Grupy społeczne
Charakterystyka grupy społecznej
Odkąd istnieją ludzie, zawsze tworzyli jakieś grupy. Odczuwają potrzebę bycia z innymi, są świadomi zależności dzielonych ze wszystkimi ludźmi, wspólnie się rozwijają. Od momentu narodzin człowiek funkcjonuje w grupie, która wywiera na jego życie najsilniejszy wpływ, wprowadzając w skomplikowane układy i procesy społeczne.
Istnieje wiele definicji grup. S. Mika definiuje ją następująco: grupą są dwie lub więcej osoby, między którymi istnieje bezpośrednia interakcja, które posiadają ustalone normy, mają wspólny cel, tworzą struktury grupowe i mają poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup ( S. Mika Psychologia społeczna W-wa 1984) . J. Szczepański grupą społeczna nazywa pewną ilość osób (najmniej trzy), powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności (J. Szczepański Elementarne pojęcia socjologii W-Wa 1972). N. Goodman podaje podobną definicję: dwie lub więcej osób o poczuciu wspólnej tożsamości, między którymi dochodzi do strukturalnie uporządkowanych interakcji opartych na wspólnym zestawie oczekiwań, co do zachowania partnera ( N. Goodman Wstęp do socjologii Poznań 1997)
Współcześni socjologowie za Ch. H. Cooleyem wyróżniają grupy pierwotne i wtórne. Grupy pierwotne są małe, a ich członkowie mają bliskie, osobiste i trwałe związki. Z tego powodu mają duże znaczenie dla jednostki, stanowiąc podstawę jej rozwoju społecznego. Najlepszym przykładem grupy pierwotnej jest rodzina. Członkowie takiej grupy spędzają razem dużo czasu, podejmują wspólne działania i dzielą się doświadczeniem. Związki między nimi są głębokie ze względu na ładunek emocjonalny. Członkowie grup pierwotnych najczęściej dużo o sobie wiedzą i dbają o wzajemne dobro.
Grupy wtórne są zazwyczaj większe, a ich trwałość ma charakter okresowy. Powstają w określonym celu, związki między członkami nie są osobiste. Grupy te dążą do wykonania specyficznego zadania i nie wywierają trwałego wpływu na tworzące je jednostki. Ładunek emocjonalny członków grupy wtórnej jest na ogół bardzo nikły; interakcje między nimi w głównej mierze dotyczą działań grupowych, a nie potrzeb, pragnień czy problemów poszczególnych członków. Członkowie grupy wtórnej nie przejawiają chęci pogłębienia wiedzy na swój temat.
Wejście do grupy może być sprawą czystego przypadku. Jednostka rodzi się w pewnej rodzinie i uczęszcza do tej, a nie innej szkoły. Jednak ludzie często wybierają określone grupy kierując się stycznością i podobieństwem. Fizyczna styczność zwiększa prawdopodobieństwo interakcji i wspólnych działań, których rezultatem jest powstanie grupy społecznej, przyjacielskiej. Ludzie czują się swobodniej z kimś, kto dzieli ich zainteresowania, przekonania czy wartości. Chętniej obcują z osobami o podobnej charakterystyce społecznej (rasa, religia, pochodzenie etniczne i klasowe), w podobnym wieku , o podobnym poziomie inteligencji i podobnej osobowości.
W grupie obowiązują normy grupowe, które powstają w wyniku stopniowego procesu interakcji między członkami grupy . Narzuca też sposób widzenia i oceny otoczenia (konformizm grupy). Każda grupa ma swoją strukturę, a członkowie mają różne pozycje w jej obrębie i przypisane do nich role. Grupy mają granice, które oddzielają członków od nie członków. Zależy to od struktury grupy. Bardzo ważną cechą są interakcje grupowe: porozumiewanie się, konflikt i spójność. Z kolei wielkość grupy wpływa na jej strukturę i interakcję między członkami.
Inny podział grup to grupy swoje i obce oraz grupy odniesienia, które mają trzy funkcje :
normatywną –polega na określeniu właściwych form zachowania
porównawczą-zapewnia wzór do naśladowania, według którego osądza się słuszność oczekiwań wyrażanych przez innych w stosunku do jednostki
audytoryjną- polegająca na ocenie stosowności zachowań jednostki
Charakterystyka rodziny
Rodzina jest uważana za instytucję ogólnoludzką, występującą we wszystkich czasach i kulturach. Zdaniem socjologów we wszystkich społeczeństwach różnych czasów, niezależnie od ustroju społecznego, rodzina jest komórką zaspakajającą podstawowe potrzeby swych członków. Z tego też względu mamy różne definicje rodziny. Przyjmujemy, że rodzinę możemy zdefiniować jako grupę osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim. Rodzina powstaje spontanicznie, jako wynik więzi emocjonalnych między partnerami.
Grupa ta ma swoją strukturę, "Struktura rodziny to stałe ramy, nie zawsze sformalizowane, wewnątrz których przebiega życie i zachowanie małżeńsko - rodzinne" ( F. Adamski).
Do struktury rodziny zaliczamy: społeczne formy wyboru partnera, np.: konieczność wyboru partnera z tej samej klasy społecznej, wiek uznany za odpowiedni do zawarcia małżeństwa, forma zawarcia małżeństwa ( cywilna, religijna ), liczba pokoleń w rodzinie. Innymi elementami struktury rodzinnej są: układ pozycji, ról, hierarchia władzy, autorytet, struktura dziedziczenia majątku, władzy, nazwiska, cykle lub inaczej fazy życia małżeńsko - rodzinnego.
Wymienione elementy struktury rodziny stanowią podstawę do wyróżnienia pewnych typów rodzin. Z uwagi na liczbę partnerów w małżeństwie dzielimy małżeństwa na monogamiczne i poligamiczne. Pierwsze małżeństwo składa się z jednego mężczyzny i jednej kobiety. W drugim przypadku jest to związek jednego mężczyzny z kilkoma kobietami. Odmianą tego ostatniego typu małżeństwa jest małżeństwo jednej kobiety z kilkoma mężczyznami. Takie małżeństwo nazywamy poliandrycznym.
Drugim kryterium wyróżniania typów małżeństwa jest zakres wyboru małżonka. Jeżeli małżonek został wybrany ze zbiorowości terytorialnej czy z społecznej własnej, to mamy do czynienia z małżeństwem endogenicznym, jeżeli natomiast partnerzy pochodzą z różnych zbiorowości, to jest to małżeństwo egzogamiczne.
Małżeństwa mogą się różnić tym, kto steruje władzą. Jeżeli władza spoczywa w rękach mężczyzny, to małżeństwo patriarchalne, jeżeli w rękach kobiety, to jest to małżeństwo matriarchalne. Współcześnie wyróżnia się małżeństwo egalitarne, w którym występuje równy podział władzy i obowiązków między żonę i mężem.
Jeżeli dziedziczenie nazwiska, prestiżu lub majątku dokonuje się w linii ojca, to mamy do czynienia z patrylineatem, jeżeli w linii matki - matrylineatem.
Jeżeli żona zamieszkuje w domu męża, to takie małżeństwo nazywamy patrylokalnym, jeżeli mąż zamieszka u żony, to małżeństwo jest matrylokalne.
Przy wyróżnianiu typów rodziny należy wziąć pod uwagę liczbę członków rodziny, głównie dzieci. Z punktu widzenia tego kryterium wyróżniamy rodziny mało- i wielodzietne. Liczba członków rodziny to także kwestia liczby generacji. Stąd mówimy o rodzinach dwu- i trzygeneracyjnych lub o rodzinie rozszerzonej. Rodzina rozszerzona to rodzina dwugeneracyjna, która żyje w codziennym stałym kontakcie z dziadkami, ale nie mieszka z nimi.
Można też mówić o rodzinach pełnych i niepełnych, z uwagi na skład małżeństwa. Przyczyny niepełnej struktury małżeństwa mogą być różne. Jedną z nich jest śmierć któregoś z małżonków. W tej sytuacji często dochodzi do powtórnego małżeństwa, a wtedy mamy do czynienia z rodziną zrekonstruowaną. Niepełna struktura małżeństwa może wynikać z rozbicia małżeństwa, a wtedy mamy rodzinę rozbitą. W końcu może to być rodzina pozamałżeńska i w rezultacie powstaje rodzina samotnej matki.
Możemy mieć również np.: rodzinę adopcyjną, rodzinę zastępczą lub zaprzyjaźnioną. Rodzina adopcyjna to taka rodzina, która przyjmuje jako własne dziecko pozbawione rodziny. Nadaje takiemu dziecku swoje nazwisko i przyznaje wszystkie prawa, jakie należą się dziecku naturalnemu. Rodzina zastępcza to taka rodzina, która mając własne dzieci, przyjmuje na wychowanie dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej. Rodzina zaprzyjaźniona to taka rodzina, która na niedzielę, okres świąteczny czy wakacyjny przyjmuje dziecko z domu dziecka.
Kryterium wyróżniania typów rodziny jest również źródło utrzymania rodziny, rodzaj wykonywanej pracy. Wyróżniamy rodzinę chłopską, robotniczą, inteligencką. Z uwagi na miejsce zamieszkania możemy mówić o rodzinie wiejskiej i miejskiej. Zajmowane postawy moralne rodziców dzielą rodziny na rodziny zdrowe moralnie i rodziny zdemoralizowane, a nawet patologiczne. Postawy rodziców wobec dzieci pozwalają na wyróżnienie rodzin o prawidłowych i nieprawidłowych postawach.
Każda grupa, a więc i rodzina, spełnia określone funkcje, to znaczy zmierza do realizacji celów i zadań ważnych dla członków grupy, rodziny, a także społeczeństwa. Są różne podziały funkcji rodziny. Można je, między innymi, podzielić na funkcje instytucjonalne, ważne dla życia społeczeństwa oraz funkcje osobowe. Do funkcji instytucjonalnych należy: funkcja prokreacyjna albo biologiczna, podtrzymująca ciągłość społeczeństwa, gospodarcza - dostarczająca dóbr materialnych rodzinie, opiekuńcza, socjalizacyjna, czyli wprowadzająca członków rodziny w życie społeczne, stratyfikacyjna, czyli określająca przynależność do określonej klasy czy warstwy społecznej, integracyjna, czyli jednocząca, przez sprawowanie kontroli nad zachowaniami członków. Oprócz funkcji instytucjonalnych można wskazać na funkcje osobowe rodziny, wynikające z faktu bycia przez nią grupą. Wymienia się funkcję małżeńską, rodzicielską i braterską. Każda z tych funkcji zaspakaja potrzeby uczuciowe w wymienionych stosunkach. Funkcje te można określić jako funkcje emocjonalne. Funkcja emocjonalna między małżonkami jest spełniana także jako funkcja seksualna.
Funkcje spełniane przez członków rodziny prowadzą do ukształtowania się więzi rodzinnej, jednoczącej wszystkich, a równocześnie wytwarzające poczucie odrębności w stosunku do innych rodzin. Możemy wyróżnić więź: ekonomiczną, opiekuńczą, krwi, seksualną, kontrolną, klasową, kulturową, towarzyską, emocjonalną.
Rodzina dla jednostki jest grupą podstawową, tzn. wyznacza ona zachowania człowieka, kształtuje jego osobowość. Jeżeli członek rodziny świadomie identyfikuje się z nią, to jest ona dla niego grupą odniesienia.
Forma rodziny, jak było powiedziane, jest uwarunkowana historycznie i kulturowo. W Polsce, a także w innych krajach uprzemysłowionych, pod wpływem gwałtownego rozwoju przemysłu wystąpiły w ciągu XX wieku przemiany rodziny.
Punktem wyjścia tych zmian jest pojawienie się nowej motywacji zawierania małżeństw. W dawnych rodzinach istotne były względy materialne oraz przynależność społeczna partnerów. Partnerem w klasach posiadania mógł być człowiek odpowiednio zamożny lub posiadający określone dobra. Dla zawarcia małżeństwa istotne były zatem motywy rzeczowe. Ponadto mogli dobierać się ludzie pochodzący z tej samej warstwy społecznej. Takie małżeństwa nazywamy endogamicznymi. Ponadto w dawnych małżeństwach bardzo często wyboru partnera dokonywali rodzice. Stosowano w ten sposób przymus. Współcześnie decyzja zawarcia małżeństwa jest podejmowana wyłącznie przez zainteresowanych, często nawet wbrew opinii rodziców. Zdaniem B. Łobodzińskiej” motywami zawierania małżeństwa są w czasach współczesnych: miłość, chęć uregulowania ( ustabilizowania ) sobie życia, chęć posiadania własnego domu, pragnienie posiadania dzieci, ucieczka od samotności, chęć zmiany statusu ( sytuacji ) społecznego, chęć zaspokojenia potrzeb seksualnych i towarzyskich ze stałym partnerem, chęć podniesienia standardu ekonomicznego ( lepiej zarabiający mąż, dwie pensje, na wsi połączenie gospodarki itp. ), chęć awansu środowiskowego, chęć rozluźnienia więzi z rodzicami”. Niektórzy autorzy podkreślają, że zasadnicze w doborze małżeństwa jest zaangażowanie emocjonalne, bliskość psychiczna i cechy osobowości wybranych.
Ocenie zmieniła się także pozycja i rola kobiety w rodzinie. Przyczyną tego stało się podjęcie przez kobietę pracy zawodowej. W ten sposób kobieta, obok mężczyzny, utrzymuje rodzinę, staje się niezależna od niego, bardziej samodzielna. W rezultacie wzajemne stosunki przybierają postać relacji partnerskich. Ten nowy układ stosunków między małżonkami zmienia również pozycje mężczyzny. Mąż przestaje być jedynym żywicielem rodziny, a w ten sposób obniża się jego pozycja. Ogólnie charakteryzuje się te zmiany jako demokratyzację stosunków wewnątrzrodzinnych.
W dawnej rodzinie mężczyzna utrzymywał rodzinę, kobieta zajmowała się gospodarstwem domowym i dziećmi. Konsekwencją tego stanu była zależność kobiety od męża, brak równości we wzajemnych stosunkach, ograniczony do życia rodzinnego zespół ról rodzinnych.
Zmianie uległy także stosunki między rodzicami a dziećmi. W dawnej rodzinie dzieci były podporządkowane woli rodziców, a przede wszystkim ojca. Od najwcześniejszych lat musiał uczestniczyć w pracy całej rodziny. Traktowano je jako siłę roboczą. Współcześnie obserwujemy autonomizację dziecka. Rodzina dba szczególnie o wychowanie i wykształcenie dziecka, nie obarcza go pracą, oczekuje pomocy jedynie w gospodarstwie domowym. Jeżeli chodzi o przemiany strukturze demograficznej rodziny, to we współczesnej rodzinie występuje ograniczona liczba dzieci, najczęściej jedno lub dwoje. Zjawisko to występuje w mieście, a także coraz częściej na wsi. Tendencję do zmniejszania liczby dzieci obserwuje się począwszy od początku XX wieku, z wyjątkiem okresów powojennych, kiedy to następował okresowy wzrost urodzin, nazywany kompensatą powojenną. Wśród dawnych rodzin znacznie częściej występowały rodziny z trojgiem lub większą liczbą dzieci, czyli tzw. rodziny wielodzietne. Obecnie nieco inaczej kształtuje się sytuacja rodziny, jeżeli generacji w niej występujących. Twierdzi się, że rodzina dawna z okresu społeczeństwa przedindustrialnego była rodziną trzypokoleniową. Nie jest to w pełni ścisła informacja, gdyż wiele rodzin, których źródłem utrzymania było gospodarstwo rolne, usamodzielniało się i żyło osobno. Natomiast współcześnie wskazuje się na istnienie różnych odmian rodziny trzypokoleniowej, m.in. rozszerzonej. Spotykamy ją w środowisku robotniczym, w rodzinach chłopko - robotniczych. Jest to jednak nowy typ rodziny, oparty na wzajemnej pomocy i polegający na tym, że rodzice pomagają młodej rodzinie w prowadzeniu gospodarstwa domowego, w opiece nad dziećmi, a w razie potrzeby opiekują się rodzicami.
Przemiany we współczesnej rodzinie to także przemiany w funkcjach. Dawna rodzina spełniała funkcję gospodarczą we wszystkich jej zakresach, prokreacyjną, która dominowała nad funkcją seksualną, funkcję opiekuńczo - zabezpieczającą i to w całym zakresie, socjalizacyjną, kulturalną i rekreacyjną - towarzyską, w mniejszym stopniu funkcję emocjonalną - ekspresyjną, natomiast w bardzo wysokim stopniu funkcję kontroli. Jeżeli chodzi o zmiany w funkcjach we współczesnej rodzinie, to można powiedzieć, że wszystkie funkcje uległy przemianom, jedne zostały ograniczone, zakres innych rozszerzył się, niektóre nabrały większego znaczenia. Na całkowitą redukcję funkcji obecnie raczej nie wskazuje się.
Rozpatrując wymienione funkcje rodziny można wskazać na pewne ograniczenia funkcji ekonomiczno - materialnej, szczególnie w podfunkcji produkcyjnej, oraz funkcji opiekuńczo - zabezpieczającej. Rodzina bardzo wcześnie zaczyna dzielić funkcję opiekuńczą z różnymi instytucjami: żłobkiem, przedszkolem. Z tą przemianą wiąże się również pewne ograniczenie funkcji socjalizacyjnej. Natomiast zabezpieczenie przyjęły instytucje państwowe w formie rent, emerytur, domów pomocy społecznej. Również i funkcja kontroli rodziny została ograniczona. Nie tylko bowiem dzieci są oddawane pod opiekę instytucji, ale także dorośli, którzy pracują poza domem poddani są kontroli instytucji. Także i funkcja kulturalna rodziny ma mniejsze znaczenie z uwagi na dużą ilość wyspecjalizowanych w tym zakresie instytucji. Podkreślone zostało znaczenie funkcji seksualnej poprzez oddzielenie jej od funkcji prokreacyjnej. Szczególnego znaczenia nabrała funkcja emocjonalno - ekspresyjna.
To co dotychczas powiedziałam o przemianach rodziny, dotyczyło głównie rodzin miejskich. Dla pełnej charakterystyki tych przemian należy zatrzymać się jeszcze przy rodzinie wiejskiej.
Dawna rodzina charakteryzowała się ścisłym związkiem z gospodarstwem. Związek ten wyrażał się w tym, że zawarcie związku małżeńskiego było początkiem nowego warsztatu rolnego. W ciągu całego swego życia rodzina zabiegała o utrzymanie i rozwój gospodarstwa. Wszyscy członkowie rodziny brali udział w pracy, którą kierował ojciec. Obowiązki i uprawnienia poszczególnych członków rodziny określone były pozycją w rodzinie, co zależało od wieku, płci, stanu cywilnego, miejsca wśród rodzeństwa. Życie rodziny było więc wyznaczone rytmem pracy w gospodarstwie. Wychowanie dzieci realizowano w toku organizacji i wykonywania pracy. W rodzinie młodzież przygotowywała się do dorosłych ról życiowych: gospodarzy. Gospodarstwo pełniło także funkcje zabezpieczającą rodzinę. Wyrazem podporządkowania rodziny gospodarstwu było i to, że budynek mieszkalny był ściśle powiązany z budynkami gospodarczymi, a prowadzenie gospodarstwa domowego zależało od rytmu pracy w gospodarstwie rolnym. Rodzina wiejska w dawnej zbiorowości wiejskiej była ściśle poddana kontroli rodzinno - sąsiedzkiej.
Charakteryzując współczesną rodzinę wiejską musimy pamiętać, że występuje u nas wiele różnych typów tych rodzin. Można więc wyróżnić dawną, tradycyjną rodzinę wiejską, która występuje na terenach odległych od miast. Kolejnym typem rodziny wiejskiej jest tzw. rodzina rolnicza, żyjąca wyłącznie z pracy w gospodarce nowocześnie prowadzonej. Trzecim typem rodziny to rodzina chłopo - robotnika. Są to rodziny pracujące w gospodarce, dorabiające pracą w przemyśle. Wymienia się także rodziny robotniczo - chłopskie, które utrzymują się z pracy poza gospodarstwem i mają nieduży kawałek ziemi. Wzajemne stosunki w tych rodzinach charakteryzuje indywidualizacja jednostki. Odnosi się to zarówno do stosunków w małżeństwie, jak i do stosunków między rodzicami i dziećmi. Źródłem tych zmian jest niewątpliwie niezależność ekonomiczna wskutek pracy poza rolnictwem. Nie wszyscy też członkowie rodzin biorą udział w pracy gospodarstwa rolnego. Przy tym w przypadku pracy pozarolniczej mężczyzny kobieta staje się "kierownikiem" gospodarstwa. Zwraca również uwagę indywidualizacja dziecka, jego potrzeb. Funkcja wychowawcza rodziny na wsi intensyfikuje się, co wyraża się dbałością o naukę szkolną i zdobycie zawodu przez dziecko.
Ograniczeniu uległa funkcja zabezpieczająca rodziny. Rolę tę przejęło państwo przez wprowadzenie zabezpieczenia socjalnego. Obserwuje się także indywidualizację gospodarstwa domowego, co wyraża się wyodrębnieniem budynku mieszkalnego z całości gospodarstwa. Przemiany we współczesnej rodzinie to także przemiany w funkcjach.
Dezorganizacja życia małżeńskiego i rodzinnego należy do zjawisk patologii społecznej. Według A.Podgóreckiego „do zjawisk patologii społecznej zaliczamy te zjawiska, które oceniane są przez społeczeństwo ujemnie ze względu na swą społeczną szkodliwość, na swą kolizję z obowiązującym kodeksem moralnym czy prawnym”.
Jedną z postaci patologii życia rodzinnego jest rozwód. W Polsce stale wzrasta liczba rozwodów. Znacznie więcej jest ich w mieście niż na wsi. Stwierdza się także, że im większe miasto, tym większa liczba rozwodów. Różnicę w liczbie rozwodów między miastem a wsią można tłumaczyć tym, że w miastach przywiązuje się większą uwagę do więzi emocjonalnych i gdy ich zabraknie, partnerzy rozwodzą się. Decyzja taka jest łatwiejsza w przypadku, gdy kobieta pracuje i zarabia; nie czuje tak bardzo uzależnienia od męża. Tym czasem na wsi występuje silniejsza więź ekonomiczna, uzależnienie partnerów od siebie, a także intensywniejsza jest kontrola społeczna, nie zezwalając na rozwód. Badania ankietowane przeprowadzone przez Główny Urząd Statystyczny na temat przyczyny rozwodów ujawnił następujące powody wniesienia sprawy o rozwód do sądu: zdrada małżeńska, alkoholizm głównie męża, sprawy finansowe, sytuacja mieszkaniowa, złe stosunki z teściami. Socjologowie analizując przyczyny rozwodu ze swojego punktu widzenia, wskazują na zderzenie kulturowe. Zderzenie kulturowe wynika z różnic, jakie zachodzą między partnerami pochodzącymi z odmiennych pod względem kultury klas społecznych.
Przykładem może być różne wyobrażenie o roli społecznej żony. Mąż uważa, że żona powinna zajmować się wyłącznie gospodarstwem domowym i dziećmi, a nie swoją pracą i karierą zawodową. Tymczasem ona jest zdania, że obowiązki domowe powinny być wspólnie spełniane. Do zderzeń kulturowych może dochodzić także na tle urządzenia mieszkania, wychowania dzieci, spędzanie czasu wolnego itd.
Innym zjawiskiem dezorganizacji życia małżeńsko - rodzinnego są urodzenia pozamałżeńskie. Takich urodzeń więcej jest w mieście niż na wsi. W rezultacie powstaje rodziny niepełne matka samotnie borykająca się z różnymi trudnościami.
Znacznie poważniejszym od wyroku rozwodowego zakwalifikowaniem rodziny jako nie spełniającej oczekiwań społecznych jest orzeczenie sądowe pozbawiające, zawieszające lub ograniczające jednemu lub obojgu rodzicom władzę rodzicielską nad ich małoletnimi dziećmi. Jako przyczyny pozbawienia praw rodzicielskich podaje się alkoholizm rodziców, prostytucję, rozkład moralny w rodzinie, a więc przestępczość, i w końcu zaniedbanie dziecka.
Rodzina może być również przyczyną zaburzonych zachowań, szczególnie dzieci i młodzieży. W rodzinie można wyróżnić kilka grup czynników powodujących zaburzenia w zachowaniu dzieci. Jedną z tych grup jest stosunek do dziecka, na który składają się stosunki interpersonalne oraz stosowanie metod wychowawczych. Drugą grupę czynników stanowią zachowania samych rodziców, do których zaliczamy stosunki między rodzicami, zaburzone zachowania rodziców: alkoholizm, przestępczość. Trzecią grupą czynników stanowią cechy rodziny, takie jak pełność rodziny, warunki materialne ewentualnie mieszkaniowe. Analizując dane różnych badań stwierdza się, że niepowodzenia szkolne są następstwem braku zainteresowania ze strony rodziców sprawami dziecka, szczególnie nauką szkolną.
Biorąc pod uwagę wymienione wcześniej typologie grup należy stwierdzić iż zakład pracy należy do grupy wtórnej i celowej, niektóre grupy wtórne( np. grupy pracownicze), które łączą swoich członków na dłużej, przejmują cechy grup pierwotnych. Członkowie takich grup dopuszczają bliższe kontakty osobiste, jadają wspólne posiłki, organizują wspólne przedsięwzięcia nie związane z pracą i spotykają się w rodzinnym gronie. Zasadnicza różnica między grupami pierwotnymi a wtórnymi występuje w stopniu zaangażowania emocjonalnego w grupie jako całości i wobec jej członków oraz utrzymywanie długotrwałych, głębokich związków między członkami( N. Goodman Wstęp do socjologii1997). Jest on także organizacją , czyli systemem w ramach którego poszczególne części składowe tworzą strukturę całości, powołaną do realizacji z góry określonych celów. Zakład pracy jako organizacja jest instytucją której członkowie przynależąc do wspólnego układu społecznego realizują zadania społeczne i ekonomiczne zakładu. Zakład pracy jest także instytucją społeczną, gdyż to ludzie tworzą jego strukturę i wytaczają cele i zadania, określają pozycję, powinności i obowiązki jej poszczególnych członków. Możemy więc wyróżnić formalną i nieformalną organizację zakładu pracy. Zakład pracy w którym pracuję jest zarówno organizacją formalną jak i nieformalną . Organizacja formalną jest gdyż u jego podstaw leżą określonego typu akty prawne w postaci regulaminów , statutów, uchwał, przepisów i umów o pracę. Są one systemem przepisów i praw, określających zasady, którym podlegają pracownicy, których powszechna akceptacja jest warunkiem niezbędnym aby zakład pracy mógł funkcjonować. Określone są w nim zakresy obowiązków, kompetencji danego pracownika i jego wynagrodzenie. W firmie w której pracuje stosunki międzyludzkie są czasami oficjalne, służbowe i bezosobowe, ale są również nieformalne kontakty i więzi osobiste. Oficjalne i służbowe kontakty opierają się najczęściej na funkcji i miejscu, jakie dana osoba zajmuje w strukturze organizacyjnej zakładu pracy, oraz faktycznie posiadanej przez nią władzy. Organizacja formalna firmy, w której pracuję wyznacza zakres praw i obowiązków każdego pracownika, reguluje stosunki między podwładnymi a przełożonymi. Do najważniejszych elementów organizacji formalnej w firmie należą:
-hierarchia służbowa
-autorytet
-funkcje i zadania przydzielone zajmującemu określone stanowisko pracownikowi
-system łączności
-struktura organizacyjna, ułatwiająca sprawne kierowanie
Zakład pracy którego jestem pracownikiem funkcjonuje na zasadzie organizacji liniowej czyli : prezes – dyrektor – dyrektor pionu dyrektor działu – kierownik – pracownik. Trzeba również zauważyć, iż w tym zakładzie pracy istnieje także organizacja nieformalna, która powstaje w oparciu o nieformalne kontakty, zaangażowanie emocjonalne jej członków. Kontakty te często przenoszone są poza zakład pracy i nie podlegają przepisom i sankcjom organizacji formalnej. U podstaw tej organizacji leży wzajemna sympatia, przyjaźń, zaufanie oraz wspólne zainteresowania. Organizacja nieformalna przyczynia się także do sprawnego funkcjonowania zakładu pracy poprzez :
-usprawnia komunikację między pracownikami( nieformalne przekazywanie informacji, plotki);
-uczy kultury pracy i wykonywania zawodu.
W zakładzie pracy, w którym pracuję można wyróżnić dwie grupy społeczne: formalne i nieformalne. W grupie formalnej dominują głównie więzi o charakterze instytucjonalnym czyli np.: dział w którym pracuje , jest to grupa o stałym składzie, stworzony dla wykonywania określonych zadań. Jego powstanie strukturę i skład określają przepisy i uchwały organów założycielskich zakładu pracy. Ale jesteśmy także grupą nieformalną, gdyż realizujemy ustalone przez siebie samych pewne cele. Tworzone są też pewne grupy nieformalne w ramach już istniejących grup roboczych lub różnych grup pracowniczych.
Będąc członkiem tej grupy zawodowej mogę śmiało stwierdzić iż jest ona z jednej strony grupą pierwotną, małą i nieformalną, w której dominują więzi o charakterze bezpośrednim, osobistym, a z drugiej strony jest ona grupą wtórną, formalną, opartą na kontaktach rzeczowych, powołaną do życia do realizacji określonych celów.
Porównując dwie grupy społeczne rodzinę i grupę zawodową można dostrzec kilka podobieństw jak i różnic . Wśród podobieństw będzie:
obie grupy są grupami małymi;
występowanie osobistych kontaktów, więzi nieformalnych;
duża częstość kontaktów;
wspólne działanie ;
dzielenie się doświadczeniem;
dbanie o wzajemne dobro;
dbanie o realizację wspólnych celów;
Do różnic natomiast można zaliczyć:
siłę związków międzyludzkich w grupach;
mniej zaznaczona hierarchia wśród członków rodziny;
brak ścisłego podziału na pełnione funkcje i przydziału zadań wśród członków rodziny;
akcent na inne wartości w rodzinie i pracy ( niektóre są wspólne);
inne potrzeby są zaspakajane w pracy, a inne w rodzinie( niektóre są wspólne);
Każdy uczestniczy więc co najmniej w dwóch grupach społecznych: pierwotnej (rodzina) jak i wtórnej ( zakład pracy).