PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA - Wykłady
Dr Bożena Majerek
Dyżury: śr. 13:30-15:00, czw. 10:45-13:45 pok 511
Temat: Teoretyczny kontekst
Subdyscyplina pedagogiki specjalnej. Przedmiotem są osoby wykazujące zaburzenia w przystosowaniu się do życia w społeczeństwie.
Resocjalizacja - forma procesu wychowawczego który polega na tym, iż z osoby wadliwie przystosowanej do życia społecznego czyni ją poprawnie funkcjonującą w społeczeństwie. Proces ponownej socjalizacji.
Proces resocjalizacji odnosi się do zachowań antagonistyczno - destruktywnych:
asocjalność zachowania - cechuje osoby wyobcowane z życia społecznego, ignorujące wymagania społeczne. Jednostka nie działa dysfunkcyjnie poprzez agresję. Ignorancja, obojętność, izolacja.
Dyssocjalność - cecha charakteryzująca osoby włączone do grup i systemów społecznych, dysfunkcyjne w stosunku do społeczeństwa, wrogich wobec niego np. gangi. Wrogość.
Antysocjalność - cecha ludzi przeciwstawiających się wszelkich więzi społecznych w sposób aktywny
Wykolejenie społeczne (autor: Czapów) - przeciwstawianie się normom i społeczeństwu które je tworzy. Objawia się jako:
wykolejenie obyczajowe - zachowania wykraczające przeciwko podstawowym obyczajom
wykolejenie przestępcze - narusza obowiązujące prawo kodeksowe
Niedostosowanie społeczne (autor: M. Grzegorzewska) - negatywna tendencja społeczna, odwrócenie zainteresowań od wartości (+) i podejmowanie działań (-), podziw i zainteresowanie czynami uchodzącymi za złe, cynizm, brawura
Niedostosowanie społeczne (aut: J. Konopnicki) - proces, świadome zadawanie sobie przez dziecko cierpienia wskutek działań przynoszących mu szkodę
L. Pytka sklasyfikował definicje i wyodrębnił 4 grupy niedostosowania społecznego:
definicje objawowe - niedostosowanie społeczne określane jest poprzez odwoływanie się do obserwowanych wskaźników behawioralnych
definicje teoretyczne - w tych definicjach obok obserwowalnych zachowań występują pojęcia teoretyczne np. motywacja, normy, wartości, role społeczne, sumienie
definicje operacyjne - wskazuje się na sposoby pomiaru niedostosowania społecznego
definicje utylitarne / administracyjne - sposoby, środki oddziaływań wobec osób niedostosowanych społecznie
3 ujęcia normalności:
statystyczne - zachowanie jednostki jest uważane za nienormalne jeżeli odbiega istotnie od tych typowych, najczęściej występujących zachowań, reprezentowanych przez większość osób z tej samej populacji
rozwojowe - oznacza, że ocena zachowania jednostki powinna być relatywizowana do jej stadium rozwojowego. Im bardziej dane zachowanie odbiega od norm rozwojowych tym większe prawdopodobieństwo że jest ono zaburzone
społeczno/kulturowe - oznacza że określone zachowanie może być oceniane tylko w kontekście społecznym w jakim występuje
7 obszarów które różnie ujmują termin zaburzenia:
zaburzenie jako choroba (izolacja, leczenie)
zaburzenie jako tragedia, osoby które obserwują czująlitość i współczucie
kulturowa deprewencja, wiąże się z wartościowaniem społecznym. Normy = dobre ; zaburzenie = złe. Lokowanie osób na marginesie społecznym
jako grzech, człowiek = siedlisko zła, wywodzi się z głębokich tradycji. Można jeszcze spotkać.
Jako tabu
Jako eksplanacja niepożądanego zjawiska, etykietowanie, znalezienie kategorii chorobowej i pozostawienie problemu.
Jako zagrożenie, obawa przed zachowaniem odmiennym.
Podstawowe zadania resocjalizacji:
Wyeliminowanie lub ograniczenie wpływu czynników patogennych poprzez:
Oddziaływania etiotropowe - skierowane na zewnątrz jednostki (odizolowanie od grupy, zmiana warunków, nowe otoczenie)
Oddziaływania ergotropowe skierowane do jednostki, zmiana jej postaw
Czerpie z Psychopatologii = teoria zaburzeń psychicznych (dziedzina psychologii klinicznej; psychologia zaburzeń)
Temat: Teorie dewiacyjne
Organiczne
Psychodynamiczne
Behawioralne
Ekologiczne
Kulturowe
Socjologiczne
Najstarsza to teoria antropologiczna C. Labrasso (włoski psychiatra) twórcy teorii typów przestępczych. Przestępca z urodzenia ma cechy wyglądu zewnętrznego determinujące zachowania przestępcze - przestała być prawidłowa jednak funkcjonuje w świadomości.
Cechy determinujące to: krępa budowa, ciemne kędzierzawe lub jasne przerzedzone włosy, synolaktyka (zrastanie palców u rąk lub stóp), wysokie i mocno zarysowane czoło, bruzda mongolska, mocno zaznaczona żuchwa, brak pełnego uzębienia lub jego anomalia, anomalia w zakresie budowy narządów płciowych.
Scheldon, Krechmen - przypisywali wyglądowi cechy charakteru.
Typ schizotymiczny - cechy schizofrenii, oschłość, uczuciowość, obrażliwość, patetyczność, skłonność do fanatyzmu, zaburzenia seksualne
Typ cyklotymiczny - otwartość, towarzyskość, prostoduszność, aktywność, pomysłowość
Cechy te zostały połączone z wyglądem.
4 typy osób:
asceniczny i atletyczny - osobnicy średni lub wysocy o wartkich barach. Osobowość schizotomiczna. Największe prawdopodobieństwo
typ pykniczny - osobnik gruby, niski, o cechach cyklotymicznych
typ dysplastyczny - nie wykazuje żadnych specyficznych cech. Typ mieszany. Nie wykazuje zdolność do popełniania przestępstw.
I TEORIE ORGANICZNE
Opierają się na modelu medycznym. Dysfunkcje CUN.
genetyczne (tendencje wrodzone np. schizofrenia, dysleksja, ADHD)
dietetyczne (przyczyna zaburzeń - zawartość w pożywieniu substancji toksycznych lub niedobór niezbędnych składników)
dysfunkcji neurologicznych (badają wpływ uszkodzeń OUN na zachowanie)
rozwojowe uszkodzenia mózgu (braki, opóźnienia CUN)
II TEORIE PSYCHODYNAMICZNE
Podłożem psychoanaliza Freuda. Popęd kieruje ludzką psychiką. Człowiek jest istotą nieświadomą, kierowaną przez popędy nad którymi nie można zapanować (jedynie przez pryzmat snów).
Mechanizm transferencji - przenoszenie przeszłych przekonań na innych ludzi i nowe sytuacje. Np. Fobia szkolna - bycie w szkole powoduje duży strach. Jego przyczyną może być lęk separacyjny 9we wczesnym okresie rozwojowym dziecko jest oddzielone od matki. Uczucia te zostają w człowieku i są przenoszone na nowe sytuacje i osoby.
Teoria ta mówi też o myśleniu magicznym - człowiek próbuje sobie trochę zmienić życie i mieć wrażenie, że potrafi nad nim zapanować.
W teoriach tych przyczyna tkwi w człowieku.
III TEORIE BEHAWIORALNE
Twórców tych teorii nie interesuje psychika. Gdy mówimy o dewiacji mówimy o zaburzeniach w zachowaniu. Przyczyn owych zaburzeń poszukiwali w środowisku, które działa dewiacyjnie na jednostkę. W procesie uczenia dziecko przyswaja sobie zachowania dewiacyjne (tak samo jak normalne).
IV TEORIE EKOLOGICZNE
Wynik zaburzonej interakcji między jednostką i otoczeniem.
V TEORIE KULTUROWE
Kultura - to pewien zbiór norm, wartości, środki odbioru świata. Zbiór ten zawiera elementy normalne i nienormalne. W zależności od tego w jakiej kulturze funkcjonujemy, przez pryzmat naszych wartości możemy być postrzegani jako jednostki nienormalne (przenoszenie wartości z jednej kultury do drugiej).
VI TEORIE SOCJOLOGICZNE
teorie etiologiczne - poszukiwanie odpowiedzi dlaczego ludzie stają się dewiantami
KIERUNEK STRUKTURALNY
Teoria anomii Roberta Mertona
Struktura społeczna - zorganizowany zespół zależności, w które uwikłani są w różny sposób członkowie społeczeństwa/grupy. Każdy z nas ma wyznaczone miejsce w hierarchii społecznej
Struktura kulturowa - zespół kierujący zachowaniem wartości normatywnych, wspólnych członkom określonego społeczeństwa/grupy
Cele - czyli „rzeczy warte zabiegów”
Środki - czyli normy instytucjonalne, usankcjonowane społecznie, służące do realizacji celów
Struktura kulturowa określa cele, czyli czego powinni pragnąć ludzie. Struktura społeczna determinuje możliwość realizacji wyznaczonych celów.
Typologia sposobów indywidualnego przystosowania:
Sposoby cele kulturowe zinstytucjonalizowane środki
KONFORMIZM
(robi to co jest akc przez społ) + +
INNOWACJA
(Akceptuje tylko cele) + -
RYTUALIZM
(np. pracocholik) - +
WYCOFANIE
(np. narkoman) - -
BUNT + i - + i -
(odrzuca powszechne cele i środki i wprowadza nowe, swoje na ich miejsce, np. subkultury, sekty)
Zachowania dewiacyjne są normalną reakcją normalnych ludzi na nienormalne sytuacje
Zachowanie abberacyjne - to różnice między przepisowymi kulturowo aspiracjami a społecznie uwarunkowanymi możliwościami ich realizacji
Dewiant - osoba która przekracza pewne normy
KIERUNEK KULTUROWY
teoria konfliktu kultur Selina (1938r.)
Selin twierdzi że każda jednostka funkcjonuje jako członek wielu grup społecznych. Każda grupa społeczna posiada zespół norm i reguł określających zachowanie się człowieka.
Dana osoba może uczestniczyć w różnych grupach społecznych które posiadają różne normy postępowania.
Funkcjonowanie wg norm które sprzeczne są z normami panującymi w danej grupie nazywamy zachowaniem dewiacyjnym.
teoria zróżnicowanych powiązań Sutherlanda (1939r.)
Najpopularniejsza w kryminalistyce. Zachowania przestępcze są zachowaniami wyuczonymi a nie wrodzonymi. Nabywane w procesie interakcji z innymi ludźmi.
Czynniki wyuczenia zachowań przestępczych:
częstotliwość (im częściej...)
czas trwania (im dłuższe kontakty...)
czas wystąpienia (im wcześniej...)
intensywność
TEORIE PODKULTUR (część całości, kultura grupowa)
teoria podkultur dewiacyjnych Cohena (1950/60r.)
Normy i wartości są zjawiskiem grupowym. Postawy i zachowania grupy są wypadkową postaw i zachowań członków grupy.
Mechanizm obronnej prowokacji - pomaga w przejściu do innej subkultury, grupy (nastolatek, prowokacja, ubiór).
Klasa średnia ustala cele do których dąży całe społeczeństwo i tylko ona jest w stanie te cele uzyskać ponieważ posiada 9 specyficznych cech.
Cechy klasy średniej:
ambicja ( aspiracje, dążenia)
indywidualna odpowiedzialność (polega tylko na sobie)
szacunek do osiągnięć
umiejętność rezygnacji z natychmiastowej gratyfikacji (zdolność do wyrzeczeń i samoograniczeń)
racjonalność (umiejętność planowania i gospodarowania czasem)
świadome kształtowanie wyglądu zewnętrznego, uprzejmości i manier
kontrola agresji fizycznej i niestosowanie przemocy a docenienie walorów intelektualnych
pożyteczny wypoczynek
poszanowanie własności (swojej i cudzej)
Cechy warstw niższych:
-bezcelowość
-złośliwość
-negatywizm (negacja norm, wartości, autorytetów)
koncepcja kultur warstw niższych Millera
Zaprzecza koncepcji Cohena. Uważał że zachowania dewiacyjne są uwarunkowane cechami przynależnymi do warstw niższych.
6 cech warstwy niższej:
- kłopoty, problemy - mają one wyjątkowe znaczenie dla warstwy niższej, najczęstszy temat do rozmów, problemy należy mieć, problemów należy unikać
- twardość, twardy charakter - siły fizyczne i psychiczne, odwaga, męskość, brak skrupułów i sentymentów, zupełny antyintelektualizm
- spryt - umiejętność manipulowania ludźmi. Przejawia się w sformułowaniach, „skalanie”, „wpuścić w maliny”. Nie robić nic a kosztem innych uzyskać jakąś pozycję.
- emocje - tylko dzięki silnym emocją ludzie mogą wyjść poza szare życie. Każde działanie ukierunkowane jest na zdobycie silnych emocji. Im silniejsze emocje tym barwniejsze życie. Podejmowanie ryzykownych zachowań często powoduje konflikt z prawem, problemy.
- przeznaczenie - zrzucenie odpowiedzialności na to, co złe, bezwzględna wiara w przeznaczenie, fart, niefart, stało się tak bo musiało się tak stać. Wiara w przeznaczenie daje poczucie bezcelowości, los i fatum może jedynie może jedynie zmienić los człowieka. To często prowadzi do ulegania grom hazardowym (los może zmienić sytuację finansową).
-niezależność - dezaprobata wobec autorytetów, odrzucenie wszelkiej pomocy, ale z drugiej strony osoby z warstwy niższej dobrze funkcjonują w wysoko sformalizowanych instytucjach społecznych (np. wojsko trzeba podporządkować się zasadom i normom).
Stosowanie się do tych założeń w sposób naturalny pociąga za sobą naruszenie warstw społecznych. Są one przyczyną zachowań przestępczych dewiacyjnych.
Teoria zróżnicowanych możliwości - Clowarda i Omlina (1959-1960)
Wychodzą z założenia że pojawienie się pewnych () dewiacyjnych uzależnione jest od tego komu jednostka przypisuje przyczyny własnych niepowodzeń życiowych.
Jeśli jednostka w sobie poszukuje przyczyn niepowodzeń wtedy może pojawić się dewiacja indywidualna (samobójstwa, alkoholizm).
Jeżeli jednostka w strukturze społecznej upatruje przyczyn złej sytuacji materialnej, wtedy prawdopodobnie pojawi się jedna z form dewiacji grupowej, czyli subkultura dewiacyjna (zachowania buntownicze, sekty, gangi, subkultury młodzieżowe).
Człowiek przestrzega pewnych norm i reguł społecznych dopóki uważa je za skuteczne i pożyteczne np. sygnalizacja świetlna. Jeżeli człowiek uważa że dana norma jest nieużyteczna, znajduje się w stanie gotowości do dewiacji - jest to równoznaczne z pewnym stanem napięcia, którego rezultatem mogą być zachowania dewiacyjne. Czy człowiek podejmie zachowania dewiacyjne zależy w dużej mierze od poparcia grupy społecznej. Jeśli spotka się on z negatywną reakcją społeczeństwa, to może wygasić zachowania dewiacyjne.
Typologia podkultur młodzieżowych i dewiacyjnych:
Podkultura przestępcza - rozwija się na obszarach zamieszkiwanych przez różnicowane wiekowo środowisko przestępcze (tzw. „dzielnice przestępcze”).
Podkultury konfliktowe - tworzą się na obszarach charakteryzujących się dużym stopniem ruchliwości ( na obszarach gdzie nie ma ani kontroli formalnej ani nieformalnej). Obszary te cechuje względny stan dezorganizacji społecznej np. tzw. „dzielnice przejściowe” - obszary gdzie zamieszkują emigranci, gdzie są akademiki (ludzie przychodzą i odchodzą, postać niezorganizowana).
Podkultury wycofania - tworzą się one przede wszystkim wokół narkotyków. Tworzą je osoby tzw. podwójnie przegrane, którym nie powiodło się na drodze konformistycznej ani nie osiągnęli sukcesu w dwóch innych typach podkultur.
Teoria neutralizacji Syckesa i Matzy (1924)
W społeczeństwie funkcjonuje nie jeden system wartości a dwa.
System wartości oficjalnych, konformistycznych - reguł którymi posługujemy się w sytuacjach formalnych (praca i szkoła)
System wartości nieoficjalnych, tzw. podskórnych - reguły zgodnie z którymi funkcjonujemy w domu lub czasie wolnym. W dużej mierze to zachowania dewiacyjne.
Człowiek dorosły wie iż istnieją dwa systemy wartości natomiast młodzież przenosi system wartości podskórnych do środowisk oficjalnych.
Jeśli popełnimy jakieś zachowanie dewiacyjne to w człowieku pojawia się poczucie winy. Przestępstwo - bardzo silne poczucie winy, aby móc je popełnić należy zlikwidować to poczucie, stan napięcia. W związku z tym wprowadzają techniki neutralizacji - które osłabiają, moc norm które mamy zamiar naruszyć. Pozwalają na zachowania dewiacyjne, pozostawiając pozytywny obraz siebie jako członka społeczeństwa.
Techniki neutralizacji:
1.Kwestionowanie odpowiedzialności - polega na przekonaniu siebie że pozostaje się w kręgu działania sił zewnętrznych nad którymi się nie panuje i których się nie kontroluje. Celem tej techniki jest rozerwanie związku pomiędzy jednostką a czynem.
2.Kwestionowanie szkody - polega na pomniejszaniu lub negowaniu ewentualnej szkody. Celem tej techniki jest zerwanie związku między czynem a jego konsekwencjami.
3.Kwesionowanie ofiary - polega na zminimalizowaniu roli ofiary lub nawet całkowitej negacji istnienia ofiary (np. gdy kobieta zgłasza gwałt to w niej doszukuje się przyczyn, kwestionuje się fakt, nie ma ofiary - nie ma oprawcy. Agresja wobec homoseksualisty jest jego winą ponieważ publicznie manifestuje swą przynależność).
Postawa janosikowa, Robin Hooda - dokonywał czynów przestępczych ale nie był przestępcą, bo działał dla dobra społeczeństwa.
4.Potępianie potępiających - odbieranie prawa potencjalnym sędziom do wydawania sądów. Potencjalnych sędziów należy przedstawić społeczeństwu jako osoby które podejmują zachowania dewiacyjne. Funkcjonują pewne stereotypy które usprawiedliwiają działanie (każdy jest zły).
5.Odwoływanie się do wyższych racji- wiem że źle zrobiłam ale nie mogłem postąpić inaczej. Ukazanie siebie w sytuacji konfliktu zobowiązań - postrzeganie norm w sposób subiektywny.
KIERUNEK KONTROLI SPOŁECZNEJ (1960-1970)
Głównym założeniem jest to, że człowiek z natury jest niemoralny i ma naturalne skłonności do zachowań dewiacyjnych. Następuje odwrócenie pytania: Co ludzi skłania do zachowań konformistycznych? Dlaczego ludzie są normalni?
koncepcja Durkheima (1885 - 1897)
Jedynie społeczeństwo może ograniczać naturalną ludzką skłonność do popełniania rzeczy niemoralnych. Traktował człowieka jako HOMO DUPLEX. Koncepcja człowieka rozdwojonego.
Aspekt indywidualny, zmysły, instynkty, egoizm, indywidualizm ⇔ aspekt społeczny, uniwersalny, bezosobowy, moralność
W człowieku rozgrywa się walka pomiędzy tymi biegunami. Im społeczeństwo bardziej kontrolujące tym człowiek bardziej przesuwany jest do aspektu społecznego.
Naturalnym zjawiskiem są zachowania dewiacyjne, ponadto są one pozytywne, rozwojowe dla społeczeństwa. Dzięki służbom które zaprzeczają () rozwija się prawo.
Dewiant to także osoba która przekracza normy w sensie () pozytywnym (święty, altruista).
koncepcja Reissa
Koncepcja N
Teoria Hirschiego (1969)
Istnieją 4 komponenty więzi jednostki ze społeczeństwem (mechanizmy). Sprawiają one że człowiek jest konformistą.
1.Przywiązanie - emocjonalne związki jednostki z jej otoczeniem (rodziną, przyjaciółmi). Jeżeli człowiek jest przywiązany do otoczenia tym bardziej zoobligowany jest do przestrzegania norm moralnych. Sygnałem kontrolnym jest: Co oni o mnie pomyślą?
2.Zaangażowanie - obawa przed konsekwencjami naruszenia reguł i norm społecznych. To chłodna kalkulacja zysków i strat. Konformizm musi się opłacać, dewiacja natomiast musi przynosić straty.
3.Zaabsorbowanie - działalnością zgodną z normami, przed zachowaniami dewiacyjnymi chroni ludzi brak czasu i sposobności.
4.Przekonanie o konieczności przestrzegania norm - im jednostka jest mniej przekonana tym bardziej prawdopodobne że je naruszy.
teorie reakcji społecznej - jakie są reakcje społeczeństwa na dewiacje ludzi (teoria naznaczenia społecznego, etykietowania lub stygmatyzacji. Początek lat 60.)
Dlaczego człowiek zostaje uznany za dewianta? Zachowanie staje się dewiacyjne dopiero w wyniku reakcji społecznej, gdy ludzie je za takie uważają.
koncepcja Mada
koncepcja Eriksona
Rozmiary dewiacji w społeczeństwie są uzależnione od wielkości, złożoności aparatu kontroli społecznej. Mamy tylu skazanych ile jest miejsc w zakładach karnych, tyle osób chorych psychicznie ile jest łóżek w szpitalach.
Koncepcja Beckera
Czynniki które wpływają na prawdopodobieństwo oceny danego zachowania jako zachowania dewiacyjnego:
-czas, epoka - każdy czas ma swój kierunek polowania na czarownice (współcześnie korupcja, pedofilia, molestowanie). Jesteśmy społecznie uwrażliwieni i częściej reagujemy na te zachowania. Istnieje niebezpieczeństwo że osoby zostaną oskarżone w niesłuszny sposób.
-relacja między ofiarą a sprawcą
Stygmatyzacja w ujęciu Goffmana (1973)
Główne pytanie: jak reagują dewianci (osoby naznaczone) wobec społeczeństwa, które próbuje im przypiąć etykietę. Ujmuje szeroko pojęcie dewianci. Uważa że każdy ma jakieś piętno (kompleks). Dokładnie analizuje jak osoby radzą sobie ze swoimi piętnami. Wprowadza pojęcie samo spełniającego się proroctwa- człowiek zaczyna się zachowywać tak jak tego chce społeczeństwo. Jeżeli wyznaczy mu rolę przestępcy to tak zaczyna się zachowywać.
Permisywizm - pejoratywne określenie, używane przez osoby o poglądach konserwatywnych, określające postawę tolerancji dla zachowań nieakceptowanych przez dużą część społeczeństwa. Zdaniem osób posługujących się tym terminem, postawa tolerancji wynika z kontestacji tradycyjnych, konserwatywnych norm etycznych i jest konsekwencją relatywizmu moralnego.
Punitywność - skłonność do karania
Temat: Środki oddziaływania resocjalizacyjnego
Środki wychowawcze
Środki leczniczo wychowawcze (m.in. umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym, zakładzie leczniczym lub domu pomocy społecznej)
Środki poprawcze (np. poprawczak)
Kary:
Grzywna
Ograniczenie wolności (np. zakaz opuszczania miejsca zamieszkania)
Pozbawienie wolności (od 1 m-ca do 15 lat, 25 lat, dożywocie)
zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej
zakaz prowadzenia samochodu
przepadek przedmiotów
obowiązek naprawienia szkody
świadczenie pieniężne
podanie wyroku do publicznej wiadomości
Środki terapeutyczne (umieszczenie w zakładzie zamkniętym psychiatrycznym lub zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego lub zakładzie karnym w którym stosuje się specjalne środki lecznicze lub rehabilitacyjne
Środki oddziaływania nieponalnego czyli probacja
Warunkowe umorzenie postępowania
Odstąpienie od wymierzenia kary
Mediacje
- Jak resocjalizować? Środki oddziaływania resocjalizacyjnego
- Czym resocjalizować? Zakres funkcji, formy organizacyjne i podmioty prowadzące resocjalizację [zakłady poprawcze, zakłady karne, kurator sądowy, kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą, ochotnicze hufce pracy, policyjne izby dziecka, pogotowia opiekuńcze]
- Kogo resocjalizować? Zakres podmiotowy, sposoby resocjalizacji z uwzględnieniem adresata. [osoby niepełnoletnie/nieletnie, osoby pełnoletnie m.in. młodociani, dorośli, recydywiści, osoby wymagające stosowania szczególnych środków leczniczych lub rehabilitacyjnych]
Orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie poprawczym może być ustanowione po ukończeniu 13 r.ż. tylko wtedy gdy występuje bardzo wysoki stopień demoralizacji. Nie stosuje się w przypadku incydentalnym. Do ukończenia 21 r.ż.
Ograniczenie wolności- zakaz wykonywania prac społecznych, stawianie się regularnie w określonej instytucji
Cele placówek resocjalizacyjnych: wyeliminowanie zagrożenia i przezwyciężenie procesu demoralizacji
3 elementy procesu resocjalizacji: wychowanie, opieka, terapia
Zadania placówek:
diagnozowanie i poradnictwo
orzekanie o charakterze zastosowania środków
orzekanie o procedurze zastosowania nowych środków (opiekuńczych, wychowawczych, terapeutycznych)
3 grupy placówek resocjalizacyjnych:
placówki zajmujące się diagnozowaniem, m.in. pogotowie opiekuńcze, ośrodki diagnostyczno - konsultacyjne
placówki prowadzące działalność w oderwaniu od środowiska rodzinnego, zakłady poprawcze, karne, młodzieżowe ośrodki wychowawcze
placówki o charakterze otwartym, działające w środowisku nieletnich, np. ośrodki kuratorskie, kuratorzy sądowi
Pogotowie opiekuńcze ⇒ całkowita opieka, 3 miesiące
Policyjna Izba Dziecka ⇒ diagnozuje, całkowita opieka, pobyt dziecka 48h. 3 kategorie nieletnich:
istnieje podejrzenie że popełnili czyn karalny, istnieje obawa że mogą sięukryć, lub zatrzeć ślady
wobec których nie można ustalić tożsamości (13-17 r.ż.)
wymagający natychmiastowej opieki gdy nie jest możliwe dostarczenie ich do rodziców lub umieszczenie w pogotowiu opiekuńczym
Dzieci do 3 r.ż. przewożone są do Domu Małego Dziecka
Zakład Poprawczy ⇒ nadzór sprawuje prezes sądu okręgowego, nadzór nad konkretnym wychowankiem sprawuje sędzia rodzinny który wydał orzeczenie o umieszczeniu.
4 typy:
zakład dla nieletnich zdemoralizowanych w niewielkim stopniu (działalność wychowawcza, resocjalizacyjna, w oparciu o środowisko lokalne)
o wzmożonym nadzorze
dla nieletnich upośledzonych umysłowo
dla nieletnich z zaburzeniami neuropsychicznymi oraz innymi zaburzeniami osobowości (opieka psychoterapeutyczna)
Kurator Sądowy ⇒ sprawuje nadzór nad nieletnimi którzy:
popełnili czyn karalny w wieku 13-17 lat i orzeczono wobec nich nadzór kuratora
w sytuacji warunkowego zwieszenia umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym
w sytuacji warunkowego przedterminowego zwolnienia z zakładu poprawczego
orzeczenie kuratelii sądowej nad nieletnimi zagrożonymi demoralizacją do 18r.ż.
Instytucje totalne ⇒ zakład karny, areszt śledczy, szpital psychiatryczny> Odizolowani od świata zewnętrznego i poddani przymusowej eliminacji ze środowiska.
Kryteria klasyfikacji skazanych:
płeć
wiek
uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności (recydywa)
umyślność i nieumyślność popełnionego czynu
wysokość pozostałej do odbycia kary
stan zdrowia fizycznego i psychicznego
stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego
Od 1998r. istnieje podział na następujące typy zakładów karnych (nie ma oddzielnych budynków tylko oddziały):
zakłady dla młodocianych („M”)
dla odbywających karę po raz 1. („P”)
dla recydywistów (penitencjarne) („R”)
dla odbywających karę aresztu wojskowego (żołnierze zawodowi) („W”)
Rodzaje zakładów karnych ze względu na stopień zabezpieczenia oraz izolacje:
zakład typu zamkniętego („1”)
półotwartego - niektóre czynności w środowisku otwartym („2”)
otwartego - pracują/uczą się poza zakładem („3”)
Systemy oddziaływań penitencjarnych:
system zwykły - skazany może korzystać z dostępnego na terenie zakładu zatrudnienia, środków kulturalnych („z”)
system programowego oddziaływania, IPO - indywidualny program oddziaływania, skazany może się na niego zgodzić, tworzy z wychowawcą IPO, planowanie przyszłości, oddania długów itp. większa liczba odwiedzin, więcej czasu poza zakładem karnym („p”)
system terapeutyczny - dotyczy skazanych z zaburzeniami psychicznymi, z uzależnieniami, upośledzonych w stopniu lekkim, niepełnosprawnych („t”)