Alicja Stańco
Nr albumu: 230 005
I rok filozofii spec. ogólnofilozoficzna
Wydział Humanistyczny UMK
Arystoteles
METAFIZYKA
Księga Alfa Minor (ά); w. 993b - 994b
tłum. Kazimierz Leśniak
Arystoteles nakazuje cenić także poglądy powierzchowne, czyli takie, które nie zgłębiają problemu; powierzchowne, więc może takie, które nie są poparte naukowymi dowodami. Zwraca także uwagę by cenić poglądy, z którymi się nie zgadzamy, czyli te, które uważamy za błędne. Filozof podkreśla ich wagę, gdyż według niego one też rozwijają naszą zdolność myślenia. Od filozofów możemy przejmować myśli, ale z drugiej strony tworzymy swoje, gdy się z nimi nie zgadzamy. By się jednak nie zgodzić, trzeba mieć z czym. Powierzchowne poglądy dadzą bazę, kierunek, do głębszego poznania. Poglądy błędne dla nas, zmuszają do wysiłku intelektualnego i dokładnych badań- by obalić tezy lub się z nimi ostatecznie zgodzić.
Kolejno filozofia jest nazywana nauką o prawdzie. Prawdę odkrywamy poznając pierwsze przyczyny. Prawdę odkrywać możemy poszukując rzeczy, która ma coś w najwyższym stopniu, najdoskonalej; zapewne ona jest przyczyną obecności tej cechy u innych rzeczy: tak jak poznajemy ciepło i to, że ogień jest w najwyższym stopniu ciepły, więc to on jest przyczyną ciepła innych rzeczy, gdyż jest ciepły najdoskonalej. I tak byt wieczny to ten, który posiada jakąś cechę w stopniu doskonałym, jest przyczyną innych rzeczy. W ten sposób można wyznaczyć pewien zbiór rzeczy wiecznych, wśród których można szukać przyczyn rzeczy pochodnych. W każdej dziedzinie musiałaby więc istnieć jakaś pierwsza przyczyna, a zarazem jakaś pierwsza, która by spowodowała podział na te dziedziny. Przyczyny rzeczy nie są więc nieskończone, ale muszę mieć jakąś jedną, pierwszą zasadę. Podobnie nieskończenie nie można wyprowadzać rzeczy z rzeczy i przyczyn celowych, jak i istot.
Są dwa sposoby powstawania rzeczy z innych rzeczy. Pierwszym: to, co powstało pochodzi z powstającego - rzecz powstaje ze stanu pośredniego, gdy się staje. Na przykład: chłopiec staje się mężczyzną - stanem pośrednim będzie dojrzewanie; uczący się staje się mędrcem - stanem pośrednim będzie nauczanie, studiowanie. Chodzi tu o proces przekształcania jednej rzeczy w inną, ale nie doprowadzania do destrukcji pierwszego, a z zachowaniem jego cząstki. Jednakże jest to proces nieodwracalny. Drugim sposobem powstawania jest takie przekształcenie jednej rzeczy w drugą, gdy rzecz pierwsza wraz pojawieniem się drugiej przestaje istnieć, obie rzeczy istnieć mogą rozłącznie. Filozof przywołuje przykład wody: gdy powstaje z powietrza to te przestaje istnieć. Proces ten, w przeciwieństwie do pierwszego, jest odwracalny. Jak z mężczyzny nie może powstać na powrót chłopiec (zależność czasowa: po chłopcu w procesie dojrzewania jest mężczyzna), tak z wody może znów powstać powietrze.
Przyczyna celowa jest celem, jednak nie istnieje z powodu czegoś innego, ale dlatego by mogły istnieć inne rzeczy, jest celem dla innych rzeczy. I w tej przyczynie jest kres szeregu przyczyn. Do niej należy dojść jako do celu, by poznać prawdę. Tym charakteryzuje się działanie rozumne - działaniem mającym na uwadze cel.
Poznanie naukowe jest zupełne, gdy znamy wszystkie elementy definicji. Badając więc naukowo musimy tak długo dzielić, aż dojdziemy do niepodzielnych jej elementów. I stąd też muszą być też skończone, gdyż inaczej poznawanie musiałoby zająć nieskończony czas. Nawet gdybyśmy chcieli zbadać coś nieskończonego, to musielibyśmy je w jakimś momencie zatrzymać, by móc całościowo ogarnąć.
Sumując. Każda rzecz powstająca ma swój cel i swoją przyczynę powstania, która zawsze jest w jakiejś - bliższej lub dalszej- relacji do pierwszej przyczyny. Nawet pierwsza przyczyna ma swoją przyczynę - jest to jednak przyczyna celowa: jest celem dla innych rzeczy. Rzeczy powstawać mogą na dwa sposoby: przez trwałą i jednostronną, zależną od czasu, przemianę jednej rzeczy w drugą; lub przez odwracalną, przy przeciwnym procesie, przemianę jednej rzeczy w drugą.
2