Nazwa ośrodka: Centrum Wspierania Biznesu w Gdyni, biuro lokalne Stowarzyszenia “Wolna Przedsiębiorczość” Oddział Terenowy w Gdańsku

Tytuł pakietu: “Nietypowe możliwości zabezpieczania kredytów”

Grupa: Bankowość - finanse

Autor: Iwona Flis

Data aktualizacji: 20.10.03r.

Banki przy udzielaniu kredytów posługują się sformalizowanymi procedurami. Z jednej strony zależy im, aby udzielać jak największej ilości kredytów, ponieważ są one dla nich poważnym źródłem dochodu. Z drugiej strony dla banków bardzo istotne jest, aby udzielone przez nie kredyty były spłacane terminowo i w całości. Pomimo odsetek karnych spłaty nieterminowe pogarszają ich wynik finansowy, dlatego przy ocenie wniosku kredytowego banki sprawdzają nie tylko to, czy klient będzie w stanie spłacić kredyt, ale również, czy będzie mógł robić to terminowo.

Zazwyczaj przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu kredytu banki korzystają z oceny punktowej, w której duży udział ma ocena zdolności kredytowej, a więc zdolności do spłaty kredytu w terminie oraz ocena posiadanego zabezpieczenia kredytu. Nie wystarczy wysoka zdolność kredytowa, wynikająca z dobrej kondycji finansowej, gdy nie ma odpowiedniego zabezpieczenia, i na odwrót – nawet zabezpieczenie stanowiącę kilkukrotną wartość kredytu nie wystarczy, aby zrekompensować brak zdolności kredytowej.

Zabezpieczenie kredytu i jego najczęściej spotykane formy

Udowodnienie posiadania zdolności do spłaty kredytu musi być poparte zabezpieczeniem. Zabezpieczenie to może przyjąć różne formy. Z punktu widzenia banku bardzo ważna jest prawidłowa wycena wartości rynkowej zabezpieczenia oraz jego płynność, czyli łatwość zamiany na gotówkę. Dlatego banki bardzo przychylnie patrzą na takie zabezpieczenia, jak terminowe lokaty bankowe czy bezpieczne papiery wartościowe, na przykład obligacje Skarbu Państwa. Szeroko akceptowane są także poręczenia podmiotów gospodarczych lub osób fizycznych o bardzo dobrej (udokumentowanej) kondycji finansowej, jak również gwarancje bankowe. Jednak banki nie ograniczają się tylko do takich form zabezpieczenia kredytu, gdyż istnieje niewiele podmiotów, które byłyby w stanie takie warunki spełnić. Częściej stosowanymi zabezpieczeniami jest zastaw lub przewłaszczenie środków trwałych będących własnością kredytobiorcy. Szczególnie chętnie akceptowany jest zastaw rejestrowy, gdyż honorowany jest nawet po sprzedaży zastawionego przedmiotu. W przypadku ubezpieczenia przedmiotu zastawu bank żąda scedowania praw z polisy na jego rzecz, co dodatkowo zwiększa atrakcyjność tej formy zabezpieczenia (tzw. cesja polisy). Zastaw lub przewłaszczenie dotyczy zazwyczaj maszyn, urządzeń, środków trwansportu, towarów lub materiałów w magazynie (aby mieć możliwość obracania nimi, wystarczy przestrzegać ustalonej minimalnej wartości zapasów). Podobnie często stosowanym zabezpieczeniem kredytu jest obciążenie hipoteki posiadanej przez kredytobiorcę nieruchomości (warunkiem jest posiadanie księgi wieczystej nieruchomości). W praktyce okazuje się, że wielu przedsiębiorców nie dostrzega faktu, że banki bardzo spceptycznie podchodzą do wartości posiadanych przez nich nieruchomości, maszyn i urządzeń (kredytobiorcy często zawyżają w swoich kalkulacjach ich wartość biorąc pod uwagę cenę ich zakupu, a nie “szybkiego” upłynnienia), co utrudnia przyjęcie zabezpieczenia. Ponadto zarówno ustanowienie zastawu, jak i hipoteki powiększa koszt kredytu, co może być szczególnie istotne w przypadku stosunkowo niewielkich kredytów zaciąganych przez małych i średnich przedsiębiorców. Bardzo popularne jest też stosowanie poręczeń osób trzecich, które muszą udokumentować swoja dobrą kondycję finansową. Poręczyciel będący osobą fizyczną musi złożyć w banku oświadczenie o swojej sytuacji majątkowej i finansowej oraz pisemną zgodę współmałżonka na udzielenie poręczenia, jeśli stanowi ono czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządzania majątkiem wspólnym (jeśli poręczyciel nie jest stanu wolnego lub nie pozostaje w rozdzielności majątkowej). To rozwiązanie bywa w praktyce dosyć trudne, szczególnie gdy bank wymaga trzech lub czterech poręczycieli.

Inne formy zabezpieczenia kredytu

Mali i średni przedsiębiorcy, w tym zwłaszcza firmy, które są w słabszej kondycji finansowej lub działają na rynku od niedawna, mogą mieć duże trudności w przedstawieniu bankom odpowiedniego zabezpieczenia, szczególnie że przy nieco niższej ocenie zdolności kredytowej wymagane zabezpieczenie może być znacznie większe, niż w przypadku przedsiębiorstw znajdujących się w lepszej sytuacji finansowej. Dotyczy to również osób, które poszukują kredytów na rozpoczęcie działalności gospodarczej.

Dla małych i średnich przedsiębiorców oraz osób rozpoczynających działalność gospodarczą nietypową, aczkolwiek bardzo atrakcyjną formą zabezpieczenia kredytu może być poręczenie funduszu poręczeniowego. Jest to ciągle niedostatecznie wykorzystywana forma zabezpieczenia.

Poręczenia funduszy poręczeniowych dotyczą różnych rodzajów kredytów, w tym inwestycyjnych i na zakup materiałów lub surowców do produkcji, krótko- lub długoterminowych, zaciagniętych w bankach krajowych lub zagranicznych. Fundusze poręczeniowe poręczają również kredyty świeżo założonym firmom na rozpoczęcie działalności gospodarczej (w praktyce o promesę poręczenia może starać się osoba, która dopiero planuje rozpoczęcie działalności). Fundusze udzielają poręczeń przedsiębiorcom niezależnie od wielkości zatrudnienia czy obrotów, tak więc mogą o nie występować również firmy “mikro”. Poręczeń udziela się na okres kredytowania powiększony o 1 miesiąc. Za poręczenie fundusz pobiera prowizję w wysokości 1-2,5% poręczonej kwoty, przy czym możliwe jest zarówno dokonanie wpłaty prowizji gotówką lub przelewem, jak i pobranie jej przez fundusz z pierwszej transzy kredytu.

Fundusze poręczeniowe nie poręczają całej kwoty kredytu, tylko od 50 do 70% (a nawet 80%) jego wartości (bez odsetek). Na pozostałą, nie poręczoną przez fundusz część kredytu kredytobiorca musi ustanowić inne zabezpieczenie wymagane przez bank. Poręczenie funduszu poręczeniowego jest jednak w praktyce dużym ułatwieniem dla przedsiębiorcy, ponieważ dużo prościej jest znaleźć zabezpieczenie w formie np. zastawu rejestrowego, hipoteki czy poręczenia osób trzecich dla połowy czy 30% wartości kredytu, niż dla całej jego wartości. Ponadto banki przychylnie patrzą na poręczenia funduszy poręczeniowych, są one bowiem “bezpieczną” forma zabezpieczenia (fundusze poręczeniowe posiadają z kolei zabezpieczenia w formie zdeponowanego w banku kapitału, który w razie potrzeby może służyć do spłaty zadłużenia).

Dla funduszu zabezpieczeniem, że poręczeniobiorca spłaci pokrytą przez fundusz część niespłaconej przez niego kwoty kredytu (proporcjonalnie do podziału ryzyka ustalonego w umowie poręczeniowej) jest weksel in blanco poręczeniobiorcy wraz z deklaracją wekslową. W przypadku nie wykonania zobowiązań na weksel wpisuje się kwotę, jaką pokrył fundusz poręczeniowy ze swoich środków. Następnie fundusz dochodzi swoich należności w odrębnej umowie z poręczeniobiorcą dotyczącej spłaty powstałego zadłużenia.

Poręczeń udziela Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych BGK w Warszawie, jak również kilkadziesiąt funduszy lokalnych. Ich oferty różnią się nieznacznie proporcją poręczanego kredytu (od 50 do 70%, przy czym w wielu z nich można negocjować procent poręczenia), maksymalną wysokością poręczenia, jak również pobieraną prowizją (od 1 do 2,5%). Mają podpisane umowy z wieloma bankami, a jeśli dany bank nie współpracował dotychczas z funduszem poręczeniowym, wówczas fundusz może udzielić zapewnienia udzielenia poręczenia.

Adresy wybranych funduszy poręczeniowych:

Bank Gospodarstwa Krajowego I Oddział, Wydział Poręczeń

00-950 Warszawa, Al. Jerozolimskie 7

tel,: 22/522 93 22, 522 93 21, 522 93 08, fax: [phone]

Informacja na temat poręczeń kredytowych: 22/522 91 93, 522 93 08, 522 93 22

www.bgk.com.pl

Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych

Siedziba i biuro Zarządu: 13-100 Nidzica, Plac Wolności 1

Tel.: [phone], tel./fax: [phone]

e-mail: [e-mail]

www.kspf.org.pl

Podlaski Fundusz Poręczeniowy

15-073, Białystok, ul. Starobojarska 15,

tel. [phone], fax [phone]

Biłgorajska Agencja Rozwoju Regionalnego

23-400, Biłgoraj, ul. Kościuszki 65

tel./fax [phone], fax: [phone]

Działdowska Agencja Rozwoju S.A.

13-200, Działdowo, ul. Jagiełły 35,

tel. [phone] wew. 238, fax [phone]

Regionalne Towarzystwo Inwestycyjne S.A.

82-440, Dzierzgoń, ul. Wolności 3,

tel. [phone], fax [phone]

Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych

78-230, Karlino, ul. Szczecińska 3,

tel. [phone], fax [phone]

Związek Gmin "Barcja"

11-400, Kętrzyn, Pl. Grunwaldzki 1,

tel./fax: [phone]

Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.

62-510 Konin, Zakładowa 4

tel. [phone],

fax [phone],

Agencja Rozwoju Regionu Kutnowskiego

99-300, Kutno, ul. Wyszyńskiego 11

tel. [phone], fax [phone]

Lubelski Fundusz Przedsiębiorczości

20-111, Lublin, ul. Rynek 7,

tel. [phone], fax [phone]

Nidzicka Fundacja Rozwoju "NIDA"

13-100, Nidzica, Pl. Wolności 1,

tel. [phone], fax [phone]

Fundacja "Wspieranie i Promocja Przedsiębiorczości na Warmii i Mazurach"

10-702, Olsztyn, Al. Warszawska 98,

tel. [phone], fax [phone]

Stowarzyszenie Radomskie Centrum Przedsiębiorczości

26-600, Radom, ul. Kościuszki 1

tel./fax [phone]

Agencja Rozwoju Regionalnego

27-200, Starachowice, ul. Mickiewicza 1a,

tel. [phone], fax [phone]

Słupskie Stowarzyszenie Innowacji Gospodarczych i Przedsiębiorczości

76-200, Słupsk, ul. Tuwima 22a,

tel. [phone], fax [phone]

Bieszczadzka Agencja Rozwoju Regionalnego

38-700, Ustrzyki Dolne, ul. Dworcowa 1,

tel. [phone], fax [phone]

Fundacja Rozwoju Gminy Zelów

97-425, Zelów, ul. Mickiewicza 4,

tel. [phone], fax. [phone]

POLFUND Fundusz Poręczeń Kredytowych S.A.

70-419 Szczecin, Plac Rodła 9

tel: [phone], fax: [phone]

Informację o najbliższych funduszach poręczeniowych i ich ofertach można uzyskać w Punktach Konsultacyjno-Doradczych. Szczegółowa lista PKD znajduje się na stronie PARP: http://www.parp.gov.pl/pomoc.php

Oprócz poręczeń funduszy poręczeniowych występują jeszcze inne, nie dość często stosowane formy zabezpieczeń spłatu kredytu. Należy do nich cesja istniejących lub przyszłych wierzytelności. Zabezpieczenie w formie przelewu wierzytelności przyjmuje się wówczas, gdy cedent (kredytobiorca) prowadzi działalność handlową, usługową lub produkcyjną i z tego z tytułu posiada należności za sprzedane wyroby, towary czy usługi. Musi również posiadać bieżący lub terminowy rachunek bankowy. Bank może wówczas zawrzeć pisemną umowę z kredytobiorcą, w której ten ostatni ceduje swoją wierzytelność wobec osoby trzeciej (powinien to być wiarygodny kontrahent) na bank. Następnie dłużnik potwierdza przeniesienie wierzytelności z kredytobiorcy na bank.

Pewną odmianą tej formy zabezpieczenia jest cesja polisy na życie. W przypadku śmierci ubezpieczonego, polisa zabezpiecza spłatę niespłaconej części kredytu.

Bank może również zażądać tzw. zabezpieczenia przejściowego – na przykład przed uzyskaniem pełnego zabezpieczenia w formie hipoteki (gdy formalności się przedłużają, a przedsiębiorcy zależy na szybkim uzyskaniu kredytu) kredyt można ubezpieczyć w towarzystwie ubezpieczeniowym.

Mało uciążliwą, tanią formą zabezpieczenia spłaty kredytu lecz stosowaną głównie przy niewielkich kwotach kredytu przy jest weksel in blanco. Może to być weksel wystawiony przez firmę, jeśli posiada ona osobowość prawną, albo przez jej właściciela. Jego wystawca zobowiązuje się, że w określonym czasie i miejscu zapłaci wskazanej osobie określoną sumę. Wielu przedsiębiorców nie zdaje sobie sprawy, że weksel może służyć zabezpieczeniu większych kredytów, jeżeli poręczony jest dodatkowo przez osoby trzecie. Poręczenie może dotyczy całej sumy wekslowej lub jego części. Powinno znajdować się na wekslu lub jego przedłużku.

Wekslowi towarzyszy deklaracja wekslowa. Wekslobiorca może dochodzić całej niespłaconej części kredytu (łącznie z odsetkami). Od weksla należy uiścić opłatę skarbową lub zakupić blankiet o odpowiedniej wartości. Należy pamiętać, że wekslobiorca (bank) ma prawo dochodzić należności z całego majątku dłużnika oraz wszystkich poręczycieli wekslowych, w wybranej przez siebie kolejności.

Przedsiebiorcy nie korzystają z wszystkich możliwych form zabezpieczeń kredytu głównie dlatego, że brak jest wyczerpującej informacji na ten temat. Dlatego warto jest zadawać pytania “drążące” temat, na przykład dotyczące mozliwości akceptacji poręczenia funduszu poręczeniowego przez dany bank lub ustanowienia innego mniej typowego zabezpieczenia.