Manifest Partii Komunistycznej

Karol Marks i Fryderyk Engels

• Manifest został napisany przez Karola M. i Fryderyka E. W 1847 roku, a więc w okresie, gdy jedynie w Anglii dokonał się już przewrót przemysłowy, fabryki wyparły manufaktury, a rzemieślnicy zostali zastąpieni proletariuszami. Na kontynencie Europejskim przemiany te dopiero się zaczynały.

• Wstęp

„Widmo krąży po Europie - widmo komunizmu”- idee komunizmu krążyły wśród robotników niemieckich i wśród francuskich

• „Komunizm jest już przez wszystkie potęgi europejskie uznany za potęgę”- dlatego czas najwyższy aby komuniści wobec świata przedstawili swoje cele i swój punk widzenia

• Komuniści w 1847 r. zwołali kilka kongresów w Londynie, na których to właśnie Marks i Engels przedstawili swoje poglądy, a później polecono im opracować teoretyczny i praktyczny program partyjny

• Komitet Centralny Związku Komunistów wydał tę pracę jako „Manifest Partii Komunistycznej” 24 lutego 1848 r.

• Rozdział I „Burżua a Proletariusze”

• przez burżuazję należy rozumieć klasę nowoczesnych kapitalistów, właścicieli środków produkcji, korzystających z pracy najemnej; proletariat - klasę nowoczesnych robotników najemnych, którzy nie posiadając środków produkcji zmuszeni są sprzedawać swoją siłę robotniczą, by przeżyć

• cała historia społeczeństw jest historią walk klasowych

• nowoczesne społeczeństwo burżuazyjne wyłoniło się z upadającego społeczeństwa feudalnego stworzyła nowe klasy i nowe środki ucisku, ale ta nowa epoka różni się tym, że uprościła przeciwieństwa klasowe - całe społeczeństwo podzielone na dwa wrogie obozy: burżuazję i proletariat

• odkrycie Ameryki i drogi morskiej dookoła Afryki otworzyło przed burżuazja nowe tereny; rozkwit handlu i żeglugi przemysłu - a tym samym szybki rozwój czynnika rewolucyjnego w rozpadającym się społeczeństwie feudalnym - cechowy sposób produkcji nie wystarczał do zaspokojenia wzrastającego z nowym rynkiem zapotrzebowania - zaczął się wielki przemysł maszynowy, a wraz z nim przemysłowcy-milionerzy (nowocześni burżua)

• Burżuazja odegrała w historii rolę w najwyższym stopniu rewolucyjną:

- tam gdzie doszła do władzy zburzyła wszystkie feudalne, patriarchalne, idylliczne stosunki; więzy feudalne, które przykuwały człowieka do jego „naturalnego zwierzchnika” i pozostawiła między ludźmi tylko wieź interesu

- godność osobistą sprowadziła do wartości wymiennej

- wyzysk osłonięty złudzeniami religijnymi i politycznymi zastąpiła jawnym wyzyskiem

- odarła z czci zawody lekarza, prawnika, duchowego, poetę, uczonego - obróciła w swoich płatnych, najemnych robotników

- ze stosunków rodzinnych zdarła sentymentalną zasłonę, zostawiając tylko stosunek pieniężny

• Burżuazja nie może istnieć bez nieustannego rewolucjonizowania narzędzi produkcji - stosunków produkcji - całokształtu stosunków społecznych

• to co odróżnia tą epokę od wszystkich innych - ustawiczne przewroty w produkcji, bezustanne wstrząsy ogarniające całość życia społecznego, wieczna niepewność i wieczny ruch

• ekspansja kapitału - potrzeba coraz szerszego zbytu dla jej produktów

• przez tą ekspansję rynku światowego burżuazja nadała produkcji i konsumpcji wszystkich krajów charakter kosmopolityczny (odwieczne narodowe gałęzie przemysłu ulegają niszczeniu, są wypierane przez nowe gałęzie przemysłu, co istotne - miejsce dawnych potrzeb zaspokajanych przez krajowe wyroby, zastępują nowe produkty z najodleglejszych krajów i klimatów)

• konkluzja - wszechstronna współzależność narodów - w produkcji materialnej jak i duchowej - poszczególne wytwory duchowe narodów stają się wspólnym dobrem

• dzięki ułatwieniu komunikacji burżuazja (od tego momentu używam skrótu b.!) wciąga w nurt cywilizacji wszystkie nawet najbardziej barbarzyńskie narody

• stwarza sobie świat na obraz i swoje podobieństwo

• uzależniła: wieś od miasta, kraje barbarzyńskie i półbarbarzyńskie od krajów cywilizowanych, narody chłopskie od narodów b., Wschód od Zachodu

• b. coraz bardziej likwiduje stan rozdrobnienia środków produkcji, rozdrobnienia własności i rozproszenia ludności; skupiła ludność, scentralizowała środki produkcji i skoncentrowała własność w niewielu rękach - rezultat - centralizacja polityczna

• feudalne stosunki własności przestały odpowiadać rozwiniętym już siłom wytwórczym; hamowały produkcję - miejsce ich zajęła wolna konkurencja z odpowiadającym jej ustrojem społecznym i politycznym, z ekonomicznym i politycznym panowaniem klasy b.

• stosunki b. stały się zbyt ciasne, żeby mogły ogarnąć bogactwo, jakie wytworzyły; oręż, za którego pomocą b. powaliła feudalizm, zwraca się teraz przeciw niej - b. wykuła oręż, który niesie jej zagładę, ale także ludzi którzy nim pokierują - nowoczesnych robotników- proletariuszy

• ci robotnicy są towarem jak każdy inny artykuł handlu i na równi z towarami podlegają zmiennością konkurencji i rynku

• praca p. (też skrót na proletariuszy) na skutek rozpowszechnienia maszyn i podziału pracy zatraciła wszelkie cechy samodzielności - staje się on zwykłym dodatkiem do maszyny, a jego koszt ogranicza się wyłącznie do środków żywności niezbędnych do jego utrzymania; cena towaru(pracy) = kosztom jego produkcji

• w stosunku do klasy robotniczej różnice płci i wieku nie mają już żadnego znaczenia społecznego, także dotychczasowe stany średnie: drobni przemysłowcy, kupcy, rzemieślnicy i chłopi - staczają się do szeregu proletariatu (drobny kapitał nie wystarcza a ich umiejętności tracą na wartości)

• walka z b. zaczyna się od samego początku jego istnienia - na początku poszczególni robotnicy walczą (masa rozproszona pa całym kraju) - atak przeciw narzędziom produkcji; zwalczają pozostałości monarchii absolutnej, właścicieli ziemskich, nieprzemysłowych b., drobnomieszczan

• z powiększeniem się przemysłu zwiększa się liczba p. - jest on stłaczany w coraz większe masy, siła jego rośnie i coraz bardziej czuje on tę siłę - robotnicy zaczynają od tworzenia koalicji przeciw b.; jednoczą się dla obrony swej płacy robotniczej; gdzieniegdzie walka przybiera charakter powstania

• b. znajduje się w ciągłej walce - najpierw przeciw arystokracji, potem przeciw odłamom samej b. ; stale - przeciw b. wszystkich krajów; we wszystkich tych walkach b. zmuszona jest odwoływać się do p. do jego pomocy i przez to wciąga go w ruch polityczny - sama więc przekazuje p. elementy własnego wykształcenia - broń przeciw samej sobie

• co więcej - klasy średnie, które spadły do p. też przekazują p. elementy wykształcenia

• obecnie część b. przechodzi na stronę p. - część burżua-ideologów, którzy wznieśli się do teoretycznego zrozumienia całego ruchu dziejowego ( przykład Engelsa - jego ojciec miał przedsiębiorstwo w Anglii)

• p. - wytwór przemysłu i jest klasą rzeczywiście rewolucyjną, wszystkie inne klasy upadają i giną wraz z rozwojem wielkiego przemysłu; stany średnie - konserwatywne, bo zwalczają b. aby uchronić od zagłady swoje istnienie jako klasy średnie, czyli też reakcyjne, bo próbują odwrócić bieg historii

• Lumpenproletariat - bierny wytwór gnicia najniższych warstw starego społeczeństwa, wciągany gdzieniegdzie w walki p. , ale jest bardziej reakcyjny niż rewolucyjny

• warunki życiowe starego społeczeństwa są już unicestwione w warunkach życiowych p. - bo nie posiada on własności; prawo, moralność są uważane za przesądy b. za którymi kryją się określone interesy b.

• p. nie mają nic własnego do zabezpieczenia, muszą natomiast zburzyć wszystko, co dotychczas zabezpieczało i ochraniało własność prywatną

• ruch p . jest samodzielnym ruchem ogromnej większości w interesie ogromnej większości (dotychczasowe ruchy były ruchami mniejszości lub w interesie mniejszości)

• swej formie (nie w treści) walka p. przeciw b. jest przede wszystkim walka narodową ( p. każdego kraju musi najpierw rozprawić się z b. swojego kraju)

• był to ogólny zarys faz rozwoju p. aż do punktu kiedy wybucha ona w otwarta rewolucję i p. przez obalenie przemocą b. ustanawia swoje panowanie

• wszystkie dotychczasowe społeczeństwa opierały się na uciskających i uciskanych, ale po to aby można było uciskać jakąś klasę, trzeba jej zapewnić warunki choćby niewolniczego żywotu - chłop poddany wydźwignął się w warunkach poddaństwa na członka komuny, podobnie drobnomieszczanin pod jarzmem feudalistycznego absolutyzmy wydźwignął się na b. - a nowoczesny robotnik zamiast podnosić się wraz z postępem przemysłu, stacza się poniżej warunków istnienia swej własnej klasy, staje się nędzarzem, a nędza rośnie jeszcze szybciej niż ludność i bogactwo - przez to ujawnia się nam, że b. jest niezdolna do pozostawania nadal panującą klasa społeczeństwa i do narzucania istnienia swej klasy jako norm prawnych

• niezdolna do panowania bo jest niezdolna do zapewnienia swemu niewolnikowi egzystencji bodaj w ramach jego niewolnictwa, jest zmuszona spychać go do stanu, w którym musi go żywić, a nie jest przez niego żywiona

• postęp przemysłu, którego b. jest bezwolnym i biernym nosicielem, wprowadza na miejsce rozbicia wśród robotników, spowodowanego przez konkurencję, ich rewolucyjne zespolenie oparte na zrzeszeniach

• zagłada i zwycięstwo p. są nieuniknione

Rozdział II „Proletariusze a komuniści”

• w jakim stosunku pozostają komuniści do proletariuszy w ogóle?

• Komuniści: nie stanowią odrębnej partii przeciwstawiającej siebie innym partiom robotniczym, nie mają interesów odrębnych od interesów całego proletariatu, nie wysuwają odrębnych zasad, według których chcieliby kształtować ruch proletariacki

• tym różnią się od innych partii proletariackich - z jednej strony w walkach toczonych przez p. różnych narodów podkreślają i wysuwają na czoło wspólne, niezależne od narodowości interesy całego proletariatu, z drugiej strony tym, że na rozmaitych szczeblach rozwoju, przez które przechodzi walka między p. a b. reprezentują stale interesy ruchu jako całości

• w praktyce komuniści są najbardziej zdecydowaną, wciąż naprzód prącą częścią partii robotniczych wszystkich krajów, a w teorii wyprzedzają pozostałą masę p. zrozumieniem warunków, przebiegu i ogólnych wyników ruchu p.

• cel komunistów: ten sam co wszystkich partii p: ukształtowanie p. w klasę, obalenie panowania b. zdobycie władzy politycznej przez p.

• zniesienie dotychczasowych stosunków własności nie jest czymś właściwym specjalnie komunizmowi (np. rewolucja francuska zniosła własność feudalną) - to co wyróżnia komunizm, jest nie zniesienie własności w ogóle, lecz zniesienie własności burżuazyjnej

• mogą zawrzeć swoją teorię w jednym zwrocie: zniesienie własności prywatnej

• być kapitalistą: znaczy zajmować nie tylko czysto osobiste, ale społeczne stanowisko w produkcji. Kapitał jest wytworem zbiorowym i może być uruchomiony tylko przez zbiorową działalność wielu członków społeczeństwa, co więcej - w ostatecznym rachunku - jedynie przez zbiorową działalność wszystkich członków społeczeństwa; nie potęga osobista, ale społeczna

• przeciętną ceną pracy najemnej jest minimum płacy robotniczej czyli suma środków do życia robotnika jako robotnika

• chcą znieść ten nikczemny charakter zawłaszczenia, przy którym robotnik żyje tylko po to, żeby pomnażać kapitał i tylko o tyle, o ile wymaga tego interes klasy panującej

• w społeczeństwie b. praca żywa jest tylko środkiem do pomnażania pracy nagromadzonej, a w społeczeństwie komunistycznym praca nagromadzona jest tylko środkiem do rozszerzania, wzbogacania, wznoszenia na wyższy poziom procesu życiowego robotnika

• chcą znieść b. własność

• komunizm nie nie odbiera nikomu władzy zawłaszczania produktów społecznych, odbiera tylko władzę ujarzmiania cudzej pracy za pomocą tego zawłaszczenia

• w pełni rozwinięta rodzina istnieje tylko dla b.; ale jej uzupełnieniem jest przymusowy brak rodziny u p. i publiczna prostytucja

• zarzuty w stosunku do komunistów i ich odparcie:

- unicestwiamy najtkliwsze stosunki, zastępując wychowanie domowe społecznym - o wychowaniu dzieci b. też decyduje społeczeństwo (integracja za pomocą szkoły); to nie komuniści wymyślili oddziaływania społecznego na wychowanie, zmieniają tylko jego charakter, gdyż wyrywają wychowanie spod wpływu klasy panującej

- chcecie wprowadzić wspólność żon - b. widzi w swej żonie zwykłe narzędzie produkcji; b. zadowala się że ma do dyspozycji żony i córki robotników, a także prostytucje oficjalną, a także uwodzi nawzajem swoje małżonki - małżeństwo b. jest w istocie wspólnością żon - ze zniesieniem obecnych stosunków produkcji zniknie również wynikająca z nich wspólność kobiet, tzn. prostytucja oficjalna i nieoficjalna

- chcecie znieść ojczyznę, narodowość - robotnicy nie mają ojczyzny; w miarę usuwania wyzysku jednostki przez jednostkę będzie też usuwany wyzysk jednego narodu przez drugi; z zanikiem przeciwieństwa między klasami w łonie narodu znikać będzie wzajemna wrogość między narodami

• oskarżenia wysuwane przeciw komunistom z religijnych, filozoficznych i w ogóle ideologicznych punktów widzenia nie zasługują na szczegółowe roztrząsanie :))

• rewolucja komunistyczna jest najradykalniejszym zerwaniem z tradycyjnymi stosunkami własności; nic więc dziwnego, że w swym przebiegu przyniesie ona również najradykalniejsze zerwanie z tradycyjnymi ideałami

• p. użyje swego panowania politycznego na to, by krok za krokiem wyrywać z rąk b. cały kapitał, scentralizować wszystkie narzędzia produkcji w ręku państwa tzn. w ręku zorganizowanego jako klasa panująca p. i możliwie szybko zwiększyć masę sił wytwórczych

• w krajach najdalej w rozwoju zaawansowanych będą mogły na ogół znaleźć powszechne zastosowanie posunięcia następujące:

1. Wywłaszczenie własności ziemskiej i użycie renty gruntowej na wydatki państwowe.

2. Wysoka progresja podatkowa.

3. Zniesienie prawa dziedziczenia.

4. Konfiskata własności wszystkich emigrantów i buntowników.

5. Scentralizowanie kredytu w rękach państwa poprzez bank narodowy o kapitale. państwowym i o wyłączeniu monopolu.

6. Scentralizowanie środków transportu w rękach państwa.

7. Zwiększenie liczby fabryk państwowych, narzędzi produkcji, udostępnianie gruntów do uprawy i ich melioryzacja według społecznego planu.

8. Jednaki przymus pracy dla wszystkich, utworzenie armii przemysłowych, zwłaszcza dla rolnictwa.

9. Zespolenie rolnictwa i przemysłu, działanie w kierunku stopniowego usunięcia przeciwieństwa między miastem a wsią.

10. Publiczne i bezpłatne wychowanie wszystkich dzieci. Zniesienie pracy fabrycznej dzieci w jej dzisiejszej postaci. Połączenie wychowania z produkcją a materialną itd.

• władza polityczna we właściwym znaczeniu jest zorganizowaną przemocą jednej klasy w celu uciskania innej; gdy w walce z b. proletariat siłą rzeczy jednoczy się w klasę, poprzez rewolucję staję się klasą panującą i jako klasa panująca znosi przemocą dawne stosunki produkcji, to wraz z tymi stosunkami produkcji znosi warunki istnienia przeciwieństw klasowych, znosi w ogóle klasy i tym samym swoje własne panowanie jako klasy.

• Miejsce dawnego społeczeństwa b. z jego klasami i przeciwieństwami klasowymi zajmuje zrzeszenie, w którym swobodny rozwój każdego jest warunkiem swobodnego rozwoju wszystkich.