Alicja Stańco

Nr albumu: 230 005

I rok filozofii, spec. ogólnofilozoficzna

Wydział Humanistyczny UMK

Demokryt (fragmenty pism),

[w:] Kazimierz Leśniak,

Materialiści graccy w epoce przedsokratejskiej.

1. Demokryt- uczony, teolog, astronom, wędrowiec w pogoni za wiedzą. Opanował fizykę, etykę, matematykę, nauki ogólne, pojął umiejętności praktyczne z zakresu wielu zawodów. Nie zabiegał o sławę, a o spokój do pracy.

2. Poglądy:

1. Początkiem wszystkiego są atomy i próżnia, wszystko inne jest tylko subiektywnym odczuciem. Istnieje nieskończenie wiele światów, które nieustannie rodzą się i giną. Światy tworzone są z atomów, które są nieskończone pod względem wielkości i ilości, a poruszają się ruchem wirowym, a wszelakie ciała to konglomeraty atomów. Atomy nie ulegają żadnemu działaniu, są niezmienne.

2. Wszystko dzieje się na skutek konieczności, gdyż przez ruch wirowy atomów powstają wszelakie rzeczy. Jakości mają istnienie umowne, bo istnieją tylko atomy i próżnia.

3. Pełnia jest bytem, a próżnia niebytem. Wszystko, co istnieje porusza się wiecznie w próżni. Wszystko, co istnieje, zostało utworzone z chropowatych, gładkich, zakrzywionych i haczykowatych ciałek i z próżni, która się między nimi znajduje. Pełnia i próżnia są elementami. Pełnia i masywność konstytuują byt, natomiast próżnia i rozrzedzenie- niebyt.

4. W różnicach między elementami dopatruje się przyczyny wszystkich rzeczy. Są trzy różnice: kształt, porządek, położenie. Byt różni się tylko proporcją, wzajemnym stosunkiem i kierunkiem.

5. Rzeczy utworzone są z ciał niewidzialnych, nieograniczonych pod względem ilości i kształtów, z których są utworzone, jak również położeniem i porządkiem tych ostatnich. Przyjąwszy istnienie kształtów wyprowadził z nich zmianę jakościową i powstawanie, a mianowicie powstawanie i ginięcie z ich rozdzielenia i łącznia, a zmiana jakościowa następowała przy zmianie porządku i położenia.

6. Zasady (atomy niepodzielne) są ilościowo nieograniczone i nie ulegają żadnym uszkodzeniom, ponieważ są spoiste i nie zawierają żadnej przestrzeni. Podział ciał poprzez próżnię, znajdującą się w ciele.

7. Zdarzenia przypadkowe są zgodne z rozumem.

8. Wielkości pierwotne są ilościowo nieograniczone i niepodzielne; wielość nie może pochodzić z jedności ani jedność z wielości, ale wszystko powstaje się poprzez łączenie się i mieszanie elementów.

9. Atomy poruszają się dzięki temu, że zderzają i odpychają się od siebie- brak jednak informacji skąd się wziął pierwszy ruch.

10. Atomy uznał za substancję tego, co istnieje. Reszta wywodzi z różnic między nimi: proporcja, kierunek, wzajemny kontakt (to samo, co: kształt, położenie, porządek).

11. Świat jest nieskończony, bo nigdy nie został przez nikogo stworzony. Świat jest niezmienny, idealnie odzwierciedla czym jest całość.

12. Przyczyny zjawisk obecnie zachodzących nie mają żadnego początku, bo wypadki przeszłe, obecne i przyszłe były już z góry odwieczne, przez konieczność absolutnie wyznaczone.

13. Nie mówił o przyczynie celowej- sprowadzał ją do konieczności działania przyrody. O istocie konieczności mówił, że polega na oporze, na ruchu i na uderzeniach materii.

14. Myślenie powstaje wtedy, gdy składniki duszy są proporcjonalnie wymieszane; gdy odczuwa się nadmierne ciepło lub zimno, wówczas myślenie zmienia się.

15. Nie odbieranie świata przez zmysły (obiektywnie), a tylko doznania zmysłowe (subiektywne).

16. Tylko ciężkość i lekkość oraz twardość i miękkość są obiektywne (zależą od wielkości i gęstości atomów), pozostałe jakości zmysłowe są doznaniami zmieniającej się zdolności postrzegania- istnieje tylko zmienny układ atomów. Kształt dominujący określa wrażenie i jego natężenie, ale należy także uwzględnić dyspozycję ciała, na jakie ten kształt natrafił. Wrażenia są umowne; są modyfikacjami ciała.

17. Dusza składa się z elementów ognistych, uchwytnych rozumem; mają kształt okrągły i własności ognia, jako że są cielesne. Dusza jest niepodzielna, ale składa się z 2 części: rozumnej (w piersi) i nierozumnej (rozczłonkowanej w ciele). Dusza i rozum są absolutnie identyczne. Dusza jest we wszystkim, ale jest zniszczalna- ginie razem z ciałem.

18. Trzy kryteria prawdy: zjawiska stanowią kryteria dla ujęcia rzeczy niejawnych; pojęcie stanowi kryterium dla dociekań naukowych; wrażenia stanowią kryteria tego, co należy unikać a co wybierać (wybierane powinno być to, co jest zgodne z naszą naturą).

19. Dwie formy poznania: prawdziwa i ciemna. Ciemne jest poprzez zmysły, a prawdziwe jest gruntownie odmienne.

---