywnych aspektów spostrzegania.

Organizm w dowolnej chwili koncentruje się na pewnych cechach otoczenia z jednoczesnym pomijaniem innych.

Myślenie –

wszelkie czynności umysłowe, związane z tworzeniem pojęć, rozwiązywaniem problemów, pamięcią, uczeniem się, twórczością, wyobraźnią, przetwarzaniem symboli.

Inteligencja –

zdolność do korzystania
z doświadczenia.


Pragmatycznie - to co mierzą testy inteligencji.

WRAŻENIA
I
SPOSTRZEŻENIA

WRAŻENIE

odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych

poszczególne wrażenia
są
od siebie izolowane

Zmysł jest systemem fizycznym, który zbiera dla mózgu informacje
i następnie przetwarza je na język, jaki może zrozumieć mózg.

Narządy zmysłów odbierają pobudzenia za pomocą komórek receptorowych, które są wyspecjalizowane w zakresie odbioru poszczególnych rodzajów energii znajdującej się w polu recepcyjnym.

Receptory zmysłowe mają zdolność transdukcji odbieranej energii: przetwarzania jej
z jednej formy na inną, np. zamiana energii świetlnej na energię impulsu nerwowego.

Każde odbierane wrażenie ma zarówno swoją intensywność (wielkość odbieranej energii),
jak i jakość (smak słony lub słodki).

DETEKCJA –
jest aktywnym odbieraniem bodźca zmysłowego.

Próg absolutny - najmniejsza wykrywana wielkość energii fizycznej danego rodzaju
(np. zapachu, dźwięku, nacisku).

RÓŻNICOWANIE –
jest zdolnością do stwierdzenia różnicy między jednym bodźcem
a drugim.

Próg różnicy –
najmniejsza wykrywalna wielkość różnicy między dwoma bodźcami
(ledwie dostrzegalna różnica)

Prawo Fechnera

różnice między coraz silniejszymi bodźcami fizycznymi muszą być coraz większe, by różnica
w zakresie odpowiadających im wrażeń została taka sama.

Spostrzeganie jest zespołem procesów za pośrednictwem których rozpoznajemy
i organizujemy wrażenia wywołane przez bodźce zewnętrzne
i nadajemy im sens.

Obraz przedmiotu –
obraz wszystkich dostępnych cech, rejestrowanych za pośrednictwem różnych zmysłów.

jest efektem aktywności pól czuciowych naszej kory mózgowej, które odebrały informacje
z różnych zmysłów
i połączyły w jedną całość.

Konstruktywistyczna teoria percepcji

człowiek na podstawie informacji sensorycznych konstruuje spostrzegany bodziec.

Ważną rolę
spostrzeganiu odgrywają
procesy myślenia.

Teoria
bezpośredniej percepcji:

aby spostrzec musi się pojawić ciąg informacji dostarczanych przez nasze receptory sensoryczne.

Między naszymi doświadczeniami zmysłowymi
i spostrzeganiem nie musi nic pośredniczyć.

FAZY SPOSTRZEGANIA

Rejestracja sensoryczna – zamiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy. W wielu wypadkach impulsy zawierają już informacje na temat specyficznych cech przedmiotu (wtedy, gdy pobudzone zostają detektory cech).

Pamięć sensoryczna daje możliwość utrzymania informacji w systemie poznawczym tak długo, dopóki na odebranym materiale nie zostaną dokonane inne operacje.

Faza oceny emocjonalnej –

bodźce oceniane są jako przyjemne lub nieprzyjemne, jako korzystne lub niekorzystne, zanim jednostka zdąży się zorientować czego one dotyczą (połączenie ze strukturami podkorowymi).

Faza rozpoznania treści bodźca (ocena semantyczna) –

bodziec zostaje rozpoznany: określona zostaje kategoria,
do której ten bodziec należy. Porównywanie danych sensorycznych z kategoriami już istniejącymi w pamięci.

Faza oceny znaczenia metaforycznego – dostrzeganie innego sensu odbieranych bodźców. Spostrzeganie nie jest procesem wyłącznie zmysłowym. W jego skład mogą wchodzić procesy wnioskowania, odwołujące się do indywidualnego systemu znaczeń danej osoby.

WIDZENIE:
spostrzeganie kształtów

Postaciowa
teoria spostrzegania:

całość jest czymś więcej niż sumą pojedynczych składników.

Spostrzeganie nie jest mieszaniną niezorganizowanych wrażeń.

Zgodnie z prawem pragnacji mamy tendencje do spostrzegania każdego zestawu wzrokowego
w sposób,
który najprościej organizuje odmienne elementy w stabilną
i spójną postać.

Ujmowanie figury na tle

– w trakcie percepcji pola wzrokowego pewne elementy odbieramy jako bardziej wyróżniające się,
a inne schodzą na drugi plan, tworząc tło.

Zasada bliskości –
gdy patrzymy na zbiór przedmiotów, mamy tendencję do spostrzegania tych,
które znajdują się blisko siebie,
jako grupy.

Zasada podobieństwa – gdy widzimy jako grupę te przedmioty,
które wyglądają podobnie

Zasada kontynuacji – mamy tendencję do spostrzegania linii przebiegających w sposób płynny
i ciągły, aniżeli urywanych
i rozczłonkowanych.

Zasada zamykania – tendencja do spostrzegania dopełnienia,
czy scalania kształtów,
które w rzeczywistości
nie są kompletne.

Zasada symetrii – tendencja do spostrzegania figur,
które składają się z części będących lustrzanym odbiciem.

„Wspólna droga” – elementy poruszające się w tym samym kierunku widzi się
jako odrębną grupę.

Niewielkie rozmiary –
łatwiej wyodrębnić te elementy, które cechują się niewielkimi rozmiarami.

Zgodność z chwilowym nastawieniem – oczekiwanie
na pojawienie się pewnego układu bodźców znacznie ułatwia jego spostrzeganie.

Koncepcja detektorów cech: spostrzegamy kształt wtedy, gdy wyspecjalizowane neurony kory wzrokowej reagują na bodźce odbierane przez wyspecjalizowane regiony siatkówki, powiązane z tymi neuronami, np. są komórki, które reagują na specyficzne kształty (dłoń, twarz).

WIDZENIE:
stałość spostrzeżeń

ma miejsce wtedy, gdy nasze spostrzeżenie przedmiotu pozostaje takie samo, mimo,
że odbierane
od niego bezpośrednie wrażenia zmieniają się.

Stałość wielkości – spostrzegany przedmiot utrzymuje swoją wielkość mimo, że zmienia się wielkość jego obrazu na siatkówce.

Stałość kształtu – spostrzegany przedmiot jest taki sam, mimo,
że jego położenie - a więc kształt obrazu na siatkówce - zmienia się.

Stałość jasności – spostrzegany przedmiot jest równo oświetlony, mimo istniejących
w rzeczywistości różnic w ilości światła dochodzącego
do naszych oczu.

Stałość barwy – spostrzegany przedmiot zachowuje swój kolor nawet wtedy, gdy zmienia się ilość padającego na nie światła.

Złudzenia wzrokowe

Spostrzegana wielkość przedmiotu zależy od kontekstu, tworzącego wzrokowy układ odniesienia.

Agnozja wzrokowa ludzie doznają normalnych wrażeń tego,
co znajduje się przed nimi,
ale nie potrafią rozpoznać tego,
co widzą i nadać znaczenia spostrzeganym przedmiotom
(obszar wzrokowy kory mózgowej).

Agnozja symulatywna jednostka nie jest zdolna do zwrócenia uwagi na więcej
niż jeden obiekt jednocześnie (obszar skroniowy).

Agnozja przestrzenna dezorientacja przestrzenna, trudności z radzeniem sobie
z otoczeniem fizycznym
(płat ciemieniowy).

Prozopagnozja
osłabienie umiejętności rozpoznawania twarzy ludzkich
(prawy płat skroniowy).