Biomedyczne podstawy rozwoju
Ćwiczenia nr 1
Rozwój - jest to proces ukierunkowanych zmian, w których można wyróżnić następujące po sobie etapy przemian, fazy rozwojowe danego osobnika.
Kinetyka rozwoju - poziom wzrostu danej cechy w czasie
Tempo rozwoju - zmiany przyrostu cechy w jednostce czasu w trakcie rozwoju
Rytmiczność rozwoju - następstwo nasilenia i zmniejszenia szybkości przyrostu cechy
Auksologia - (z gr. auksano - powiększam), nauka zajmująca się przyrostem wysokości i masy ciała dzieci
i młodzieży.
Rozwój fizyczny - określamy jako ciąg przeobrażeń mających charakter nieodwracalnych zjawisk w zakresie doskonalenia morfologii i funkcji komórek, tkanek, narządów oraz ustroju jako całości zmierzających do osiągnięcia pełnej dojrzałości
Faza szybkiego rozwoju w okresie niemowlęcym ze stopniowym zwolnieniem tempa w 2 i 3 r. ż.
i utrzymywanie się na względnie stałym poziomie do początku dojrzewania
Faza znacznego przyspieszenia rozwoju w okresie dojrzewania i stopniowe zwolnienie tempa rozwoju aż do jego zakończenia w końcowej fazie okresu młodzieńczego.
Podział rozwoju:
Rozwój filogenetyczny (rodowy) - ewolucyjne zmiany w długich szeregach międzypokoleniowych.
Rozwój ontogenetyczny (osobniczy) - trwa od momentu zapłodnienia do śmierci osobnika
Okres łonowy (prenatalny)
okres listków zarodkowych (1-3 tyg.)
okres rozwoju zarodkowego (4-8 tyg.)
Okres rozwoju płodowego (9 tyg.- do porodu)
Okres pozałonowy (postnatalny)
Okres noworodkowy do 1 miesiąca życia
Okres niemowlęcy do 1 r. ż.
Okres poniemowlęcy do 3 r. ż.
Okres przedszkolny do 6 r. ż.
Okres wczesnoszkolny do 12 r. ż.
Okres pokwitania do 17 r. ż.
Okres młodzieńczy do 24 r. ż. (najpiękniejszy okres)
Okres optymalnej zdolności do pracy do 39 r. ż.
Okres przekwitania od 40 r. ż.
Okres wczesnej starości do 75 r. ż.
Okres późnej starości powyżej 75 r. ż.
Rozwój somatyczny (soma - nasze ciało)
- rozwój zewnętrzny, najbardziej widoczny
Wzrastanie (zmiany ilościowe)
Linearne
Masy ciała
Różnicowanie (zmiany jakościowe)
Biochemiczne
Komórkowe
Tkankowe
Dojrzewanie (doskonalenie funkcji)
Kostne (dorośli mają mniej kości bo się zrastają)
Płciowe (dojrzewanie narządów)
Zębowe (wypadanie 20 mlecznych, a w te miejsca 32 stałe)
Biochemiczne (wydzielanie przez gruczoły np. hormonów)
Rozwój psychiczny (od początku życia przebiegają te trzy fazy)
umysłowy (intelektualny)
emocjonalny (uczuciowy)
społeczny
Wzrost tkanki lub narządu może zachodzić przez zwiększanie:
liczby komórek (proliferacja)
objętości i masy substancji międzykomórkowej (akrecja)
objętości i masy pojedynczych komórek (hipertrofia)
Tempo wzrastania wysokości ciała w przebiegu rozwoju ulega zmianom. W końcu 1 r. ż. wysokość ciała wzrasta o 50 % wartości urodzeniowej, ok. 4 r. ż. ulega podwojeniu, potem przyrosty są ok. 5 cm rocznie,
a w okresie pokwitania wzrasta wysokość o kilkanaście cm.
Tempo wzrastania masy ciała:
Po urodzeniu występuje spadek masy ciała do 10 % masy urodzeniowej. Po 10 dniach noworodek osiąga masę urodzeniową, a w 4-5 miesiącu życia podwaja ją, a w 12 m. ż. potraja. Od 3 r. ż. przyrost masy ciała zwalnia się. Od 10 r. ż. tempo wzrasta, a szczyt jest w okresie pokwitania, a potem jest względna stabilizacja.
Czynniki rozwojowe
Endogenne
- genetyczne DETERMINANTY (określają rozwój organizmu)
- paragenetyczne i niegenetyczne matki STYMULATORY
(wpływ własności konstytucjonalnych matki na płód i tryb jej życia)
Czynniki paragenetyczne - wpływ genotypu matki na płód, czyli wpływ właściwości metabolicznych matki na płód (ilość cytoplazmy przekazanej przez matkę w komórce jajowej jest większa od tej, która przechodzi
z plemnika)
Obserwuje się silniejsze związki między cechami dziecka i matki niż dziecka i ojca. Stwierdzono to np.
w odniesieniu do różnych cech takich jak cechy kośćca, wysokość ciała, kształt nosa, uszu, warg, rozkład pigmentu (barwa włosów i oczu), pamięć ruchowa, właściwości fizjologiczne (ciśnienie tętnicze krwi).
Czynniki niegenetyczne - karmienie piersią (składniki pokarmu, zawarte przeciwciała, hormony), sposób życia, nawyki, sen, używki, przeżycia psychiczne
Egzogenne MODYFIKATORY
- biogeograficzne (modyfikatory naturalne)
flora i fauna otoczenia
zespoły mineralne i wodne
ukształtowanie terenu
klimat
pole magnetyczne i elektryczne
siła grawitacji
- społeczno - ekonomiczne (modyfikatory kulturowe)
pochodzenie społeczne
poziom wykształcenia i kultury rodziców
wysokość dochodów
miasto - wieś
tradycje i zwyczaje rodzinne
Normalność - to zakres zmienności genotypowej w obrębie populacji dostosowanej do środowiska
Normy biologiczne - określają jakie wartości cechy są spotykane najczęściej w danej populacji, a zatem jakie należy uznać za przeciętne
Rodzaje norm:
norma regionalna - oparta na trzech informacjach: wiek, płeć i wartości cechy badanych
w danym regionie
norma grupowa - rozszerzona np. o informacje dotyczące wysokości ciała rodziców
norma docelowa - przedstawione badania tych dzieci wzrastających w najkorzystniejszych
warunkach z punktu potrzeb dziecka
Metody oceny rozwoju dziecka:
metoda tabel Pirqueta
metoda siatek centylowych
metoda morfograficzna
metody fizjologiczne: wiek sylwetki, kostny, zębowy, płciowy